Мушак тизими физиологияси - Медицина - Рефераты

Мушак тизими физиологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78 KB

Мушак тизими физиологияси Режа: 1. Кўндаланг – тарғил мушаклар. 2. Мушакларнинг тузилиши ва асосий вазифаси. 3. Мушак қисқаришининг замонавий назарияси. 4. Асаб-мушак синапси. 5. Силлиқ мушаклар. 6. Асосий морфологик ва функционал хоссалари.

Кўндаланг-тарғил мушаклар . Бу мушаклар 3 асосий хоссага: 1) қўзғалувчанликка, яъни мембранани ионлар учун ўтказувчанлигини ўзгартириб, таъсиротга ҳаракат потен- циалини вужудга келтириш билан жавоб бериш қобилиятига; 2) ўтказувчанликка, яъни ҳаракат потенциалини тола бўйлаб тарқатиш қобилиятига ва 3) қисқарувчанликка, яъни қўзғалиш натижасида калталаниш ёки ўз таранглигини ўзгартириш каби ҳоссаларга эга. Мушак толаларининг қўзғалувчанлигини асаб тола - лариникига нисбатан анча паст. Бу мушак толаси мембранаси тинчлик потенциалининг миқдори асаб толаси-никидан кўпроқ бўлишига боғлиқ (мушакда - 90мВ). Аммо иккала мембрананинг деполяризацияланиш критик даражаси бир хилда - 50мВ. Демак, асаб толасини қўзғатиш учун унинг мембранасини 20мВ га деполяризациялаш кифоя қилса, мушак толасида ҳаракат потенциалини пайдо қилиш учун унинг мембранасини 40мВ га деполяризациялаш керак. Шунинг учун мушак толасини қўзғатадиган электр токининг бўсаға кучи, асаб толасини қўзғатадиган бўсағадан кўп. Мушак толаларида ҳаракат потенциалининг амплитудаси 120 - 130мВ ни ташкил қилади. Унинг давоми тез мушак-ларда тахминан 2мс га, секин мушакларда - 2 - 3мс ларга тенг. Бошланган нуқтадан бу потенциал тола бўйлаб икки томонга 3 - 5 мс тезликда ўтказилади. Асаб орқали етиб келган импульс му шак толаларида ҳаракат потенциали ҳосил қилади, бу потенциал тарқалиб, қисқаришни таъминловчи механизмларни ишга солади. Асаб - му шак препаратида му шак қисқариши учун мавжуд шароитга қараб изометрик ва изотоник қисқаришлар тафовут қилинади. Му шак қисқарган вақтда унинг толалари калталашса; аммо таранглиги деярли ўзгармаса, изотоник қисқариш , му шак қўзғалиб, қисқарганда толалари калталанишига шароит бўлмаса, масалан му шак нинг икки учи қимирламайдиган қилиб боғланган бўлса, қисқариш вақтида толаларнинг таранглиги ошади, яъни изометрик қисқариш содир

бўлади. Изотоник қисқариш му шак юк кўтармаганда, изометрик қисқариш му шакк а жуда оғир юк ортилганда кузатилади. Аммо организмда фаоллик кўрсатаётган му шак ларнинг қисқаришлари қуйидагича бўлади: 1) изометрик қисқариш - кўтарилган юкни бир нуқтада ушлаб туриш; 2) концентрик қисқариш - му шак ни юк кўтариб, ка л таланиши ва 3) эксцентрик қисқариш - кўтарилган юкни пастга секин туширишда му шак нинг узайиши. Якка му шак толасининг қисқариш амплитудаси (кучи) таьсирот кучига боғлиқ эмас: тола " бор ёки йўқ " қонунига риоя қилади. Аммо яхлит мушакнинг қисқариш кучи таъсирот кучига боғлиқ. Бўсаға кучига эга бўлган импульс энг юқори қўзғалувчан толаларни қўзғатиб, қисқартиради. Улар унча кўп бўлмаганлиги сабабли, қисқариш кучсиз бўлади. Импульс кучининг оширилиши қўзғалувчанлиги пастроқ бўлган бошқа толаларни ҳам қўзғатиб, қисқартиради, қисқариш амплитудаси ортади ва ниҳоят, импульслар кучи мушак таркибидаги ҳамма толаларни қўзғатадиган даражага етганда, қисқариш амплитудаси чўққисига чиқади. Бундан кейин рағбат кучини ошириш қўшимча натижа бермайди. Мушак узоқ вақт давомида таьсирланиб турилса, чарчайди, якка қисқариш эгри чизиғининг шакли ўзгаради: бўшашиш фазаси жуда чўзилиб кетади ва буни кантрактура деб аталади. Мушакларнинг қисқариши узлуксиз равишда нисбатан узоқ давом этади. Бу хилдаги қисқаришларни тетанус деб аталади. Ритмик импульслар пайдо қилган қисқаришларнинг тўла қўшилиши натижасида силлиқ тетанус ҳосил бўлади. Мушакларнинг тузилиши ва асосий вазифаси. Скелет мушак толаси диаметри 10–100мкм, бўйи 1-2см дан ташкил топган кўп ядроли ҳужайра. Тола юзаси сарколемма билан қопланган. ҳар 2- 3мкм масофада мембрана (сарколемма) тола ичига ботиб кириб, кўндаланг найчалар ҳосил қилади. Тола протоплазмаси-саркоплазмада диаметри

тахминан 1мкм бўлган жуда кўп иплар - миофибриллалар узунасига жойлашган. Хужайрада саркома ва митохондриялари бўлади. Миофибриллалар бирин - кетин келган поляризацияланган (ёруғликни турли равишда синдирадиган) дисклардан иборат. Ёруғликни икки юзага синдирадиган дискларни анизотроп дисклар деб аталади. Толанинг бу дискларга ёндош қисмлари ёруғликни бир юзага синдиради ва изотроп дисклар деб айтилади. Анизатроп диск ўртасида ёруғ Н ҳошия кўри нади . Изотроп диск ўртасидан қорамтир Z чизиқ ўтган. Z чизиқ юпқа мембрана тешикларидан ўтувчи миофибриллалар бу мембранага бириккан (расм 1). Шу туфайли, мушак толасидан параллел ётувчи миофибриллалар дискларнинг қисқариш вақтида бир-бирига нисбатан силжиб кетмайди. Миофибриллаларнинг ҳар бири ўрта ҳисобда 2500 протофибриллалардан тузилган. Протофибриллалар эса миозин ва актин оқсилларнинг полимерланган чўзиқ молекулаларидан иборат. Миозин протофибриллалар (иплар) актин ипларга нисбатан икки марта йўғонроқ, диаметри таҳминан 10 нм га тенг. Мушак толаси тинч холатда бўлганида ингичка актин ипларининг учлари йўғонроқ ва каттароқ миозин иплари ўртасидаги ёриқларга кириб туради. Изотроп дисклар фақат актин ипларидан, анизотроп дисклар эса миозин ва актин ипларидан иборат. Анизотроп дискнинг ўртасида актин иплари билан ҳосил бўлган ёруғ H ни хошия жойлашган. Миофибрилланинг бир-бирига яқин бўлган Z чизиқлар оралигидаги қисми 1 саркомерни ташкил қилади Демак, миофибрилла бирин - кетин такрорланувчи жуда кўп саркомерлардан иборат. ҳар бир саркомерга эса иккита изотроп дискларнинг яримлари ва битта анизотроп диск киради. Бўшашган му шак толаси саркомерининг узунлиги 3,6мкм ни , қисқарганиники 2 - 2,3 мкм ни ташкил қилади. Мушак қисқаришининг замонавий назарияси. Ҳамма саркомерларда миозин ипларни актин иплар билан бирлаштириб турадиган кўндаланг жойлашган кўприкчалар мавжуд. Мушак толаси

қисқарганда миозин ва актин иплари калталанмайди, бири иккинчиси устида сирпанади: актин иплар миозин иплар орасига сирғаниб киради, натижада J дисклар калталашади, А дискларнинг узунлиги ўзгармайди (расм 2). Бир-бирига уланган саркомерларнинг ҳар бирини узунлиги тахминан 30 фоизга камаяди, тола ҳам калталашади. Актин иплар миозин иплар оралиғига кўндаланг кўприкчаларнинг ҳаракатлари туфайли сирғаниб киради. Миозин иплар шохланиб, ҳар қайсиси таҳминан 150 миозин молекуласидан ташкил топган бошчаларни ҳосил қилади. Бу бошчалар миозин ипнинг ўсиб чиққан қисми бўлиб, уни қисқариш вақтида атрофдаги актин иплар билан боғлаб туради. Кўндаланг кўприкчаларнинг бошчалари эшкаксимон ҳаракат қилиб, актин ипларини миозин иплар оралиғига силжитади. Кўприкчалар ҳаракатларининг амплитудаси 20нм дан, частотаси 5 - 50 тебранишдан иборат. ҳар қайси кўприкча гоҳ актин ипига уланиб, уни тортади, гоҳ ундан узилади, бирикиш имкониятини туғдирадиган шароитни "кутиб" туради. Кўприкчалар асинхрон равишда ҳаракатлансада, улар жуда кўп бўлганидан вужудга келадиган тортиш кучи қисқариш давомида бир меъёрда сақланади. Тинч ҳолатда кўприкча энергияга бойиди, лекин актин ипи билан бирика олмайди, улар ўртасида жойлашган тропонин глобуласи (заррачаси) билан бириккан тропо-миозин ипи бунга ҳалақит беради. Мушак фаоллашганда унинг миоплазмасида эркин кальций ионлари пайдо бўлади. Бу ионларга жуда ҳам талабгор бўлган тропонин кальций билан бирикиб, ўз шаклини (конформациясини) ўзгартиради ва тропомиозин ипини суриб, кўндаланг кўприкчаларнинг актин иплари билан бирикишига имконият туғдиради. Бирикиш натижасида кўприкчанинг конформацияси кескин ўзгаради, натижада унинг бошчаси эгилиб актин ипи тахминан 20 нм га сурилади. Бу ҳаракат учун сарфланган энергия фосфорилланган актомиозин таркибидаги макроэргик фосфат боғланишлари ҳисобидан ажралади. Аденозинтрифосфатаза (АТФ-аза) фаоллигига эга бўлган акто- миозин макроэргик фосфатлар парчаланишини таъминлайди.

Кальций миқдорини актин ва миозин иплар атрофида камайиши туфайли тропомиозин тропониндан ажралади ва кўндаланг кўприкча билан актин ипи ўртасида яна тўсиқ бўлиб қолади. АТФ ҳисобига миозин фосфорилланади. АТФ фақат миозинни энергияга бойитиш учун эмас, балки ипларни вақтинча бир - биридан ажратиш учун ҳам керак. Ана шу ажралиш мушакни юмшатиш, чўзилишига имконият яратади, қисқариш жараёнини пайдо қилиш учун зарур бўлган Ca 2Қ мушакнинг тинч холатида толадаги саркоплазматик ретикулумда сақланади. Ушбу шароитда ретикулум мембранасини кальций учун ўтказувчанлиги жуда паст бўлади, оз миқдорда миоплазмага чиққан ионларни кальций насоси ретикулум ичига ҳайдаб, у ерда кальций миқдорининг юқори бўлишини таьминлаб туради. Кальций катионлари миқдори саркоплазматик ретикулум бўшлиғида миоплазмадагига нисбатан 10минг марта юқори. Саркоплазматик ретикулум мембранасининг фаолланиши ундаги кальций каналларининг очилишига ва миқдорий градиент бўйича кальцийни актин ва миозин иплар атрофига чиқишига олиб келади. Ретикулум мембранаси фаолланиши учун мушак толасининг ташқи мембранасида вужудга келган кўзғалиш кўндаланг найчаларини Т-тизими орқали саркоплазматик ретикулум мембранасига тарқалади. Т-тизим ташқи мембрананинг саркомерни ичига ботиб кирган қисмидир. Кўндаланг найчанинг диаметри 50 нм га тенг. Асаб-мушак синапси. Умуртқали ҳайвонларнинг мушак толаларида бу найчалар дисклар атрофида миофибриллаларга яқинлашади. Кўндаланг найчаларга перпен- дикуляр ҳолатда, миофибриллаларга параллел бўлиб узунчоқ найчалар жойлашган. Узунчоқ найчаларнинг икки учи кенгайиб, цистерналар ҳосил қилади. Кўндаланг найча ва икки тарафидаги цистерналар учликларга бирлашган. Кўндаланг найча ва цистерналар мембранаси ўртасида электр синапслар бор. Демак, мотор асаб толаси бўйлаб мушак толасига етиб келган импульс ташқи мембранада ҳаракат потенциалини вужудга келтиради, бу

потенциал кўндаланг найча орқали тарқалиб, цистерна мембранасини фаоллаштиради ва эркинликка чиққан кальций катионлари актин ва миозин иплар атрофида тўпланишига олиб келади. Кальцийни қисқариш механизмини ишга солувчи омиллиги бизга маьлум. Шундай қилиб, мушак қисқаришини таъминловчи жараёнларга: таьсирот, ҳаракат потенциалини вужудга келиши; унинг миофибрилла ичкарисига (учликларга) ўтказилиши; кальций ионларининг эркинлашиши, актин ва миозин иплар атрофига диффузияланиши; актин ипларнинг миозин иплар оралиғига сирпаниб кириши ва саркомернинг калталаниши; кальций каналларнинг фаолланиши ва эркин кальций миқдорини камайиши; миофибриллаларнинг бўшашишларидан иборат. Мушак фаоллашганида толалар миоплазмасида эркин кальций катионлари кўпаяди, қисқариш кузатилади. АТФ нинг парчаланиши тезлашиб, мушакда модда алмашинуви юздан минг маротабагача кучаяди. АТФ гликолиз ва моддаларнинг оксидланиб фосфорланиши натижасида қайта тикланади. Энергиянинг сақланиши қонунига асосан қайта ишланадиган кимёвий энергиянинг миқдори бажарилган ишга сарфланган ва иссиқликка айланган энергия йиғиндисига тенг бўлиши керак. Мушак ўлчаб бўладиган миқдорда иш бажармаса ҳам, яъни турғун изометрик қисқариш вақтида, унда кимёвий энергия тўхтовсиз равишда иссиқликка ўтаверади. Шу сабабли буни изометрик қисқариш иссиқлиги деб аталади. Кўндаланг кўприкчаларнинг узлуксиз ҳаракатлари натижасида АТФ парчаланишидан изометрик қисқариш иссқлиги пайдо бўлади. Мушак юк кўтариб иш бажарганида қўшимча миқдорда АТФ парчаланади, қўшимча иссиқлик ажралиб чиқди. Иссиқликнинг бу қисмини калталаниш иссиқлиги деб аталди. Бир моль АТФ ни парчаланиши 48 кДж атрофида энергия ажралиб чиқишини таъминлайди. Ушбу энергия миқдорининг фақат 40-50%лари мушак қисқара бошлаганда ва қисқариш жараёнида иссиқликка айланади.

Шу сабабли мушак ҳарорати бу вақтда бирозгина кўтарилади. Аммо, табиий шароитда мушакнинг фойдали иш коэффиценти 20-30% дан ошмайди. Чунки қисқариш жараёнида ва у тугаганидан кейин миофибриллалар ташқарида энергия сарфига муҳтож бўлган жараёнлар содир бўлади. Ўзгарадиган кимёвий энергиянинг 20% га яқини ана шу жараёнларга, яъни ион каналлари ишига, АТФ нинг оксидланиб фосфорланиши натижасида қайта тикланишига сарфланади ва сезиларли миқдорда иссиқлик ҳосил бўлишига олиб келади. Буни тикланиш иссиқлиги деб аталди. Силлиқ мушаклар. Умуртқали ҳайвон ва инсонларнинг ички ковак аъзоларида, томирларида ва терисида силлиқ мушаклар жойлашган. Бу мушакларнинг нисбатан охиста - охиста қисқаришлари ковак аъзолари бўшлиғидаги суюқликларни ва қайта ишланаётган овқатларни ҳаракатга келтиради. Силлиқ мушакларнинг кучли ва давомли тоник қисқаришлари (масалан сфинктерлар таркибидаги мушаклар) туфайли - ўт пуфагида ўт, қовуқда сийдик, тўғри ичакда маълум миқдорда нажас анча вақтгача йиғилиб, чиқмай туради, қон томирлардаги мушакларнинг узлуксиз тоник қисқариши қон босимининг бир меъёрда сақланиши учун катта аҳамиятга эга. Асосий морфологик ва функционал хоссалари. Силлиқ мушаклар бир ядроли бўлиб: қалинлиги 2 мкм дан 10 мкм гача, узунлиги 50 мкм дан 400 мкм гача бўлган дуксимон ҳужайралардан иборат. Бу ҳ ужайралар бир-бири билан электр токига қаршилиги кам бўлган нексуслар орқали боғланган. Силлиқ му шак ҳ ужайраларида ҳам миофибрилла ва саркомерлар бор; лекин улар кўндаланг тарғил му шак дагидек тўғри такрорланмаганлиги туфайли силлиқ му шак ларда тарғиллик кузатилмайди. Симпатик ва парасимпатик асаблар силлиқ му шак ларни нервлайди. Шу сабабли силлиқ му шак лар фаолиятига ҳоҳиш истак билан таъсир ўтказиб бўлмайди. Силлиқ му шак ларда ҳам худди кўндаланг тарғил му шак лардаги каби учта асосий : қўзғалувчанлик, ўтказувчанлик ва қисқарувчанлик ҳоссалари

мавжуд. Бу ҳоссалар 2 турдаги му шак лар учун умумий бўлгани билан силлиқ му шак ларда уларнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд. Силлиқ му шак толаларининг қўзғалувчанлиги анчагина паст бўлиб тинчлик потенциали (ТП) - 60-70 мВ ни ташкил қилади. Бу миқдор кўндаланг тарғил му шак толасидаги ТП миқдоридан бироз камроқ. ТП нинг камроқ бўлиши силлиқ му шак мембранасининг натрий учун ўтказувчанлиги юқори бўлишига боғлиқ. Бу му шак ларнинг ҳаракат потенциали ҳам скелет му шак ларникидан ҳам камроқ. Яъни 70-90 мВ дан ошмайди. Ички аъзолардаги силлиқ му шак толаларида икки турдаги ҳаракат потенциаллари чўққили потенциаллар ва ясси потенциаллар қайд қилинган. Чўққили потенциаллар 5 дан 80 мс гача давом этади ва одатда изли гиперполяризацияга эга бўлади. Ясси ҳаракат потенциаллари сийдик йўллари, бачадон ва баъзи томирлардаги силлиқ му шак ларга хос бўлиб 30 мс дан 500 мс гача бўлади. Баъзи бир силлиқ му шак ларда мембрананинг деполяризацияланиши натрий каналларининг фаоллашишига эмас, балки калций каналларининг фаоллашувига боғлиқлиги аниқланган. Калций каналларининг фаолланиши ва суст ҳолатга ўтиши учун кўп вақт керак бўлади. Тезкор натрий каналларини инактивацияга учратадиган моддалар калций каналларига умуман таъсир қилмайди. Силлиқ му шак ҳ ужайраларининг маълум бир қисми ўзидан ўзи хеч қандай таъссуротсиз ҳаракат потенциалини вужудга келтириш қобилиятига, яъни автоматияга эгалиги аниқланган. Шу сабабли уларни пейсмекер ёки ритмни етакловчи хужайралар деб аталади. Пейсмекер ҳ ужайра-ларида ҳаракат потенциали ривожланишига мембрананинг ўз-ўзидан деполяризацияланиши сабаб бўлади. Вақти - вақти билан пайдо бўладиган ҳаракат потенциаллари 2-10см.с тезликда бошқа ҳужайраларга тарқалиб силлиқ му шак ларнинг миоген тонусини таъминлайди. Масалан: ингичка ичакда пейсмекер ҳужайралар аниқ бир жойда тўпланган. Ўн икки бармоқ ичакнинг умумий ўт йўли очилган қисмида ингичка ичакнинг ритмик қисқаришларини бошқарувчи ритм етакчиси жойлашган. Ритм етакчиси

пайдо қиладиган импульс частотаси дақиқас ига 18-19 бўлиб, асаб ва гумарал таъсиротларига жавобан деярли ўзгармайди. қ ўзғалиш бир толадан иккинчи толага нексуслар орқали ўтади, қўзғалишнинг силлиқ му шак да кўндалангига яъни нексуслардан ўтиб тарқалиш тезлиги толани узунаси бўйлаб ўтказилиш тезлигига нисбатан 10 марта кам. Силлиқ му- шак ларда ҳам қўзғалишдан сўнг қисқариш содир бўлиши, яъни электромеханик боғланиш кальций ионлари ишти-рокида юзага чиқади. Аммо силлиқ му шак ҳ ужайралари-нинг саркоплазматик ретикулумида жойлашган кальций насослари жуда кучсизлиги сабабли, қисқариш вақтида эркин ҳолга ўтган калций ионларини миоплазмадан йўқо-тиш учун анча вақт давом этади ва натижада му шак секинлик билан бўшашади. Силлиқ му шак ҳужайраларининг қисқариши ҳам актин ипларининг миозин ипларига нисбатан сир п анишига боғлиқ. Аммо бу сир п анишнинг ва АТФ парчаланишининг тезлиги кўндаланг-тарғил му шак дагига қараганда 100-1000 мартага кам. Шу туфайли, силлиқ му шак лар чарчамасдан узоқ ва турғун қисқаришга мослашган. Шуни эсдан чиқар-маслик керакки, у ҳам бўлса, тенг кўндаланг кесимга эга силлиқ ва кўндаланг тарғил му шак лар ҳосил қиладиган тортиш таранглиги тенг миқдорда бўлади ва улар бир хил оғирликдаги юкни кўтара оладилар. Аммо, силлиқ му шак шу шароитда кўндаланг - тарғил му шакк а нисбатан 100-500 марта кислородни кам сарфлайди. Силлиқ му шак ҳам якка таъсиротларга якка қисқариш билан жавоб беради. Аммо, қўзғалувчанлиги паст бўлганидан силлиқ му шак ни қўзғатиб, қисқартириш қобилиятига эга бўлган бўсаға куч кўндаланг - тарғил му шакк а нисбатан анчагина юқори бўл ади . Якка қисқаришнинг латент даври ҳам силлиқ му шак ларда узоқроқ давом этади. қ уён меъдасининг силлиқ му шаг и импульс берилганидан сўнг 0,25-1 c екунд ўтгач, қисқара бошлайди ва 5-6 с екунд давом этади. Бақа меьдасининг якка қисқариши эса 60 с екунд ва ундан кўпроқ давом этади.

Силлиқ му шак лар секин қисқарганлиги сабабли, частотаси жуда ҳам кам бўлган ритмик импульслар уларда тетануссимон, узоқ давом этувчи турғун қисқаришни юзага келтиради. Бундай қисқаришга энергия жуда кам сарфланади. Кўндаланг-тарғил ва силлиқ му шак ларни ажратиб турувчи ўзига хос хусусиятлардан яна бири уларнинг пластиклигидир, яьни, силлиқ му шак лар маълум чегарада чўзилса ҳам, аммо таранглигини ўзгартирмайди. ўт пуфаги ва қовуқ фаолиятлари учун пластикликнинг аҳамияти катта. ўт-сафро ва сийдик жигар ва буйраклардан узлуксиз ишлаб чиқарилиб, санаб ўтилган ковак аъзоларда тўпланади. Суюқликлар ҳажмининг кўпайиши силлиқ му шак ларни чўзади, аммо уларнинг таранглиги ўзгармаганлиги сабабли пуфакларда босим кўтарилмайди. Бу ковак аъзоларининг бўшашини таъминловчи рефлекслар маълум вақтгача сўниб туради. Тўпланган суюқликларнинг, масалан, сийдикнинг миқдори кўпайиб кетса, қовуқ деворидаги му шак ларнинг таранглиги ошади, босим кўтарилади, рецепторлар кўзғалади ва натижада инсон ёки ҳайвонлар сийгиси келганини сезади. Силлиқ му шак ларнинг кучли ва тез чўзилиши уларнинг қисқаришига сабабчи бўлади. Силлиқ му шак ларнинг бундай физиологик хусусияти ичаклар, сийдик йўллари ва бошқа ковак аъзоларнинг меъёрий фаолиятлари учун жуда катта аҳамиятга эга. Санаб ўтилган аъзоларнинг тўлиб кетиши му шак ларни чўзилишга олиб келади ва натижада улар фаол қисқариб, йиғилиб қолган суюқликни ҳаракат - лантиради. Серотонин, ацетилхолин, норадреналин, гистамин, брадикинин ва простагландин - ларга силлиқ му шак лар жуда ҳам сезгир. Ацетилхолин деярли барча аъзолардаги силлиқ му шак ларни қўзғатиб, қисқартиради, аммо қон томирларининг силлиқ му шак ларини тормозлайди. Адреналин бачадон му шаг ини бўшаштиради, аммо ҳомилали бачадон мушаги ни қисқартиради. Демак, гуморал таъсиротларнинг натижаси силлиқ му шак турлари ва уларнинг физиологик ҳолатига боғлиқ.

Силлиқ му шак ларни нервловчи симпатик ва парасимпатик асаб толаларининг таъсири одатда қарама-қарши бўлади.

Похожие

Қон айланиш тизими физиологияси

Сенсор анализаторлар тизими физиологияси

Мушак, суяк ва нерв тўқималари

Туғиш Физиологияси

Бўғозлик физиологияси