Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar - Медицина - Рефераты

Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

247 KB

Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar Reja: 1. Dorixonalar tizimida va farmatsiya sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar 2. O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklardan tibbiyotda foydalanish uchun tavsiyalar. 3.O‘zbekistonda yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar. 4. Ekish uchun tavsiya etiladigan dorivor usimliklar ro‘yxati, 5. CHet ellardan olinadigan dorivor ayrim o‘simliklar ro‘yxati. 1

Tayanch iboralar: dorixonalar tizimi, farmatsiya sanoati, yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklar, yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar, ekish uchun tavsiya etiladigan o‘simliklar, chet ellardan olinadigan ayrim dorivor o‘simliklar ro‘yxati, inventarizatsiya qaydnomasi Abu Rayhon Beruniy (973-1048) «Kitob as-Saydana fi-t-tib» («Farmakognoziya») nomli mashhur asarida o‘sha davrda sharqiy xalqlar orasida qo‘llanilayotgan barcha o‘simliklarni, xar xil nomlanishini, bir o‘simlikning bir nechta sinonimi borligi yoki bir nom bilan, bir nechta o‘simlikning atalishini, ularni topishda va foydalanishda qiyinchilik tug‘dirayotganini inobatga olib, «Saydana» asarini yaratgan. Unda o‘simliklarning barcha millatlar va shevalardagi nomlarini keltirib, l o t i n t i l i d a y o z g a n . F o y d a l a n i l a d i g a n o ‘ s i m l i k l a r n i n g t a v s i f i , morfologik tuzilishini yoritib berib, o‘simliklarni yig‘ish va ulardan foydalanish uchun bebaho qulaylik yaratgan. Xozirgi kunda tug‘ilayotgan bolalarning ko‘pchiligi allergiya, diatez va boshqa turli og‘ir kasalliklariga chalingan holatda dunyoga kelmoqda. K i m y o v i y m o d d a l a r n i i n s o n g e n e t i k a s i g a t a ’ s i r i t u f a y l i x a r x i l nuqsonli bolalar tug‘ilib, «dori kasalligi» degan iboralar paydo bo‘lib, yangi, avval kuzatilmagan kasalliklar yuzaga kelmoqda. Qadimdan qo‘llanilib kelayotgan dorivor o‘simliklar bezarar, asorat qoldirmaydi, degan fikrlar, davolovchi mutaxassislar va d a v o l a n u v c h i a h o l i o r a s i d a k e n g t a r q a l a b o s h l a d i . B u n d a y v a z i y a t er yuzidagi deyarli barcha davlatlarni qamrab oldi. Avval , xalq tabobati deganda bu m asal aga bir oz ishonchsiz va tanqidiy qaralgan bo‘lsa (ayniqsa sobiq SSSR davrida), xozirgi kunda barcha qit’alarda xalq tabobatini rivojlantirish masalasi ko‘rilib chiqilmoqda. J ah on so g‘ l i qn i sa ql as h t as hk i l ot i 20 03 y i l i yu n oyi da Je ne va shahrida «Dorivor o‘simliklarni yig‘ish va ekib o‘stirish», «Dorivor o‘simliklarning xavfsizligini baholash» mavzularida ilmiy va amaliy anjuman o‘tkazdi. Anjumanda Xitoy, Malayziya va boshqalar, rivojlangan davlatlardan Amerika, Kanada, Angliya va boshqa davlatlar mutaxassislari qatnashdi. Rivojlangan davlatlarda oxirgi o‘n yillikda dorivor o‘simliklar mahsulotini ishlatish 10 mlrd. AQSH dollariga etganligi qayd qilindi.2

Xozirgi kunda Evropa dorivor o‘simliklar bozorida sotiladigan o‘simliklar mahsulotining umumiy qiymati 1,1 mlrd. AQSH dollariga teng. Evropada o‘simliklar va ularning mahsulotlarini sotib oluvchi davlatlar Germaniya, Fransiya va Italiya hisoblanadi. Dunyodagi yirik dorivor o‘simliklar xom ashyosini sotib oluvchi (importer) davlatlar Davlat Miqdori (tonna) AQSH dollari (mln) AQSH 51600 118 Angliya 730 24 Germaniya 45400 107 Gonkong 80555 332 Ispaniya 7350 24 Italiya 10400 39 Koreya 34200 53 Pokiston 12550 43 Singapur 8500 60 Fransiya 19800 46 Xitoy 9300 36 YAponiya 57850 158 Umumiy 344900 1010 A s o s i y d o r i v o r o ‘ s i m l i k l a r x o m a s h y o s i n i e t k a z i b b e r u v c h i davlatlar orasida eng yirik davlat Xitoy bo‘lib, 140450 tonna mahsulot sotadi, so‘ngra keyingi o‘rinlarni Xindiston - 35650 tonna, Germaniya - 14900 tonna, CHili - 11700 tonna, Singapur - 14400 va boshqa davlatlar egallaydi. Mustaqil davlatlar hamdo‘stligiga a’zo davlatlarda ham dorivor o‘simliklar va ulardan tayyorlanadigan dori vositalariga e’tibor kuchayib bormoqda. Ayniqsa, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va boshqa davlatlarda x a l q a r o k o r p o r a t s i y a l a r v a f a r m a t s e v t i k f i r m a l a r d a , d o r i v o r o‘simliklardan tayyorlangan choylar, yig‘malar, ekstraktlar, damlamalar, qaynatmalar keng qo‘llanila boshladi. Xozirgi kunda chet el etuk davlatlarida (Evropada) Abu Ali ibn Sino tavsiya ilgan o‘simliklar va yig‘malardan foydalanadigan yirik korxona va tashkilotlar mavjud. 3

O‘zbekistonda, olim vatanida, bunday tashkilot eki korxonalarni tashkil qilish juda o‘rinlidir. O‘zbekistonda ham bu sohada ayrim izlanishlar olib borilmoqda, ammo respublikaning xali imkoniyatlari katta. O‘zbekiston florasi 4 mingdan ortiq o‘simliklarni o‘z ichiga oladi. SHulardan 600- 700 turi xalq, va ilmiy tibbiyotda ishlatiladi. Ilmiy t i b b i y o t e h t i y o j i u c h u n 1 0 0 d a n o r t i q d o r i v o r o ‘ s i m l i k l a r m a v j u d . Ko‘pchilik o‘simliklarni ishlatish uchun tavsiyalar qilingan. Lekin hozirgi kunda yovvoyi holatda o‘sadigan, farmatsevtika sanoatida yoki dorixonalar tizimida ishlatilishi mumkin bo‘lgan bir qancha dorivor o‘simliklar e’tiborsiz qolmoqda. O‘zbekistonda farmatsevtika sanoati, tibbiyotda qo‘llash uchun quyidagi o‘simliklarning zahirasiga putur etkazmasdan, etarli miqdorda yig‘ib olishni tashkil qilishi mumkin. YOvvoyi holda o‘sadigan va O‘zbekiston farmatsevtika sanoati uchun tavsiya qilinadigan o‘simliklar O‘simlik nomi Yig‘iladigan xom ashyosi Xar yili yig‘ib olish mumkin bo‘lgan miqdori (tonna) Ilova Afsonak ( Thermopsis R. Br. ) o‘ti 125 Achchiqmiya ( Sophora o‘ti 50 Isiriq ( Peganum harmala L.) L.) agta1a .) o‘ti 350 Itsigak ( Anabasis aphylla L. ) o‘ti 5 Oqquray ( Psoralea drupacea Bge. ) mevasi ildizi 100 20 SHirinmiya ( Glycyrrhiza glabra L. ) iddizi 30 Qizilcha ( Ephedra L. ) o‘ti (yosh novdalari) 60 YApon soforasi ( Sophora japonica L. ) g‘unchasi mevasi 50 10 Manzarali daraxt sifatida ko‘p o‘stiriladi O‘zbekiston dorixonalarida foydalanish uchun tavsiya qilingan yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklar4

O‘simlik nomi Yig‘iladiga n xom ashyosi Xar yili yig‘ib olish mumkin bo‘lgan Achchiq toron (suv qalampiri) ( Polygonum hydropiper L. ) o‘t qismi 3 Achchiq shuvoq (ermon) ( Artemisia absinthium L.) o‘t qismi 50 Bo‘ymadoron ( Achilla millefolium L. ) guli (o‘ti) 10 Gazanda ( Urtica dioica L. ) bargi 1 Dalachoy ( Hypericum perforatum L,) o‘t qismi 10 Jag‘-jag‘ ( Capsell a Burza pastoris L. ) o‘t qismi 5 Kiyik o‘ti ( Zizphora pedicellata Parij et Vved. ) o‘t qismi 20 Na’matak ( Rosa L. ) mevasi 50 Otquloq ( Rumex convertus Willet. ) ildizi mevasi 0,5 Tog‘rayxon (maydagulli) ( Origanum tythanthum ) Gontsch L. ) o‘t qismi 50 Qirqbo‘g‘im ( Equisetum arvense L. ) o‘t qismi 5 Qush toron ( Polygonum aviculare L. ) o‘t qismi 3 SHaftoli bargli toron ( Polygonum persicaria L. ) o‘t qismi 3 Bu j adval da asosan ko‘ pr oq qo‘ l l ani l adi gan o‘ si m l i kl ar ni ng ro‘yxati keltirildi. Extiyojga ko‘ra o‘simliklarning bu ro‘yxatini yanada kengaytirish mumkin [9,10]. 7 Ilmiy va xalq tabobatida davolash uchun, yig‘malar tayyorlashda, sachratqi, qirqbo‘g‘im, bo‘ymadoron, dalachoy va boshqalar xom ashyosidan foydalanilgan. Jigar sirrozini davolash uchun dalachoy, bo‘ymadoron, qushtarssh- mavrak, dastarbosh, moychechak, qariqiz, andiz xom ashyolaridan tayyorlangan yig‘malar tavsiya qilingan. Xuddi shunday holat me’da yallig‘lanishi (gastrit), me’da yarasi (yazva), xolangit, xoletsistit, pankreatitlarni davolash uchun xududdagi yovvoyi holda o‘sadigan o‘simliklarning turlaridan foydalanish mumkin. O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklardan tibbiyotda foydalanish uchun tavsiyalar 5

O‘zbekiston viloyatlari har xil geografik mintaqalarga joylashgani tufayli, o‘simliklarni turi va ulardan olinadigan mahsulotni hajmi har xil bo‘lganligi tufayli, biz ish jarayonida yig‘ilgan ma’lumotlarimizga suyangan holda 5 ta viloyatni nisbiy dorivor o‘simliklarga boy deb chiqardik. Tavsiya etilgan o‘simliklarni o‘sadigan erlari va zahiralari aniqlangan. Samarqand viloyati (Misol tariqasida)] a) G‘arb tumanlarida uchraydigan va yig‘ib olinsa bo‘ladigan dorivor o‘simliklar: - bozulbang – Lagochilus inebrians Bge. (qizil kitobda), labguldoshlar-Lamiaceae - isiriq (garmala) Peganum garmala L., tuyatovondoshlar-Zygophyllaceae -oqquray (psoraleya) – Psoralea drupacea Bge., dukkakdoshlar- Fabaceae - achchiqmiya (sofora tolstoplodnaya) – Sophora pachycarpa C.A.Mey., dukkakdoshlar-Fabaceae - bodomcha (mindal) – Amygdalis spinosissima Bge.Mem., ra’noguldoshlar – Rosaceae B) Janubiy SHarq erlarida uchraydigan dorivor o‘simliklar: - qizilpoycha (zveroboy sheroxovatыy) – Hypericum scabrum L. - kiyik o‘ti (zizifora svetonosnaya) - Ziziphora pedicellata Pazijet Vved. - ermon (polыn)- Artemisia absinthium L. - tog‘rayhon - Origanum titthantum Contsch. - na’matak har xil turlari – Rosa sp. - sariq andiz – Inula grandis Schrenk. - qizilmiya - Glycyrrhiza glabra L. YUqorida keltirilgan dorivor o‘simliklardan tashqari nam erlarda, bog‘larda, soylarda va boshqa dehqonchilik erlarida tarqoq uchraydigan dorivor o‘simliklar ro‘yxati: Suv qalampiri – Polugonum hydropiper L.6

Kelin tili (SHaftoli bargli toron) – Polygonum percicaria L. Qushtaron - Polygonum aviculare L. Otquloq - Rumex confertus Willd. Zubturum – Plantago major L. Jag‘-jag‘ - Capsella bursa pastoris Medie). O‘zbekistonda barcha olib borilgan resursshunoslik ishlarini tahlil qilib qo‘yidagi xulosaga keldik.7

O‘zbekistonda yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar O‘simliklar nomi Foydalaniladigan kismiLotincha Uzbekcha Ruscha Altahae armeniaca Ten. Arman gulxayrisi Altey armyanskiy ildizi Anabasis aphylla L*. Bargsiz itsigek Anabazis bezlistn ыy o‘t qismi Berberis oblonga Schneid. Qora zirk Barbaris chyorn ыy ildizi Berberis vulgaris L. Oddiy zirk Barbaris ob ыk novenn ыy mevasi Hyoscyamus niger L*. Mingdevona Belena chyornaya bargi Helichgysum marocandlica L. Samarqand buznochi Bessmertnik samarkandskiy guli Crataegrus sanguinea Pall. Isirik (adraspan) Garmala ob ы knovennaya guli, mevasi Peganum harmala L*. To‘q qizil do‘lana Boyar ы nshnik k rovavokrasn ыy o‘t qismi Polugonum hydropiper L. Achchik toron Gorets perechn ыy er ustki qismi Polygonum percicaria L SHaftoli bargli toron Gorets pochechuyn ыy er ustki qismi Polygonum aviculare L. Qush toron Gorets ptichiy (spor ы sh) o‘t qismi Adonis turcestanica Adolf. Turkiston adonisi Adonis Turkestanskiy o‘t qismi Inula grandis Schrenk . Arman gulxayrisi Altey armyanskiy ildizi, ildizpoyasi Melilotus officinalis Desr. Bargsiz itsigek Anabazis bezlistn ыy o‘t qismi Hyoscyamus niger L*. Qora zirk Barbaris chyorn ыy bargi Datura stramonium L*. Oddiy zirk Barbaris ob ыk novenn ыy bargi Origanum tytnanthum Gontstch. Mingdevona Belena chyornaya o‘t qismi Hypericum perforayum L. Samarqand buznochi Bessmertnik samarkandskiy o‘t qismi8

Hypericum scabrum L. Isirik (adraspan) Garmala ob ы knovennaya o‘t qismi Acanthophyllum gypsophylloides Rgl. To‘q qizil do‘lana Boyar ы nshnik k rovavokrasn ыy ildizi Verbascum thapsus L. Achchik toron Gorets perechn ыy guli, bargi Verbascum soongoricum Schrenk. SHaftoli bargli toron Gorets pochechuyn ыy guli Urtica dioica L. Qush toron Gorets ptichiy (spor ы sh) bargi Lagochilus inebrians Bge*. Turkiston adonisi Adonis Turkestanskiy poyasini tepa qismi Tussilago farfara L. Arman gulxayrisi Altey armyanskiy bargi Amygdalus communis L*. Oddiy bodom Mindal ob ы knovenn ыy mevasi Hippophae rhamnoides L*. CHakonda (chirqanoq) Oblepixa krushinovidnaya mevasi Capsella bursa pastoris L (Megic). Jag‘ - jag‘ Pastush’ya sumka o‘t qismi Tanacetum pseuodachilla C.Winkl. Tog‘ dast a rboshi Pijma gornaya guli Plantago major L. Katta zubturum Podorojnik bolshoy bargi Artemisia absinthum L*. Achchiq shuvoq (erman) Pol ыn gorkaya o‘t qismi Artemisia vulgaris L. Oddiy shuvoq Pol ыn ob ыk novennaya o‘t qismi Leonuris turcestanica *. Turkiston arslonquyrug‘i Pust ы rnik turkestanskiy o‘t qismi Glycyrhiza glabra L. SHirinmiya Solodka golaya ildizi Vexibia pachycarpa Jakovl. Achchiq miya Sofora tolstoplodnaya o‘t qismi Sphaerophysa salsula Pall*. SHildirbosh (sho‘r bo‘yan) Sferofiza solonsovaya o‘t qismi Thermopsisalterniflora Rgl. Ketma ket gulli afsonak Termopsis ocherednotsvetkovsh o‘t qismi Achilla millefolium L. Oddiy bo‘ymadaron T ыs yachelistnik obmknovennsh o‘t qismi, guli Ungernia Victoris V ed*. Viktor qoraqovig‘i Ungerniya Viktora bargi9

Equisetum arvense L. Dala qirqbo‘g‘imi Xvosh polevoy o‘t qismi Cichorium intubus L. Sachratqi (oddiy) Sikoriy ob ы knovenn ыy o‘t qismi, ildizi Bidens tripartita L. Qoraqiz (iftikanak) CHereda trexrazdelnaya o‘t qismi, ildizi Rosa Sp. Na’matak turlari Vid ы shipovnika mevasi Rumex confertus Willd. Dorivor otquloq Щ avel konskiy mevasi, ildizi Ephedraequisetina Bunge*. Tog‘ efedrasi, t. qizilchasi Efedra xvo щ evaya (gornaya) o‘t(poyasini yashil qismi) Ilova: * - yulduzcha bilap belgilangan o‘simliklar xomashyosi farm sapoatda ishlatilishi mumkin Ekish uchun tavsiya etilgadigan dorivor usimliklar ro‘yxati (maxsus xo‘jaliklarda) № O‘simliklar nomi Foydalaniladigan kismi Lotincha O‘zbekcha Ruscha 1 Anisum vulgare Yaerth. Arpabodiyon Anis ob ыk novenn aya mevasi 2 Foeniculum vulgare Mile. Ukrop (dorixona turi) Ukrop aptechn ыy mevasi 3 Valeriana officinalis L. Dorivor v aleriana Valeriana lekarstvennaya ildizpoya 4 Erysimum canescens Roth. Erizi m um Jeltushnik ser ыy er ustki kismi 5 Calendula officinalis L. Tirnoqgul Nogotki aptechn ыy guli 6 Cassia acutifolia D.e.l. Makkai sano Kassiya ostrolistnaya bargi 7 Atropa belladonna L. Belladonna Belladonna bargi 8 Convallaria majalis L. Marvaridgul Landsh mayskiy er ustki kismi10

9 Mentha piperita L. YAlpiz (dorixona turi) Myata perechnaya bargi 10 Rubia tinctorum L. Ro‘yan Marena krasilnaya ildizpoya 11 Solanum lacianitum Ait. Bo‘lakli ituzum Pasl yon dolchat ыy sr ustki kismi 12 Matricaria recutita L. Moychechak Romashka aptechnaya guli 13 Thymus srpyllum L. Tog‘jambul Timyan polzuchiy er ustki kismi 14 Chelidonium majus L. Qoncho‘p CHistotel bolshoy er ustki kismi 15 Salvia officinalis L. Dorivor mavrak SHalfey lekarstvenn ыy bargi 16 Helichrysum arenarium D.e.c. Bo‘znoch Bessmertnik peschan ыy guli 17 Dioscorea nipponica Macino. YAms (dioskoreya) Dioskoreya nipponskaya ildiz va ildizpoya 18 Hypericum perforatum Z. Dalachoy Zveroboy prod ыr yavlenn ыy er ustki kismi 19 Coriandrum sativum Z. Kashnich Koriandr pose vn oy mevasi 2 0 Urtica dioica L. Gazanda Krapiva dvudomnaya Bargi 21 Rhaponticum carthamoides llijn. Levzeya Levzeya saflorovidnaya ildiz va ildizpoya 22 Leonuris guinguelabatus B.g. Arslonquyruq Pust ыr nik pyatilopastn ыy er ustki kismi 23 Tanacetum vulgare L. Dastarbosh Pijma ob ыkn ovennaya Guli11

24 Orthosiphon stamineus Benth. Ortosifon Ortosifon tыchinochnыy Bargi 25 Achillea millefolium L. Bo‘ymadoron T ыs yachelistnik ob ы knovenn ыy y er ustki kismi 26 Digitalis purpurea L. Angishvonagul Naperstyanka purpurovaya Bargi 27 Digitalis grandiflora Mill. Naperstyanka krupnotsve t kovaya12

C h et ellardan olinadigan dorivor ayrim o‘simliklar ro‘yxati № O‘simliklar nomi Xom ashyoLotincha Uzbekcha Ruscha 1 Acorus calamus L. Igir Air bolotn ыy Ildizpo 2 Aralis mandshurica R.Maxim. Manchjuriya araliyasi Araliya manchjurskaya Ildizi 3 Ledum palistre L. Botqoq ledumi Bagulnik yosh 4 Betula verrucosa Ehrh. Qayin daraxti Beryoza borodavchataya kurtak va bargi5 Vaccinum vitis idaea L. Brusnika Brusnika Bargi 6 Rhamnus cathartica L. Itjumrut Joster Mevasi 7 Echinopanax elatum Nacai. Baland buyli exinopanaks Zamanixa v ыs okaya ildiz va ildizpoya 8 Sanguisorba officinalis L. Zangvizorba Krovoxlyobka ildiz va 9 Frangula alnus Mill. Frangula Krushina Pustlog 1 Convallaria majalis L. May Land ыsh mayskiy Bargi 1 1 Rhaponticum carthamoides Jljin. Levzeya Levzeya Ildizpo ya 1 2 Licopodium clavatum L. Dorixona plauni Likopodiy spora 1 3 Juniperus communis Z. Oddiy archa Mojjevelnik ob ы knovenn ыy kubba 1 Taraxacum officinale Web. Qoqio‘t Oduvanchik ildizi 1 Alnus incana Moench. Kulra n g olxa Olxa s e raya gudda 1 6 Alnus glutinosa Gaerth. Oddiy dastarbosh Pijma obыknovennaya guli 1 Rhodiola rosea Z. Pushti rodiola Rodiola rozovaya ildizi 1 8 Pinus silvestris Z. Oddiy karag‘ay Sosna ob ыk novennaya kurtagi 1 Gnaphalium uliginosum L. Gnafalium Sushenitsa e r ustki 2 Arctostaphulos uva urci Dorivor Toloknyanka bargi 2 Menyanthes trifoliate L. Uchbarg Trilistnik bargi 2 Padus racemosa Gilib. Oddiy shumurt CHeryomuxa mevasi 2 Vaccinum myrtillus L. CHernika CHernika mevasi 2 Eucaliptus Spec. Ekvalipt turlari Ekvalipt bargi Obodonlashtirish va ko‘kalamzorlash maqsadida ekilishi mumkin bo‘lgan dorivor o‘simliklar O‘simliklar nomi Foydal Lotincha Uzbekcha Ruscha Quercus robur Z. Ko‘ng‘ir eman Dub chereshchat ыy pus t lo g‘i13

Tilia cordata Mill. Mayda bargli lipa (kuka) Lipa serdsevidnaya guli Humulus lupulus Z. Kulmoq Xmel ob ыk novenn ыy qubba si Sambcus nigra L. Marjon daraxt Buzina chyornaya guli 5 Populus nigra L. Qora terak Topol chyorn ыy bargi, kurtagi 6 Alnus glutinosa Gaerth. Qora olxa Olxa chyornaya g‘udda , mevasi 7 Rosa spec . L . Na’matak SHipovnik mevas i 8 Padus racemosa Gilib. SHumurt CHeryomuxa mevas i 9 Cretaegus sanguinea Pall. Do‘lana (to‘q qizil) Boyar ы shnik krovavokrasn ыy mevas i, guli 1 0 Punica granatum L. Anor Granat ob ыk novenn ыy po‘stlo gi 1 1 Viburnum opulus L. Oddiy kalina Kalina ob ы knovennaya po‘stlo g‘i 1 Sophora japonica L. YApon soforasi Sofora yaponskaya g‘unch 1 3 Aeculus hippocastanum L. Soxta kashtan Konskiy kashtan urug‘i 1 4 Berberis vulgaris L. Oddiy zirk Brbaris ob ыk novenn ыy bargi, mevasi, ildizi14

Похожие

Dorivor o‘simliklarni resursshunosligi to‘g‘risida tushuncha va uning vazifalari. Asosiy geobotanik va resursshunoslik atamalari

O‘simliklar jamoasi, ularning dengiz satxidan joylashgan erlarini balandligiga qarab bo‘linishi

Dorixonalar ishini tashkil qilish

Dorivor o‘simliklar xom ashyosini tayyorlash asoslari

Farmakognoziya - o’quv tizimidagi alohida fan mavzusidagi ma'ruza uchun uslubiy qo’llanma