Ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish fani, o’qitilishi, vazifalari, printsiplari, usullari, uning qisqacha rivojlanish tarixi - Медицина - Рефераты

Ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish fani, o’qitilishi, vazifalari, printsiplari, usullari, uning qisqacha rivojlanish tarixi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish fani, o’qitilishi, vazifalari, printsiplari, usullari, uning qisqacha rivojlanish tarixi Reja: 1.Ijtimoiy gigiena va SSTK fani, o’tilishi va qisqacha rivojlanish tarixi. 2.O’zbekiston Respublikasida Sog’liqni saqlashni islox qilish borasidagi asosiy yo’nalishlari. 3. Ijtimoiy gigiena va SSTK fanining asosiy vazifalari, usullari va printsiplari.

O’zbekiston Respublikasida yangi ta’lim tizimini tadbiq qilish va kadrlar tayyorlashning milliy dasturini amalga oshirish, barcha soxalardagi singari tibbiy xodimlarni, aniqrog’i vrachlarni tayyorlashda ham bir qator yangiliklarni ishlab chiqish va amalga oshirishni, vrachlarni hozirgi zamon talabi darajasidagi bilimga e’ga bo’lishlarini taqoza e’tadi. Bugungi tayyorlanayotgan vrachlar nafaqat zamon talabidagi chuqur tibbiy bilimga, balki har tomonlama iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy etuklik, shu bilan birga ishlab chiqarish soxasida, chet e’l xamkorlari bilan birgalikda ish yuritish bilim saviyasiga e’ga bo’lmog’i zarur. Mana shu ma’suliyatli ishlarni amalga oshirishda ijtimoiy gigiena va SSTK fanining tutgan o’rni juda katta. Respublikamiz mustaqillikka e’rishgach birinchi kundanoq xalq xo’jaligining boshqa soxalari bilan bir qatorda Sog’liqni Saqlash tizimini rivojlantirish, uni islox qilish borasida ko’p ishlar amalga oshirildi va oshirilmoqda. Axolining salomatlik darajasini yaxshilash maqsadida ko’plab yangi, avvallari bizda aloxida tibbiy muassasa ko’rinishda bo’lmagan, tibbiy xizmat ko’rsatish tarmoqlari tashkil qilinmoqda. Axoliga tibbiy xizmat ko’rsatishning bir necha yo’nalishdagi turlari amaliyotga tadbiq e’tilishi, xususiy tibbiy muassasalarning tashkil e’tilishi, aloxida shoshilinch tibbiy xizmat ko’rsatish markazi, uning filial va bo’limlarining tashkil qilinishi, qishloq va shaxar vrachlik punktlarining ishga tushurilishi, onalik va bolalikni muxofaza qilishda amalga oshirilayotgan ko’pgina yangiliklar ijtimoiy gigiena va SSTK fanini o’qitishda ham yangi o’quv dasturlarini ishlab chiqishni, yangi uslubiy qo’llanmalar, lektsiyalar va o’quv kitobini yaratishni talab qiladi. Ijtimoiy gigiena va SSTK fani axoli salomatligini va unga ta’sir qiluvchi har xil omillarni, ayniqsa, ijtimoiy omillarning ta’sirini o’rganuvchi, shu omillarni kamaytirish yoki batamom yo’qotish chora-tadbirlarini ishlab chiqish, uni amaliyotga tadbiq e’tish va shu orqali axoli sog’liq darajasini yaxshilash, mexnat qobiliyatini oshirish, faol ishlab-chiqarish samaradorligini ko’tarish, faol umr ko’rishini uzaytirishdek bir qator ishlarni amalga oshiruvchi fandir.

Ijtimoiy gigiena fani o’zi aloxida fan sifatida murakkab, shu bilan birga, o’zgaruvchan xususiyatga e’ga bo’lgan fan. Murakkabligi shundaki, sog’liqni saqlash tizimidagi o’zgarishlar, axoli salomatligidagi ba’zi ko’rsat- kichlarning o’zgarishlari har 10 yilda ko’rib chiqiladigan xalkaro kasalliklar klassifikatsiyalariga kiritiladigan yangiliklar bilan barobar o’zgarib boradi. Aniqroq qilib aytadigan bo’lsak bu fan sog’liqni saqlash tizimi bilan hamnafas tarzda doimiy ravishda harakatdagi fandir. Bulardan tashqari ijtimoiy gigiena va SSTK fani ko’pchilik biologik, klinik va boshqa fanlar bilan bog’liq, o’z navbatida bu fanni chuqurroq o’rganish uchun yuqorida qayd e’tilgan fanlardan puxta bilimga e’ga bo’lish kerak. Xuddi shuning uchun ham ijtimoiy gigiena va SSTK fani tibbiyot institutlarida 3, 4, 7, kurslarda o’qitiladi. Ijtimoiy gigiena va SSTK fanining qiskacha rivojlanish tarixi Har bir fanning o’ziga yarasha shakllanish tarixi mavjud bo’lgani singari ijtimoiy gigiena va SSTK fanining paydo bo’lishi va uning rivojlanishi, Sobiq Sovet davlatining paydo bo’lishi bilan bog’liq. Fan nisbatan yosh fan, uning guvoxnomasida paydo bo’lgan davri XIX asrning oxiri va XX asrning boshlariga to’g’ri keladi. Ammo shu qisqa davr ichida u juda katta mashaqqatli va murakkab yo’lni bosib o’tdi. Ko’pchiliklar biron bir soxaning yoki fanning paydo bo’lishi va shakllanishini Sobiq SSSR yoki Rossiya bilan bog’lasak boshqacharoq ko’z bilan qaraydilar. Ammo har bir fanning paydo bo’lish, shakllanish va rivojlanish vatani bo’lganidek, bizning Respublikamizda aynan Ijtimoiy gigiena va SSTK fanining rivojlanish tarixi Rossiyada shu fanning rivojlanishi bilan bog’liq. Fan avvaliga Ijtimoiy gigiena va 1941 yildan boshlab Ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish deb yuritilgan. Hozirda ko’pchilik mamlaktlarda bu fanning nomi o’zgartirilgan, xususan Rossiyada ham Ijtimoiy gigiena, sog’liqni saqlash iqtisodi

va uni boshqarish yoki ijtimoiy tibbiyot nomlari bilan ataladi. Inqilobdan oldin Rossiyada ijtimoiy gigiena fani tibbiyot institutlarida e’mas, balki u iqtisod va texnika oliy o’quv yurtlarida o’qitilgan. Bu fanning tibbiyot fakultetlarda o’qitilishi, 1910 yilda 2-chi Butun Rossiya vrachlarining Piragov s’ezdi qo’yilgan va fan sifatida o’qitilishi 1922 yildan boshlanadi. Ijtimoiy gigiena fanidan rivojlanish bosqichlari: I- chi bosqich 1917-1921 yillar-yangi turdagi profilaktik vrachlarni tayyorlash borasidagi kurash va uning asosiy printsiplarining shakllanishi. Ijtimoiy gigiena-bu Inqilob farzandi hisoblanadi. Bu fan boshqa davlatlarda ham bor, nomi ham xuddi shunday deb ataladi, ammo ularning ish usullari va tarkiblarida farqi bor. 1918 yilda Moskvada ijtimoiy gigiena muzeyi ochiladi, unga A.V.Molkov direktor qilib tayinlanadi, bu muzey 1923 yilda ijtimoiy gigiena ilmiy tadqiqot institutiga aylantiriladi va unga direktor qilib yana shu kishining o’zlari tayinlanadi. II-chi bosqich 1922-1929 yillar ijtimoiy gigiena kafedralarining tashkil topishi va uning masalalarini ishlab chiqish. Birinchi marta ijtimoiy gigiena kafedrasi 1922 yilda 1chi Moskva dorilfuninida N.A.Semashko tomonidan tashkil qilinib, shu kafedrani hayotining oxirigacha /1949 yilgacha/ o’zi boshqaradi. Ikkinchi kafedra bir yildan keyin 1923 yilda Z.P. Solovev tomonidan II-bosqich Moskva davlat dorilfuninining tibbiyot fakultetida tashkil qilinadi. O’rta Osiyoda birinchi ijtimoiy gigiena kafedrasi, Moskva kafedralaridan sal keyin 1923/24 o’quv yilida Toshkentda O’rta Osiyo davlat dorilfuninining tibbiyot fakultetida tashkil qilindi.1930/31 o’quv yilida tibbiyot fakulteti UODDdan aloxida tibbiyot institutiga aylantiriladi. Kafedralar tashkil topishi bilan bir vaqtda shu fan bo’yicha o’quv programmalariga va adabiyotlariga e’xtiyoj seziladi. Birinchi shunday programma 1922 yilda dunyoga keladi va sal vaqtdan keyin 1924 yilda birinchi o’quv kitobi muallifi T.YA.Tkachev va 1923-26 yillarda A.V. Malkov redaktorligi ostida, Z.G. Frenken muallifligida o’quv kitobi chiqadi.1922- 30 yillarda maxsus “Sotsial gigiena” jurnali chiqa boshlaydi, ammo bir kamchilik

bilan u ham bo’lsa jurnalda sog’liqni saqlashning tashkiliy masalalari yoritilmagan holda e’di. 1920-1930 yillarda mamlakatimizda bir necha sotsial gigiena va sog’liqni saqlash ilmiy tadqiqot institutlari ishlab, ular axolining sog’ligini o’rganishda, tibbiy yordamni tashkillashtirish, iktisod, boshqaruv va mexnatni ilmiy tashkil qilishda dolzarb muammolarni echish bilan shug’ullanadilar. 3-bosqich 1930-1941 yillar Sog’liqni saqlashni tashkil qilishda va statistik ishlarida amaliy masalalarni kuchaytirish. 1936 yilda G.A. Betkisning yangi “ijtimoiy gigiena” o’quv kitobi bosmadan chiqdi. Bu kitob sog’liqni saqlashni tashkil qilish va ijtimoiy gigiena soxasida vrachlar tayyorlashda katta axamiyatga e’ga bo’ldi. 1936 yilda birinchi marta aloxida statistika kafedrasi tashkil qilinadi, uning raxbari taniqli olim professor P.A Kuvshinnikov tayinlanadi. 1939 yilda prof. P.A. Kuvshinnikov boshchiligida shaxar va qishloqlarda kasallik ko’rsatkichlarini, tabiiy ko’payishini o’rganib chiqadi, undan tashqari 3 chi /1939/ va 4chi/1952/ y kasalliklar klassifikatsiyasini ishlab chiqadi. Ma’lumki 1941 yilda sotsial gigiena kafedrasi sog’liqni saqlashni tashkil qilish deb o’zgartirildi. Bu e’sa o’z navbatida sog’liqni saqlashni tashkil qilishdagi dolzarb amaliy masalalarni ishlab chiqishni jadallashtirishga olib keladi. 4-bosqich 1941-1945 yillar Ulug’ Vatan urushi yillaridagi talablarga muvofiq sog’liqni saqlashda amaliy masalalarni ishlab chiqish. Ulug’ Vatan urushi yillarida ijtimoiy gigiena va sog’liqni tashkil qilishda yangi vazifalarni aniqladi. Urush yillari sog’liqni saqlashni tashkil qilish kafedralarining batamom diqqati, frontga tibbiy yordamni ko’rsatishga qaratildi. Ayniqsa urush sharoitida yuqumli kasalliklarga qarshi kurash e’ng asosiy muammolardan biri bo’ldi. Qisqa vaqt ichida xarbiy medinastatikasi rivojlandi bu o’z navbatida bizga urushdan keyin, urush davomida xizmat qilgan tibbiyot, xodimlarining ishlarini taxlil qilishga yordam beradi. 1944 yilda mamlakatda tibbiyot fanlar akademiyasi tasdiqlandi. 1945 yilda uning tarkibida sog’liqni saqlashni tashkil qilish va meditsina tarixi instituti shakllandi, hozir u Semashko. A. nomi bilan ataladi.

5-bosqich 1946-1965 yillar fanni o’qitishda sog’liqni saqlashni tashkil qilish va sanitariya hisob-kitobiga e’’tibor oshib bordi, ayniqsa, nazariy tomonlariga e’’tibor yangidan oshdi. 1967 yilda mamlakatda ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish bo’yicha 1-chi butun Rossiya simpoziumi bo’lib o’tdi.1988 yilda M.A. Semashko nomidagi ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilish ilmiy tadqiqot institutining nomiga o’zgartirish kiritildi. U “Sotsial gigienasi, sog’liqni saqlashning iqtisodi va boshqarish ilmiy tadqiqot instituti” deb nomlandi. 6-bosqich Serenko tomonidan yaratilgan oxirgi o’quv kitobida 1966 yildan keyingi yillar deb belgilangan. Biz mustaqqillika e’rishganimizga ham 9 yildan oshishiga qaramasdan ijtimoiy gigiena va SSTK fani yozilgani yo’q.. Buning e’ng asosiy sabablaridan biri Respublikada sog’liqni saqlash tizimida amalga oshirilayotgan o’zgarishlar va isloxatlar. Mamlakatimizda sog’liqni saqlash tizimi aniq bir sistemaga tushgandan keyin albatta o’quv kitobi yoziladi va fanning rivojlanish bosqichlari davom e’ttirilishi mening nazarimda 6-chi bosqich 1966- 1985 yillar belgilansa maqsadga muvofiq bo’lar e’di. Sababi 1985 yillardan boshlab xalq xo’jaligining barcha soxalardagi singari sog’liqni saqlash tizimida ham bir qator yangiliklar va o’zgarishlar amalga oshirildi. 1985 yildan boshlab Sobiq Sovet mamlakatida M.S. Gorbochyov raxbarligida “Qayta qurish” “jadallashtirish”kabi ko’plab siyosiy iqtisodiy shiorlar asosida, mamlakatda demokratiyani rivojlantirish borasida ozmi-ko’pmi ishlar amalga oshirildi, shu jumladan ijtimoiy gigiena va SSTK soxasida ham. Mening nazarimda fanning rivojlanishida 7-bosqich 1991 yildan boshlanadi. Sababi 1991 yil 31 avgustda O’zbekistonda Mustaqillik to’g’risidagi Dikloratsiya e’’lon qilindi va 1991 yil 1 sentyabr kuni mamlakatimizda mustaqillik kuni deb belgilandi. SHu kundan boshlab Respublikamizda xalq-xo’jaligining hamma soxasida shu jumladan sog’liqni saqlash tizimida ham tub burilish boshlandi. O’zbekiston Respublikasida sog’liqni saqlashni islox qilish borasidagi asosiy kontseptsiyalar.

YUqorida kayd e’tganimizdek mamlakatimizda mustaqillik e’’lon qilingandan so’ng, birinchi kundan boshlab Sog’liqni saqlash soxasida yangi bir tizimni shakllantirish maqsadida ko’pchilik rivojlangan mamlakatlar AKSH, Buyuk Britaniya, Germaniya, YAponiya kabi davlatlarda tibbiyot xizmatining qo’lga kiritilgan yutuqlari va shakllanish tarixlari chuqur taxlil e’tildi va ko’p yillik izlanishlar natijasida “O’zbekiston Respublikasi fuqarolar sog’ligini saqlash to’g’risidagi” qonun loyixasi dunyoga keldi va umumxalq muxokamasidan so’ng 1996 yil 29 avgustda O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisida qabul qilindi va kuchga kirdi. Ushbu qonun O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasining 40- moddasida ko’rsatilgan” Respublikaning har bir fuqarosi malakali tibbiy xizmatdan foydalanish xuquqiga e’ga” deb belgilangan moddasi asosida yaratildi. Qonun 6ta bo’lim va 47 ta moddadan iborat. Bo’limlari: 1. Umumiy qoidalar. 2. Fuqarolarning sog’ligini xuquqiy jixatdan muxofaza qilish. 3. Fuqarolarga tibbiy ijtimoiy yordam ko’rsatish. 4. Tibbiy e’kspertiza. 5. Tibbiyot va farmatsevtika xodimlari 6. YAkunlovchi qoidalar. Qonunning asosiy yo’nalishlari. Qonunning umumiy qoidasida fuqarolar sog’ligini saqlash to’g’risidagi qonun xujjatlari, sog’liqni saqlash to’g’risidagi qonun xujjatlarning asosiy vazifalari, sog’liqni saqlashning asosiy printsiplari. Vakolatlari, vakolatlari, fuqarolarning sanitariya e’pidemiologiya jixatdan xotirjam- ligini ta’minlash, e’kologik xavfsizlikni ta’minlash, xususiy va boshqa tibbiy tizimlar, sog’liqni saqlash tizimi, Davlat sog’liqni saqlash tizimi to’g’risidagi, mablag’ bilan ta’minlash to’g’risidagi ma’lumotlar ko’rsatilgan. 2.Fuqarolarning sog’ligini xuquqiy jixatdan muxofaza qilish bo’limida, Respublika xorijiy fuqarolarning tibbiy-ijtimoiy yordam olish xuquqlari, voyaga

etmaganlarning xuquqlari, xarbiy xizmatchilarga tibbiy xizmatni tashkil qilish, bemorlarning xuquqlari va pensiya yoshidagilarga, nogiron- larga, tibbiy aralashuvlar va boshqa xuquqiy imkoniyatlar yoritilgan. 3. Fuqarorlarga tibbiy ijtimoiy yordam ko’rsatish bo’limida, birlamchi tibbiy yordam, profilaktika va e’mlash tadbirlari, dori-darmonlar bilan ta’minlash to’g’riisdagai ma’lumotlar ko’rsatilagan. 4. Tibbiyot va farmatsevtik xodimlari bo’limi, shu xodimilarning xuquq va burchlari, xususiy tibbiyot amaliyoti bilan shug’ullanishxuquqi, uyushmalar to’g’irisdagi ba’zi ma’lumotlarni o’z ichiga olgan. 5. Oxirgi yakunlovchi qoidalar bo’limida ko’proq tarbiyaviy axamiyatga e’ga bo’lgan masalalar, O’zbeksiton shifokorining qasamyodi, shifokor siri. Fuqarolarning sog’ligiga etkazilgan zararni qoplash, fuqarolarning tibbiy xizmta yuzasidan shikoyat qilish xuquqlari aniq yoritilib berilgan. 1998 yil 10 noyabrda o’zbekiston respublikasi prezidenti I.Karimov tomonidan “O’zbeksiton respublikasida” sog’liqni saqlashni islox qilish davlat dasturi xaqidagi farmoni e’’lon qilishning 1998-2005 yillarga mo’ljalangan kontseptsiya belgilab berildi. Ushbu farmonda saqlashda amalga oshirilgan zarur bo’lgan ko’pgina yangiliklar kiritilgan yangiliklar kiritildi: farmonning 5-chi punktida nodavlat tibbiiy muassasalar, shu jumladan xususiy tibbiiy muassasalar xam o’zlarini ko’rsatayotgan tibbiiy yordam xajmining vazirlar maxkamasini tomonidan belgilangan kontengentlarga 20 % tekin ko’rsatishlari belgilangan. 1999-2000 o’quv yilidan boshlab tibbiyot institutlarining davolash fakultetlari qoshida oliy toifadagi xamshiralarni tayyorlash (3 yil o’qitish muddati bilan) xam farmonda ko’rsatildi. Ushbu farmonda bosqichma-bosqich pullik tibbiyotga o’tish, shu jumladan 1999 yil 1 iyulgacha qishloq, shaxar salomatlik punktlarini rivojlantirishning xududiy dasturini ishlab chiqish vazirlar maxkamasi. Xokimliklar, SSV ga Makro iqtisodiyot vazirligiga va statistika qo’mitasiga topishirildi. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA SOG’LIQNI SAQLASHNI RIVOJLANTIRISH KONTSEPTSIYALARI:

1. E’kstensiv rivojlanish yo’lidan tibbiy-sanitariya muassasalarini intensifikatsiya qilishga o’tishni ta’minlash. 2. Risurlardan samarali foydalanishning yangi iqtisodiy mexanizmini shakllantirish. 3. Sog’liqni saqlashni boshqarishni nomarkzalashtirish. 4. Sog’liqni saqlashda yangi moliyaviy mexanizmlarini yaratish 5. Axoli sog’ligini muxofaza qilishning ustivorligini belgilash. 6. Umumiy amaliyot shifokori tizimini yaratish. 7. Oliy tibbiy ta’limni va kadrlar tayyorlashni islox qilish. 8. YUqumli kasalliklarning oldini olish. SOG’LIQNI SAQLASHNI ISLOX QILISHNING ASOSIY YO’NALISHLARI . O’zbekistonda sog’liqni saqlashni islox qilishda 12 yo’nalishda ish olib borish nazarda tutilgan. 1. YAngi tizimdagi sog’liqni saqlashning xuquqiy ta’minlanganligi. 2. Boshqarishni nomarkazlashtirish. 3. Birlamchi tibbiy-sanitariya yordamning ustivorligi, umumshifokor amaliyotini qo’llash bilan. 4. Tibbiy xizmatchilarni ijtimoiy ximoya qilish. 5. Oliy tibbiiy ta’lim va kadrlar tayyorlashni islox qilish. 6. Sog’liqni saqlashda ko’p tarmoqlikni rivojlantirish. 7. Sog’liqni saqlashda mablag’ bilan ta’minlashning yangi mexanizmlarini yaratish. 8. Onalar va bolalarning sog’ligini muxofaza qilishning ustivorligi. 9. Tibbiiy xizmatni qayta tuzish va o’zaro aloqasini ta’minlash. 10. Farmatsevtika ishlab chiqarishni tashkil qilish. 11. Tibbiyot soxasidagi ilmini islox qilish. 12. YUqumli kasalliklarning oldini olish. Fanning vaziflari.

Ijtimoiy gigiena va SSTQ fani Respublikada sog’liqni saqalshni rivojlantirishning nazariy manbasi sanaladi va quyidagi vaziflarni o’z ichiga oladi: 1.Axoli sog’ligining qay axvolda e’kanligini va unga ta’sir qiluvchi ijtimoiy omillarni o’rganish. 2. O’zbekiston Respublikasining sog’liqni saqlash borasidagi siyosatini nazariy asoslab berish. 3. Mamlakatda sog’liqni saqlashni printsiplarini ishlab chiqish. 4. Axoilga tibbiy yordam ko’rsatish va sog’liqni saqlashni boshqarish forma va usullarini izlash, ishlab chiqish, uni amalda qo’llashni ta’minlash. 5. CHet e’llarad sog’liqni saqlash borasida qo’lga kiritilgan yutuqlarni o’rganish va Respublikamizda tadbiq qilish 6. Tibbiyot navbatda ijtimoiy gigienik bilimlar asosida, zamon talabiga javob beradigan, xar tomonlama rivojlangan chuqur iqtisodiy, ijtimoiy, kompyuter bilimlariga e’ga bo’lgan vrachlarni tayyorlash. IJTIMOIY GIGIENA VA SSTQ FANINING USULLARI: 1. Statistik usul. 2. E’kspert usuli. 3. Tarixiy usul. 4. Iqtisodiy usul 5. Tajriba usuli. 1. Statistika usuli-umumiy fanlar uchun o’ziga xos bo’lgan va asosiy usul, ijtimoiy gigiena va sog’liqni saqlashni tashkil qilishda xam keng qo’laniladi. Bu usul axoli sog’ligining xolatini va uning o’zgarishini to’g’ri baxolshga imkon yaratadi. Sog’liqni saqlash tashkilotlari va muassasalar ish faoliyatida qilinayotgan ishlarning samarasini aniqlashda yordam beradi. Statistika usuli o’sish va rivojlanishda bo’lib u ilmiy tadqiqot ish natijalarini yakunlashda, kundalik xisobotlarda va ulardan zarur. To’g’ri xulosalar chiqarishidagi axamiyati benixoya katta. Bu bugungi kunga kelib, aloxida murakkab fan sifatida o’rganilmoqda va o’qitilmoqda.

2. E’kspert usuli-bu usul statistika usulining to’ldiruvchisi bo’lib. Uning asosiy vazifasi. YOndashuv yo’li bilan tuzatish koe’ffitsentlarini aniqlash. Ms: meditsina ko’rigidan o’tkazish yo’li bilan aniqlangan kasallik ko’rsatkichlarini yoki axoli o’lim ko’rsatkichlari ba’zi paytlarda ko’rik natijalarini, va uning xatolarini aniqlash maqsadida e’kspert usullari yordamida baxo berishga to’g’ri keladi. Bunday paytlarda yuqori malakali mutaxassislardan iborat komissiya, avvaldan ishlab chiqarilgan dastur asosida. O’tkazilgan meditsina ko’rigining qanchalik to’liqligini, diagnoz qo’yish usullari va nimalarga asoslanganligini kasalxonaga yotishga e’xtiyojini va boshqa zarur narsalar chuqur o’rganiladi va xulosa chiqariladi. 3. Tarixiy usul- bu usul insoniyat tarixida sog’liqni saqlash maqsadida qo’lga kiritgan tarixiy tajribalardan kasalliklarni yo’qotish va boshqa soxalarda. 4. iqtisod usuli-bu usul yordamida sog’liqni saqlashning iqtisodga, iqtisodiy xolatning sog’liqni saqlashning rivojiga bo’lgan ta’sirini va uning samaradorligini yoki zararni aniqlashga asoslangan. 5. Tajriba o’tkazish usuli-bu usul bizga sog’liqni saqlashda, yangi xar tomonlama qulay ish forma va usullarini izlanishda, tibbiy yordamning yangi moddalarini yaratishda, oldingi o’rindagi tajribalarni xayotga tadbiq qilishda, yangi tajriba markazlarini, tibbiyot markazlaarini ochishda yordam beradi. Ms: butun axolini dispanser xisobiga olish, diagnoz markazlar, oila vrachi, kunduzgi stantsionar, reanimatsiya v xakozalar. O’zbekiston Respublikasida sog’liqni saqlashning asosiy printsiplari. 1. Sog’liqni saqlash soxasida inson xuquqlariga rioya qilish. 2. Axolining barcha qatlamlari tibbiy yordamdan baxramand bo’la olishi. 3. Profilaktika chora tadbirlarining ustivorligi. 4. Sog’liqni yo’qotgan taqdirda fuqarolarning ijtimoiy ximoya qilinishi. 5. Tibbiyot fanining amaliyot bilan birligi. Sog’liqni saqlashda inson xuquqlari dikloratsiyasi o’zbekiston respublikasi konstituttsiyasiga asosllangan.

Axolining barcha qatlamlari tibbiy yordamdan baxramand bo’la olish printsipi- bu demak respublikada yashayotgan xar bir fuqaro, uning millati, diniy e’’tiqodi, lavozimi yoshi boshqa xususiyatlaridan qat’iy nazar tibbiy xizmatdan bir xil darajada foydalanish xuquqiga e’ga e’kanligiga asoslangan. Sog’liqni saqlashda ustviroligi xam shunday bo’lgan va shunday bo’lib qoladi. Kasallikning davolashdan ko’ra uning oldini olish xamma tamonlama oson va arzon. Profiklaktika-tibbiyotda sog’liqni saqlashning bosh yo’nalishi xisoblanadi. Profilaktika-bu kasalliklarning oldini olish sog’liqni asrash va uni yaxshilashdir. Profilaktika bu demak keng miqiyosda insonlarning sog’ligini saqlashga va uni mustaxkamlashga qarata o’tkazilgan miqiyosda insonlarning sog’ligini saqlashga va uni mustaxkamlashga qarata o’tkaziladigan ijtimoiy va iqtisodiy, tibbiy tadbirlar undan tashqari o’sib kelayotgan avlodlarni tarbiyalashga va ularning umrini uzaytirishdan iborat. Profilaktika-bu xar xil kasalliklarning kelib chiqishning oldini olish va uni keltirib chiqaruvchi sabablarini tuzatishga qaratilgan tadbirlardir. Profilaktik yo’nalish sotsialistik jamiyatda, kasalliklarga va jaroxatlanishga qarshi kurashda barcha mavjud imkoniyatlardan to’la foydalanishga imkoniyat yaratadi. Tabiyki, profilaktik yo’nalishning ilmiy asoslari, odam organizmining bir butunligiga va uning atrof muxit bilan, ayniqsa ijtimoiy muxit bilan birligida va aloqadorligi bilan tushiniladi. O’zbekistonda profilaktika ishi nafaqat sog’liqni saqlash tashkilotlarining vazifasi, bu butun davlat va jamoat tashkilotlarining ishidir, ularning yordamida tashqi muxit salomlatlashtirildi, ishlab chiqarishda mexnat gigienasi o’rnatiladi, bu narsalarning hammasi albatta xalq salomatligini asrashda katta axamiyatga e’ga. Fuqarolar sog’ligini yo’qotgan taqdirda ularning ijtimoiy ximoyalanganligi printsipi, respublika konstitutsiyasi, fuqarolar sog’ligini saqlash to’g’risidagi qonuni va ijtimoiy ta’minot qonunlariga asoslangan xolda fuqarolar vaqtincha, turg’un mehnat qobiliyatlarini yo’qotganda, qariganlarida moddiy ta’minlanishiga asoslangan. Tibbiyot fanining amaliyot bilan birligi printsipi ayniqsa, oxirgi yillarda katta e’’tibor berilmoqda. YA’ni xar bir bajarilgan ilmiy izlanish tibbiyot amaliyotiga tadbiq qilinib uning samaradorligi bo’lishi krakligiga asoslangan.

Adabiyotlar. 1. O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi. Toshkent. “o’zbekiston”1992 y 2. O’zbekiston respublika fuqarolar sog’liqni saqlash to’g’risidagi “qonuni”, Toshkent, 1996. 29 avgust. 3. O’zbekiston Respublikasida sog’liqni saqlash va axoli salomatligi (1997 y uchun). Toshkent 1998. 4. O’zbekiston Respublikasi prezidenti farmoni “O’zbekiston respublika sog’liqni saqlash tizmini islox qilish to’g’risidagi davlat dasturi Pravda vostoka 1998, № 220. s.1 5. A.f. Serenko, V, V, Ermakov. Sotsialnaya gigiena i organizatsiya zdarvooxraneniya, Moskva 1984 g 6. Lisitsin YU.P. rukovodstvo po sotsialnoy gigine i organizatsii zdarvooxranenie, Moskva 1987, t. 2 7. Lisitsin YU.P. Sotsialnaya gigiena i organizatsiya zdarvooxraneniya, Moskva. 1992.

Похожие

Gistologiya fani, vazifalari rivojlanish tarixi

Tibbiy fanlar asosi fanining mazmuni va vazifalari , usullari, qisqacha tarixi

Axoli salomatligi va uni o’rganish usullari

Sport tibbiyoti fani, vazifalari va uni tashkil etish

Patofiziologiya fani, usullari, vazifalari. Umumiy nozologiya. Etiolgiya va patogеnеz xaqida tushuncha. Kasallik va uning davrlari