Jarrohlik infeksiya - Медицина - Рефераты

Jarrohlik infeksiya

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51 KB

Jarrohlik infeksiya . Reja: 1 . Jarrohlik infeksiya to’g’risida tushuncha. 2 . Jarrohlik infeksiyaning rivojlanishida makro – va mikroorganizmlar roli. 3 . Jarrohlik infeksiyaning tasniflanishi va oldini olishning asosiy tamoyillari. 4 . Yiringli infeksiyaning asosiy shakllari: abssess, flegmona, ularning klinik belgilari va xususiyatlari.

Tayanch iboralar: jarrohlik infeksiya. Mahalliy, birturli, ikkilamchi infeksiyalar, aerob va anaerob infeksiya. Chirish infeksiyasi. Maxsus infeksiya. Кontaminatsiya. Mikroflora. Infekt. Abssess. Flegmona. G’ilofli flegmona. 1. Jarrohlik infeksiya to’g’risida tushuncha. Mikroblar, viruslarning organizimga tushishi natijasida rivojlanadigan mahalliy va umumiy kasallik bo’lib, uni jarrohlik (oddiy va murakkab operatsiyalar) yo’li, antibiotiklar, sulfanilamidlar bilan davolashda yaxshi natijaga erishadigan infeksion jarayonlarga jarrohlik infeksiya deb aytiladi (M.V. Plaxotin.). Umuman olganda, jarrohlik infeksiya o’zining kelib chikishi va rivojlanish qonuniyatlari bilan boshka infeksiyalardan prinsipial fark qilmaydi, ammo uning bazi – bir o’ziga xos xususiyatlari mavjud: 1. U ko’pincha mahalliy boshlanib, asosan yiringli, bezarar harakterga ega va kamdan – kam xatarli bo’lishi mumkin. 2. U asosan turli shikastlanishlar natijasida paydo bo’ladi. 3. Operativ usullarni ko’llash bilan osonrok yo’kotiladi. Odatda jarrohlik infeksiya qo’zg’atuvchi (mikrob, virus, zamburug’) o’rnashib olgan joyda rivojlanadi va ko’pchilik holatlarda o’tkir yoki surunkali chegarallangan yallig’lanish jarayon – mahalliy jarrohlik infeksiya ko’rinishida kechadi. Qo’zg’atuvchining yuqori patogenligi va virulentligida va hayvon organizmi himoya – moslashuv reaksiyasining (yallig’lanish) yetishmovchiligida mikrob, virus, zamburug’lar generalizatsiyasi (avj olishi) boshlanadi, natijada umumiy jarrohlik infeksiya – sepsis hosil bo’ladi. Undan tashqari, bir turga mansub mikrob, virus yoki zamburug’ o’rnashsa – bir turli infeksiya va har – xil turlarga mansub mikroorganizmlar o’rnashsa aralash infeksiyalar tafovut qilinadi. Agarda birlamchi bo’lib rivojlangan infeksiya qo’shimcha o’rnashib olgan boshqa turdagi mikroorganizmlar bilan murakkablashsa, ikkilamchi infeksiya hosil bo’ladi. Undan tashqari, jarayon avvalgi mikroorganizmlar bilan yana bir bor ifloslansa qaytalagan infeksiya rivojlanadi. Kechishi bo’yicha o’tkir va surunkali infeksiyalar tafovut qilinadi. 2. Jarrohlik infeksiyaning rivojlanishida makro – va mikroorganizmlar roli. Zamonaviy tushunchalar bo’yicha infeksion jarayonning rivojlanishida mikrob va viruslarning ahamiyati quyidagicha: 1. Mikroblar bilan ifloslanish (qontaminatsiya). 2. Mikroflora. 3. Infeksiya. Kontaminatsiya – jarohat va boshka ochiq shikastlanishlarning tashqi muhitdan mikroblar bilan ifloslanishi. Bu mikroblar asosan yuzada joylashib ko’payadi, ferment va toksinlarni ajratmaydi va boshqa to’qimalarga tasir qilmaydi. Ularning bir qismi o’ladi, qolganlari esa sharoitga o’rganib ko’payadi, aktivlashadi va natijada jarohat mikroflorasiga aylanadi. Mikroflora – jarrohat muhitiga o’rgangan, nisbatan uzgarmas mikroblarning assosiyatsiyasi. Jarohat mikroflorasi biologik aktiv bo’lib, mikroblar asosan yuzada va o’lgan to’kimalarda joylashadi. Ular o’zidan ferment ajratib, o’lgan to’qimalarni

suyo’ltiradi (gidroliz). Mikroflora tarkibiga muhit pH i va o’lgan to’qimalar mavjudligi tasir kiladi. Masalan: birinchi fazada o’lgan to’qimalar ko’pligi va muhit achchik bo’lganligi sababli asosan streptokokklar rivojlanadi. Ikkinchi fazaga o’tish davrda esa muhit ishqoriy bo’ladi va natijada stafilokokk, ichak tayokchasi va boshka alkolafil mikroblar rivojlanadi. Infekt – o’lgan to’qimalardan tirik to’qimalarga o’tib, u yerda rivojlanadigan, o’zidan toksin va fermentlar ajratishi natijasida tirik to’kimalarni yemiradigan patologik mikroorganizmlar. Ular jarrohlik infeksiyani chakiradi. Jarrohlik infeksiya – infekt tasirida hosil bo’lgan morfologik va funksional buzilishlarga makroorganizmning javobi, yani murakkab potologik jarayon. Organizmning bu reaksiyasi infektni to’liq bosish va yo’kotishga, immunitet ishlab chikarishga hamda tashki muhit bilan organizmning buzilgan birligini tiklashga qaratilgan. 3. Jarrohlik infeksiyaning tasniflanishi va uni oldini olishning asosiy tamoyillari. Qo’zg’atuvchining xususiyatlari va organizm reaksiyasiga ko’ra quyidagi turlari tafovut qilinadi: 1. Aerob mikroblar (stafilokokk, streptokokk, diplokokk, ichak tayoqchasi, ko’k yiring tayoqcha va boshk.). chaqiradigan aerob yoki yiringli jarrohlik infeksiya. 2. To’qimalarni parchalab erituvchi anaeroblar, batsillalar, (gazli gangrena, xatarli shish), toksik shishni chaqiradigan mikroblar qo’zg’atadigan anaerob jarrohlik infeksiya . 3. Anaerob yoki fakultativ anaeroblar (vulgar protey, spora hosil qiluvchi batsillalar, ichak tayoqchasi va boshk.) chirituvchi jarrohlik infeksiya. 4. Spetsifik jarrohlik infeksiya (qoqshol, brutsellyoz, sil, aktinomikoz, nekrobakterioz, botriomikoz). Jarrohlik infeksiyaning keltirilgan turlaridan tashqari, xirurgik patologiyaga ayrim invazion kasalliklar ham kiradi – senuroz, exinokokkoz, onxotserkoz, telyazioz, filyarioz, va boshq.. Jarrohlik infeksiyaning oldini olish tamoyillari quyidagilardan tashkil topgan: 1. Inyeksiya, operativ, akusherlik – ginekologik va boshqa davolash muolajalarni bajarishda aseptika va antiseptikaga qat’iy rioya qilib, hayvon organizmi ichki muhitiga infeksiya qo’zg’atuvchisi kirishiga yo’l qo’ymaslik. 2. O’lgan to’qimalar mavjud bo’lganda ularni operativ yoki boshqa yo’llar orqali iloji boricha ertaroq olib tashlash va to’qimalararo kovaklar, o’yiqlar va cho’ntaklarni yo’qotish. 3. Osmoterapiya va fermentoterapiya vositalarini qo’llab, drenajlashning optimal sharoitlarini ta’minlash. 4. Mahalliy antiseptik eritmalar, yangi yarim sintetik antibiotiklarni qo’llash va murakkab bakteriostatik kukunlar deposini yaratish. 1. Himoyalovchi terapiya vositalari (novokain qamallari, trankvilizatorlar va boshq.) yordamida organizm sensibilizatsiyasini va asab tizimi periferik va markaziy bo’linmalarining haddan ziyod qo’zg’alishini yo’qotish. Yuqorida keltirilgan muolajalar va chora – tadbirlar to’liq oqsilli, uglevodli, yog’ va vitamin – mineralli oziqlantirishda, hamda to’g’ri saqlash va ekspluatatsiyasida o’tkazilishi lozim.

4. Yiringli infeksiya – kasallikni chaqiruvchi mikroblarning asosiy xususiyatlaridan biri bo’lib, u kislorod mavjud bo’lgandagina rivojlana oladi. Bu infeksiya asosan mahalliy o’zgarishlarni chaqirib, faqat ayrim hollardagina umumiy infeksiya holatiga o’tadi. Yiringli infeksiyaning boshlanishiga asosan teri va shilliq pardalar jarohatlanishi natijasida yuqumli kasallikning chaqiruvchilari organizmiga tushishi sabab bo’ladi. Aerob mikroblar tarkibiga stafilokokk, streptokokk, kriptokokklar, ko’k yiring tayoqchasi, ichak tayoqchasi va yiring hosil qiluvchi mikroblar kiradi. Xususan shu mikroblarning eng ashaddiysi turli xildagi stafilokokklar (tilla rang, oq, sariq va hokazo) hisoblanadi. Yiringli infeksiyaning asosiy shakllari. Abssess (xuppoz) – klechatka yoki boshka to’qimalarning chegaralangan yiringli yallig’lanishi. Bu jarayon atrofga tarqalmay, sog’ to’qimalardan aniq chegara bilan ajralib turadi va atrofi yiringli parda bilan qoplangan bo’ladi. Kelib chiqishiga asosiy sabab – organizmda shikastlanish yoki jarohatlanish natijasida to’qimalarning yiring chaqiruvchi mikroblar bilan zararlanishi. Abssessning paydo bo’lishida yiring chaqiruvchi mikroblar: streptokokk, stafilokokk, kriptokokk, ko’k yiring tayoqchasi, ichak tayoqchasi, sil tayoqchasi, aktinomitsetlar va boshka zamburug’lar asosiy rolni o’ynaydi. Bazan abssesslar kimyoviy moddalarning organizmga tushishi yoki yuborilishi natijasida hosil bo’ladi. Masalan: kerosin, skipidar, kroton moyi, xloralgidrat. Tasniflanishi. Abssesslar bo’lishi mumkin: o’tkir, yarim o’tkir, surunkali; aseptik va infeksion; yuzaki va chuqur; bezarar va yomon sifatli (xatarli); metastatik, sovuq va oqma abssesslar. Rivojlanish bosqichiga qarab abssesslar bo’lishi mumkin – shakllanuvchi, yetiladigan va yetilgan. Yetilgan yuzaki abssesslar – oson aniqlanib, yengil kechadi va o’z – o’zidan yorilib bitadi. Teri abssesslari chuqur yiringli – nekrotik jarayonlarda (artrit, osteomiyelit) hosil bo’lishlari mumkin. Chukur abssesslar – aniqlanishi qiyin bo’lib, og’ir kechadilar. Ko’pincha yiring atrof to’qimalarga yoki anatomik bo’shliqlarga o’tishi natijasida asoratlar kuzatiladi. “Uyqudagi” infeksiya o’choqlarini hosil qiladi. Bezarar abssesslar – jarayon atrofida mustahkam granulatsion to’siqning rivojlanishi va infeksiya bostirilishi bilan harakterlanadi. Bunday abssesslar 5–7 kun ichida rivojlanadi. Yiringning rangi sarg’ish bo’lib, spetsifik xidga ega. Yiringxona devorlari pushtirang yoki qizil tusda granulatsion (piogen) to’qima bilan qoplangan bo’ladi. O’lgan to’qimalar bo’lmaydi. Mikroblar o’lgan. Qoramol va cho’chkada bunday abssesslar inkapsulyatsiyaga uchraydi. Zararli abssesslar – generalizatsiyaga moyilligi bor jarayon. Yallig’lanish shishi issiq, tarqalgan bo’lib, og’riydi. Bunday abssesslar tezda flegmonaga aylanishi mumkin. Ular mikrobning virulentligi kuchli bo’lsa va giperergik yallig’lanishda hosil bo’ladi. Yiring qo’ng’ir tusda, suyuq, sassiq. Mikroblar tirik. Yiringxona devorlari o’lgan to’qimalar bilan qoplangan. Piogen parda to’liq rivojlanmangan, nekrozga chalingan, abssess bo’shlig’ida to’qimali cho’ntaklar va o’yiqlar mavjud. Kechishi

asosan o’tkir, kam hollarda surunkali. Surunkali kechishida ular sovuq bo’lishi mumkin (sil abssessi). Sovuq abssess – surunkali kechadi va kechikib yetiladi, yallig’lanish belgilari kuchsiz, mahalliy harorat va og’rik past. U gipoergik yallig’lanish reaksiya asosida kechadi. Devorlarining tuzilishi zamburug’simon, ko’kimtir rangda bo’lib, nekrozga chalingan granulatsiya bilan qoplangan. Abssess yorilgandan so’ng o’rnida oqma hosil bo’ladi. Oqma abssess – sovuq abssessning bir xili bo’lib, odatda yiring sovuq abssessdan chiqib qon tomirlar va nervlar bo’ylab muskullar orasiga, fassiyalar ostiga va boshqa bo’shliqlarga oqib tushishidan hosil bo’ladi. Qo’ylarda brutsellyoz, otlarda uzoq vaqtga cho’zilgan abssess va flegmonalarda, sigirlarda sil kasalligida kuzatiladi. Metastatik abssesslar – o’tkir kechadi. Mikroblar birlamchi o’choqlardan qon va limfa orqali parenximatoz a’zolarga: taloq, bosh miya, oshqozon va ichaklarga tarkaladi va u yerda metastatik abssesslar rivojlanishini chaqiradi. Bunday abssesslar ko’pincha metastazli sepsisda kuzatiladi. Skipidarli abssess – bunday abssessning yiringida mikroblar bo’lmaydi. Boshka holatda uning ichiga tananing barcha joylaridan mikroorganizmlar to’planadi. Buning uchun skipidarli abssessni yana fiksasion deb ataydilar va ayrim hollarda uni davolovchi usul shaklida qo’llaydilar. Flegmona – nekroz jarayonlari yiringli jarayonlardan ustun kelgan holda, teri osti klechatkasi va boshka to’qimalarning chegaralanmagan o’tkir yiringli yoki chirish bilan kechadigan yallig’lanish jarayonlariga flegmona deb aytiladi. Tasniflanishi – birlamchi flegmonalar yuqumli kasallikni chaqiruvchi mikroblar bilan zararlangan jarohatlar va shikastlanishlarda, ochiq suyak sinishlarda rivojlanadi. Ikkilamchi flegmona esa o’tkir yiringli infeksiya natijasida (xuppoz, yiringli artrit, osteomiyelit) va infeksiyaning “uyqudagi” shaklining jonlanishida hosil bo’ladi. Flegmonalar to’plangan ekssudatga qarab quyidagilarga bo’linadi: yiringli, yiringli–gemorragik, chirituvchi va gaz hosil qiluvchi flegmonalar. Topografik joylashishiga qarab: teri osti, subfassial, mushaklararo va g’ilofli flegmonalarga bo’linadi. Yiringli flegmona – eng ko’p uchraydi va asosan streptokokklar tasiri natijasida hosil bo’ladi. Xarakterli belgilaridan biri – yiringli abssesslar rivojlanib yorilgandan so’ng o’rinlarida cho’ntaklar va o’yiqlar qoladi. Vaqtida va to’liq davolanmasa bu jarayon sepsisga aylanishi mumkin. Teri osti flegmonasi – ko’pincha seroz va yiringli flegmona shaklida kechadi. Flegmonada hosil bo’lgan shish yaqqol ko’zga tashlanib, usti tarang tortilgan bo’ladi. Abssesslar paydo bo’lgan joyda fluktuatsiya seziladi. Fassiya osti flegmonasi – teri osti flegmonasidan og’irroq kechadi va bunda to’qimalar ko’p miqdorda nekrozga uchraydi. Flegmonozli shish yaxshi shakllanmaydi chunki asosiy o’zgarishlar fassiya ostida kechadi. Hosil bo’lgan yiring fassiya qavatlari buylab yoki mushaklar, paylar orasidan suyaklar tomon harakatlanadi. Kuchli og’rik va granulatsion to’siqning juda sekin hosil bo’lishi mikrob toksinlarini organizmga so’rilishini kuchaytiradi va organ faoliyatini

yomonlashtiradi. O’z vaqtida operatsiya qilinmasa bunday flegmona sepsisga aylanishi mumkin. G’ilofli (futlyar) flegmona – fassiya osti flegmonasining bir turi bo’lib, u chuqur, bir nechta fassiyalar ostida joylashadi va shu tufayli yallig’lanish jarayoni e’tiborsiz qolishi mumkin. Kuchli og’rik seziladi, a’zoning faoliyati to’liq buziladi. Fassiyali g’ilof ichidagi mushaklar, qon tomirlar, nervlar yemiriladi, natijada falaj, qon quyilishlar kuzatiladi. Mushaklararo flegmona – chuqur, sanchilgan, ezilgan jarohatlar, ochiq suyak sinishlari, osteomiyelit, bo’g’imlarning yiringli yallig’lanishlarida hosil bo’ladi. Bo’yin, yag’rin va sonning orqa qismlarida mushaklararo flegmona juda og’ir kechadi. Mushaklararo flegmona mushaklar orasidan qon va limfa tomirlarining yunalishi buylab tarqaladi. Masalan: sag’ri sohasi flegmonasi son va hatto sakrash bo’g’imigacha tushib kelishi mumkin.

Похожие

Anaerob infeksiya

Jarrohlik haqida tushuncha

Gripp va boshqa O‘RK da (paragripp, adenovirus infeksiya, rinovirus infeksiya, rinosinstitial infeksiya) va meningokokli infeksiyada hamshiralik ishi

Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika

Terining yiringli kasalliklari