DORILARNING SHAKLI, ODAM ORGANIZMIGA TA`SIRI, QO`LLASH USULLARI - Медицина - Рефераты

DORILARNING SHAKLI, ODAM ORGANIZMIGA TA`SIRI, QO`LLASH USULLARI

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

DORILARNING SHAKLI, ODAM ORGANIZMIGA TA`SIRI, QO`LLASH USULLARI REJA: 1.Dorishunoslik fani haqida tushuncha. 2.Dorixona haqida tushuncha. 3.Dori moddalarning shakli. 4.Odam organizmiga dori moddalarning ta`siri. 5.Dori moddalarni organizmga yuborish yo`llari. 6.Odam organizmga nisbatan zaharliligi darajasi bo`yicha dori moddalarning bo`linishi. 7.Dorilarni saqlash qoidalari. 8.Isitmani tushuradigan va og`riqsizlantiradigan dorilar. 9.Nerv tizimiga ta`sir etuvchi dorilar. 10.Yurak-qon tomir tizimiga ta`sir etuvchi dorilar. 11.Bachadonga ta`sir etuvchi dorilar. 12.Qon ketishni to`xtatadigan dorilar. 13.Mikroblarga qarshi qo`llaniladigan dorilar.

Dorishunoslik fani va dorixona haqida tushuncha. Farmakologiya dorishunoslik fani degan ma`noni bildiradi. Dorishunoslik fani dori moddalarning olinishi, ishlab chiqarilishi, odam organizmiga ta`sirini o`rganuvchi fan. Dorixona. Dorixona (yunoncha-Apotheca-ombor) so`zidan olingan bo`lib, sog`liqni saqlash tizimiga qarashli muassasadir. Dorixonaning asosiy vazifasi aholini va davolash muassasalarini dori moddalari bilan ta`minlashdir. Dorixonada dori moddalar retseptlarga muvofiq tayyorlanadi. Bundan tashqari dorixonada retseptsiz beriladigan tayyor dorilar ham sotiladi. Dorixonada bemorlarni davolash jarayonida ishlatiladigan buyumlar, mineral suvlar, bog`lov materiallari, ko`zoynaklar va shu kabilar chakana mollar sifatida sotiladi. Dorixonalarning ikki turi bo`ladi: Birinchisi - ochiq turdagi dorixonalar (xo`jalik hisobidagi), bularda vrach yozib bergan retsept orqali beriladigan hamda retseptsiz beriladigan dorilar va tibbiy asboblar, buyumlar sotiladi. Ikkinchisi- yopiq turdagi dorixona bo`lib, shifoxonada tashkil etiladi va shifoxonada davolanayotgan bemorlarni dori moddalari bilan ta`minlaydi. Bu dorixonalarda shifoxona, davolash maskani shifokorlari buyurtmasi bo`yicha dori tayyorlanadi. Dori moddalarning shakllari. Dori moddalarining quyidagi shakllari bo`ladi: 1.Qattiq dori shakli: kukun, tabletka, draje, kapsula, granula. 2.Suyuq dori shakli: damlama, qaynatma, ekstrakt, nastoyka, emulsiya, suspenziya, ampula va flakonlarda chiqadigan suyuq dorilar. 3.Yumshoq dori shakli: malham, shamcha, pasta, liniment. Dori moddalarning odam organizmiga ta`siri. Dori moddalari odam organizmga quyidagicha ta`sir ko`rsatadi: 1.Mahalliy ta`siri - organizm to`qima yoki a`zosining dori qo`llangan joyiga ta`sir ko`rsatadi. 2.Rezorbtiv ta`siri - dori qon orqali so`rilib organizmga umumiy ta`sir ko`rsatadi. 3.Reflektor ta`siri - qo`llangan dori retseptorlarni qo`zg`atishi orqali ta`sir ko`rsatadi. 4.Nojo`ya ta`sir - qo`llangan dori organizmga foydali ta`siri bilan birga ayrim to`qima va a`zolarga nojo`ya (zararli) ta`sir ko`rsatishi mumkin. 5.Etiotrop ta`siri -qo`llangan dori kasallikni yuzaga keltirgan sababchisiga, ya`ni mikrob, virus, zamburuq va hokazo qo`zg`atuvchilarga qarshi ta`sir ko`rsatadi. 6.Simptomatik ta`siri -qo`llangan dori kasallikning asosiy belgisini bartaraf etishga ta`sir ko`rsatadi Masalan, tana haroratini tushirish, tirishishni yo`qotish, ich ketishini to`xtatish, yurak faoliyatini yaxshilash va hokazo. Dori moddalarini odam organizmiga yuborish yo`llari. Dorilar odam organizmiga ikki xil yo`l bilan yuboriladi. 1.Enteral yo`l. Dorini til ostiga qo`yish, og`iz orqali ichish, zond orqali oshqozon va o`n ikki barmoqli ichakka yuborish, to`g`ri ichakka klizma orqali yuborish.

2.Parenteral yo`l. Dorini nafas orqali (hidlash, ingalyatsiya), teriga surtish, shilliq qavatlarga surtish va tomizish (burunga, tomoqqa, ko`zga, quloqqa va hokazo), bo`shliqlar (bo`g`imlar bo`shlig`i, gaymor bo`shlig`i, plevra bo`shlig`i, qorin bo`shlig`i) ga, teri orasiga, teri ostiga, muskul orasiga, vena tomiriga, orqa miya kanaliga yuborish. Dorilarning zaharliligi darajasi bo`yicha bo`linishi. Dori moddalari odam organizmiga nisbatan zaharlilik darajasi bo`yicha 2 guruhga bo`linadi. “A” guruhga zaharli dori moddalari kiradi. Bu dorilar dorixonaning “A” shkafida yoki seyfda qulflangan holda saqlanadi. Ular muhrlangan retsept orqali beriladi. Retseptda davolovchi shifokorning va bosh shifokorning imzolari bo`lishi shart. “B”guruhga kuchli ta`sir etuvchi dorilar kiradi. Ular dorixonaning “B” shkafida qulflangan holda saqlanadi. Davolovchi shifokorning imzosi va muhr qo`yilgan retsept orqali beriladi. Dorilarni saqlash qoidalari. Dorixonada yog`ochdan maxsus yasalgan yashiklar va shkaflar bo`lib, ularning har birida alohida turdagi dorilar saqlanadi. Dorilar saqlanadigan xonaning havo harorati doimo bir xilda, 16-18єC bo`lishi kerak. Havo namligi 40-60 foizdan oshmasligi lozim.Quyosh nuri tushmasligi kerak. Dorixonada sanitariya-gigiyena qoidalari va talablari bajarilishi shart. Ayrim kasalliklarda qo`llanadigan dorilar: Isitmani tushuradigan va og`riqsizlantiradigan dorilar. - an a lgin (baralgin)-tabletka 0,5 ichishga, ampula -50%- 1-2 ml muskul orasiga, venaga; - paratsetamol - kukun, tabletka 0,2-0,5 ichishga, sirop 60 ml 1 choy qoshiqda ichishga; - brufen, indometatsin, voltaren, melbek, sinepar - tabletka. Yurak kasalliklarida : - Digitoksin - tabletka 0,0001 ichishga; - Digoksin - tabletka 0,00025 ichishga, ampula 0,025% - 1 ml vena tomiriga; - Strofantin K - ampula 0,05 % - 1 ml vena tomiriga; - Korglikon - ampula 0,06 % - 1 ml vena tomiriga; - Valokardin, karvalol – 20-25 tomchi; - validol, nitroglitserin tabletka, til ostiga; - interkordin tabletka; - adonizid – 20 tomchi; - Mildranat – ampula, kapsula; Gipertoniya kasalligida qo`llanadigan dorilar: - Raunatin - tabletka 0,02 ichishga; - Enam, enap - tabletka - 0,25 - 0,5 ichishga; - Adelfan-tabletka - 0,02 ichishga; - Konkor – Ѕ - 1 tabletka; - Teveten – 1 kapsula, ertalab; - Dibazol - tabletka - 0,02 ichshga, ampula 1 %li - 1-5 ml muskul orasiga, vena tomiriga;

- Klofellin - tabletka - 0,00075 - 0,0015 ichishga; - Elanoprill 0,5 – 1 tabletka 2 marta ichishga; - Atenalol – 0,05 -0,1 x 2 marta. Arterial qon boismi pasaygan (gipotoniya) da: - Mezaton – 0,5 – 1ml teri ostiga; - Adrenalin, noradrenalin; - Dofamin – 5 ml vena tomirida; - Kofein, kordiamin, kamfora. Mikroblarga qarshi qo`llanadigan dorilar. - Antibiotiklar; - Sulfonilamidlar; - Antiseptik va dezinfeksiyalovchi moddalar. Antibiotiklar mikroorganizmlarga qarshi ta`sir doirasi bo`yicha 5 guruhga bo`linadi: Gramm musbat mikroorganizmlarga ta`sir etuvchi antibiotiklar: - ampitsillin - 500 mg muskul orasiga; - ampioks - kapsula - 0,25 ichishga; - eritromitsin - kapsula, tabletka-0,1-0,5 ichishga, flakon-0,5 muskul orasiga, malham-10,0-15,0-30,0 teriga surtishga; - oksatsillin - flakon - 0,5 muskul orasiga; - oleandomitsin - tabletka - 0,1-0,2 ichishga. Bu guruhdagi antibiotiklar quyidagi kasalliklarda qo`llanadi: angina, zotiljam, revmatizm, sepsis, saramas, qoqshol, kuydirgi, so`zak, meningit, yuqumli, ko`z kasalliklari (kon`yuktibit), buyrak, o`t pufagi, yallig`lanish kasalliklari va hokazo. Gramm manfiy mikroorganizmlarga ta`sir etuvchi antibiotiklar: -polimiksin - 0,5 tab. ichishga, flakon 0,5 muskul orasiga, malham 30,0 gramm surtishga. Bu dori enterokolit, kolit, dizenteriya, yiringli yara. Ta`sir doirasi keng antibiotiklar: - tetratsiklin draje, tabletka - 0,1- 0,25 ichishga, malham 10,0g surtishga; - levomitsetin - tabletka - 0,5 ichishga, flakon 1,0 g muskul orasiga; - gentamitsin - ampula 4-8 %-1-2 ml muskul orasiga vena tomiriga; - kanamitsin - flakonda - 1,0 gramm muskul orasiga; - rifampitsin - tabletka 0,15 ichishga, flakon 0,3 muskul orasiga, vena tomiriga. Bu antibiotiklar qorin tifi, dizenteriya, sepsis, zotiljam, peritonit, brutsellyoz, tulyaremiya, sil, gonoreya va boshqalarda qo`llanadi. O`tkir zaharli, asosan sirtga qo`llaniladigan antibiotiklar. - neomitsin - tabletka - 0,1 - 0,25 ichishga, flakon 0,5 muskul orasiga, malham 10,0 surtishga; - monomitsin - tabletka - 0,25 ichishga, flakon 0,25 - 0,5 muskul orasiga; Bu antibiotiklar bakterial va amyobali dizenteriya, teri leyshmaniozida, og`ir sepsis, peritonitda va boshqalarda qo`llanadi. Zamburug (mikoz) larga qarshi ta`sir etuvchi dorilar: - nistatin - tabletka - 0,25-0,5 ichishga, shamcha 0,25 qinga qo`yishga, malham 15,0-30,0 surtishga;

- nitrofungin - flakon 25 ml surtishga; - grizeofulvin - tabletka - 0,125 ichishga; - metrogil - flakon 200-400 ml vena tomiriga, tabletka 20 dona ichishga; - ginidazol - tabletka 10 dona ichishga, flakon - 500 ml vena tomiriga. Bu dorilar terining zamburug`li kasalliklari (trixoftiya, mikrosporiya) da, dezbakteryoz, kandidoz va hokazolarda qo`llanadi. Ichak kasalliklarida qo`llanadigan dorilar: - levomitstin – tabletka, flakon; - furazolidon – tabletka; - digestal, mezim, panzinorm, omez – tabletka, kapsula. Antiseptik va dezinfeksiyalovchi moddalar. -xloramin - kukun-0,25-0,5 % eritma sirtga, qo`lni dezinfeksiyasi uchun, gripp tarqalgan davrda 4 qavatli dokani namlab, eshiklar dastasiga bog`lab qo`yiladi.1,5- 2 % eritmasi yiringli yaralarni yuvish uchun; - yodning spirtli eritmasi flakonda 5-10 % - 5 - 10 ml jarohat atrofiga surtiladi; - borat kislota - 3 % eritmasi jarohatni yuvish, tomoqni chayqash uchun; - vodorod peroksid - 3 % eritmasi yiringli jarohatni yuvish uchun; - kaliy permanganat - 1:1000 nisbatdagi och pushti rangli eritmasi jarohatni yuvish, zaharlanganda me`dani yuvish uchun; - protorgol - 1-3 % - 10 ml eritma burunga tomizish, tomoqqa surtish uchun; -furatsilin - 1:5000 nisbatdagi eritma jarohatni yuvish, tomoqni chayish uchun, (tabletka 0,1-200 ml qaynagan suvda eritiladi). - brilliant yashili - 1-2 % spirtli eritmasi 10 ml flakonda jarohat atrofiga, yiringli yaraga, suvchechak toshmasiga surtish uchun; - metilin ko`ki - 1-3 % - spirtli eritmasi og`iz shilliq qavatidagi yaralar (yarali aftoz stomatit) kasalligida surtish uchun qo`llanadi.

ASOSIY ADABIYOTLAR. 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

Dorilarning salbiy ta’sirlari

Dorilarning o‘zaro ta’siri

Dori vositalari xaqida tushuncha dorilarning boshqa omillar bilan uzaro munosabati

Odam askaridasi

Gigiеna fanining rivojlanish tarixi.