Endokren va modda almashinuvi kasalliklari Qandli diabet va bo’qoq kasalligi - Медицина - Рефераты

Endokren va modda almashinuvi kasalliklari Qandli diabet va bo’qoq kasalligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42 KB

Endokren va modda almashinuvi kasalliklari Qandli diabet va bo’qoq kasalligi Reja: 1.Endokrin va modda almashinuvi kasalliklari haqida umumiy ma’lumot. 1. Qandli diabet kasalligi haqida umumiy ma’lumot, uning etiologiyasi, klinik belgilari, davosi va oldini olish chora-tadbirlari. 2. Bo’qoq kasalligi haqida umumiy ma’lumot, uning etiologiyasi, klinik belgilari, davosi va oldini olish chora-tadbirlari. 3. Diabetik komalar haqida ma’lumot va ularda birinchi yordam.

Qandli diabit ko’p tarqalgan kasalliklardan biri bo’lib, ichki sekretsiya bezlarining zararlanishi oqibatida kelib chiqadi. Etiologiyasi va patogenezi. Qandli diabet me’da osti bezi- pankreasning yetarli miqdorda insulin (gormon) ishlab chiqarmasligi natijasida paydo bo’ladi. Dastlab rus vrachi L.V. Sobolev 1902 yilda me’da osti bezining Langergans orolchasida ishlanib chiqadigan gormon-insulin qonda qand miqdorining bir tekisda bo’linishini ta’minlovchi muhim omil ekanligini, anashu orolchalar faolyatinig buzilishi qandli diabetning kelib chiqishiga sabab bo’linishini ko’rsatib beradi. Kanada olimlaridan Bantin va Best 1921 yilda qandli diabetga qarshi modda-insulinni hayvonlarning me’da osti bezidan sof holda olishga muvaffaq bo’ldilar. Hozir qandli diabetga faqat Langergans orolchalari faoliyatining buzilishi emas, balki gipofezdagi yetishmovchilik va boshqa endokrin bezlar funksiyasining buzilishi ham sabab bo’lishi aniqlanadi. Qo’rqish, uzoq muddat tashvishlanish, jismoniy mehnat bilan kam shug'u’lanish qandli diabetning paydo bo’lishidagi muhim omillardan hisoblanadi. Belgilari. Kasallik ko’pincha asta-sekin rivojlana boradi. Bemor hatto o’zida bu kasallik paydo bo’lsa, boshlanganligiga ishongisi ham kelmaydi. Kasallikning dastlabki belgilaridan biri siydik ajratish kuchayishi natijasida bemor ko’p tashna bo’lishidir. Keyin a’zoyi badani bo’shashib, bemor tez charchaydigan, tajang bo’lib qoladi, ozib ketadi va kamqonlik belgilari namoyon bo’ladi. Kasallining asosiy belgilaridan biri siydikda qand bo’lishidir. Diabetda har doim bemor qonidagi qand miqdorining ko’rsatkichi yuqori bo’ladi. Qandli diabetning og’ir formasida siydik ajratish ko’payib, sutkalik miqdori 3-5

litrga yetadi. Siydikdagi qand miqdori esa 3-10% ning solishtirma og’irligi 1030-1050 gacha oshishiga olib keladi. Qandli diabetda to’qimalar faoliyati susayib ketadi. Natijada badandagi hatto kichik bir jarohatning bitishi ham qiyinlashib, egzema va chipqon paydo bo’lishiga olib keladi. Qandli diabetning yengil va og’ir formasi bo’lib, yengil formasida siydikda qand bo’lmaydi, og’ir formasida esa hatto bemor og’zida uglevodlar bo’lmasa ham, siydikda doim qand bo’ladi. Qandli diabetning yengil formasi yillab davom etishi va bemorga hech qanday halal bermasligi mumkin. Og’ir formasida esa bemor butunlay holdan toyishi, hatto insulin bilan davolash ham foyda bermasligi mumkin. Qandli diabetga boshqa kasalliklar (masalan sil) qo’shilib ketishi oqibatida bemor diabetik komadan halok bo’lishi mumkin. DIABETIK KOMA Diabetik koma qandli diabetning og’ir asorati bo’lib, bunda organizm keton tanachalaribilan zaharlanadi. Bemorlar dastlab umumiy lohaslik, uyquchanlik, chanqash, ishtaha yo’qligi, ko’ngil aynishi, qayt qilish, ich qotish yoki ketishi, quloq shing’illashishi va boshqalardan shikoyt qiladi, bo’shashadi. Tili quriy boshlaydi. Chiqarilayotgan nafasdan o’tkir atseton hidi anqib turadi. Bu holat koma boshlnayotganligidan darak beradi. Tegishli davo tadbirlari ko’rilmasa, bir necha kundan so’ng bu holat diabetik komaga aylanadi. Bemor asta- sekin es-hushini yo’qotadi, nafas olishi ham buzilib, Kusmaul tipida nafas ola boshlaydi. Terisi qizarib, tangligi yo’qoladi, lab va tili quriy

boshlaydi. Arterial bosimi pasayadi, tomir urishi sekinlashadi. Muskullar tonusi pasayadi, ko’z soqqasi yumshaydi. Bemor ancha narida bo’lsa ham, atseton hidi bemalol kelib turadi. Qonda leykositoz kuzatiladi va qand ko’p bo’ladi. Siydik bilan atseton tanachalari ajraladi. Diabetik koma holatidagi bemor terisi ostiga tezlik bilan 50-100 birlik insulin yuboriladi (juda og’ir hollarda esa venaga yuborish mumkin). Ayni vaqtda gipoglikimiyaning oldini olish maqsadida venaga 40% li glyukoza eritmasidan 20 ml inyeksiya qilinadi. Atsitoz holatining oldini olish maqsadida 2% li soda eritmasidan 1litrni tomchilab klizma qilinadi. Odatda koma holatida organizmda osh tuzi kamayadi, shuning uchun venaga 10% li osh tuzi eritmasi yuboriladi. Yurak-tomir yetishmovchiligi ro’y bersa, kamfara, kordiamin beriladi. Gipoglikemik koma Gipoglikemik koma qonda qand miqdori kamayishi, shuningdek, qandli diabetni davolashda insulin dozasini oshirib yuborish natijasida paydo bo’ladi. Kasallik to’satdan boshlanishi bilan xarakterlanadi. Bemor o’zida ochlik sezadi. Umumiy darmonsizlik, terlash, oyoq-qo’l, badan titrashi, yurakning qattiq va tez-tez urishi, arterial bosimning pasayishi, puls tezlashishi, qonda qand kamayib ketishi kabi holatlar kuzatiladi. Gipoklikemik komaning diabetik komadan farqi: 1) gipoglikemik koma to’satdan paydo bo’ladi; diabetik komada qon va siydikda asta- sekin qand ko’payadi va bemor siydigi bilan atseton tanachalari ajraladi, gipoklikemik komada esa bu belgilar kuzatilmaydi (qon va siydikda qand bo’lmaydi). Bemorga tezda yengil hazm bo’ladigan uglevodlar: 30-50g qand, murabbo, asal, konfetlar, pechenyelar beriladi. Bemor

hushudan ketgan bo’lsa, venaga 20-40 ml 40% li glyukoza eritmasi inyeksiya qilinadi. Bundan tashqari, teri ostiga 0,01 normaga kelishiga imkon beradi. Gipoklikemik koma tez orada o’tib ketishi mumkin. Agar gipoklikemik komani diabetik koma bilan almashtirib yuborib, bemorga insulin berilsa, u halok bo’lishi mumkin. Shuning uchun hamshira insulin oluvchi bemorlar ahvolini diqqat-e’tibor bilan kuzatib borishi, gipoklikemiyaning dastlabki belgilari ko’rinishi bilanoq vrachga xabar berishi lozim. Qandli diabetni davolash va oldini olish. Kasallikni davolashda parhez asosiy o’rinni egallaydi. Bemor parhezga rioya qilsa, insulinsiz va qandli diabetga qarshi dorilar qabul qilmasa ham, ko’pincha ahvoli yaxshilanib ketadi. Qandli diabetni davolashda asosiy dori-insulin. Gipoklikemik komaning oldini olish maqsadida insulinni oz-ozdan berish kerak. Insulinning sutkalik miqdori bemorning ahvoliga qarab tayinlanadi va davolash boshida 20-30 birlik ovqatdan 15-20 minut oldin teri ostiga yuboriladi. Kieyinchalik zarur bo’lib qolsa, siydik va qondagi qand miqdorini hisobga olib, insulin dozasi oshiriladi. Inyeksiyadan so’ng bemor uglevodga boy va oqsil moddasi normal taomlar iste’mol qilishi lozim. Bemor ahvoli yaxshilana boshlagandan so’ng inyeksiya soni va insulin dozasi asta-sekin kamaytirilib, ovqatda yog’ miqdori oshiriladi. Qandli diabetni davolashda oddiy insulindan tashqari insulin preparatlari: protamin-rux-insulin, insulin rux-suspenziya ishlatiladi. Ular ta’siri 24 soatgacha saqlanib qolishi sababli, sutkada bir marta

muskullar orasiga yuboriladi. Bu preparatlarni ba’zi insulin bilan birgalikda ishlatish mumkin. Keyingi yillarda qandli diabetga qarshi har xil dorilar (restinop, butamid, srabit) ishlab chiqildi. Ular bemorllarga ichiriladi. Qandli diabetning oldini olish kasallikni keltirib chiqaradigan va uning rivojlanishiga sabab bo’ladigan omillarni bartaraf etishdan iborat. Bemor charchab qolmasligi, ish sharoitini yaxshilash kerak. Ovqat mahsulotlarida uglevodlar me’yorida bo’lishiga e’tibor berish zarur. Qandli diabet kasalligiga uchragan bemorlarga kasallik yechimi haqida tushuncha berish va diabetik hamda gipoglikemik komaning boshlanish belgilarini bildirib qo’yish komaning oldini olishda va davolashda katta ahamiyatga ega.

Adabiyotlar: 1.Ichki kasalliklar F.I.Kamarov, V.G.Kukes., A.S. Smetnyov., Tibbiyot nashriyoti, Moskva 1981 yil 86-136,171-187 betlar. 2 Ichki kasalliklar A.B. Sharopov. Abu Ali Ibn Sino nashriyoti Toshkent 1991 yil 3-40 betlar. 3.Tibbiyot hamshiralari o’quv qo’llanmasi Ramazonova R.A. Syomina Yu. G. Toshkent O’qituvchi nashriyoti 224-232 betlar.

Похожие

Ovqat hazm qilish sistemasi kasalliklari gastrit, surunkali pankreatit

Qalqonsimon bez kasalliklari

Оvqat hazm qilish, endokrin va moddalar almashinuvi hamda siydik tanosil sistemalari kasalliklari

Diabet

Nasl, tug`ma, sil kasalliklari