Доривор ўсимлик маҳсулотларини фармакогаостик анализ усуллари - Медицина - Рефераты

Доривор ўсимлик маҳсулотларини фармакогаостик анализ усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

Доривор ўсимлик маҳсулотларини фармакогаостик анализ усуллари Доривор ўсимлик маҳсулотларини фармацевтика заводи ва дорихоналарда қабул қилиш учун қуйидагиларга риоя қилинади (ГОСТ 6076- 51), 1. Қабул қилинаётган партиянинг ташқи кўринишини умумий текшириш (одатда ҳамма ўринлар бирма - бир текшириб чиқилади). 2. Доривор маҳсулот упаковкаси очиладиган жойни танлаш. 3. Қабул қилинаётган партиянинг бир хиллигини ва нуқсоннини аниқлаш. 4. Ўртача намуна олиш. Агар партия 5 тагача бўлса, ҳаммаси очилади. Агар партия 10 та бўлса, 5 таси очилади. Агар 10 тадан кўп бўлса, биринчи 5 та ўринга қўшимча яна ҳар бир 10 тасидан 1 дона очилади. Упаковкаси очилганда доривор маҳсулот рангига, майдалигига, намлигига, тозалиги-га, хидига, бир хиллиги ва бошқаларга аҳамият берилади. Агар бир хил бўлмаса, ўша идишдаги маҳсулот алоҳида анализ қилинади. Рухсат этилмайдиган нуқсонлар бўлса, брак қилинади ёки навларга ажратилади. 1. Бир сутка шамолатилганда кетмайдиган бадбўй ва ёт хиди бўлса, ёки ўзига хос хидни йўқотган бўлса; 2. Захарли ўсимликлар аралашмаси бўлса; 3. Бегона ўт ёки минерал моддаларнинг ҳамда қуш ва хайвонларнинг чиқиндилари кўп бўлса; 4. Доривор маҳсулот моғорлаган ва чириган бўлса; 5. Омбор зараркунандаларидан зарарланган бўлса. Доривор маҳсулот биринчи даражада зарарланган бўлса, дезинфекция

қилингандан кейиноқ уни ишлатиб юбориш лозим. Агар маҳсулот иккинчи ва учинчи даражада зарарланган бўлса-ю уни осон тайёрлаш имкони бўлса, ташлаб юборилади, қимматбахо, тайёрлаш қийин доривор маҳсулотлар тезда тозаланиб навларга ажратилгач ишлатилади. Омбор зараркунандалари: ун канаси - оқ рангли; Омбор узунтумшуғи - қўнғир рангли; Дон қайроқчиси - қўнғир рангли; Омбор куяси - катта зарар келтиради. Доривор маҳсулотларнинг зарарланганлиги даражасини аниқлаш учун уларни тешигини диаметри 0,5 мм (каналар учун) ёки 2,5 мм (узун тумшуқ учун) бўлган элакда эланади. Элакдан ўтган порошокдаги зараркунандалар лупа орқали аниқланади. Агар элакдан ўтган қисмида 20 та кана бўлса - 1 даража. Агар элакдан ўтган қисмида 20 тадан ортиқ бўлса-ю колонна хосил қилмаган бўлса 2 даражали, агар каналар жуда кўп бўлиб, юришига жой қолмаган бўлса 3 даражали зарарланган ҳисобланади. Элакдан ўтган қисмда 1-5 та узун тумшуқ бўлса маҳсулот 1-даражали. Агар 6-10 та бўлса, 2 - даражали. Агар 10 тадан кўп бўлса 3-даражали, маҳсулот зарарланган ҳисобланади. Омбор зараркунандаларига қарши нам усулда ёки газ бериб дезинфекция қилинади. Керосин, охак эмульсияси, NaOH ни 10-15% ли эритмалари қўлланилади. Доривор маҳсулотларни анализ қилиш Маҳсулот қабул қилиб олингандан кейин анализ қилинади. Фармакогнозияни амалий қисмида, доривор маҳсулотларнинг ўз номига туғри келиши (идентификация, подлинность), сифати ва тозалигини

(доброкачественность) аниқлаш йўллари баён этилади. Доривор маҳсулотларни анализ усуллари уларнинг ҳолатига боғлиқ. Агар маҳсулот бутун (folum) ҳолда бўлса - устки кўриниши бўйича ( макроскопик анализ ), кесилган (соncisum) ёки порошок (pulveratum) ҳолида бўлса, микроскопик анализ 1 қилинади. Маҳсулот таркибидаги таъсир этувчи кимёвий бирикмаларни (микрохимиявий анализ) қилинади. Бу идентификация қилишдаги асосий анализларидан бири ҳисобланади. Агар маҳсулотда рухсат этилмайдиган аралашмалар бўлмаса, рухсат этилганлари меъёрдан ошмаса, у тоза ҳисобланади. Доривор маҳсулотларни сифатини (доброкачественной) аниқлаш учун товаровед анализи қилинади. Товаровед анализини бажаршида махсулотнинг сифатини баҳоловчи ҳужжатлардан НТҲ (норматив техник ҳужжат) фойдаланилади. НТҲ - қуйидаги категорияга бўлинади: -Фармакопея мақоласи (ФС); -Вақтинча фармакопея мақоласи (ВФС); -Давлат стандарти (ГОСТ); -Айрим сохага тегишли стандарт (ОСТ). Агар маҳсулот тиббиётдан бошқа сохаларда ҳам ишлатилса, (масалан қизилмия) НТҲ сифатида ГОСТ фақат тиббиёт учун қўлланилса, маҳсулотларга НТҲ сифатида ОСТ қабул қилса бўлади. Агар доривор маҳсулот Давлат фармакопеясига киритилган бўлса, Фармакопея мақоласи (ФС) ёки (ВФС) га, акс ҳолда ГОСТ ёки ОСТ ларга амал қилинган ҳолда маҳсулотлар қабул қилинадн ва товаровед анализи ўтказилади. Анализ ўтказиш учун маҳсулотнинг 3 та қисми, яъни юқори, ўрта ва пастки қисмидан намуна олинади. Бу усул намуна олиш ( в ы емка ) деб аталади. Олинган намуналар бир хил бўлса уларни қўшиб бошланғич намуна хосил қилинади. Шунинг учун

бошланғич намуна миқдори жуда кўп бўлиши мумкин. Текшириш учун бошланғич намунадан ажратиб олинган қисм ҳар хил маҳсулотлар учун турлича миқдорда бўлиб ўртача намуна деб аталади. Ўртача намуна олиш учун бошланғич намунани текис картонга квадрат қилиб текис ёзилади ва диагонал бўйича 2 та чизиқ ўтказилади ва қарама - қарши уч бурчаклардаги маҳсулотлар олинада. Бошқа қарама - қарши уч бурчакдаги маҳсулот пакетга солиниб мухрланиб арбитраж учун сақлаб қўйилади. Олинган ўртача намуна эса тенг бўлмаган 4 қисмга - намуналарга бўлинада. 1-чи қисм идентификация (чин - чин эмаслигини аниқлаш) учун макроскопик ва микроскопик анализ қилиш учун ишлатилади. 2-чи қисм эса намлигини аниқлаш учун. 3-чи қисм эса маҳсулотни сифатини ва тозалигини аниқлаш (товаровед анализи) учун. 4-чи қисм эса маҳсулотни умумий кули ва биологик таъсир қилувчи моддани миқдорини ёки таъсир кучини аниқлаш учун ишлатилади. Товаровед анализи Товаровед анализи доривор маҳсулотни сифати ва тозалигини аниқлаш учун бажарилада. Доривор маҳсулот таркибида НТҲ ларда рухсат этиладиган аралашмалар миқдори кўрсатилган бўлиб, нормадан юқори бўлса маҳсулот сифати пасайиб кетишига олиб келади. Маҳсулот сифтини аниқлаш учун товаровед анализини ГОСТ, ОСТ, ВТУ ва ФС ёки ВФС қўлланмалар асосида текширилади. Доривор маҳсулот идентификация, яъни чинлиги аниқлангандан кейин товаровед анализи ёрдамида қуйидагилар аниқланади: 1. Шу доривор ўсимликнинг маҳсулотта кирмайдиган органлари;

2. Маҳсулотнинг қорайган, сарғайган; 3. Майдаланган қисмлари; 4. Хашаротлар билан зарарланганлик даражаси; 5. Органик аралашмалар; 6. Минерал аралашмалар ва бошқалар борлиги миқдорий жихатдан аниқланади. Маҳсулотни тайёрлаш, қуритиш, ташиш, упаковка ва ҳ.о. ларни тўғри олиб борилса юқоридаги кўрсатгичлар ўзгариб кетади, таъсир қилувчи моддани миқдори камайиб, сифати бузилади. Ўртача намуна махсус элакда эланиб ажратиб олинади ва тарозида тортилади. Элакдан ўтмай қолган қисмини картон устига ёйиб, қорайган, сарғайган бўлакчалар, органик ва минерал аралашмалар ажратилиб тарозида тортилади ва оғирлиги бўйича проценти топилади ва товаровед анализи натижалари бўйича маҳсулотни қабул қилиш ёки қилиб бўлмаслик бўйича протокол тузилади. Протокол номери, йили, маҳсулотни номи, ўринлар сони, ҳар битта ўрин оғирлиги, упаковкани текшириш натижасида, ўртача намуна оғирлиги, зараркунандалар билан зарарланганлик даражаси, ўртача намунадан ажратилган намуна оғирлиги ва бошқа аралашмаларни аниқлаш учун олинган намуналар оғирлиги. Доривор маҳсулот намлигини аниқлаш Аналитик тарозида аниқ тортилган 1-3 г атрофидаги маҳсулотни доимий оғирликгача қуритилган ва тортилган бюксга солинада. Сўнгра 100- 105 0 да доимий оғирликгача қуритилади. Кейин 30-50 минут эксикаторда совитилади ва тарозда тортилади. Кейин икки марта тортилган бюкс оғирлигини фарқи 0,0005 г дан ортиқ бўлмаса маҳсулот абсолют қуриган ҳисобланади. Намлик проценти

қуйидаги формула билан аниқланади:а б а x 100) (    х - намлик проценти. а - маҳсулотни қуритишдан олдинги оғирлиги. б - маҳсулотни қуритишдан кейинги оғирлиги. Доривор маҳсулотдаги кул миқдорини аниқлаш Маҳсулот юқори температурада қиздирилса, кулга айланиб, 6у умумий кул дейилади. Умумий кулни 10% ли хлорид кислота эритмаси билан қайта ишланганда сувда эрийдиган тузлар хосил қилиб, кулдаги силикат ангидрид эса чўкмада қолади. Бу чўкма ўлик кул ёки 10% ли хлорид кислотада эримайди ган кул деб аталади. Умумий кул маҳсулотни қаердан терилганлигага кўпинча боғлиқ. Яхши тозаланмаган, минерал аралашмалар кўп бўлган маҳсулотлардан 10% ли НС1 да эримайдиган кул миқдори кўп бўлади. Аниқлаш учун 1-3 г маҳсулотни аниқ тортиб олиб муфел печда юқори температурада қиздирилиб қуритилган тигелга солиб тутун тугагунгача аста - секин қиздирилади ва муфел печда доимий оғирлигача қуритилади. Куйдиршни тезлатиш учун NH 4 NО З қўшиш мумкин. Кулни умумий миқдори қуйидаги формула бўйича топилади: а В х 100  х - кулни % миқдори, а - маҳсулотни оғирлиги, В - кулни миқдори, г. Хлорид кислотада эримайдиган кулни аниқлаш

Умумий кул устига 2-3 мл 10% НС1 солиниб сув хаммомида 10 минут қиздирилади. Сўнгра 5 мл иссиқ сув билан суюлтириб, кулсиз фильтр коғоз орқали фильтрланади ва фильтр қогозни, қолдиқ билан бирга тигелга солиб куйдирилади ва муфел печда юқори температурада қиздирилади. НС1 эримайдиган кулни миқдорини қуйидаги формула билан топилади:В С х 100  х - НС1 да эримайдиган кулни % миқдори. С - шу кулни оғирлиги. В - умумий кул оғирлиги. Доривор маҳсулот таркибидаги экстракт моддаларни миқдорини аниқлаш Бирор эритувчи ёрдамида маҳсулотдан ажратиб олинган моддалар йиғиндиси экстракт моддалар деб аталади. Эритувчи сифатида сув ва ҳар хил (40%, 50%, 60%, 70%) спиртлар ишлатилади. Аниқлаш техникаси: Аниқ тортиб олинган 1 г маҳсулотни конуссимон идишга солиб 50 мл эритувчи солинади, тарозида тортилади (0,01 т аниқликгача) колбани 1 соат тинч қўйилади, кейин совутгич улаб секин - аста қайнатилади (2 соат). Колбани совутиб, тарозида илгари оғирлигигача ўша эритувчидан қўшилади. Қуруқ фильтр орқали бошқа идишга фильтрланади. Ундан 25 мл фарфор идишга солиб сув хаммомида буғлатилади ва 100 – 105 0 да 3 соат қуритилади. Эксикаторда совутилади тарозда тортилади. Қуйидаги формула бўйича экстракт модда миқдори топилади.

С в а х 200 ) (   х - экстракт моддаларни % миқдори. а - экстракт моддаси билан қуритилган идишнинг умумий оғирлнги; в - бўш косачани оғирлиги. С - маҳсулотни оғирлиги.

Похожие

Фармакогнозияни илмда ва фанда тутган ўрни

Фармакогнозия - ўқув тизимидаги алоҳида фан мавзусидаги маъруза учун услубий қўлланма

Одам организмига доривор моддаларнинг таъсири

Доривор моддаларни таъсири узайтирилган дори турлари

Таркибида терпеноидлар бўлган доривор ўсимликлар ва махсулотлар