Kun tartibining asosiy lahzalari va analizatorlarning yosh xususiyatlari - Медицина - Рефераты

Kun tartibining asosiy lahzalari va analizatorlarning yosh xususiyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41.5 KB

Kun tartibining asosiy lahzalari va analizatorlarning yosh xususiyatlari Reja: 1.Charchash va o’ta charchashning oldini olish 2.Aqliy ishchnlik qobiliyatining davrlari 3.O’quvchilarning kun tartibini gigiyenik baholash .

O’sib kelayotgan yosh avlodning sog’ligini saklash masalasi keng ma’nodagi tushuncha bo’lib o’quvchilarning charchashi – ya’ni, toliqishi va o’ta charchashining oldini olish vazifasini ham o’z ichiga oladi, bu esa birinchi navbatda o’quvchining o’ta toliqishiga yul qo’ymaslik bilan bog’likdir. Bu masala maktabdagi pedagoglar va mediklar, ota – onalarning diqqat markazida to’rishi lozim. Maktab kasalliklari deb ataluvchi kasalliklarning oldini olish hozirgi vaqtda o’quvchilar tarbiyasi bilan shug’ullanuvchi har bir kishining asosiy vazifasidir. Zamonaviy o’qitish jarayoni o’quvchiga axborot berishning yangi shakl va usullarini kulamoqda, ya’ni bilim berishning samaradorligini oshirishga karatilgan texnika vositalaridan keng foydalanilmoqda. Natijada o’quuvchining darsdagi faoliyati bir muncha aktivlashtirishga erishildi. Aqliy mehnat (o’qish, yozish, fikrlash, mqasala yechish dars tinglash va tayyorlash va hokazolar) asosan ko’rish, eshitish, organlari va ularninmg bosh miya po’stlogidagi markazlarining nerv hujayralarini bajaradigan ishdir. Shunday ekan, o’quvchilar aqliy mehnat gigiyenasining zarur shartlarini kun tarriblariga rioya qilish. Fizkultura va sport bilan shug’ullanish, o’quv va o’qishdan tashqari mashgulotlar uchun sharoit yaratish, bir faoliyatini ikkinchisi bilan almashtirib turish, spirtli ichimliklar ichmaslik, chekmaslik, zararli odatlarga berilmaslik va hokozalarini ongli ravishda bajarishga harakat qilishlari kerak. Aqliy faoliyat uzoq vaqt davom etaversa, ularning ish qobilyati asta- sekin pasayib, ish sifati yomonlasha boshlaydi, bajarayoygan ishga nisbatan etibor kamayadi, o’zlashtirish pasayadi, bo’shashadi, mudraydi. Bu holat miyaning ish bajarayotgan markazlaridagi nerv hujayralari qo’zg’alish holatidan tormozlanish holatiga o’tganligini, yani ular charchaganini

ko’rsatadi. Charchash bu tashqi muhit bilan miya po’stlog’idagi nerv hujayralari o’rtasidagi aloqaning vaqtincha uzilishidir. Charchash deganda, miya hujayralarining shu bilan birga butun organizmning ishchanlik qobilyati pasayishi tushuniladi. Bu fiziologik jarayon bo’lib, tormozlanishning oxirgi pog’onasi hisoblanadi. Tormozlanish dastlab bosh miya po’stloq qismiga, so’ngra nerv sistemasining tuban qismlariga tarqalib, organizmni bo’shashtiradi. Darsda charchashning birinchi bosqichi aktiv tormozlanishbo’shashi bog’liq . Bu harakatlar ozgacha ko’rinishda namoyon bo’ladi. O’quvchilarning o’zlari aktiv yo’ldan to’xtagan bo’ladilar- sinfda ozgina shovqin- suron ko’tariladi. Charchashning bundan keyingi ikkinchi bosqichi qo’ zg’alish prosesslarining bo’shashi, bilan birga davom etadi. Tormozlanish prosesslari qo’zg’alish prosesslaridan ustun turadi. Ota- onalar va o’qituvchilar o’quvchi hulqida va holatida aqliy charchash alomatlarini sezsalar, ko’pincha e’tibor bermaydilar, chunki bu o’zgarishlar vaqtinchalik bo’lib, tez o’tib ketadi. Lekin bular bolada boshlanayotgan surunkali chaqaloqlikning birlamchi belgilari bo’lib, astenik sindromdeb ataladi va bu kasallik markaziy nerv sistemasi faoliyati buzilishining bir turi hisoblanadi. Aqliy toliqishning xususiy belgilariga yana diqqatining susayishi xotiraning pasayishini, fikrlash va tasavvur qilishning buzilishini ham kiritib o’tishi lozim. Bazi adabiyotlarga asoslanib, aqliy ishchanlik qobilyati ko’rsatkichlarini kun davomida o’rganib chiqib alohida davrlarga ajratish mumkin. Bu o’z navbatida o’qish va mehnat qilish

bo’yicha ratsional kun tartibi tuzishdaeng obyektiv mezon hisoblanadi. Aqliy ishanlikqobilyati 5 ta davrdan iborat. 1. ishga kirishish davri. Darsda bir necha minut davom etib, o’quvchi ish sharoitiga moslasha boradi. 2. optimal ishchanlik davri. Aqliy mehnatni bajarishning stabillashgan davridir. Bunda diqqat dominatasi vujudga keladi. 3. to’liq kompensatsiya davri. Oldingi davrdan farq qilib, toliqishning dastlabkibelgilari paydo bo’la boshlaydi, ammo odamning iroda kuchi kompensatsiyalashtirib, yuzaga chiqarmay turadi. 4. beqaror kompensatsiya davri. Toliqishning ortib borishi ish faoliyatining pasayishi bilan xarakterlanadi, ammo odam iroda kuchi bilan ma’lum vaqtgacha aqliy mehnatni talab darajasida davom ettirishi mumkin. 5. mehnat faoliyatining progressiv pasayish davri. Bu davr toliqishning tez ortib borishi bilan xarakterlanadi, bunda bajarilayotgan aqliy mehnatning maxsuli va samaradorligi keskin kamayadi. Bu davrlarni dars davomida, kun, hafta, chorak, yil davomida kuzatish mumkin. Aqliy mexnat faoliyatini yuqori mahsuldorlitgini ta’minlovchi sharoitlar quyidagilardan iborat. - har qanday mehnatni bajarishga asta- sekin kirishi; - ish bajarishning optimal ritmini va tartibini tanlash va unga rioya qilish - ishni izchilikda va ketma- ket bajarishga odatlanish; - mehnat va dam olishni to’g’ri tashkil qilish, bir ish turini ikkinchisi bilan almashtirib olib borish; - mumtazam ravishda jismonish mashqlar bilan shug’ullanish tufayli aqliy mehnat malakalarini avtomatlashtirish va takomillashtirish hamda avtomatik malaka hosil qilish;

Xullas dars vaqtida aqliy mehnatning yuqori mahsuldorligini ta’minlash, charchashni oldini olish choralari quyidagilardan iborat bo’lishi kerak; 1. “o’qituvchi yangi materialni o’quvchining optimal ish qobilyatiga ega bo’lgan vaqda tushuntirish; 2. darsning birinchi yarimida. Dars berishning aktiv usullarini qo’llab, o’quvchi, diqqatini uzoq vaqt bitta predmetda ushlab turmasdan tushuntirilsa, yuksak natijaga erishiladi. 3. Dars berish usulini o’zgartirib turish uni yuqori saviyada olib borish; 4. sinf xonalarini tanaffuz paytida shamollashtirish; 5. o’quvchi faoliyatini turli vazifalarga jalb qilish, o’quv texnika vositalaridan, televuizordan, programmalashtirilgan ovoz yozish aparatidan, diafilimlardan foydalanishning o’zi asosiy gigiyena qoida;lariga qat’iy rioya qilishni talab qiladi. 6. dars materialini tushuntirishda ko’rgazma qurollaridan(rasmlar namoyish qilish, tajribalar ko’rsatish) didaktiv o’quv vositalaridan maksimal foydalanish. 7. dars oralig’ida fizkulminutlar o’tkazish. 8. o’qituvchining pedagokik mahorati. Uning yangi materialni tushuntirish paytdagi ko’tarinki kayfiyati, o’qituvchining har hil ohangda so’zlashi. Maktab o’z ishini oila bilan uzviy bog’lik holda olib boradi. Maktab va oilaning yag’ona maqsadi bolalarga ta’lim va tarbiya berishdir. Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va o’smirlar organizmi o’sib ulg’aya boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda bola charchamaydi, nerv tizimida shartli reflekslar vujudga keladi, bolalar imtizomli va tartibli bo’la boradi. Kun tartibiga rioya qilinmaganda esa bola to’lik dam olmasdan, toliqtib qoladi, uyqusi, ishtaxasi yomonlashadi, asabi buziladi, ish qobiliyati pasaydi.

Uy vazifalari bola yoshiga mos bo’lishi kerak. 1 sinf o’quvchilariga 45 minutlik, 2 – sinf o’quvchilariga 1 – 1,5 soatik, 3 – 4 sinflar uchun 2 – 2,5 soatlik, 5 – 11 sinf o’quvchilari uchun 3 – 3,5 soatlik uy vazifani berilishi tavsiya etiladi. O’quvchi uyda maxsus jihozlangan joyda, qaddini to’g’ri tutib, boshini qiyshaytirmasdan, tirsaklarini stol ustiga tikka holda o’tirib dars tayyorlashini kerak. Yorug’lik, yetarli bo’lmasa ko’z muskullari tez charchaydi. Shuning uchun yorug’lik normal bo’lishi va chap tomondan tushini kerak. O’qiyotganda kitobdan ko’zgacha bo’lgan masofa 40 sm bo’lishi shart. To’xtamay uzok yozishi o’quvchini toliqtiradi. Shuning uchun 7 – 10 yashar o’quvchi tinimsiz 10 minut 10 – 12 yoshda 15 minut, 12 – 15 yoshda 20 minut, 15 – 18 yoshda 25 – 30 minut yozishi mumkin. Kun tartibida uyquning axamiyati katta. Oila uxlashidan 2 – 2,5 s oldin ovqatlanishi kerak. Kechki ovqatdan so’ng sof xavoda bir oz sayr qilishi, kiyimlariga qarashi lozim. Uxlashdan avval zo’riqib aqliy mehnat talab etadigan ishlarni bajarish, xayajonli o’yinlar o’ynash, televizor ko’rish tavsiya etilmaydi. Televizorni o’quvchilar havtada 3 – 4 marta 1 – 1,5 soatdan, yuqori Sinf o’quvchilari 4 – 5 marta 2,2 – 5 soatdan undan 2 – 2,5 m uzoqda o’tirib, qad – qomatni to’g’ri tutgan holda ko’rishlari mumkin. Yotib yoki yonboshlab televizor ko’rish mumkin emas. Boshlangich sinf o’quvchilari soat 8 va 9 larda, yuqori sinf o’quvchilari 10 da uykuga yotishi kerak. O’rin toza bo’lishi, juda yushmoq bo’lmasligi lozim. Xona temperaturasi 18 oo –20 00 C___ bo’lishi , qishda fortochkani ochib ko’yish kerak. Har kuni bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda ovqatlanish vaqti yaqinlashganda ishtaxa paydo bo’ladi va ovqat tez hazm bo’ladi. Bolaning bir kunlik yeydigan ovqati organizmida sarflangan eneriyani qoplashi lozim.

Pedagoglar o’quvchilarda kun tartibini bajarish ko’nikmasini hosil qilishlari kerak. Har o’quv yilining boshida sinf raxbari ota – onalarni va o’z sinf o’quvchilarini tahminan kun tartibi bilan tanishtiradilar. Bu tartib asosida har bir o’quvchi uy sharoitiga qarab o’zining kun tartibini belgilaydi.

Похожие

Nerv sistemasining fiziologiyasi va yosh xususiyatlari

Tayanch harakat aparatining tuzilishi va yosh xususiyatlari

Tayanch-harakat apparatining yosh xususiyatlari va gigienasi

Qon aylanish organizmning yosh xususiyatlari

Oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari