Markaziy va periferik falajlar - Медицина - Рефераты

Markaziy va periferik falajlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

138.5341796875 KB

Markaziy va periferik falajlar Reja: 1. Markaziy nevronning anatomik tuzilishi 2. Markaziy nevronning funksiyasi. 3. Pereferik nevronning anatomik tuzilishi 4. Pereferik nevronning funksiyasi. 5. Markaziy va periferik buzilishlar.

Bolalar serebral falaji - bu patologik sindromlar guruhi bo‘lib, ona qornida, tug‘ilish davrida yoki tug‘ilgandan so‘ng miya shikastlanishi oqibatida vujudga keladi va harakat, nutq hamda psixikaning buzilishi bilan namoyon bo‘ladi. Bolalar serebral falaji quyidagilar oqibatida yuzaga keladi: Onaning homiladorlik davridagi infeksion kasalliklar (qizamiq, sitomegaliya, taksoplazmoz, gripp va h.k) 1) Onaning yurak-qon tomir va endokrin tizimidagi buzilishlar, homiladorlikning toksikozlari, homila va ona qonining immunologik to‘g‘ri kelmaksligi, homiladorlik davrida jismoniy va ruhiy jarohatlar, asfiksiyalar, ona qornidagi travmalar. 2) Meningit; ensefalit; meningoensifalit; bosh miya travmalari. Ona qornidagi tug‘ilish va tug‘ilgandan keyingi zararli omillarning ta’siri miya suyuqligi va qobig‘ida turli o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi, bu esa kelgusida ularning normal rivojlanishini izdan chiqaradi. Bolalar serebral falajligining klinik ko‘rinishida harakat buzilishlari yetakchi hisoblanadi, ular koordinatsiya buzilishlari bilan giperkinezlar, ayrim guruh mushaklarining markaziy falajlagi bilan xarakterlanadi. Harakat buzilishlari ko‘pincha nutq va psixik buzilishlari, epileptikform tutqanoqlar bilan uyg‘anlashib ketadi. Harakat buzilishlarining sindromlari – bolalar serebral falajligida harakatning buzilishi yuqori mushak tarangligi, patologik reflekslar (tonik labirintli va bo‘yin reflekslari) bilan uyg‘unlashib, harakat malakalarining to‘liq rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.

Spastik diplegiya (Littl sindromi) bolalar serebral falajining ko‘proq uchraydigan ko‘rinishi bo‘lib, qo‘l va oyoqlar harakatlarining buzilishi bilan xarakterlanadi: bunda oyoqlar qo‘llarga qaraganda ko‘proq azob chekadi. Oyoqlardagi mushak tonusi keskin ko‘tarilgan: bola yarim buqilgan holatda o‘rta chiziqqa keltirilgan oyoqlarda turadi, yurganda oyoqlarning chalinib ketishi kuzatiladi. Yirik bo‘g‘im tuzilishining buzilishlari rivojlanadi. Paylar refleksi yuqori, oyoqlar klonuslari kuzatiladi. Spastik gemiplegiyada buzilishlar ko‘pincha bir tomonda bo‘ladi Qo‘lda ko‘proq mushakning bukilish tonusi ko‘tarilgan, oyoqda esa tiklanish tonusi ko‘tarilgan. Shuning uchun qo‘l tirsak bo‘g‘imidan buqilgan bo‘lib, tanaga yaqinlashgan, barmoqlar esa mushtum qilib yig‘ilgan. Oyoqlar esa ichkariga buqilgan. Bola yurganda barmoqlariga tayanadi. Serebral falajning gemiparetik shaklsida bolada alalliya hisobiga nutq rivojlanishi kechikishii mumkin, ayniqsa chap yarim sharlari shikastlanganda katta yoshdagi bolalarda 50% giperkinezlar kuzatiladi. Ular mushak tonuslarining pasayishi me’yoriga qarab paydo bo‘ladi. Ruhiy rivojlanish sekinlashadi. Kechikishi darajasi yengildan murakkabgacha o‘zgarib turadi. Rivojlanishning kechikishiiga tez-tez takrorlanadigan epileptiform tutqanoqlar ta’sir ko‘rsatadi.

Ikkilamchi gemipligiya – oyoq-qo‘llardagi harakatlaninshning buzilishi bilan xarakterlidir, biroq odatda qo‘llar oyoqlarga nisbatan ko‘proq aziyat chekadi. Qo‘llarning, yuz mushaklarning og‘ir jarohati nutq va psixikaning rivojlanishining kechikishiiga olib keladi. Bunday bolalar o‘tira olmaydilar, yura olmaydilar, o‘zlarini eplay olmaydilar. Maktabgacha yoshdagi bolalarda harakatlanish aktivligi ko‘proq namoyon bo‘lganda, ayrim bolalarda qo‘l va oyoqlarda distal bo‘limlarida giperkinezlar, shuningdek og‘iz sinkineziyalari paydo bo‘ladi. Ko‘pgina kasallarda psevdobulbar sindromi namoyon bo‘ladi. Paylar reflekslari yuqori, lekin yuqori tonus va qontrakturalar tufayli qiyinchilik bilan ishlatiladi .Bolalar serebral falajining bu shaklsi ko‘pincha mikrotsefaliya va kichik anomaliyalar rivojlanishi bilan uyg‘unlashib ketadi, bu esa ona qornidagi miya shikastlanishidan dalolat beradi. Ikkilamchi gemiplegiyada ko‘pincha epilep tiform tutqanoqlar kuzatiladi. Harakatning og‘ir buzilishlari tufayli qontraktura va deshaklsiyalar erta rivojlanadi. Atonik-astatik shakli mushak tarangligining susayib ketishi xarakterlanadi.Tonik bo‘yin va labirint reflekslari keskin namoyon bo‘lmaydi, ularni bola o‘ta hayajonlanganda yoki erkin harakatlar qilmoqchi bo‘lganda kuzatish mumkin. Serebral falajlikning bu shaklsida 2-3 yoshli bola miyacha shikastlanishining quyidagi belgilari namoyon bo‘ladi: intension tremor, tana harakatining buzilishi, harakat muvozanatining buzilishi. Bunday kasallarda muvozanat funksiyalar keskin buziladi, ular o‘tira olmaydilar, tura olmaydilar, muvozanatni saqlab yura olmaydilar, boshlarini tuta olmaydilar. Psixik rivojlanishning kechikishii aniq kuzatiladi. Intelektning pasayish darajasi miyachaning shikastlanish doirasiga bog‘liq. Ko‘proq bosh miyaning peshona qismi shikastlanganda psixik rivojlanishning kechikishii ustunlik qiladi.

Giperkinetik shakl rezus – konflikt homiladorlikdagi qobiq ostida paydo bo‘lgan shikastlanish bilan xarakterlanadi. Giperkinezlar bir yoshdan so‘ng paydo bo‘ladi, faqat og‘ir hollardagina ularni bir yoshgacha aniqlash mumkin. Giperkinezlar yuz mushaklarida, oyoq va bo‘yin mushaklarida kuchli namoyon bo‘ladi. Ko‘pincha nutq buzilishlari kuzatiladi. Boshqa shakllariga nisbatan bu shaklda psixik rivojlanishning sekinlashuvi kuzatiladi, biroq murakkab harakat va nutq buzilishi bolaning rivojlanishi uning o‘qishi va sotsial moslashuvini qiyinlashtiradi. Nutq buzilishi – serebral falajga chalingan bolalarda nutqning buzilishi, nutq rivojlanishining kechikishi, dizartriya va alaliya bilan xarakterlidir. Nutq rivojlanishining kechikishii, bolaning tili chiqishi davrigacha aniqlanadi. Kasallik gu-gulash va chug‘irlashining kechikishii, uzuqyuluqligi, tovush komplekslarining kamligi, kichik ovoz aktivligi kabi belgilar bilan ajralib turadi. Shuninngdek, gapira boshlashi kechiqadi, faol lug‘ati sekin yig‘iladi, nutqning shakllanishi buziladi. Nutq rivojlanishining kechikishii odatda dizartriya alaliyaning turli shakllari bilan uyg‘unlashib ketadi. Serebral falaj bolalarda ko‘pincha psevdobulbar dizartriya kuzatiladi. Dizartriyaning bu shakli uchun nutq muskulaturasi tonusining ko‘tarilishi xosdir. Bunda og‘iz bo‘shlig‘idagi til taranglashadi, uning orqasi spastik egilgan uchi aniq emas. Lablar spatik taranglashib, mushak tonusining ko‘tarilishi bo‘lib artikulyatsion apparat ayrim mushak gruppalaridagi gipotoniya va distoniya bilan almashinib turishi mumkin. Artikulyatsion mushaklar parezi psevdobulbar dizartriya tipidagi ovoz chiqarishining buzilishini keltirib chiqaradi. Ovoz hosil qilish va nafas buzilishi xarakterlidir. Ko‘pincha artikulyatsion muskulaturada hamoxang harakatlar (sinkneziyalar) kuzatiladi. Serebral falaj bo‘lgan bolalarda nutq buzilishlari kamdan-kam hollarda alohida uchraydi. Ko‘pincha dizartriyada nutq rivojlanishi kechikishii yoki alaliya birga uchraydi. Sensor buzilishlar – bolalar serebral falajligida (ayniqsa giperkinetik shaklda) ko‘pincha eshitish qobiliyati pasayadi (odatda yuqori chastotali tonlarda

kuzatiladi). Bu esa, dizartriyaning bo‘lmasligiga, bir qator tovushlarni hosil qilishning buzilishiga olib kelishi mumkin. Yuqori chastotali tovushlarni (t, k, s,p, e, f, sh) eshitmaydigan bola, ularni nutqida ishlatmaydi. Kelgusida bunday bolalarni o‘qish va yozishga o‘rgatish qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Ayrim kasalliklarda fonematik eshitish to‘liq rivojlanmaydi. Eshitish qobiliyatining har qanday buzilishlari nutq rivojlanishining kechikishiga olib kelishi mumkin, og‘ir hollarda esa nutqning qo‘pol to‘liq rivojlanmasligiga olib keladi. Serebral falaji bolalarda eshitish qobiliyatining buzilishini erta aniqlash katta ahamiyatga ega, chunki bunday nuqsonni o‘z vaqtida bartaraf etish nutq rivojlanishi kechikishiining oldini oladi. Bosh miya po‘stloq qismi faoliyatining buzilishi . Atrof muhitni tasavvur qilishning buzilishi. Atrof- muhitni qabul qilish (atrof – muhit gnozisi) turli analizatorlarning birgalikdagi natijasi sifatida qaraladi, ular orasida kinestetik- harakat muhim ahamiyatga ega. Serebral falaj bo‘lgan bolalarda atrof-muhit gnozisi to‘liq rivojlanmasligi muhim o‘rin egallaydi, u ko‘rish qobiliyatining buzilishi va bosh miya katta yarim sharlari tepa qismining shikastlanishi yoki to‘liq rivojlanmaganligi bilan bog‘liq. Ko‘rish qobiliyati buzilishlari ko‘rish funksiyasining yetishmovchiligi bilan qonvergensiya, ko‘rish maydonining torayishi, ptoza, g‘ilaylik, nistagma va ko‘rish o‘tkirligining pasayishi bilan bog‘liq. Ko‘z olmasi harakatlanishining buzilishi, ko‘z olmasini harakatlantiruvchi mushaklar parezi oqibati hisoblanadi. Atrof-muhit gnozisi shakllanishining buzilishida, shuningdek, eshitish qobiliyatining buzilishi ham katta ahamiyatga ega. Bunday sensor buzilishlar kelgusida diqqatning buzilishi va fikrni jamlay olmaslikning sababi bo‘lib xizmat qiladi. His-tuyg‘uning buzilishi . Bolalar serebral falaji bilan kasallanganlarda his- tuyg‘u buzilishi kuzatiladi, bu esa kuchli ta’sirlanish, qayfiyatning o‘zgarib turishi, qo‘rquvning paydo bo‘lishida namoyon bo‘ladi tug‘iladi.

Intellektual buzilishning rivojlanishi. Serebral falajli bolalarda intellektual rivojlanish ko‘pincha kechiqadi yoki buziladi. Bolalar serabral falajligida intelektual buzilish turlicha bo‘ladi. Taxminan 30% bolalarda oligofreniya turidagi intelektning to‘liq rivojlanmaslik, 2030% bolalarda intelektning saqlnib qolishi, qolganlarda esa harakat, nutq va sensor buzilishlarga xos intelektual rivojlanish kechikishii kuzatiladi. Xulosa. Kasallikni vaqtida aniqlab, diagnostika qilish va davolashni iloji boricha ertaroq boshlash muhimdir. Erta davolash bolalar serebral falajini muvaffaqiyatli davolash garovidir. Bolalar serebral falajining davolashni to‘g‘ri tashkil qilish juda muhimdir. U quyidagi shartlarga asoslanishi kerak: erta boshlash, bosqichlilik, izchillilik va kompleks davolash. Bolalar serebral falajligini davolashdagi bosqichlilik turli bosqichdagi davolashni bildiradi: tug‘ruqxona-shifoxona harakatlari buzilgan bolalar uchun sanatoriy – bolalar uyi – bolalar bog‘chasi – serebral falajlik va poliomiyelit asoratli bolalar uchun internatlar va maxsus maktablar. Bu tashkilot o‘rtasida izchil aloqa bo‘lishi kerak, shunda davolash muvaffaqiyatli bo‘ladi. Kompleks davolash shuni bildiradiki, bunda turli tiklantiruvchi – korreksion ishlar: harakatlar bilan davolash (davolash fizkulturasi), massaj, fizioterapevtik ta’sirlar, ortopedik va medikamentoz davolash, medika- pedagogik korreksiya olib boriladi.

Adabiyotlar: 1. Po‘latxo‘jayeva M.R. Defektologiyaning klinik asoslari. O‘quv qo‘llanma. T., TDPU - 2013. 2. Alimov X.A., Manasipova I.X. Nekotoriye voprosi organizatsii i razvitiya psixiatricheskoy pomoshi v Uzbekistane. Trudi Tashkentskoy psixiatricheskoy bolnitsi. NII tom. T:, 1996. 2.Agranovskiy M.L. Obshaya meditsinskaya psixologiya i psixopatologiya. Andijan. «Andijon», 2004 – 215. 3.Sodiqova Q, Aripova S.X, Shaxmurova G.A . Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi. T., “Yangi asr avlodi” - 2009. 4.McGill-Franzen A., Allington R.L. (Eds.) Handbook of Reading Disability Research. Routledge, 2011. — 522 p.

Похожие

Nevropatologiya ta’rifi orqa miya

Bosh miya yarim sharlarining oliy faoliyati nerv tizimining kasalliklari

Gijjalar (glistlar)ga qarshi guruhdagi dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi

Peri ferik asab tizimi anatomiyasi, fiziologiyasi, zararlanish belgilari va uni tekshirish usullari

Jag’ning xavfli o’smalari