Қобиқли таблеткалар. таблеткани қобиқ билан қоплашдан кузатиладиган мақсад. Қобиқлаш усуллар - Медицина - Рефераты

Қобиқли таблеткалар. таблеткани қобиқ билан қоплашдан кузатиладиган мақсад. Қобиқлаш усуллар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80 KB

Қ обиқли таблеткалар. таблеткани қобиқ билан қоплашдан кузатиладиган мақсад . Қ обиқлаш усуллар Режа: 1. Таблеткаларни қобиғ билан қоплашдан мақсад; 2. Қобиғлашда ишлатиладиган ёрдамчи моддалар, уларнинг тавсифи; 3. Қобиғлаш усуллари: 3.1. Обакилаш, уни босқичлари, ижобий ва салбий томонлари. 3.2. Тахтакачлаб қобиғлаш, ишлатиладиган дастгоҳлар. Афзалликлари. 3.3. Парда ҳосил қилиб қоплаш: а) Эритувчилар. б) Парда ҳосил қилувчилар. в) Пластификаторлар. 4. Дражени қобиғланган таблеткадан фарқи. 5. Тритурацион таблеткалар технологияси, ишлатиладиган ёрдамчи моддалар. 6. Микротаблеткалар номенклатураси. 7. Қандолатчилик дори турини болалар амалиётидаги ахамияти.

ҚОБИҒЛАНГАН ТАБЛЕТКАЛАР (TABULETTE OBDUCTAE) Таблеткаларни ташқи муҳит таъсиридан сақлаш, турғунлигини ошириш, тананинг маълум қисмида ёки узоқ муддат таъсир қўрсатишга эришиш, узаро бир бири билан реакцияга киришиб кетадиган моддалардан таблетка олиш, ҳамда эстетик кўринишини яхшилаш мақсадида қобиғ билан қопланади. Таблеткаларнинг қобиғ билан қоплаш учун юқорида келтирилган ёрдамчи моддалардан ташқари шеллак, мум, титан IV оксиди, буғдой уни, тропеолин 00, озиқ-овқат саноатида ишлатиладиган ранг берувчи моддалар, минерал ва усимлик ёғлари, магний оксиди каби моддалар ишлатилади. Қобиғ билан қоплаш учун икки томони қабариқ таблеткалар ишлатилади. Таблеткаларни қобиғ билан қоплашга мамлакатимизда, айниқса хорижий мамлакатларда катта қизиқиш билан қаралади. Шунинг учун бу мақсадда келтирилган рецептуралар ранг-баранг бўлиб, турли усуллар билан амалга оширилади. Қобиғ билан қоплаш тахтакачлаш, обакилаш (дражирование) ва парда ҳосил қилиш усуллари ёрдамида амалга оширилади. Обакилаш йўли билан қопланган таблетка оғирлиги қоплангунча бўлган ўз оғирлигига қараганда 2 марта кўп бўлмаслиги керак. Тахтакачлаш усулида қобиғ оғирлиги таблетка массасининг 50- 100% дан, юпқа парда билан қоплашда эса 3% дан ошмаслиги керак. Обакилаш усули. . Бу қадимий ва оддий усул бўлиб, махсус қизил мисдан тайёрланган ва маълум шаклга эга бўлган обакилаш қозонларида олиб борилади (расм). Обакилаш жараёни 4 босқичдан: намлаш, қаватлаш, силлиқлаш ва пардоз беришлардан иборат. Намлаш. Обакилаш қозонига солинган таблеткалар қанд қиёми билан олдин қўлда, сўнгра механик равишда аралаштирилади. Бунда ҳар бир таблетка сатҳи бир меъёрда намланди. Сўнг қозон ишлаб турганида 1:1 нисбатда тайёрланган магний оксиди билан буғдой уни аралашмасини солиб,

таблетка устини бир ҳил қоплангунча аралаштирилади, сўнгра қоғозга фильтрланган ва иситилган тоза ҳаво юбориб қуритилади. Шу тарзда бу жараён 3-4 марта қайтарилади. Қаватлаш. Таблетка қанд шарбати, буғдой уни ва бўёқ қўшиб тайёрланган бўтқа ёрдамида 3-4 марта қаватланади. Ҳар бир қават ҳосил қилингаидан сўнг қуритилади. Силлиқлаш. Таблеткаларнинг усти бир текисда қаватланмайди. Шунинг учун пардоз бериш босқичи сифатли ва тез бўлишини таъминлаш учун улар силлиқланадилар. Бунинг учун таблеткалар тоза обакилаш қозонига ўтказилиб, қозон маълум вақт давомида ишлатилади. Бунда таблеткалар ўзаро ва қозон девори билан ишқаланиши натижасида текисланиб силлиқланади. Пардозлаш - жило бериш Обакилаш усули мураккаб, қўп босқичли, назарий томондан асосланмаган, узоқ вақт (80 соатгача) талаб қилади. ХНИХФИ олимлари суспензион усулини таклиф этди. Бу усулда 10 соат давомида таблеткани қоплаш мумкин. Моҳияти: ПВП 0,75% ли сувдаги эритмасини тайёрлаб, ундан қанд қиёми тайёрланади. Сўнгра совуган қиёмга кетма кет 1% аэросил (турғунлаштирувчи, 1% титан IV оксиди (пигмент), 14% магний карбонат ва 1% тальк қўшиб аралаштирилади. Сўнг қозонга форсунка орқали бу суспензия пуркаланади, ҳар сафар таблеткани оғирлигининг 4-5% миқдорида. Қозонни айлантириш давом эттирилади. Кейин иссиқ ҳаво юборилади ва жараён такрорланади. Жило бериш учун таблетка оғирлиги 0,05% миқдорда аралашма (мум,вазелин мойи, тальк) солиб айлантириши давом эттирилади. Пардозлаш. Силлиқланган таблеткалар элаб, майда заррачалардан тозалаб, обакилаш қозонига ўтказилади. Алоҳида рецепт билан тайёрланган пардозловчи модда ёрдамида таблетка сатҳи бпқа чиройли қават билан қопланади. Маълум вақт қуритиш жараёнидан сўнг, пардозлаш яна 3-4 марта

такрорланади. Сўнгра қозон маълум вақт ишлатиб қўйилади. Бунда таблеткалар ўзаро ва девор сатҳига ишқаланиши натижасида силлиқланади, пардозланади. Пардозловчи масса таркибига мум, парфин, ўсимлик мойи, стеаринлар кириши ёки бошқа рецептурада тайёрланиши мумкин. Айрим вақтларда пардоз бериш босқичи қуйидагича бажарилади: обакилаш қозони олдиндан қиздирилиб, 0,5 -1 мм қалинликда мум билан қопланеади, сўнгра таблетка солиб, қозон ишлатиб қўйилади. Обакилаш усули кўп қўлланиладиган ва оддий бўлишига қарамасдан қўп вақт ва билим талаб қилади. Ҳозирча таблеткадаги қопламалар қалинлиги назарий томондан асосланмаган. Обакилаш жараёнида ўзига хос нозик томонлари эътиборсиз қолса, таблеткалар бир-бирига ёпишиб қолади. Тайёр бўлган таблеткаларда эса таранглик қайтиш натижасида чатнаб дарз кетиши мумкин. Ҳозирги вақтда обакилаш жа раёни ярим автомат тарзда ишлайдиган усулда олиб борилади. Юқорида баён қилинган боскичлар олдиндан мўлжалланган дастур бўйича автоматик тарзда босқимча-босқич олиб борилади. Тахтакачлаш усулида қобиғлаш. Бу усулда таблеткани қоплаш "Draicota" типидаги машиналарда олиб борилади (расм). Дастгох иккита ротацион машина мажмуасидан иборат бўлиб, бирида таблетка тайёрланади, у синхрон равишда иккинчи машинанинг қолипига ўтказилади. Иккинчи машинанинг қолипини диаметри биринчиникидан 1-2 мм каттароқ бўлиши керак. Қобиғ таркиби олдиндан донадор шаклга келтирилган бўлиши керак. Бу масса иккинчи машинанинг ҳампасидан автоматик равишда қобиғ оғирлигини 50% миқдорида қолипга келиб тушади. Шундан сўнг биринчи машинада тайёрланган таблетка масса устига ўтказилгач, қолган 50% таблетка устига тушади ва у тахтакачланади. Босим таъсирида қобиғ массаси юмшайди ва таблетка устини хар томонлама ўраб қоплайди. Бу усул билан қоплаш учун жуда кўп таркиблар тавсия этилган. Шулардан бир нечтасини қўрсатиб ўтамиз: 1. Қанд, крахмал, глюкоза 33 қисмдан, стеарин кислотаси – 1 қисм.

2. Натрий АФЦ ёки МФЦ 10 қисм, лактоза 89 қисм, кальций стеарати - 1 қисм. 3. ОПЦ - 0,4 қисм, лактоза -98,6 қисм, кальций стеарати – 1 қисм ва ҳ.к. Парда ҳосил қилиб қоплаш. Бу усул замонавий бўлиб, келажаги порлоқ, эстетик жиҳатдан мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Парда билан қоплаш бир неча ҳил усулда амалга оширилади: эритмага ботириб олиш, обакилаш ва махсус қурилмада "ёлғон юза" ҳосил қилиб олиш билан. Эритмага ботириб олиш оддий мослама ёрдамида амалга оширилади. Бунинг учун таблетканинг бир томонидан сўрғич ёрдамида ушлаб турган ҳолда иккинчи томони эритмага ботириб олинади. Кейин таблетканинг бошқа томони ботириб олинади, бу жараён бир неча марта қайтарилади. Бундай мослама ёрдамида соатига 5000-8000 таблетка қопланиши мумкин. Обакилаш усули билан қоплаш махсус қозонда олиб борилади ва бу ярим автомат усулида қоплашдан фарқ қилмайди. Бу усул билан қоплаш учун алоҳида шароит яратиш лозим. Эритувчилар ёнғин томонидан ҳавфли ва заҳарли бўлганлигини алоҳида қайд этиш лозим. Ҳозирги вақтда янги йўналиш полимер моддаларни органик эритувчиларда эритиб пуркаш усулида қоплаш бўлиб, бу усул "ёлғон қайноқ юза"да амалга оширилади (расм). Бу мураккаб қурилма бўлиб, иш бажариладиган қисмига таблетка солинади. Қурилманинг тубидан тозаланган, маълум ҳароратгача иситилган ва сиқилган ҳаво узлуксиз юборилади. Бунда таблеткалар қўтарилиб, муаллақ холатга келиб, "ёлғон қайноқ юза" ҳосил қилади. Мосламанинг юқори томонидан вақти-вақти билан тез учувчи органик эритувчида эритилган қобиғ эритмас пуркалади. Бу жараён таблетка устида маълум қалинликдаги қобиғ ҳосил бўлгунча пуркалади. Собиқ Иттифоқда қўзга кўринган олим Грошовый Т.А.нинг докторлик диссертацияси шунга бағишланган бўлиб, чуқур математик мулохазалар билан бу усул афзалликларини назарий томондан асослабберган. Қобиғ қалинлиги қуйидаги тенглама билан ҳисобланади:

бу ерда: l - қатлам қалинлиги, м; m - қобиғ оғирлиги, г; ρ - қобиғ зичлиги, г/см 3 ; S - таблетканинг юзаси, см 2 . Қобиғ оғирлиги қуйидаги тенглама ёрдамида ҳисобланади: бу ерда: m 1 - қобиғланмаган таблетка массаси, г; m 2 - қобиғланган таблетка массаси, г; n - таблеткалар сони. Қобиғни қайшқоқлик хусусиятини ошириш мақсадида пластификаторлар (вазелин мойи, канакунжут мойи, твин ва ҳ.к.) қўшилади. Акс ҳолда қобиғланган таблеткани чатнаши кузатилади. Парда ҳосил қилиб қоплаш учун парда ҳосил қилувчи эритма керак. Эритма эса қуйидаги қисмлардан ташкил топган: эритувчи парда ҳосил қилувчилар ва пластификаторлар. Парда ҳосил қилиб қоплаш учун эритувчи сифатида эфир, ацетон, этил спирти, хлороформ ва уларни аралашмаси ишлатилади. Парда хосил қилувчилар сифатида юқори молекулали табиий ва синтетик бирикмалардан МЦ, Nа КМЦ, ПВС, ПВП, ЭЦ, АЦ, шеллак, сидлак, АФЦ, МФЦ ва бошқалар ишлатилади. Пластификатор сифатида вазелин мойи, канакунжут мойи, Твин-80 ва бошқалар ишлатилади. Эритмани тайёрлаш махсус, зич беркитиладиган,

аралаштиргичли реакторларда олиб борилади. Аввал органик эритувчида парда ҳосил қилувчи модда эритилади, сўнг пластификаторларни солиб аралаштирилади ва фильтрланади. Тайёр эритма қоплаш бўлимига узатилади. ДРАЖЕ (DRAGAE) Бу қаттиқ дори тури бўлиб, таблеткалардан фарқли улароқ, обакилаш қозонида майда гранула (шакар) устига ёрдамчи моддалар билан таъсир этувчи модда аралашмасини қайта-қайта қоплаш билан олинади. Буларнинг оғирлиги 1 г дан ошмаслиги керак, оғирликлар фарқи + 15% дан ортиқ бўлмаслиги керак. Уларни олиш, текшириш қобиғланган таблеткаларга ўхшаш бўлади. Бу усул қўпроқ кондитер саноатида ишлатилади. Фармация саноатида эса, дармон дорила ва уларнинг мажмуасини ишлаб чиқаришда қўлланилади. Х ДФ да дражега бағишланган 5 та мақола келтирилган бўлиб, шулардан биттаси умумий ва 4 таси аминази, диазолин, диколин, пропазинларга бағишланган. Таблеткаларни қобиғ билан қоплаш вақтида бир-бири билан кимёвий реакцияга киришадиган мураккаб таркиб ҳам ишлатилиши мумкин. Мисол сифатида қуйдаги таркибни келтириш мумкин: Acidi ascorbinici - 0,150 г Acidi Nicotinici - 0,025 г Phenobarbitali - 0,015 г Methionini - 0,015 г Бу ерда аскорбин кислотаси билан метионин ўзаро реакцияга киришиши мумкин. Шу сабабли бу таркибда таблетка тайёрлаш уч босқи чда амалга оширилади.

I-босқичда қуйида келтирилган таркибда гранула тайёрланиб, тахтакачланади: Аскорбин кислотаси - 0,150 г Крахмал - 0,0009 г Кальций стеарати - 0,001 г Ҳосил бўлган таблетка диаметри 6 мм, массаси 0,16 г бўлади. II-босқичда бу таблетка устига қуйидаги таблетка устига қуйидаги таркибдаги гранула тахтакачланади: Шакар қанди - 0,0530 г Крахмал - 0,0966 г Кальций стеарати - 0,1500 г Бунда диаметри 9 мм ва оғирлиги 0,31 г ли таблетка ҳосил бўлади. III-босқичда ҳосил бўлган қобиғ устига қуйидаги таркибда тайёрланган гранулалара тахтакачланади: Метионин - 0,15 г Никотин кислотаси - 0,025 г Фенобарбитал - 0,015 г Қанд - 0,03 г Крахмал - 0,116 г Кальций стеарат - 0,001 г Тальк - 0,003 г . - 0,34 г Натижада массаси 0,65 г, диаметри 12 мм ли таблетка хосил бўлади. Шу усулда ошқозон ва ичакда таъсир кўрсатадиган таблеткалар тайёрланади. Улар кўп марта таъсир кўрсатадиган таблеткалар деб аталади. Рангли моддалардан таблетка тайёрлашда, айниқса қобиғ билан қоплашда харакатдаги кимё-технология илмий текшириш олигоҳида олинган ва саноат

миқ сида ишлаб чиқарилаётган қизил ва ҳаво рангли қандлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Тайёрлаш: ПВП 100 0 С ҳароратли сувда эритилади, қанд ва рангли қандлар солиниб қайнатилади. Сўнгра қолган моддалар қўшилиб, яхшилаб аралаштирилади. Шу таркиб билан қопланганда таблетка оғирлиги 15% ортади. Таблеткани юпқа парда ҳосил қилиб қобиқлашда Ефимов Л.С. шеллак ва сидлак ишлатишни таклиф қилди. Шеллак - юқори молекулали ёғсимон бирикма бўлиб, ҳашоратлар сўлагидан олинади ва ичакда эрийдиган таблеткалар олишда ишлатилади. Шеллак - 10,0 Аммиак 25% - 2,0 Олеин кислота - 2,5 Сув - 85,5. - 100,0 Шу билан биргаликда ацетилфталилцеллюлоза ва метицеллюлоза каби бирикмалардан ҳам фойдаланиш мақсадга мувофиқ деб ҳисобланади. Рецептуралар жуда ҳилма-ҳил бўлиб, мисол тарзида бир нечтасини келтирамиз: 1. АФЦ - 6 қисм Аммиак 25% - 0,75 қисм Твин-80 - 0,5 қисм Титан IV оксиди - 0,3 қисм Тропеолен 00 - 0,005 қисм 2. АФЦ - 10 қисм Спирт -19,5 қисм Хлороформ -170 қисм Канакунжут мойи - 0,5 қисм Бу ерда канакунжут мойи қайишқоқли берувчи вазифасини бажаради.

Тахтакачлаш билан қоплаш учун энг оддий таркиблардан баъзиларини келтирамиз: 1. Cellul.ae triacethalamin А etatophthalati Lact.ae Magnii stearatis 2. Cellul.ae acetiphtalati Lact.ae Magnii stearatis Triacetini (diacetthylphthalati) 3. Sacchari Gluc.i Amyli aa Acidi stearinici 4. Magnesii carbonatis basici Sacchari Amyli aa 5. Oxypropil methylcellul.e Lact.i Calcii stearatis Ҳамма ҳолда ҳам олдин таркибдаги моддалар аралшмасини бўғловчилар ёрдамида донадор шаклга келтириб олинади ва кальций стеарат , магний стеарат ёки стеарин кислоталари билан яхшилаб упаланади . Тайёр бўлган масса " Draicota " машинаси ёрдамида таблетка усти қопланади. ТРИТУРАЦИОН ТАБЛЕТКАЛАР

Тритурацион ёки микротаблеткалар моддаларни тахтакачлаш йўли билан олинмай, қолиплаш усулида тайёрланади. Уларнинг массаси 0,05 г гача бўлади. Таблеткалар таркибига кирувчи таъсир қилувчи модда кам миқдорда бўлса, пресслаш жараёнида босим таъсиридан портлаш рўй бериши лозим бўлса, таблетка тайёрланадиган масса таркибида захарли моддалар бўлганлиги сабабли, пресслаш жараёнида чангланиши ва ишчилар соғлиғига, атроф муҳитга зарар етказиши мумкин бўлган моддалардан микротаблеткалар тайёрланади. Микротаблеткаларнинг сифатини текширишда таъсир этувчи модда миқдори ва физик механик кўрсаткичлари аниқланади. Микротаблеткалар учун ўртача оғирликдаги фарқ + 20% дан кўп бўлмаслиги керак. Тритурацион таблеткаларга нитроглицерин, рух сульфат, рух сульфат билан борат кислотаси, рибофлавин билан аскорбин кислотаси ва бошқалар киради. Бу соҳада 1910 йилда рус олими И.И.Будьско томонидан бажарилган докторлик диссертация диққатга сазовордир. У кўз касалликларида ишлатиладиган дорилардан тритурацион таблеткалар тайёрлаб, кўз томчилари ўрнида ишлатишни таклиф этган. Аммо бу фикр эсдан чиқиб, аҳамиятсиз қолиб кетди. Агар томчи дориларни ишлатишда ҳатолик 300% гача бўлишини ҳисобга олинса, уларни қулай микротаблетка ҳолида ёки ҳозирги вақтда кўзга ишлатиладиган “парда дори” шаклида чиқарилиши аҳамияттга эга. Микротаблеткаларни тайёрлашда махсус қурилма – таблекта машинаси типидаги дастгоҳ ишлатилади. Нитроглицерин таблеткаси (tabulettae nitroglycerini) N itroglycerini 0,000500 Sacchari 0,009480 Gluc.i 0,000963 Amyli 0,008890 Spiritus aethylici 40% q.s.

Масса тайёрлаш таблетка массасини тайёрлашга ўхшайди. Намланган масса гранулятордан ўтказилиб, дастгоҳда диаметри 4 мм, оғирлиги 0,027 г дан прессланади. Таблеткалар қуритилиб сараланади. Найчаларга қадоқланади ва стерилланади. ҚАНДОЛАТЧИЛИК ДОРИ ТУРИНИ БОЛАЛАР АМАЛИЁТИДАГИ АҲАМИЯТИ Болалар амалиётида ишлатиладиган дориларни мазаси ва ҳидини яхшилаш фармацевтик технологияни долзарб вазифаларидан бўлган ва шундай бўлиб қолади. Ёқимсиз ҳидли ва аччиқ мазали дориларни болалар қабул қилганда, уларни терапевтик биосамарадорлиги 75% гача камайиб кетиши адабиётларда келтирилган. Бу эса болалар учун тайёрланадиган дори воситаси ширин мазали, ёқимли ҳидли ва ташқи кўринишини чиройли бўлишини тақозо этади. Ана шу нуқтаи назардан қараганда ўтган асрда кенг тарқалган қандолатчилик дори турларини болалар амалиётида ишлатиш мақсадга мувофиқлигини кўрсатади. Афсуски, асоссиз равишда қандолатчилик дори турларини ишлаб чиқариш унитилди. Ҳозирги вақтга келиб мустақил Республикамизни 40% дан кўпроқ аҳолисини болалар ташкил қилади. Бу эса болаларга тайёрланадиган дори турларига алоҳида эътибор беришни талаб қилади. Қандолатчилик дори турларидан айримлари билан талабаларни танитишни лозим деб топдик. Кулчалар. - дори ва ёрдамчи моддалар аралашмасидан хамирсимон масса ҳосил қилиб, уларни юпқа қилиб ёйиб квадрат ёки ромбик шаклида кесилса кулсалар дейилади. Пастилкалар. - хамирсимон массани ҳосил қилиб уларни варақсимон холатга келтириб, уларни тухумсимон ёки думалоқ шаклда кесилса - пастилкалар ҳосил бўлади. Одатда хамирсимон масса хамираралаштиргичда

тайёрланиб, улардан варақлар махсус жували машиналарда тайёрланади ва резак ёрдамида тегишли шаклда кесилади. Ламеллар (ёқутлар). - қанд, желатина дори модда ва сув билан қуюқ масса хосил қилиб уни тўрт бурчак шаклдаги қолипларга қуйиб, совутиб, ажратиб олинади. Масалан, ламеллар таркибига шохкуяни қуюқ экстрактини қўшиб тайёрланган дори тури маълум. Ротулалар (тангачалар). - таркибида дори модда сақлаган қандни концентрланган эритмасини совутиб, мрамор юзасига қуйиб тайёрланади. Ротула ташқи кўриниши бўйича таблеткани эслатади. Қандолатчилик дори турига таркибида аскорбин кислота сақлаган болалар гематогени, доскача (плита) шаклида ишлаб чиқарилмоқда. У камқонликда ишлатилади. Антибактериал конфетлар . - таркибида тимол ва линалол сақлаб, юқори нафас йўллари яллиғлаганида ишлатилади ва ҳ.к. Адабиётлар 1. Маҳкамов С.М., Усуббоев М.У., Нуритдинова А.И. Тайёр дорилар технологияси. Тошкент,1994 0.- 425 бет. 2. Махкамов С.М. Основы таблеточного производства.-Ташкент, 1974.- 280 с. 3. Маҳкамов С.М., Усуббоев М.У., Нуритдинова А.И. Тайёр дорилар технологияси (практикум). Тошкент, 199 01.- 263 бет. 4. Иванова Л.А. Технология лекарственных форм . М.,1991 . Том 2.- 54 02 с. 5. ГФ ХI.- М., 1990 . - вып.2 C.154. 6. Носовицкая С.А. и др. Производство таблеток.- М., 1969.- 207 с.

Похожие

Таблеткаларнинг сифат курсаткичлари.Қобиқланган таблеткалар

Гранулалар. Гранулаларни ишлатишдан кузатиладиган мақсад. Грануляция усуллари. Гранулаларни қуритиш.

Таблеткалар. Таблетка машиналари.таблетка ишлаб чиқаришда ишлатиладиган ёрдамчи моддалар ва уларнинг таъснифи.донадорлаш усуллари.пресслаш назарияси

Таблеткаларни сифат кўрсаткичлари

Таблеткаларнинг физик механик (сифат) кўрсаткичларини баҳолаш