Oila tibbiyoti hamshirasining oilada go’daklar bilan ishlash tartibi - Медицина - Рефераты

Oila tibbiyoti hamshirasining oilada go’daklar bilan ishlash tartibi

Загружено в:

26.08.2022

Скачано:

0

Размер:

21.6259765625 KB

Oila tibbiyoti hamshirasining oilada go’daklar bilan ishlash tartibi Reja: 1.Birlamchi tibbiyot tizimida patronaj xizmati 2.Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni parvarish qilish . 3. Ona ko‘krak suti bilan boqishning axamiyati. 4.Bolalarni ovqatlantirishda qo‘shimcha ovqatlarni kiritish. 5.Ona ko‘krak suti bilan boqishda kuzatiladigan qiyinchiliklar, ularni bartaraf qilishda qo‘llaniladigan usullar. 6. Bolalarni ovqatlantirish haqida tushuncha berish

Rastional ovqatlanish – bu to‘g‘ri ovqatlanishining turi xisoblanadi. Bunda istemol qilinadigan maxsulotlar to‘laqonli, turli maxsulotlar, vitaminmikroelementlarga boy maxsulotlarni istemol qilish xisoblanadi. Distrofiya (oqsilenergetik etishmovchilik) - bolaning to‘g‘ri jismoniy rivojlanishiningbuzilishiga olib keluvchi oziqlanishning va to‘qima trofikasining surunkali buzilishi. Iqtisodiy qiyinchilik yillarida distrofiya turli yoshdagi bolalarda rivojlanishi mumkin, lekin asosan 3-yoshgacha bo‘lgan bolalar ko‘proq kasallanadi. Kasallik moddalar almashinuvi jarayonining buzilishi, immunitetning pasayishi, jismoniy, ruhiy-motor, keyinchalik intellektual rivojlanishning buzilishi bilan kechadi. Gipotrofiya - distrofiyaning eng ko‘p tarqalgan turi hisoblanadi. Kelib chiqish vaqtiga ko‘ra gipotrofiya uch turga bo‘linadi: Prenatal - bola tug‘ilganga qadar rivojlanadi Postnatal – bola tug‘ilgandan keyin yuzaga chiqadi Aralash - homila ichi va homiladorlikdan tashqari davrda bola organizmiga ta‘sir qiladigan sabablar tufayli shakllanadi. Distrofiya sabablari: Homila ichi (prenatal) distrofiyasi, homilaning to‘g‘ri rivojlanishini buzadigan turli xil omillar va noqulay sharoit bilan bog‘liq. Homiladorlikning erta (20-yoshgacha) yoki katta yoshda (40-yoshdan keyin) rivojlanishi; Homiladorlik davridagi yuqumli va somatik kasalliklar; Homiladorlik davridagi gestozlar; Noqulay sostial sharoit, stress holatlar, norastional ovqatlanish va zararli odatlar; Ota-onadagi kasbiy zararlik; Yo‘ldosh patologiyasi (ko‘p hollarda yuqorida ko‘rsatilgan sabablarni iste‘sno etilgandan keyin, bolada prenatal distrofiya tashhislanadi). Homila tashqarisidagi (postnatal) distrofiya ikkilamchi distrofiyani chaqiruvchi ekzogen va endogen omillar ta‘sirida rivojlanadi. Postnatal distrofiyaning asosiy ekzogen omillari:

Alimentar: ovqatlanish soni yoki sifatining buzilishi, mikroelementlar tanqisligi (rux, mis, selen va boshqalar) bilan bog‘liq bo‘lgan oqsil-energetik etishmovchilik Yuqumli: ichak infekstiyalari, qaytalovchi otit bilan asoratlangan O‘RVI Sostial omillar Postnatal distrofiyaning endogen etiologik omillariga quyidagilar kiradi: rivojlanish nuqsonlari va xromosom kasalliklar enzimopatiya va malabsorbstiya (birlamchi, ikkilamchi) konstitustiya anomaliyalari immunotanqislik holatlari Patogenezi. Prenatal distrofiya rivojlanishida MNS trofik funkstiyasining buzilishiga olib keluvchi bachadon - yo‘ldosh qon aylanishi buzilishi va homila ichi gipoksiyasi asosiy rol o‘ynaydi. Postnatal gipotrofiya patogenezi uning kelib chiqishi va shaklidan qat‘iy nazar bir butun patofiziologik jarayon deb xisoblangan, uning asosida oziqlanishning buzilishi va bosh miya po‘stlog‘i qo‘zg‘aluvchanligining pasayishi yotadi. Paratrofiya yuqori kaloriyali ovqat va uning tarkibida yog‘ va uglevodlarning ko‘p miqdorda bo‘lishiga bog‘liq. Paratrofiyaning rivojlanishiga limfatiko-gipoplastik va ekssudativ-kataral diatezlar moyillik tug‘diradi. Gipostatura neyroendokrin tizimning chuqur zararlanishiga (ko‘p hollarda homila ichi) bog‘liq. Distrofiya simptomlari Distrofiyaning klinik ko‘rinishi uning shakllari va og‘irlik darajasiga bog‘liq. Prenatal distrofiyaning klinik variantlari Bosh miyaning gipoksik zararlanish darajasi va klinik ko‘rinishiga asosan prenatal distrofiyaning quyidagi shakllari ajratiladi: (E.M.Fateeva bo‘yicha). • Nevropatik shakli: tug‘ilganda tana vazni normada yoki nisbatan pasaygan, bo‘yi o‘zgarishsiz. Psixomotor rivojlanishi yoshiga mos. Boladagi o‘ta

qo‘zg‘aluvchanlik va negativizm, uyquning buzilishi, ishtahaning pasayishi yoki ortishi o‘ziga jalb etadi. • Neyrodistrofik shakli: tug‘ilganda tana vazni va bo‘yi uzunligining (kam darajada) pasayishi, MNSda tormozlanish jarayonining ustunlik qilishi, psixomotor rivojlanishdan nisbatan orqada qolish, ko‘p hollarda tug‘ma disembriogenez stigmalari kuzatiladi. • Enstefalopatik shakli: bolaning jismoniy va psixomotor rivojlanishdan chuqur orqada qolishi, mikrostefaliya, bosh miyaning o‘choqli zararlanish belgilari, suyak tizimi gipoplaziyasi, anoreksiya va poligipovitaminoz rivojlanishi bilan kechadi. Gipotrofiya engil ( І -daraja), o‘rta og‘ir ( ІІ -daraja) va og‘ir ( ІІІ -daraja) turlarga ajratiladi. Gipotrofiyaning І -darajasi bolani diqqat bilan ko‘rilganda aniqlanadi. Odatda bolaning ahvoli qoniqarli, ishtahasi nisbatan pasaygan, terisi silliq, elastik, oqimtir, ichki a‘zolari va fiziologik chiqarishlari o‘zgarishsiz. To‘qimalar turgori pasaygan, qorinda teri osti yog‘ qavati normadan past, lekin yuzida va qo‘l- oyoqlarida saqlangan. Tana vazni tanqisligi o‘rtacha ko‘rsatgich bilan taqqoslanganda 1020%ni tashkil qiladi. Qonni tekshirilganda disproteinemiya va ozuqa fermentlari aktivligining pasayishi aniqlanadi. Gipotrofiyaning ІІ -darajasi bola aktivligi va emostional tonusining pasayishi, apatiya, lanjlik, adinamiya, nutq va psixomotor funkstiyalarning orqada qolishi, ishtahaning pasayishi bilan kechadi. Terisi oqimtir, quruq, qipiqlangan. To‘qima elastikligi va turgori, shuningdek, mushak tonusi pasaygan. Teri osti yog‘ qavati yuzida saqlangan, lekin nisbatan kamaygan yoki qorinda va qo‘l-oyoqlarida bo‘lmaydi. Tana vazni tanqisligi bo‘yiga nisbatan 20-30%ni tashkil qiladi, bo‘yi 24 sm orqada qolgan. Tana vazni ortishining egri chizig‘i yassilangan. Sutka davomida tana haroratining o‘zgarishi (1˚S) va oyoq-qo‘llarining doimiy sovuqligi termoregulyastiya buzilishidan guvohlik beradi. Ko‘p hollarda taxipnoe, aritmik dag‘al nafas, yurak tonlari bo‘g‘iqligi, taxikardiyaga moyillik va arterial gipotenziya aniqlanadi. Bolani majburiy emizilganda bola qayd qiladi, ba‘zida

qabziyat kuzatiladi. Ko‘p hollarda interkurrent kasalliklar qo‘shiladi (masalan, otit, pielonefrit, pnevmoniya). Laborator tekshirilganda gipoxrom anemiya, gipo- va disproteinemiya, ozuqa fermentlari faolligining aniq pasayganligi kuzatiladi. Gipotrofiyaning ІІІ -darajasi (atrofiya, alimentar marazm) bola umumiy ahvolining yaqqol buzilishi bilan kuzatiladi: uyquchanlik, loqaydlik, qo‘zg‘aluvchanlik, negativizm, rivojlanishdan yaqqol orqada qolish, orttirilgan ko‘nikmalarni bajara olmaslik, anoreksiya. Bolanining tashqi ko‘rinishi skeletni eslatadi, terisi quruq, oq – kul rangda, dumba va sonlarida osilgan burmalar aniqlanadi. Yuzi qariyalarnikiga o‘xshash, bujmaygan, uchburchak shaklida. Teri osti yog‘ qavati hamma joyda yo‘qolgan, lunjida ham, bolalarga xos bo‘lgan, Bish yog‘ to‘plami yo‘qoladi. To‘qimalar turgori butunlay susaygan, mushaklar atrofiyalangan, lekin ularning tonusi odatdagidek, elektrolitlar muvozanatining buzilishi va nevrologik buzilishlar hisobiga yuqori bo‘ladi. Tana vazni tanqisligi 30% va undan ko‘pni tashkil etadi, tana vazni ortishining egri chizig‘i tekis yoki pasaygan. Bo‘yi yosh normasiga nisbatan 7-10 smga pasaygan. Suvsizlanish belgilari yaqqol ko‘rinadi: chanqash, katta liqildoq va ko‘z olmalari cho‘kishi, afoniya, kon‘yuktivalar va shox parda quriq, lab shilliq qavatlari yaqqol bo‘yalgan, og‘iz burchagida yoriqlar (qarg‘a og‘zi). Tana harorati odatda pasaygan va atrof- muhit haroratiga bog‘liq holda o‘zgaradi, ba‘zida subfebrilgacha ko‘tariladi. Qo‘l - oyoqlari sovuq. Nafas yuzaki va aritmik. Ko‘p hollarda belgisiz atelektaz va gipostatik pnevmoniya aniqlanadi. Pulsi sekinlashgan, kuchsiz, arterial bosim pasayadi, yurak tonlari bo‘g‘iq. Qorni tortilgan yoki dam va zo‘riqqan. Jigar va qora taloq o‘lchamlari kichraygan. Har doim oshqozon-ichak traktining diskinetik buzilishlari aniqlanadi: qayd qilish, qusish, tezlashgan suyuq najas. Peshob ajralishi kamaygan, oz miqdorda chiqadi. Laborator ma‘lumotlar qonning quyilishini ko‘rsatadi (gemoglobin konstentrastiyasi va eritrostitlar miqdori normada yoki ko‘paygan, EChT pasaygan). Peshobda xloridlar, fosfatlar va mochevina ko‘p miqdorda aniqlanadi, ba‘zida asteton va keton tanalari aniqlanadi.

Kvashiorkor - tropik va subtropik mamlakatlarda bola hayotining 2-4 yoshlarida kuzatiladigan distrofiya shakli. Ko‘krakdan ajratilgandan keyin, faqat o‘simlik ozuqalari bilan ovqatlantirilganda (oqsilli och qolish), yuqumli kasalliklar va boshqa omillar ta‘sirida rivojlanadi. Asosiy belgilari: jismoniy va psixomotor rivojlanishdan orqada qolish, teri va sochning diffuz depigmentastiyasi, soch to‘kilishi, oysimon yuz, to‘qimalar shishi, qisman saqlangan teri osti yog‘ qatlamida mushak atrofiyasi, kamqonlikning og‘ir darajasi, raxit ko‘rinishlari aniqlanadi. Gipostatura Gipostatura - oqsil-energetik etishmovchilik natijasida yuzaga kelgan rivojlanishning orqada qolishi bo‘lib, bolaning qoniqarli oziqlanishiga qaramasdan, bo‘yi va tana vazni bir xilda orqada qoladi. Gipostatura odatda birlamchi og‘ir gipotrofiyadan chiqishning bosqichi hisoblanadi. Gipotrofiyadan reparastiyaga chiqishda teri osti yog‘ qavati tez o‘z holiga qaytadi, lekin bo‘yi asta - sekin tiklanadi. Ba‘zan gipostatura bola yaxshi ovqatlanmaganda, masalan, faqatgina uglevodli ovqatlanganda, boshqa ingredientlarning yo‘qligi sababli yuzaga keladi. Bolada bo‘yi, tana vazni, psixomotor rivojlanishi, intellekti, tish chiqishning muddatdan orqada qolishi nisbatan proporstional bo‘ladi. Bolaning biologik yoshi kalendar yoshidan orqada qoladi va uning bo‘yi va tana vazniga mos keladi. Bemor rivojlanishning barcha parametrlari bo‘yicha yoshiga nisbatan orqada qoladi. Bunda gipotrofiya II darajasiga xarakterli, oziqlanishning surunkali buzilishi belgilari yaqqol ko‘rinadi. Paratrofiya – bolani ko‘krak suti, quruq sut aralashmalari, shirin sharbatlar bilan normaga nisbatan ko‘p oziqlantirilganda, shuningdek, balanslanmagan, tarkibida ko‘p uglevodlar va oqsil kam bo‘lgan (masalan, bo‘tqalar ko‘p berilsa) mahsulotlar bilan oziqlantirilgan, ekssudativ - kataral diatez, limfatiko-gipoplastik diatezi bor, kam harakatlanadigan bolalarda rivojlanadi. Uzoq muddatli ko‘p ovqatlantirish yoki doimiy gipodinamiya semizlikka olib kelishi mumkin. Paratrofiyaning klinik ko‘rinishi gipotrofiyaga o‘xshash, lekin tana vazni tanqisligi

bunda bo‘lmaydi. Bolada emostional tonusning nomutanosibligi aniqlanadi, bola bezovta yoki lanj, adinamiya kuzatiladi. Katta yoshdagi bolalar hansirash, tez charchash, bosh og‘rishidan shikoyat qiladi. Bolada tanlangan ishtaha aniqlanadi, ko‘p xollarda ishtaha pasayadi. Teri qoplamlari oqimtir, bir oz kerikkan, elastikligi pasaygan. Teri osti yog‘ qatlamining yaxshi rivojlanganligiga qaramasdan to‘qimalar turgori va mushak tonusi pasaygan. Yog‘ qavati bir tekisda tarqalmagan, son va qorinda yaqqol rivojlangan. Tana vazni va bo‘yi yosh parametriga mos keladi yoki undan yuqori, tana tuzilishi disproporstional. Gipotrofiyaga o‘xshab, oqsil, suv-tuz, vitamin va moddalar almashinuvi boshqa turlarining buzilishi yaqqol rivojlangan. Astidoz yuzaga keladi. Ba‘zida ichki organlarning funkstional va morfologik o‘zgarishlari, immunologik himoyaning pasayishi, nafas yo‘llarida tez-tez shamollash kasalliklari, otitlar, siydik yo‘llari infekstiyalari kuzatiladi. Najas ko‘pikli, suyuq, nordon xidli bo‘ladi. Distrofiyaning tashhisoti. Distrofiya tashhisi xarakterli klinik belgilarga asoslanadi, to‘qimalar turgori pasayadi, qorinda, qo‘l-oyoqlarda va yuzida, keyinchalik teri osti yog‘ qavatining yo‘qolishi yoki qalinligining pasayishi (yoki xaddan tashqari va notekis to‘planishi), tana vaznining bo‘yiga nisbatan orqada qolishi, yuqumli kasalliklar va tashqi muhitning turli xil ta‘siriga qarshiligi pasayadi. Diagnostikasida distrofiya turi ko‘rsatiladi va uning yuzaga kelish vaqti tug‘ilgan vaqtiga nisbatan (prenatal, postnatal) kelib chiqishi aniqlanadi. Gipotrofiyada uning darajasi, etiologiyasi va rivojlanish davri (boshlang‘iya, progressivlangan, rekonvalesstenstiya) ko‘rsatiladi. Qiyosiy tashhisi. Birlamchi distrofiya oshqozon - ichak trakti tug‘ma nuqsonlari va boshqa organlarning nuqsonlari natijasida kelib chiqqan, irsiy patologiya, MNSning organik zararlanishi, endokrin kasalliklar natijasida yuzaga kelgan ikkilamchi distrofiya bilan taqqoslanadi. Odatdagi terapiyadan davolanmaydigan og‘ir gipotrofiya holatlarida, shuningdek, paratrofiya va semizlikda, psixomotor rivojlanishdan orqada qolish bilan birga kelganda distrofiya ko‘pincha ikkilamchi bo‘ladi.

Gipostaturani jismoniy rivojlanishdan keskin orqada qoladigan kasalliklar bilan taqqoslanadi, birinchi navbatda nanizm, konstitustional bo‘yi pastlik. • Xondrodistrofiya, suyaklarning tug‘ma mo‘rtligi yoki tubulopatiya tufayli rivojlangan noproporstional nanizm gipostaturadan skeletning qo‘pol patologiyasi bilan farqlanadi, uni raxit bilan tushuntirib bo‘lmaydi, ba‘zida distrofiya bilan kechadi. Suyak rentgenogrammasi va fosfor-kalstiy almashinuvi ko‘rsatgichi bu kasallikni iste‘sno etadi. • Proporstional nanizm gipofizning zararlanishi (gipofizar nanizm) yoki nafas va yurak-qon tomir tizimining tug‘ma patologiyasi tufayli rivojlanadi. Tug‘ilganda kamdan-kam uchraydi, odatda kech rivojlanadi. Nanizm bilan taqqoslash qiyin, organizm to‘qimalarining STGga sezgirligini yo‘qolishi bilan bog‘liq. Bolalarda bu kasallikda tug‘ilgan vaqtda tana vazni va bo‘yining past ko‘rsatgichlari aniqlanadi, keyinchalik tana vazni va bo‘yiga qo‘shilishi yaqqol bilinmaydi. Lekin distrofiyaning klinik va laborator belgilari kuzatilmaydi. Davolash tadbirlari distrofiya turi va og‘irlik darajasiga bog‘liq. Birinchi navbatda u etiologik omillarni bartaraf qilishni o‘z ichiga oladi, kun tartibini tashkil qilish va bola uchun optimal atrof-muhit sharoitini yaratish. Dietoterapiya birinchi darajali gipotrofiyada ahamiyatga ega. Surunkali infekstiya o‘choqlarini sanastiya qilish, yo‘ldosh kasalliklarni davolash, ikkilamchi infekstiyalarni oldini olish, gipodinamiyaga qarshi kurashish muhim axamiyatga ega. I darajali gipotrofiyasi bor bolalar ularni yoshiga mos odatdagi kun tartibini o‘zgartirmagan holda mahalla shifokori kuzatuvida uyda davolanadi. II va III darajali gipotrofiya bilan og‘rigan bolalarni davolash shifoxonada olib boriladi, engil kun tartibiga rioya qilinadi: bolani barcha ortiqcha qo‘zg‘atuvchilardan (yorug‘lik, ovoz va boshqalar) chegaralash tavsiya etiladi. Bolani alohida boksda, optimal mikroklimat sharoitida (havo temperaturasi 27-30 S°, namligi 60-70%, xona tez-tez shamollatib turiladi); onasi bola bilan birga gospitalizastiya qilinadi. Sayr vaqtida bolani qo‘lda ko‘tarish lozim, oyoq - qo‘llari issiq bo‘lishini kuzatish kerak

(isitgich, paypoq, qo‘lqop ishlatiladi). Bemorning emostional tonusini oshirish uchun u bilan mayin, yumshoq muomalada bo‘lish kerak, massaj va gimnastikani qo‘llash zarur. III darajali gipotrofiyada, asosan mushak gipertonusida, massajni nihoyatda extiyotkorlik bilan o‘tkazish lozim va faqat silash turi tavsiya qilinadi.

Adabiyotlar 1. Shomansurova I. E. ―Oilaviy tibbiyotda xamshiralik ishi‖ toshkent – 2008 y 2. Chubakova T. Ch., Frike E. B., Xaliki V.Pod redakstiey (1 – 2 tom) Bishkek – 2003g. ―Osnov ы sestrinskogo dela v semeynoy medistine‖ 3. .Krasnov A. F. Moskva – 2000g. (I – II tom) ―Sestrinskoe delo‖ 4. Dorofeeva R. M. ―Semeynaya medistinskaya sestra‖ Moskva – 2002g. 5. Umarova T. Yu., Kayumova I. A., Ibragimova M. K ―Hamshiralik ishi‖ Toshkent 2003y.

Похожие

Oila tibbiyoti hamshirasining oilada ayollar bilan ishlash tartibi

Oila tibbiyoti hamshirasi oilada o’smirlar bilan ishlash tartibi

Bemorlarni parvarish qilishning ahamiyati. Tibbiyot hamshirasining vazifalari

Sport tibbiyoti fani, vazifalari va uni tashkil etish

Xamshira ko’nikmalari