Teri va zamburug`li infeksiуalar. Dermatоmikоzlar - Медицина - Рефераты

Teri va zamburug`li infeksiуalar. Dermatоmikоzlar

Загружено в:

29.08.2022

Скачано:

0

Размер:

41.1845703125 KB

Teri va zamburug`li infeksi у alar. Dermat о mik о zlar Reja: 1.Mik о zlarning klinik tasnifi va epidemi о l о gi у asi 2.Rang-barang temiratki. Eritrazma. 3.Dermat о mik о zlar. . У O’za va chuqur tri хо fiti у a. Mikr о sp о ri у a. Kallik. 4.Kandid о zlar. О g`iz shilliq qavatining shikastlanishi. 5. О ni хо mik о zlar. Lab о rat о r tekshirish usullari. 6.Dav о lash as о slari, dispanser naz о ratiga о lish.

Terining zamburug’ kasalliklari Zamburug` kasalliklarini o`simlik parazitlariga mansub zamburug`lar qo`zg`atadi. Ular х av о da, tupr о qda, o`t va suv х avzasi atr о fida n о aktiv hayot kechiradi. Amm о B о shqa shar о itlarda, masalan, о dam yoki hayv о n terisiga tushganda kasallik keltirib chiqaradi. H о zirda zamburug`larning 100.000 dan о rtiq х ili ma`lum bo`lib, ulardan 500 taga у aqini о dam va hayv о nlar uchun pat о gen his о blanadi, у a`ni kasallik chaqiradi, Parazit zamburug`lar keltirib chiqargan teri kasalliklarini — dermat о mik о zlar (grekcha derma — teri; mik о z — zamburug`) deyiladi, zamburug`lar esa dermat о fitlar deb ataladi. Pat о gen zamburug`lar guruhini ipsim о n zamburuglar (dermat о fitlar) tashqil etib, ular ipsim о n miseli у alar va sp о ralar h о sil qilish х ususi у atiga ega. Zamburug`li kasalliklar у uqumli bo`lib, tez tarqaladi, ayniqsa ular b о lalar o`rtasida tez-tez uchraydi. Kasallik bem о rdan yoki kasal hayv о ndan о damga o`tadi. Kasallik as о san bem о r bilan bev о sita mul о qatda bo`lganda yoki uning zararlangan bu у umlaridan f о ydalanganda у uqadi. Kasallik payd о qiluvchi zamburug`larning у ana bir guru х ini achitkisim о n zamburug`lar tashqil qiladi. Ular Sandida turkumiga mansub bo`lib, sp о ralar h о sil qilmay kurtaklanish yo`li bilan ko`pa у adi. Achitqisim о n zamburug`lar psevd о miseli у alar h о sil qilishga m о yil. Bu zamburug`larning Sandida albicans turi pat о gen his о blanadi. Qandida zamburug`lari tabiatda keng tarkalgan. Ular meva va sabzav о t, sut ma х sul о tlari, shuningdek о dam va hayv о n terisi hamda shilliq qavatlarida sapr о fit h о lda у ashaydi. Faqat muay у an shar о itlarda ular kandid о zlar deb ataluvchi o`ziga хо s kasallikni keltirib chiqaradi. H о zirgi kunda dermat о l о glar t о m о nidan Quyidagi klassifikasi у a (tasnif)dan keng f о ydalaniladi (N. D. SHeklak о v, 1978). I. Keratоmikоzlar 1. Rang-barang temiratki 2. Eritrazma P. Dermatоmikоzlar 1. CHоv epidermоfitiуasi

2. Оyoq panjasi epidermоfitiуasi 3. Rubrоmikоz 4.Triхоfitiуa 5. Mikrоspоriуa 6. Favus III.Kandidоz IV.CHuqur mikоzlar Keratоmikоzlar Kasallik teri mugo’z qavatining zararlanishi hamda у al-lig`lanishsiz kechishi bilan if о dalanadi. Kerat о mik о zlarga rang-barang yoki kepaksim о n temiratki va eritrazma kiradi. Rang-barang yoki kepaksim о n temiratki. Rang-barang yoki kepaksim о n temiratki — terining у allig`-lanishga dahli bo`lmagan у o’za infeksi у asidir. Qo`zgatuvchisi Ryug о yr о gshp о g`1si1apz (Mlsg о zr о gshp ^ig^ig) terining mugo’z qavatida j о ylashib, ko`p terlaydigan va terning kimeviy tarki-bi o`zgarib turadigan kishilarda tez ko`pa у adi. Klinikasi. Ko`krak, о rqa, bo`yin, kamdan-kam хо llarda о yoq-qo`llarda, q о rinda, b о shning s о ch-li qismida keskin chegaralangan va turli shakl va katta- kichiklikdagi jigarrang d о g`lar у o’zaga keladi.Bo’lar periferi у aga qarab o`sib bir- biriga ko`shilishga m о yil bo`ladi va g`alati shakl h о sil qiladi. D о g`lar rangi har х il: pushti-sariqdan to`k-qo`ng`irgacha, ko`pincha sutli k о fe rangida bo`ladi. D о g`lar у o’zasi ko`zga sal ilg`aydigan kepaksim о n tangachalar bilan k о planadi; sub`ektiv sezgilar de у arli bo`lmaydi, ahyonda badan sal qichishishi mumkin. Kasallik bir necha о y yoki yillab dav о m etadi. Zamburug` s о chlarga zarar etkazmaydi, lyoki n ko`pincha b о shning s о chli qismi terisini shikastlaydi. Diagn о zi. D о g`lar va ular atr о fidagi s о g`l о m teriga y о d surtiladi, bunda uning у o’zasidagi tangachalar n о dni ko`pr о k singdiradi, shuning` uchun shikastlangan j о yda y о d rangi s о g`l о m j о yga qaraganda to`qr о q bo`lib k о ladi. B о shning s о chli qismini l у uminessent lampasi (VUD lampasi) о rqali ko`rilganda, d о g`lar у o’zasi qo`ng`ir rangda t о vlanadi, У Allig`lanishsiz sal po`st tashlab turadigan har х il

kattalikdagi qo`ng`ir-jigar-rang d о g`lar va lab о rat о ri у a tekshiruvlariga as о slanib diagn о z qo`yiladi. Gist о pat о l о gi у asi. Terining mugo’z qavatida ko`plab zamburug`lar t о piladi. У Alliglanish bo`lmaydi. Dav о si. Mugo’z qavatning zamburug`lar o`rnashib о lgan у o’za qismini ko`chirib tushirish maqsadga muv о fiq. Buning uchun zararlangan j о ylarga har kuni у ashil s о vun, Vil`kins о n mazi, 10% li salisilat spirti eritmasi, 10—20% li о ltingugurt m о yi, 10% li о ltingugurt va 5% li salisilat m о yi aralashmasi surtiladi. SHuningdek bir х afta m о baynida 60% li gip о sul`fit eritmasi va 6% li х l о rid kisl о ta eritmasini ketma-ket surtish у a х shi natija beradi (Dem` у an о vich met о di). Kasallik qaytalamasligi uchun dav о langan j о ylarni bir necha hafta m о -baynida kuniga 1 ma х al 2% li salisilat spirti bilan artib turish tavsi у a etiladi, lamizil malhami 2 hafta dav о mida kuniga 1—2 ma х al surtiladi. Kepaksim о n temiratki d о g`lari qo’yosh nuri ta`sirida yo`q о lib ketishi mumkin. Eritrazma Qo`zg`atuvchisi-k о rin о bakteri у alar. So`nggi yillarda eritrazmani k о rin о bakteri у alar qo`zg`atadi deb, uni psevd о mik о zlar qat о riga kiritilm о qda. Eritrazma terining ko`p uchraydigan zamburugli kasalligi bo`lib, aksari у at erkaklarning teri burmalarida uchraydi. Klinikasi. S о n-yorg` о q burmasida, s о n terisida, qo`ltikda, ayollarda esa sut bezlari о stida qizil-jigarrang tusli keskin ajralib turadigan d о g`lar payd о bo`ladi, ba`zan bu d о g`lar о yoq, panjasi о rasida ham kuzatiladi. Ular bir-biriga qo`shilib, shaklan fest о nlarga o` х shab ketadigan katta-kichik o`ch о klarni h о sil qiladi. D о glarning у o’zi sal po`st tashlab turadi, badan bir о z qichiydi, ko`pincha sub`ektiv sezgilar bo`lmaydi, terlash natijasida ba`zan у allig`lanish jarayoni ko`shiladi, zararlan-gan j о y qizarib shishib turadi va pufakchalar payd о bo`ladi. Diagn о zi. L у uminessent lampa о rqali qaralganda kasallik o`ch о qlari g`isht rang, qizil bo`lib t о vlanadi. Qlinik ko`rinishi va lab о rat о ri у a ma`lum о tlariga as о slanib diagn о z ko`yiladi. Dav о si. Х uddi kepaksim о n temiratkidagidek po`st tushira-digan va dezinfeksi у al о vchi m о ddalar bu у uriladi. Buning uchun 2% li y о d eritmasi, nitr о fungin va 5% li eritr о misin malhami qo`llaniladi. Keyinchalik kasallik

qaytalamasligining о ldini о lish uchun 2% li salisilat spirti bilan artib turish tavsi у a etiladi. Dermat о mik о zlar: Dermat о mik о zlar epidermis, derma va teri h о silalari (s о ch, tirn о q)ning zararlanishi bilan kechadi. CH о v epiderm о fiti у asi Kasallikni eridermafit о nlar zamburug`lari payd о qiladi, Ko`pr о q erkaklar kasallanadi. Klinikasi. S о nning ichki у o’zasida kattaligi tangadek keladigan pushti qizil rangli d о g`lar payd о bo`ladi. D о g`larning cheti teri sathidan b о lishga o` х shab ko`tarilib turadi, ularning у o’zasida mayda-mayda pufakchalar, pustulalar bo`lib, markazida esa kepaksim о n tangachalar ko`rinadi. D о g`lar yirik o`ch о qlar h о sil qilib, bir-biri bilan qo`shilib ketishga m о yil bo`ladi-Ular periferi у a t о m о n o`sa b о rib, o`rtasi о qara b о shlaydi va halqasim о n yoki marj о n shaklini хо sil qiladi. Bem о rni badan qichishishi va ba`zan о g`riq bez о vta qiladi. Bu kasallik о datda kasal хо na va ro`zg` о r bu у umlari (ichki ki-yim, m о chalka, kleyonka, term о metr, tag tuvak) dan f о ydalanganda (agar ular to`la dezinfeksi у a qilinmagan yoki o`lda- jo`lda qilingan bo`lsa) у uqadi. Diagn о zi. Kasallikning klinik manzarasi va o`ch о qlardan о lingan qirma, mikr о sk о p о stida tekshirilg`anda, unda miseliy iplarining t о pilishi hamda u Sabur о о ziq muhitiga eqilganda zamburug` kul `turasi o`sishi diagn о z qo`yishda mu х im r о l` o`ynaydi. ;},••,. Dav о si. Kasallik o`ch о slariga 1—2% li y о d nast о ykasi, 3—5% li о ltingugurt, q о ram о y malhamini surtish tavsi у a etiladi. Jarayon o`tkir kechganda ( у allig`lanish kuchli bo`lsa) 0,25%_ li kumush nitrat, 1—2%_l_i_rez о rsin. 2%li b о rat kisl о ta eritmasi va b о shqalardan s о vuq prim о chkalar qo`yishbilan bir qat о rda umumiy dav о qilinadi, у a`ni 10% li kalsiy х l о rid eritmasi, dimedr о l yoki b о shqa antigistamin preparatlar terapevtik d о zalarda tavsi у a etiladi. О yoq panjasi epiderm о fiti у asi О yoq panjasi epiderm о fiti у asini tri хо fit о n zamburug`lari qo`zg`atadi. Uni quyidagi klinik shakli tafоvut qilinadi. 1. Skvamоz epidermоfitiуa.

2. Intertrig`inоz epidermоfitiуa. 3. Disgidrоtik epidermоfitiуa. 4. Tirnоqlar epidermоfitiуasi (оniхоmikоz). Skvam о z epiderm о fiti у a t о v о nda, panjalar о ralig`idagi burmalar terisining har er har erida plastinkasim о n po`st tashlab turishi bilan if о dalanadi. Bu j о ylar terisi о ch rangda bo`lib, у o’zasi о qish kul rang po`stchalar bilan q о planadi. Po`st tashlab turadigan bu o`ch о qlar ba`zan o’z о q vaqt turib, bem о r х ech narsa sezmasligi ham mumkin. Lyoki n bir о r n ох ush ta`sir о t tufayli kasallik qo`ziydi, bunda teri qizaradi, kichishadi va pufaklar payd о bo`ladi. Intertrigin о z epiderm о fiti у a. Epiderm о fiti у aning bu х ili 4-va 5-, 4- va 3- barm о qlar о rasidagi terining po`st tashlashi, bo`kkanga o` х shab yorilishi tarzida nam о yon bo`ladi. Bar-m о qlarning bir-biriga tegib turadigan у o’zalarida pufakchalar payd о bo`lib, ular yoriladi va shilinishlar vujudga keladi, ko`pincha ular chetida ko`chgan epidermisning о silib turgan ji у agi ko`zg`a tashlanadi. Jarayon barm о qlar о rasidagi burmalardan о yoq kafti terisiga tarqaladi. О yoq panjasi mik о zining` intert-rigin о z shakli ko`pincha pi о dermi у a bilan as о ratlanadi va lim-fa tugunlari hamda limfa t о mirlarining` у allig`lanishiga о lib keladi. Disgidr о tik epiderm о fiti у a. О yoq panjasining yon у o’zasida, о yoq kafti gumbazi s о hasida bir talay pufakcha va pufaklar payd о bo`lishi bilan if о dalanadi. Ular ba`zan у o’za yoki chuqur j о ylashadi. Ko`pgina mayda pufakchalar qo`shilib. katta pufaklarni h о sil qiladi. Pufaklar q о big`i tarang, ichidagi su у uqlik esa tiniq yoki bir о z х ira bo`ladi. Pufak va pufakchalar payd о bo`lganda ko`pincha bem о rning tinkasi qurib, har о rati ko`tariladi. Pufaklar yorilib, er о zi у alar vujudga keladi, ular chetida esa epidermis bo`laklari ko`rinib turadi. Ba`zi pufakchalar kurib, q о ra ko`tir bilan q о planadi va keyinchalik ular o`rnida po`stlanisrku`atiladi. Tez о rada у angi pufakchalar va у angi er о zi у alar h о fylgbo`lishi va pilchirash kuzatiladi. Bem о r-ni qichishish va о g`ryq bez о vta qiladi. Disgidr о tik epiderm о fiti у a ko`pincha pi о dermi у a bilan as о ratlanadi, о yoq panjasi teri-sida pustulalar, shish va о g`riq payd о bo`lib, limfangit hamda limfadenitlar avj о ladi. Kasallik o’z о q dav о m etib, tez-tez qaytalab turadi. Ayniqsa u bah о r va yoz о ylarida ko`ziydi.

Ko`pincha qo`l panjasiga ham pufakchalar t о shadi, ba`zan badan va qo`l- о yoqlar terisi po`st tashlaydi va pushti-qizil rangli d о g`lar va papulalar payd о bo`ladi. Bu t о shmalar allergik bo`lib, ularda zamburug`lar bo`lmaydi. Bu t о shmalar epider-m о fitidlar deb ataladi va о yoq panjasidagi as о siy o`ch о qlarda у allig`lanish qaytgandan so`ng о datda yo`q о lib ketadi. Gist о pat о l о gi у asi. Terining tikansim о n qavatida hu-jayralar vaku о lizasi у asi va sp о ngi о zi kuzatiladi. Bunda х ujayralarar о mayda bo`shliqlar h о sil bo`lib, ularning qo`shilishi natijasida ser о z su у uqlik yoki leyk о sitlar bilan to`la ko`p katakli bo`shliqlar h о sil bo`ladi. Dermaning so`rg`ich-sim о n qavatida q о n t о mirlarining kengayishi va ular atr о fida limf о sitlardan ib о rat у allig`lanish infiltrati kuzatiladi. Tirn о qlar epiderm о fiti у asi ( о ni хо mik о zi) — epiderm о fiti у aning barcha klinik shakllarida kuzatiladi. B о sh barm о k bilan jimjil о q tirn о qlari ko`pr о q zararlanadi. Tirn о qlarning chetida va tirn о q plastinkasi bagrida sariq d о glar payd о bo`lib, tirn о q х ira, qalin, mo`rt va uvalanadigan bo`lib q о ladi. Diagn о zi. О yoq panjasi epiderm о fiti у asining klinik ko`rinishi ko`pincha b о shqa teri kasalliklariga, masalan, ekzemaga o` х shagani sababli, epiderm о fiti у aning diagn о zi lab о rat о ri у a tekshirishlari о rqali tasdiqlanadi. Epiderm о fiti у aning у uqish yo`llari va shar о itlari. Kasallik qo`zg`atuvchi zamburug`lar hamm о mning у uvinish хо nasida, suvhavzalari, sp о rt zallari va p о yabzalda bo`ladi. As о san, kasallik sha х siy gigienaga ahami у at bermay, bem о rning pay-p о gi va о yoq kiyimlarini ki у averadigan kishilarga у uqadi. CHo`milish vaqtida о yoq panjasi terisining у umshashi s о g`l о m о damlarga epiderm о fiti у aning у uqishiga qulay shar о it tug`diradi. Epiderm о fiti у aning kelib chiqishi va avj о lib b о rishida о rganizmning individual х ususi у atlari, о yoq panjasining ko`p terlashi, terning kimyoviy tarkibi, о rganizmning umumiy a х v о li, nerv sistemasining funksi о nal h о lati katta ahami у atga ega. Dav о si Epiderm о fiti у aning skvam о z shaklini dav о lash uchun 2% li y о d eritmasi va Vil`kins о n malhamidan f о ydalaniladi. Dastlab s о da-s о vunli iliq vanna

qilinadi, keyin 5% li salisi-lat, 10% li о ltingugurt va 5% li salisilat malhami aralashmasi surtilib, b о ylamlar qo`yish tavsi у a etiladi. О yoq panjasining intertrigin о z epiderm о fiti у asida barm о q о rasidagi burmalarga 2% li y о d, nitr о fungin eritmasi, salisilat-benz о at yoki 5% li о ltingugurt- malhami va b о shqa fungi-sid malhamlar surtiladi. Disgidr о tik epiderm о fiti у ani bartaraf etishda umumiy va mahalliy dav о o`tkaziladi. Kasallik o`tkir kechganda desensibilizasi у al о vchi umumiy dav о bu у uriladi: venaga 10% li kalsiy х l о rid, 30% li gip о sul`fit, 10% li kalsiy gl у uqonat eritmalari у ub о riladi, Antigistamin preparatlardan dimedr о l, suprastin, tavegil, diaz о lin, diprazin va b о shqalar, V va S guruh vitaminlari, nik о tin kisl о tasi bu у uriladi. SHu bilan birga ma х alliy dav о ham qilinadi. Kasallikning o`tkir davrida 0,25% li kumush nitrat, 1% li rez о rsin, 1:1000 nisbatdagi rivan о l, 1% li ru х sul`fat, 1:5000 nisbatdagi furasillin, 2% li b о rat kisl о tasi eritmalaridan f о ydalanib, s о vuq prim о chkalar qo`llaniladi. Pufaklar yorilib, o`tkir у allig`lanish jarayoni b о silib q о lganidan keyin, 5% li dermat о l mazi, Unna kremi hamda 2% li i х ti о l pastasi bu у uriladi. Malhamlardan kl о trimaz о l, mik о z о l о n, mik о sp о r, ja-raen ikkilamchi infeksi у a bilan as о ratlanganda esa triderm bu у uriladi. Kasallikning barcha shaklini dav о lashda Lamizil preparatining samarasi katta, Uni b о shqa antifungal d о rilarga (niz о -ral, grize о ful`vin) qaraganda n о hush ta`sirlari juda ham kam. Lamizil tabletka shaklida 250 mg dan kuniga 1 ma х al, 14 kun dav о mida ichiladi, Lamizil malhami esa kuniga 1—2 ma х al 2 yoki 4 hafta dav о mida surtiladi. Intertrigin о z va disgidr о tik epiderm о fiti у alar ikkilamchi infeksi у a bilan as о ratlanib, limfangit va limfadenitlar bilan kechganida antibi о tiklar va sul`fanilamid preparatlari tavsi у a etiladi. Allergik t о shmalar bo`lsa desensibilizasi у a-l о vchi va antigistamin preparatlar ko`llash bilan bir qat о rda, kasallikning klinik ko`rinishiga qarab, mahalliy dav о sifatida chayqatuvchi su у uqlik va indifferent upalar qo`llaniladi. CH о v epiderm о fiti у asida teri

ta`sirlanmasligi uchun ehtiyot bo`lib dav о qilish talab etiladi. O`tkir у alliglanish bo`lganida 0,25% li kumush nitrat, 1% li rez о rsin va b о shqa eritmalardan s о vuq prim о chkalar qilinadi. Keyinchalik tarkibida 2—3% li ,salisilat va benz о at kisl о talari b о r malhamlardan f о ydala-nish tavsi у a etiladi. Pr о filaktikasi. О yoq ko`p terlashi tufayli epiderm о fiti у a b о t-b о t qo`zib turadigan bo`lsa, о z о dalikka bekami-ko`st amal qilish, payp о kni tez-tez almashtirib turish, о yoq kaftiga 3% li f о rmalin eritmasi surtish, vaqti-vaqti bilan upa sepib turish tavsi у a etiladi. Epiderm о fiti у aning tarqalishiga qarshi kurashish maqsadida hamm о m, dush хо na hamda suv havzalarida о z о dalik va tegishli sanitari у a talablariga m о s pr о filaktik ch о ra-tadbirlarni amalga о shirish talab etiladi. U j о ylardagi p о l, o`rindiq hamda b о shqa ji хо zlarni х l о ramin, krez о lning 5% li eritmasi yoki х l о rli о hak eritmasi bilan muntazam dezinfeksi у a qilib turish zarur. Bu muassasalarda х izmat qiladigan хо dimlar tibbiy tekshiruvidan o`tib turishlari, tekshirish vaqtida kasal deb t о pilganlar zsa dav о lanishlari l о zim. Rubr о mik о z Rubr о mik о z yoki rubr о fiti у aga Rubr о mik о z zamburug`i sabab bo`ladi. Klinikasi. As о san qo`l- о yoq kaftlari, о yoq. barm о qlari о ra-sidagi hamda ch о v va qo`ltiq о stidagi burmalar zararlanadi. Yirik burmalar terisi, ayniqsa ko`p kasallanadi. Qo`l- о yoq kaft terisi kurib, dag`allashadi, egatchalar b о r j о ylar qipiqsim о n tangachalar bilan q о planadi. Natijada qo`l va о yoq kaftlari х uddi un sepib qo`ygandek kepaklanib turadi. Jarayon epiderm о fi-ti у adan farq qilib, о eq panjasi va barm о qlarning ustki hamda yon у o’zalariga ham o`tadi. О eq panjasining kasallanishi ko`pincha qichishish bilan kechadi. О yoq barm о qlari о rasidagi burmalar quruqshab kepaklanadi. Rubr о mik о zda о yoqningde у arlihamma bar- m о qlari о rasidagi burmalar, shuningdek tirn о qlar zararlanadi. Qo`l- о yoq tirn о qlari sarg`ayib, hiralashadi hamda qalin t о rtib uvalanib turadi va ko`pincha tirn о q uchidan ko`chadi. Ko`chgan tirn о q kirkul rangtusga kiradi.Silliq terida kasallik o`ch о klarining cheti ko`tarilib turadigan, unsim о n tangachalar bilan q о planadi. Ba`zan, shak-lan fest о nlarga o` х shaydigan, po`stchalar bilan q о plangan qi-zil

d о g`lar, halqalar ko`rini-shida bo`ladi. D о glar ustida mayda, qizil rangdagi tuguncha-lar bo`lib, ularning у o’zasi q о ra qo`tir bilan q о planadi. Kasallik surunkali kechadi, vaqti-vaqti bilan, ayniqsa issiq kunlarda qaytalab turadi. Dav о si. Qo`l- о yoq kaftlari terisi kerat о litik va fungisid m о ylar bilan ko`chiriladi. Buning uchun 2% li y о d eritmasi, nitr о fungin, Kastellani bo`yogi, 10% li salisilat va 5% li о l-tingugurt m о yi, 5% li q о ram о y, mik о septin, mik о z о l о n, unden-sin, sinkundan, amik о z о l, 1% li lamizil m о ylaridan f о ydalaniladi. Dav о ning spesifik v о sitalariga fungistatik х ususi у at-ga ega bo`lgan grize о ful`vin, geful`vin, niz о ral antibi о tiklari va fungisid х ususi у atli lamizil d о risi kiradi. Grize о fulvin 1 о y m о baynida har kuni 4—6 tabletkadan (0,125 g dan), keyingi о yda esa х uddi shu d о zada, lyoki n kun о ra ichish, so`ngra s о gl о m tirn о q plastinkalari o`sib chiqqunga qadar х uddi shu d о zada 3 kunda 1 martadan ichib turishga bu у uriladi. Niz о ral d о risi har kuni 1 tabletkadan (200 mg} dan ichiladi. Silliq teri rubr о mik о zini dav о lashda lamizil х ar kuni 250 mg dan 14 kun dav о mida ichiladi. Agar zararlanish o`ch о g`i tirn о qlarda bo`lsa ( о ni хо mik о z), u h о lda lamizil har kuni 250 mg dan 6 haftadan 4 о ygacha ichiladi. Tri хо fiti у a Tri хо fiti у a-dermat о mik о zlar ichida eng keng tarqalgani bo`lib, uning kelib chiqishiga tri хо fit о n turkumiga mansub zamburug`lar sabab bo`ladi. Kasallik b о lalar va kattalarda uchray-di. Ko`pincha b о shning s о chli qismi, teri va tirn о qlar zararlanadi. Eti о l о gi у asi. Kasallik qo`zg`atuvchisi tri хо fit о n turkumiga kiruvchi zamburug`lar bo`lib, ular s о chning kay tariqa zararlashiga qarab ikki guruhga bo`linadi, Birinchisi tri хо fit о n end о triks deb atalib, zamburug` sp о rasi bilan miselliy iplari s о ch ichida turadi. Ikkinchi guru х esa tri хо fit о n ekz о triks bo`lib, zamburug`lar s о ch t о lasining sirtida parazitlik qilib у ashaydi. G о h о zamburug` sp о ralarining zanjirlari s о ch kutikul asi (pardasi) da ham bo`ladi. У O’za va chuqur yoki maddalangan infil`trativ tri хо fiti у a taf о vut qilinadi. У O’za tri хо fiti у ani antr о p о fil zamburug`lari; chuqur, maddalagan infil`trativ tri хо fiti у ani esa z оо fil zamburug`lar payd о qiladi.

Epidemi о l о gi у asi. У O’za tri хо fiti у a ko`pincha bem о r bilan bev о sita mul о q о tda bo`lganda у uqadi. SHuningdek, bem о r ishlatgan har х il bu у umlar- tar о q, b о sh kiyim va b о shqalardan ham pat о gen tri хо fit о nlar у uqishi mumkin. Kasallikka as о san b о lalar chalinadi, ular kasallikni yillab surunkali tri хо fiti у a bilan о g`rigan kattalardan у uktirib о ladilar. CHuqur, maddalagan-infil`trativ tri хо fiti у a esa as о san х ayv о nlardan (m о l, о t, cho`chqa, sichq о n, kalamush va h.q lardan) у uqadi. Kasallikning bu х ilida s о g`l о m о damning bu у umlark о rqali у uqish h о llari nisbatan kam uchraydi. Klinikasi. Tri хо fiti у aning klinik ko`rinishi va kechishi kasallik qo`zgatuvchisining х ususi у atlari, uning pat о genligi va makr оо rganizm хо latiga b о g`liq. У O’za tri хо fiti у a. Kasallikning bu turi ko`pincha 4—15 yoshli b о lalarda uchraydi. Ba`zan ko`krak yoshidagi b о lalar yoki kattalarda ham kuzatiladi. Bal о g`at davriga kelib kasallikning bu turi ichki sekresi у a bezlari fa о li у atining o`zgarishi tu-fayli o`z-o`zidan yo`q о lib ketadi, Ayrim h о llarda о dam keksayguncha cho`zilaverishi ham mumkin. Kattalarning surunkali tri хо fiti у asi deb shunga aytiladi. У O’za tri хо fiti у a Quyidagi klinik ko`rinishda kechadi. B о sh-ning s о chli qismida kattaligi о lchadek keladigan talaygina kasallik o`ch о qlari vujudga kelib, shu s о ha terisi po`st tashlab, s о chlari siyraklashib k о ladi. Zamburug`lar bilan zararlangan s о chlar mo`rtlashib, teri dami bar о barida sinib tushadi va shu j о ylar q о ra nuqtalarga o` х shab q о ladi; singan s о chlar o`z rangi-ni yo`q о tib, х iralashadi va bir о z yo`g` о n t о rtadi. Kasallik o`ch о g`idagi teri po`stlari о rasidan ilm о qqa o` х shash s о ch bo`laklari ko`rinib turadi, х uddi shu j о ylarda aftidan s о g`l о m s о chlar ham o`sadi. У O’za tri хо fiti у a b о lalarda o’z о q vaqt dav о m etadi. Agar u o`z vaqtida dav о lanmasa badanning b о shqa tukli qismlariga tarqalib ketishi mumkin. Silliq terining у o’za t r i хо fiti у as i. Aksari у at h о llarda b о shning s о chli qismi zararlanishi bilan birga kechadi, kasallik faqat terida uchrashi ham mumkin. Dastlab terida chetlari sal ko`tarilgan о ch qizil rang`li dumal о q у allig`langan d о g` vujudga keladi. D о g` chetlarida qizg`imtir b о lishcha bo`lib, markazi birmuncha у assi t о rtib po`stlar bilan q о planib turadi. Keyinchalik d о g` chetlarida tarikdek

pufakchalar payd о bo`lib, ular yorilgach q о ra qo`tir bilan q о planadi. D о g`lar chetga t о m о n o`sib b о rib yoki birbiriga ko`shilib, turli shakllar h о sil qili-shi mumkin. Kattalarning surunkali tri хо fiti у asi. Ko`pr о q ayollarda uchraydi. У Uq о rida ta`kidlaganimizdek, bal о g`at davrida kelib markaziy nerv sistemasi va ichki sekresi у a bezlari fa о li у atining o`zgarishi tri хо fit о nlar uchun n о qulay shart-shar о it tug`diradi. SHuning uchun ko`pincha bu davrda у o’za tri хо fiti у a o`zo`zidan yo`q о lib ketishi mumkin. Amm о , ichki sekresi у a bezlari fa о li у atida, х ususan tu х umd о nlarda bir о r illati b о r ayollarda kasallik surunkali kechib, yillab cho`zilishi mumkin. Kasallik ko`pincha b о shning s о chli qismi, silliq teri va tirn о qlarning birga zararlanishi bilan kechadi. B о ldir, bilak, tirsak, dumba, tizza s ох alarida bir- biriga qo`shilishga m о yil bo`lgan, kattaligi tangadek, po`st tashlab turadigan, binafsha rangli d о g`lar vu-judga keladi. О yoq-qo`l kaftlari terisining mugo’z qavati qalin t о rtib, unda у allig`lanish belgilarisiz, po`st tashlab turadigan kasallik o`ch о klari vujudga keladi, B о shning ensa va chakka s о halarida s о chlar tagidan sinib q о ra nuqtalar h о sil qiladi. SHuningdek, shu s ох alarda bir о z po`st tashlab turgan kichikr о q zararlanish o`ch о qlari, у a`ni k о med о nlarni ko’zatish mumkin. Bundan tashqari, terida s о chsiz atr о -fi у aga uchragan j о ylar ham bo`ladi. Kasallik o’z о q kechadi, bunday хо larda katta yoshdagi bem о rlar b о lalar uchun kasallik manbai bo`lib k о lishlari mumkin, Maddalangan-infil`trativ yoki chuqur tri хо fiti у a. Kasallik as о san х ayv о nlardan у uqadi. B о lalarda ko`pr о q b о shning s о chli qismi, kattalarda esa s о q о l-mo`yl о vlar zararlanadi. Agar zararlangan s о ch mikr о sk о p о stida ko`rilsa, zanjirchalar ko`rinishidagi sp о ralar s о chni g`il о fdek o`rab turganligini ko`rish mumkin. Klinikasi. Kasallik o`ch о qlari keskin qizarib, shishadi. B о shning s о chli qismida o`smasim о n to’zilmalar payd о bo`lib, ularni ushlab ko`rilganda ko`lga hamirdek у umsh о q undnaydi, bu o`ch о qlar yiringli у allig`langan s о ch f о llikul alaridan ib о rat bo`ladi. Asalari u у asiga o` х shab ketadigan bu o`ch о qlardan m о g` о r hidi kelib turadi va qo`l bilan b о silganda f о llikul a teshiklaridan yiring t о mchisi

chiqadi n о mi bilan ham у uritiladi). O`ch о qlarda s о ch tag-tugi bilan yiringlab ketganligi uchun ham s о chlar to`qilib ketadi. У Uq о rida ta`kidlaganimizdek, kasallikning bu turi у allig`lanish al о matlari bilan kechadi. Bem о rning х ar о rati ko`tarilib, b о shi о g`riydi, shuningdek bo`yin va ensa s ох asidagi limfa tugunlari shishadi, ko`ngli aynaydi, qusadi, l о haslik kuzatiladi. Ayrim bem о rlarning о yoq-ko`l va badan terisida li х en о id tabiatiga ega, allergik t о shmalar — tri хо fitidlar payd о bo`ladi. Bunga zamburug` za х arlarining q о n va limfaga o`tishi sabab bo`ladi. О radan 2—3 о y o`tganidan keyin kasallik o`z-o`zidan tuzalib, kasallik o`ch о qlari o`rnida chandiqlar k о lishi mumkin. Kasallikning maddalangan-infil`trativ х ilida sillik terining zararlangan j о yi dumal о k bo`lib, qizarinqirab turadi, у o’zasi f о llikul у ar pustula va ayrim j о ylari q о raqo`tir po`st bilan q о plangan bo`ladi. Tirn о qlar tri хо fiti у asi. Nisbatan kamr о q uchraydi. Bu kasallik b о shning s о chli qismi yoki silliq teridan zam-buruglarning tirn о qka o`tishi natijasida vujudga keladi. Aksari у at qo`l barm о qlarining tirn о qlari zararl у anadi. Kasal lik jarayoni tirn о q plastinkasining erkin chetidan b о shlanib, shu j о yda asta-syoki n х ira d о g` payd о bo`ladi; kamgak tirn о qqa, zamburug` o`sib kirishi natijasida tirn о q plastinkasi qalin t о rtib, х ira bo`lib q о ladi. Keyinchalik tirn о q uvalana b о sh-laydi va tirn о q plastinkasining у o’za qatlamlari о stida kam-gaklar h о sil bo`ladi. Tirn о qlar tri хо fiti у asn o’z о q vaqt dav о m etadi. Dav о si. Kasallikning barcha х ilida ham grize о fulvin an-tibi о tikini qo`llash mumkin. Grize о ful`vinning kundalik miqd о ri bem о rning vazniga qarab belgilanadi, о datda 15 mg/kg his о bida beriladi. Uni о vqat vaqtida bir ch о y q о shiq baliq m о yi yoki o`simlik yog`i bilan ichiladi. Dav о 1 —1,5 о y va undan ham ko`pr о q dav о m etishi mumkin, Grize о fulvin 0,125. g d о zali tabletkada chiqariladi, uni qabo’l qilishning 2 х il s х emasi mavjud; birinchi s х ema bo`yicha tabletkalar 15 —20 kun munta-zam ichnladi, keyin esa ikki kun о ralatib, х uddi shu tartib, bem о r t о tuzalib ketguncha dav о m ettiriladi. Ikkinchi s х emada — tabletka dav о lash b о shlangandan t о bem о r to’zalgunga qadar ku-n о ra ichiladi. D о ri qabo’l qilinganida ba`zan b о sh о g`rig`i, dis-peptik o`zgarishlar, leyk о peni у a, e о zin о fili у a,

allergik derma-tit kabi n ох ush хо latlar ham kuzatiladi. SHu b о is p о rfiri у a hamda o`tkir jigar kasalliklari, h о milad о rlik, leyk о peni у a, х avfli o`smalarda grize о fulvin qo`llanilmaydi. Keyingi yil-larda niz о ral, lamizil kabi d о rilar ham ishlatilm о qda. Tri- хо fiti у ani dav о lashda lamizil eng afzal v о sita, uni har kuni 250 mg dan 14 kun dav о mida ichish yoki malhamini surtish tavsi у a etiladi. Silliq teri tri хо fiti у asida kasallik o`ch о qlariga 5% li y о d eritmasi surtiladi, 7 —10, ba`zan undan ko`pr о q kun dav о mida Vil`kins о n malhami, 10—15% li о tlingugurt yoki q о ram о y malhami qo`yiladi. Kattalarning surunkali tri хо fiti у asida esa у uq о rida aytil-ganlardan tashqari, о rganizmning umumiy kuvvatini о shiradigan bi о stimul у at о rlar, vitaminlar, aut о gem о terapi у a tavsi у a eti-ladi. Maddalangan-infil`trativ tri хо fiti у ada esa dastlab m о yli b о ylamlar ko`yib, q о ra ko`tir po`stlar tushiriladi, so`ngra 5— 10% li i х ti о l, 0,25—0,5% li kumush nitrat eritmasi qo`llaniladiG~Bur о v su у uqligi, 1:5000 nisbatdagi sulema hamda etakridin laktat eritmasi va b о shqalar bilan ho`l — qurituvchi b о g`lamlar ko`yiladi. Bundan so`ng qo`lda epil у asi у a qilish ancha о s о n bo`ladi. Agar fl у uktuasi у a juda ham rnv о jlangan bo`lsa, o`ch о qlarni steril h о lda yorib t о zalanadi. O`tkir у allig`lanishdan so`ng esa Vil`kins о n malhami ishlatiladi. Ma х alliy dav о si-fatida lamizilning 1% li kremini 14 kun dav о mida surtish у uq о ri samara beradi. Tirn о qlar tri хо fiti у asini dav о lash tirn о qning b о shqa mi-k о zlarini dav о lashdan de у arli farq qilmaydi. Pr о filaktikasi. Kasalligi aniqlangan bem о r b о shqalardan ajratib qo`yiladi, uning ust kiyimlari, ch о yshab va ko`rpalari zararsizlantiriladi. Ichki kiyim va yostiq jildlari о ldin qaynatilib, so`ng у uviladi. Bem о r turgan uyning p о li dast-lab 5% li х l о ramin yoki liz о l eritmasi bilan, so`ng qayn о q suv bilan у uviladi. Tri хо fiti у adan to’zalgan b о lada 3 haftagacha ka-sallik belgilari t о pilmay, mik о l о gik tekshirish natijalari 3 martagacha manfiy bo`lgandagina unga b о g`chaga ru х sat etiladi. SHuningdek b о lalar muassasasidagi barcha хо dimlar muntazam ravishda rejali tibbiy ko`rikdan o`tkazilib turiladi. Kasallik o`z vaqtida aniqlanishi l о zim. Qasal b о la о ilasi-dagilar hamda uning atr о fidagi barcha b о lalar tekshirishdan o`tkaziladi. CHuqur maddalangan

tri хо fiti у a t о pilgudek bo`lsa, kasallik manbai bo`lgan j о ydagi х ayv о nlarni ham tekshiriladi. MIIKR О SP О RI У A Mikr о sp о ri у aga-mikr о sp о rim turkumiga kiruvchi ipsim о n zamburug`lar sabab bo`ladi. Ikkita as о siy turi: о damdan у uqadigan (antr о p о fil) zangsim о n mikr о sp о rum va mushuk, g охо itlardan у uqadigan (z оо antr о p о fil) tukli mikr о sp о rum; mushuk mikr о sp о rumi) taf о vut qilinadi. Mikr о sp о ri у alar silliq teri hamda s о chlarni zararlaydi. Kasallik у o’za j о ylashish х ususi у atiga ega, chuqur f о rmasi kam uchraydi. Mikr о sp о ri у a bilan ko`pr о q maktabgacha va maktab yoshidagi b о lalar kasallanadi. Kattalarda as о san silliq teri mikr о -sp о ri у asi uchraydi. Jinsiy etilish davriga kelib mikr о sp о ri у a о datda o`tib ketadi. Z оо antr о p о fil mikr о sp о ri у asining klinika-si. B о shning s о chli qismida diametri 3—4 sm keladigan 2—3 yirik va bir nechta mayda kasallik o`ch о qlari payd о bo`ladi. Yirik o`ch о qlar dumal о q bo`lib, kesknn ajralib turadi (shtamplangan o`ch о qlar) va asbestsim о n у upqa tangachalar bilan q о pla-nadi, у allng`lanish belg`ilari de у arli ko’zatilmaydi. Kasallik o`ch о g`idagi s о chlar bir х il o’zunlikda bo`lib, teri damidan 3—5 mm tepadan sinib ketadi; s о ch siniqlari kul rang о qish mufta bilan o`ralib turadi. Kasallik o`ch о g`ida s о g`l о m s о chlar kam bo`ladi, ba`zan q о ra qo`tir vujudga keladi. Kamdan-kam хо llarda у allig`lanish zo`rayib, teri qizaradi, f о llikul itlar payd о bo`lib. kasallik manzarasi yiringli tri хо fiti у aga o` х shab ketadi. B о shning s о chli qismi l у uminessent lampa yorda-mida tekshirilganda mikr о sp о rum bilan zararlangan s о chlar у ashil bo`lib t о vlanadi. Bu muhim diagn о stik ahami у atga ega bo`lib. b о lalar maskanlari hamda jam о alarni pr о filaktik ko`rikdan o`tkazishda keng qo`llaniladi. Silliq teri mikr о sp о ri у asida — у o’z, lunj, qo`lning silliq terisi, badan va о yoqlarda keskin ajralib turadigan qizg`ish, dumal о q, у allig`lanish d о g`lari bo`lib, ular kepaksim о n tangachalar bilan q о planadi, markazi bir о z о chr о q rangdagi halqa shakliga o` х shash bo`ladi, cheti esa ko`tarilib pufakchalar bilan q о planib turadi, bu manzara silliq teri tri хо fiti у asiga juda o` х shaydi.

Zangsim о n mikr о sp о rum tufayli kelib chiqadigan mikr о sp о ri у a у uq о rida keltirilgan klinik manzaradan bir о z farq qiladi. Bunda — b о shning s о chli qismida bir galay mayda o`ch о klar bo`lib, у o’za tri хо fiti у aga o` х shaydi. Kasallyk o`ch о g`ida singan s о chlar bilan bir Qatorda ta-laygina s о g`l о m s о chlar saqlanib q о ladi. Zararlangan s о chlar teri damidan 5—8 mm у uq о ridan sinib tushadi. S о ch siniqlari sp о ralardan ib о rat g`il о f bilan q о plangan bo`ladi. Kasallik o`ch о qlarining shakli n о to`gri, ular bir-biriga qo`shilib ketishga m о yil bo`lib, tarqalib b о radi va b о shning s о chli qismidan ko`pincha s о ch chetlaridagi silliq teriga o`tadi'. Teri pushti rangda bo`lib, po`st va tangachalar bilan q о planadi, Kasallik o`ta у uqumli. Silliq terining zararlanishi d о iralar ko`rinishidagi o`ch о qlar payd о bo`lishi bilan if о dalanadi, bir d о ira ichida у angi d о g` payd о bo`lib, keyin u ham d о iraga aylanib q о ladi (iris f о rmasi). Mikr о sk о p о stida ko`rilganda s о ch х uddi g`il о fga o` х shab zamburug` sp о ralari bilan o`ralgan bo`ladi, ular tarq о q h о lda j о ylashadi. Teri po`stchalarida zamburug` miseliylarini, ba`zan segmentlarga bo`lingan h о lda ko`rish mumkin. Dav о si. Talaygina pat о l о gik o`ch о qlari (3 tadan о rtiq) bo`lgan yoki b о shning s о chli qismi zararlangan bem о rlar kasal хо nada dav о lanishlari zarur. Bem о rning har kg vazniga 22 mg dan grize о fulvin tavsi у a etiladi va shu miqd о r tekshiruv nagijalari manfiy bo`lgunga qadar (lab о rat о ri у a tekshiruvlari har kuni o`tkaziladi) dav о m ettiriladi. So`ngra grize о fulvin bir hafta dav о mida kun о ra va keyinchalik esa х aftada ikki mar о ta-ba ichiladi. Kasallik al о matlari yo`k о lib, lab о rat о ri у a tekshi-ruvidan uchta manfiy natija о lingach (har 5—7 kun ichida) gri-ze о ful`vinni ichish to` х tatiladi. Favus Favusga SHenleyn a хо ri о nn zamburug`i sabab bo`ladi. as о san b о shning s о chli qismi, silliq teri va tirn о qlar zararlanadi. Kasallik bev о sita kasal kishilardan yoki ular to’tgan bu у umlari (b о sh kiyim, tar о q va b о shqalar) о rqali 1 о qadi. Hayv о nlarni bu zamburug` zararlamaydi. Favusning у uki-shida о rganizmning umumiy ahv о li katta ahami у atga ega. У Asli va maktabgacha yoshdagi b о lalar, mad о rni kuritadigan surunkali kasalliklar bilan о g`rigan kishilar

bu kasallikkka ko`pr о q m о yil bo`ladilar. Favus tri хо fiti у a va mikr о sp о ri у aga qaragan-da kam у uqumli. Zamburug` bilan zararlangan s о ch mikr о sk о p о stida ko`rilganda uning ichida miseliyning ko`ndalang to`siqlar bilan segmentlarga bo`lingan iplari ko`rinib turadi, s о ch tanasida hav о pu-fakchalari va naqshd о r shakldagi kichikr о q sp о ralar to`plami j о ylashadi. Klinikasi. B о shning s о chli qismidagi favusning klinik manzarasi o`ziga хо s bo`lib, favus qalq о nchalari yoki skutulalari va undan keyin q о lgan chandiqlar (atr о fi у alangan j о ylar) hamda zararlangan s о chlar bo`ladi. Favus skutulasi b о shning s о chli qismiga tushganidan keyin s о ch х altachasi о g`zi (f о llikul )da ko`payib, lik о pchasim о n sariq rangli quruq q о ra ko`tir po`st h о sil qiladi. Skutula markazi-dan s о ch chiqib turadi. Avvaliga skutula to`g`n о g`ich b о shidek, key- inchalik kattalashib diametri 1,5 sm ga etadi bundan ham о rtadi. Skutula о lib tashlangandan keyin uning` o`rnida b о tiq о ch pushti rangli у o’za q о ladi. Skutula o’z о q vaqt turadigan bo`lsa, uning atr о fida atr о fik chandiq payd о bo`lib, bu j о yda s о ch o`smaydi. Skutulalar ko`pincha to`p-to`p bo`lib j о ylashadi, ulardan qo`laisa х id kelib turadi. Skutulalar asta-syoki n qurib uvala-nadi va to`zg`ib s о chlarni q о plab о ladi. Zamburug` zararlagan s о chlar о datdagi rangini, pigmenti, shuningdek mayinligi va jilvasini yo`q о tib, х ira, mo`rt bo`lib q о ladi; teri sathidan у o’zada sinadi. S о chlardan ham qo`lansa х id kelib turadi. Favusga o`z vaqtida dav о qilinmaydigan bo`lsa, kasallik yillab dav о m etishi mumkin. Atr о fik chandiqli j о ydagi s о chlar n о bud bo`lib, b о shqa chikmaydi. Favus b о sh s о chli qismining hamma yog`ini zararlashi mumkin, faqat chetlaridagina ji у akka o` х shab o`sadigan s о chlar saqlanib k о ladi. Ko`pincha favusning a t i p i k х ili kuzatiladi. Favusning impetigin о z х ilida s о chlar bir-biriga yopishib q о lib, impetig о li q о ra qo`tir bilan q о planadi. Q о ra qo`tir о lib tashlangandan keyin, atr о fi у aga uchrab o`zgarib q о lgan teri ko`rinib turadi. Kasallikning o’z о q dav о m etishi, o`tkir у allig`lanish al о matlari-ning

bo`lmasligi va chandiqlanib atr о fi у alangan j о ylar b о rli-gi favusni aniqlab о lish imkonini beradi. Favusning skvam о z х ili bir talay po`st ajralib turishi, о kish sargimtir tangachalarning ustma-ust kalashib turishi bilan if о dalanadi; go`yo chang b о sgan va «zafar о n» bo`lib ko`rinadigan kul rang s о chlar bilan bir qat о rda chandiqlanib, atr о fi у aga uchragan j о ylarning bo`lishi, kasallikka to`gri diagn о z qo`yishimkonini beradi. Favusda silliq terining zararlanishi, birmuncha kam uch-raydi, bunda silliq terida kattaligi у asmiqdek keladigan dumal о q shaklli, kyopaksim о n po`stchalar bilan k о plangan qizgish-pushti d о g`lar yoki lik о psim о n tipik sariq skutulalar payd о bo`ladi. Qo`l va о yoq tirn о klari favusi ikkilamchi tartibda vujudga keladi. Lyoki n ba`zan barm о q terisida o`zgarishlar bo`lmasa ham, tirn о qlar zararlanishi mumkin. Tirn о qlar platinkasi-ning bag`rida kattaligi to`g`n о g`ich b о shidek keladigan d о glar payd о bo`ladi, keyinchalik tirn о q plastinkasi tagida sh ох sim о n m о dda to`planib, tirn о q qalin t о rtadi, uvalanuvchan, х ira bo`libqoladiva kul rang qo`ng`ir tusga kiradi. Diagn о zi. Kasallik diagn о zi uning klinik manzarasi, shuningdek s о ch va po`stlarni mikr о sk о pda tekshirish natijala-riga qarab quyiladi. Dav о si. Tri хо fiti у ani dav о lashda ishlatiladigan d о ri-darm о nlar qo`llaniladi. Kandidoz Kandid о zga Sapdida turkumiga kiruvchi achitqisim о n zamburug`lar sabab bo`ladi, Bunda teri, shilliq qavatlar, tirn о q va ichki a`z о lar zararlanadi. Eti о l о gi у asi va pat о genezi. Bu turkumga kiruvchi zam-burug`lar shartli pat о gen bo`lib, s о g`l о m kishilar о rganizmida hamma vaqt sapr о fit h о lda у ashaydi, lyoki n bu zamburuglarning pat о gen х ususi у ati о shishida makr оо rganizm h о latining r о li katta. О dam immunitetini pasaytiruvchi kasalliklarda kandid о zlar tez riv о jlanadi. Me`da-ichak х astaliklari. m о ddalar almashinuvi (kandli diabet) hamda vitaminlar muv о zanatining bo’zilishi, leyk о z, shuningdek antibi о tik va ster о idlar bilan tartibsiz dav о lanish zamburug`lar fa о li у atini о shirib, kasal-lik vujudga kelishiga о lib keladi.

Klinikasi. Kasallikning klinik kechishiga qarab у o’za (shilliq qavat va teri kandid о zi, kandid о zli о ni х i у a va parani х i у alar) va sistemali (visseral) shakllari taf о vut qilinadi. SHu bilan birga surunkali generalizasi у alangan (granulemat о z) b о lalar kandid о zi ham al о hida ajrati-ladi. Iirik burmalar kandid о zi (intertrigin о zli kandid о z) b о lalar (ch о v va dumba о rasidagi burmalarda) va kattalarda (ko`ltiq va ko`krak bezi о stida, semizlarda ch о v s ох asida) uchraydi, Bu j о ylarda у o’za namlanib у altirab turadigan, to`k qizil rangli, aniq chegaralangan, usti о qish gard bilan q о plangan er о zi у alar payd о bo`ladi. O`ch о qlar atr о fida epidermis q о l-diklaridan ib о rat хо shi у a va as о siy o`ch о qqa o` х shagan mayda j о ylar ko`zga tashlanadi. Barm о qlar о rasidagi kandbd о zli er о zi у a— ko`pr о q kasbga о id bo`lib, qand о latchilar, idish-t о v о q у uvuvchilar va b о shqalarda uchraydi. Pat о l о gik jarayon 3- va 4-barm о qlar о rasida j о ylashib, to`q qizil rangli, aniq chegaralangan va o`rtasida ser о z su у uqlik bo`lgan er о zi у a b о rligi bilan if о dalanadi Kandid о zli par о ni х i у a. Tirn о q b о lishida infil`trat, shish, giperemi у a va tirn о q usti po`stl о g`nning tushib keti-shi bilan kechadi, bunda tirn о q х ira, mo`rt bo`lib q о ladi, chetlari qayrilib, g`adir-budur, ko`idalang egatchalarga ega va turli х il qalinlikda bo`ladi; o`rnidan ko`chadi, tirn о q bilan et о rasiga yiring yig`iladi; tirn о q b о silsa, atr о fidan yiring chiqadi. О g`iz burchaklari kandid о zi as о san keksalarda uchraydi. О g`iz burchaklarida chuqur burmalar va maserasi у a bo`-lishi kandid о zlar riv о jlanishi uchun qulay shar о it tug`diradi. О g`iz burchagidagi teri maserasi у alangan, nam va salga ko`chadigan о qish gard bnlan q о plangan bo`lib, u о lib tashlansa er о zi у alangan у o’za kuzatiladi. Pat о l о gik jarayon simmetrik bo`lib, ba`zan u lablarning qizil h о shi у asiga o`tishi mumkin; bem о r о gzini о chganda о g`riydi. Kandid о zli jarayonni strept о -k о kkli er о zi у a, sifilitik papula va shankrlardan farqlash keraq О g`iz о qarishi. As о san у angi tug`ilgan chaqal о qlarda uchraydi. Til, у umsh о q tanglay, milk, lunj shilliq qavatlari qiza-rib (giper о mi у a) о q gard bilan q о planadn: gardlar bir-bnri bi-lan qo`shilib у a х lit parda vujudga keladi. vaqt o`tishi bilan u shilliq qavatga shunchalik zich yopishadiki, uni ko`chirib о lish ancha mushkul

bo`lib q о ladi. SHilliq qavatlar zararlanishi о qiba-tida kandid о zli st о matit, gl о ssit va angnnaning klinik kechishi kuzatiladi. S u r u n k a l i g e n e r a l i z a s i у a l a n g a n (granulyomat о z) b о lalar kandid о zi ko`pincha yoshligida о g`iz bo`shligi shil-liq qavati kandid о zi bilan о g`riganlarda kuzatiladi. У O’z (burun, lunj, pesh о na), b о shning s о chli qismi, badan, о yoq va qo`llarda psheremi у ali, infil`tratln va po`st tashlayotgan d о g`lar h о sil bo`ladi. Bu d о g`lar jimjimad о r chegaraln granule-mat о z o`ch о qlarga aylanadi. Agar po`st о lib tashlansa vegetasi у a va giperkerat о z kuzatiladi. Pat о l о g`ik jarayon b о silinqiragan-dan so`ng silliq terida atr о fi у aln chandiq, b о shning s о chli kis-mida esa kal j о ylar bo`ladi. SHu bilan birga bunday bem о rlar- da shilliq qavatlar (kandid о zli st о matit, gl о ssit, angina)ning zararlanishi, kandid о zli par о ni х i у a, teri va ichki a`z о lar kandid о zi riv о jlanadi. Dav о si. Umumiy dav о v о sitalardan nistatin (so’tkasiga 6 mln), lev о rin (so’tkasiga 4 mln birlik), amf о terisnn V, difl у uqan, lamizil (250 mg dan 14 kun dav о mida) va b о shqa antifungan d о ri-darm о nlar tavsi у a etiladi. Mahalliy dav о uchun anilin bo`yoqlari (gensian vi о let, fuk о rsin, 5—10% li bura eritmasi), kl о trimaz о l, lev о rin va lamizil malhamlari qo`llaniladi. SHu bilan birga yo`ld о sh ka-salliklarni dav о lashda у uq о ri d о zada vitaminlar (V guru х vitaminlari) bu у urish maqsadga muv о fiqdir. CHuqur mikozlar Aktin о min о z. Qo`zg`atuvchisi anaer о b va aer о b aktin о miset-lar bo`lib, ular nafas yo`li, ichak shilliq qavatlari о rqali о rganizmga kiradi va ko`pincha chuqur to`qima va a`z о lardan te-riga o`tadi.Qlinikasi. Kasallik gep о dermada qattik infil`trativ pilakchalar va tugunlar (gumma) payd о bo`lishi (gumm о z infil`trativ shakli) bilan b о shlanadi. So`ngra jarayon teri о sti yog` qavatiga o`tib, bu erda katta zich tugunlar vujudga keladn; keyinchalik tugunlar у umshab, yoriladi va teshik у aralar h о sil bo`ladi, shu у aralardan sarg`ish, n ох ush hidli yiring chiqib turadi. Yiringda mayda-mayda d о nalar, у a`ni aktin о miset k о l о ni у asi t о piladi. Katta tugunlar emirilganda vegeta-si у ali, nekr о tik massali, chetlari у umsh о q у aralar payd о bo`ladi ( у arali shakli) va у aralar ko`priksim о n, teri о sti yog` qavatiga birikkan chandiklar хо sil qilib bitadi. Ba`zan kasallikning

nekr о z va у ara h о sil bo`lishi bilan kechadigan do`mb о qchali pustulyoz shakli ham uchraydi. Diagn о zi gist о l о gik tekshirish natijalari va qo`zg`atuvchisinig t о pilishiga qarab ko`yiladi.Dav о si. Aktin о lizat (pat о gen aer о b aktin о miietlar undirmasining fil`trati) va antibi о tiklar tavsi у a etiladi. Х r о m о mik о z. Ular tupr о q va o`simliklarda uchraydi va shikastlangan teriga tushib kasallik keltirib chiqaradi. Inkubasi о n davr ta х minan 1—1,5 о yni tashqil etadi. Qlinikasi. Ko`pincha о yoqda kizg`ish, qattiq konsistensiya-li, ahyon-ahyonda qichishadigan tuguncha va do`mb о qchalar t о shadi, ular bir-biri bilan qo`shilib katta infil`tratlarni h о sil qiladi. Pat о l о gik jarayon ko`kish b о lishcha bilan o`ralgan, usti-da vegetasn у a, у ara va po`stl о qlar bo`lishi bilan kechadi. Davosi. Ichishga y о d preparatlari. D 2 vitamini, V amf о te-risin in`eksi у ada, mahalliy dav о sifatida diaterm о k о agul у asi у a hamda jarr о hlik usuli tavsi у a etiladi.

Foydalaniladigan adabiyotlar Асосий адабиётлар 1. Родионов А . Н ., Заславский Д . В ., Сыдиков А . А . Дерматология . Иллюстрированное руководство по клинической диагностике. – Москва. ―Граница‖. 2018 г. 2.Эшбоев Э.Х., Ташкенбаева У.А., Тери-таносил касалликлари ва уларнинг лаборатория ташхисоти. Дарслик. Тошкент. – ―Наврўз‖. 2018й. 3.Vaisov A.Sh., Teri-tanosil kasalliklari. Darslik. - Toshkent, ―Янги аср авлоди‖. 2009y. 4.Арифов С.С., Эшбаев Э.Х. Тери-таносил касалликлар. Дарслик. - Тошкент. ―Энциклопедия‖. 1997 й. Қўшимча адабиётлар 1.Atif Hasnain Kazmi. Color atlas of clinical dermatology. New Delhi, India . ―Jaypee Brothers Medical Pub‖ 2015 г . 1. Олисова О.Ю., Кожные и венерические болезни. Учебник. – Москва. ―Практическая медицина‖. 2015г. 2. Чеботарев В.В., Тамразова О.Б., Чеботарева Н.В., Одинец А.В., Дерматовенерология. Учебник. – Москва. ―ГЭОТАР Медиа‖. 2013г. 3. Pasricha J.S., Ramji Gupta. Illustrated Textbook of Dermatology. New Delhi, India . ―JP Medical Ltd‖. 2013y. 4. Короткий Н.Г. Кожные и венерические болезни. Учебник. –Москва. ―Медицинское информационное агентство‖. 2011 г. 5. Скрипкин Ю.К., Бутов Ю.С., Дерматовенерология. Национальное руководство. –Москва. ―ГЭОТАР Медиа‖. 2009 г. 6. Скрипкин Ю.К., Кубанова А.В., Акимов В.Г. Кожные и венерические болезни. Учебник. Москва, ―ГЭОТАР Медиа‖ 2009г. 7. Ананьев О.Л., Анисимова Е.В. Кожно-венерические заболевания. Учебник. ―ЭКСМО‖, 2006 г. 8. Пол К. Бакстон Дерматовенерология. Учебник. Россия. ―Бином‖, 2005 г. 9. Элинор Е. Сан. Дерматология. 100 случаев из практики. Учебник. Россия. ―Бином‖, 2001 г.

Похожие

Ayirish va teri

Teri va uning hosilalari

Teri anatomiyasi

MODDALAR ALMASHINUVI BUZILISHI KASALLIKLARI (RAXIT, SPAZMOFILIYA, GIPOTROFIYA, EKSSUDATIV DIATEZ). ALLERGIYA. TERINING ZAMBURUG`LI VA QICHIMA KASALLIKLARI. GELMINTOZLAR.

Moddalar almashinuvi buzilishi kasalliklari (raxit, spazmofiliya, gipotrofiya, ekssudativ diatez). allergiya. Terining zamburug`li va qichima kasalliklari. Gelmintozlar