Бирламчи тиббий ёрдамни ташкил қилиш - Медицина - Рефераты

Бирламчи тиббий ёрдамни ташкил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

386 KB

Бирламчи тиббий ёрдамни ташкил қилиш Режа: 1 Оила тиббиёти асослари. Оилавий поликлиника ва қишлоқ врачлик пунктида ишни ташкил қилиш. Қўлланиладиган ҳужжатлар. Касаллик варақаси. 2. Профилактика. Профилактика турлари. Соғлом болаларни диспансер кузатуви. Саломатлик гуруҳлари. Саломатлик ҳолатини Баҳолаш 3 Консультация 4. Иммунопрофилактика, режалаштириш ва бажариш. 1.5. Бола ларни болалар муассасасига ва Мактабга тайёрлаш. Мактабга қабул қилиш Олдидан болаларнинг ақлан етуклигини баҳолаш 6. Реабилитация бўлимини ташкиллаштириш

1 Оила тиббиёти асослари. Оилавий поликлиника ва қишлоқ врачлик пунктида ишни ташкил қилиш. Қўлланиладиган ҳужжатлар. Касаллик варақаси. Оилавий поликлиника ва қишлоқ врачлик пункти (ҚВП) ўзига бириктирилган ҳудуддаги аҳолига бирламчи тиббий ёрдам кўрсатишга асосланган. Поликлиниканинг иш фаолияти, мутахассисларнинг иш ўринлари шу поликлиника хизмат кўрсатадиган аҳолининг сони, жинси, ҳар хил касалликларнинг қайд этилиш даражаси билан аниқланади. Замонавий оилавий поликлиника ва ҚВП лари даволаш ва профилактика муассасалари бўлиб, аҳолига тиббий ёрдам кўрсатиш, касалликнинг олдини олиш ва аҳолини соғломлаштириш тадбирларини ўтказиш учун мўлжалланган шифо маскани ҳисобланади. Унинг вазифасига қуйидагилар киради: o ўткир кечувчи касаллиги ва жароҳати бўлган беморларга бирламчи тез тиббий ёрдам кўрсатиш; o беморларни уй шароитида ва поликлиникада даволаш; o аҳолини диспансер назоратидан ўтказиш; o беморнинг вақтинчалик ишга лаёқатсизлигини аниқлаш; o беморларнинг ишга лаёқатсизлигини аниқлаш комиссиясига шифокорлар меҳнат-эксперт комиссияси (ШМЭК) йўлланма бериш; o санатория-курортга даволаниш учун йўлланма бериш; o стационар давога муҳтож беморларни ўз вақтида стационарга ётқизиш. Поликлиникада қуйидаги ишлар олиб борилади: - касалликнинг олдини олишга йўналтирилган профилактик тадбирлар; - эпидемияга қарши тадбирлар; - санитария-оқартув ишлари; - аҳолининг саломатлик даражасини ўрганиш; - касалликни эрта аниқлаш ва даволаш;

- диспансеризация ва реабилитация. ҚИШЛОҚ ВРАЧЛИК ПУНКТИ ҲАҚИДАГИ НИЗОМ 1. ҚВП маълум бир бириктирилган ҳудуд аҳолисига малакали тиббий ёрдам кўрсатадиган муассасадир. 2. ҚВП аҳолининг жойлашиши, аҳоли пунктларининг бир-бири билан ўзаро боғлиқлигини, қишлоқ хўжалик ва бошқа турдаги ишлаб чиқариш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, аҳоли сони 1500 ва ундан кўп бўлган жойларда ташкил этилади. 3. ҚВПлари хизмат кўрсатиладиган аҳоли сонига кўра - биринчи типдаги – аҳоли сони 1500гача - иккинчи типдаги – аҳоли сони 1500дан 3500гача - учинчи типдаги – аҳоли сони 3500дан 6000гача - тўртинчи типдаги – аҳоли сони 6000дан кўп бўлган ҚВПларига бўлинади. 4. ҚВПни ташкил қилиш ва тугатиш туман марказий шифохона бош шифокори ва туман ҳокими томонидан амалга оширилади. 5. ҚВП ишчиларининг вазифалари ва ҳуқуқлари Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан белгилаб берилади. 6. ҚВПнинг таъминланиши Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланган рўйхат асосида маҳаллий маблағ ҳисобидан амалга оширилади. 7. ҚВП ўзининг вазифасини тўлиқ бажариши учун дори дармонлар ва санитария-гигиена жиҳозлари билан таъминланиши керак. 8. ҚВП бош шифокори туман бош шифокори томонидан тайинланади ва лавозимидан бўшатилади.

9. Аҳолига тез тиббий ёрдам кўрсатиш мақсадида ҚВПлар техника билан таъминланади. 10. ҚВПларида иш ўринлари, қанча аҳолига хизмат кўрсатиш сони, чегараси, қишлоқ хўжалик ва бошқа турдаги ишлаб чиқариш турларига қараб ажратилади. 11. ҚВПда врачлар иш ўринларининг сони ҚВПнинг турига, бириктирилган ҳудуд аҳоли сонига, 1 врачлик иш ўрнига 1500 аҳоли тўғри келишини ҳисобга олган ҳолда ажратилади. 12. ҚВПлари қуйидагича бўлиниши мумкин: - кундузи ётиб даволанишга мўлжалланган ҚВП; – кечаси ва кундузи ётиб даволанишга мўлжалланган ҚВП. 13. ҚВПлари газ, марказлашган сув таъминоти, телефон билан таъминланиши керак. 14. ҚВПларида олиб бориладиган ҳисоб-китоб ишлари туман марказий шифохонасига тақдим этилади. 15. ҚВПлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси томонидан тасдиқланган ва ЎзДавлойиха томонидан ишлаб чиқилган намунавий дастур асосида қурилади. 16. ҚВП 2 хил кўринишда - туман марказий шифохонаси таркибида ва ўзи алоҳида юридик боғлиқ бўлмаган муассаса сифатида иш юритиши мумкин. ҚВПнинг АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ:  Ўзига тегишли ҳудуд аҳолисига малакали тиббий ёрдам кўрсатиш, касалликлар ва шикастланишнинг олдини олиш учун профилактик тадбирлар ўтказиш, ногиронлик ва ўлим кўрсаткичини камайтириш.  Аҳолининг санитария-гигиена онгини ошириш бўйича тадбирлар ўтказиш ва ташкиллаштириш.

 Аҳоли ўртасида соғлом турмуш тарзи, тўғри овқатланиш, чекиш, ичиш ва бошқа зарарли одатлар билан шуғулланмаслик, жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланиш тўғрисида ташвиқот ўтказиш.  Аҳолига тез тиббий ёрдам кўрсатиш.  Профилактик текширув ва диспансер кузатуви ишларини ташкиллаштириш ва ўтказиш.  Болалар ва катталар ўртасида кўп учрайдиган касалликлар (сил, тери- таносил ва б.)нинг олдини олиш, даволаш тадбирларини ўтказиш.  Касаллик сабабларини, ногиронликка олиб келувчи сабабларни ўрганиш ва камайтириш чора-тадбирларини кўриш.  ҚВПда фаолият кўрсатаётган шифокор ва ҳамширалар малакасини ошириб бориш.  Касалликни эрта аниқлаш, керак бўлса туман марказий шифохонасидан мутахассисларни жалб этиш.  Кўрсатма бўйича беморларни ўз вақтида туман марказий шифохонасига ётқизиш.  Кўрсатма бўйича вақтинчалик ишга лаёқатсизликни аниқлаш.  ҚВПга бириктирилган ҳудудда юқумли ва бошқа касалликлар пайдо бўлганда туман марказий шифохонасига ва СЭСга билдириш. ҚВП ШИФОКОРИ ТЎҒРИСИДА НИЗОМ 1. ҚВП шифокори лавозимига юқори малакали умумий амалиёт шифокори ёки даволаш иши, педиатрия иши йўналиши бўйича тиббиёт институтини тамомлаган юқори малакали шифокор тавсия этилади. 2. ҚВП шифокори лавозимига тавсия этиш ёки лавозимдан олиш туман марказий шифохонаси бош шифокори томонидан амалга оширилади.

3. ҚВП шифокори умумий амалиёт шифокори тамойиллари асосида ишлайди. 4. Агар ҚВПда 1та шифокор ишласа, унга қўшимча ҚВП бош шифокори лавозими вазифаси юклатилади. 5. ҚВП бош шифокори туман марказий шифохонаси бош шифокори ёки унинг ўринбосарига тўғридан-тўғри бўйсунади. ҚВП ШИФОКОРИНИНГ ВАЗИФАСИ:  ҚВПга бириктирилган ҳудуддаги беморларга тез тиббий ёрдам кўрсатиш.  Беморларга туман марказий шифохонаси ёки даволашпрофилактика муассасалари шифокорлари кўрувини ташкиллаштириш.  Беморларни ўз вақтида кўрсатмага биноан даволаш муассасасига ётқизиш.  Туғиш ёшидаги аёлларни, ўспирин ёшларни соғломлаштиришга қаратилган ишларни ташкиллаштириш.  Мактаб ёшидаги болаларни, фертил ёшдаги қиз болаларни кўриш мақсадида йилда 1 марта туман марказий шифохонаси мутахассислари кўригини амалга ошириш.  Ҳомиладорликни режалаштириш, туғилиш ўртасидаги оралиқ мутаносиблигини таъминлаш.  Болалар ўртасида мавсумий касалликлар кўпайишининг олдини олишга қаратилган тадбирлар ўтказиш.  Профилактик эмлашлар ўтказилишини кузатиб, текшириб бориш.  Беморларнинг вақтинчалик ишга лаёқатсизлигини аниқлаш.  Беморларни керак бўлган ҳужжатлар билан ШМЭКга йўлланма бериш.  Эпидемияга қарши тадбирларни ташкиллаштириш ва ўтказиш, эпидкўрсатма бўйича уйга бориб кўришни таъминлаш.

 Қуйидаги касалликлар (сил, тери, жинсий йўл билан ўтадиган ва б.)ни вақтида аниқлаш ва даволаш.  Соғлом турмуш тарзи, тўғри овқатланиш, жисмоний тарбия, спорт, она сути ва иммунопрофилактиканинг аҳамияти тўғрисида аҳоли ўртасида санитария-оқартув ишларини ўтказиш.  Кўрсатмага биноан беморларни уйда ёки ҚВПда даволаш. ҚВП шифокорининг ҳуқуқлари: - ҳамшира, фельдшер, акушерка ишларини назорат қилиш. - беморни парвариш қилиш учун касаллик варақасини бериш; - қисқа муддатли ўқув курс ва семинарларида ўзини касбий билим ва кўникмаларини ошириш. Ҳисобга олиш ёки ҳисоб бериш ҳужжатлари махсус мутахассис- бош шифокорга бўйсинувчи тиббий статист томонидан амалга оширилади. Тиббий статист мутахассисига қуйидаги вазифалар юклатилади: 1. Даволаш муассасасининг ўз вақтида узлуксиз ҳисобга олиш ва ҳисоб бериш ҳужжатлари қоғозлари билан таъминлаш. - Ҳисобга олиш ва ҳисоб бериш ҳужжатлари тўғри тўлдирилганлигини ва тўлиқлигини ҳамда маълумотлар аниқлигини текшириб туриш. КВПда 3 хил турдаги ҳисобга олиш ва ҳисоб бериш ҳужжатлари мавжуд: 1) ҳар бир тиббий хизматга келган беморлар учун тўлдириладиган ҳужжатлар. 2) маълум бир вақтда (даврда) қилинган ишлар қайд этиладиган ҳужжатлар. 3) фақат тиббий тадбирлар қайд этиладиган ҳужжатлар.

Клиник ташҳис қайд этиладиган 025-2у талони шифокор томонидан аниқланган ҳар бир ўткир касаллик ва ҳаёти давомида биринчи марта сурункали касаллиги аниқланганда тўлдирилади. № Ҳужжатлар номи Ҳужжатлар рақами 1 Боланинг ривожланиш тарихи 112/у 2 Диспансер назорати картаси 030/у 3 Эмлашни қайд этиш картаси 063/у 4 Клиник ташҳисни қайд этиш стат талони 025-2/у 5 Шифокор қабули учун талон 25-4/у 6 БЦЖ вакцинациясининг ножўя таъсирини қайд этиш картаси 076/у 7 Боланинг ногиронлиги ҳақидаги тиббий хулоса 080/у 8 Инфекцион касаллик, овқат ва ишга боғлиқ бўлган заҳарланишда шошилинч хабарнома 058/у 9 Талабалар ва ўқувчиларнинг вақтинчалик ишга лаёқатсизлиги хақидаги маълумотнома 095/у 10 Инфекцион касалликларни қайд қилиш журнали 060/у 11 Профилактик эмлашни қайд қилиш журнали 064/у 12 Поликлиника изоляторидаги беморларни қайд қилиш журнали 059/у 13 Амбулатор беморнинг тиббий картаси 025/у Соғлиқни сақлашни бирламчи тизимини қайта ислоҳ қилиш даврида бир қатор тиббий муассасалар, яъни туман шифохонаси, қишлоқ шифохонаси, қишлоқ шифокорлик амбулаторияси, фельдшерлик- акушерлик пунктлари йўқотилиб, улар ўрнига ҚВП ва туман Марказий шифохонаси ташкил этилди.

БЕМОР БОЛАНИ ПАРВАРИШ ҚИЛИШ УЧУН БЕРИЛАДИГАН КАСАЛЛИК ВАРАҚАСИ ВА МАЪЛУМОТНОМАНИНГ БЕРИЛИШ ТАРТИБИ 1. Ташкилот, муассаса, фермер, дехқон хўжалиги, якка тартибда иш юритувчи, буюртма асосида ишловчи ишчиларни вақтинчалик ишга лаёқатсизлиги маълумотнома ёки ишга лаёқатсизлик варақаси билан тасдиқланади. 2. Бирор ташкилотдан (вақтинча) ишдан бўшатилган ишчига ишга лаёқатсизлик варақаси берилмайди. 3. Ишга лаёқатсизлик варақаси ишдан озод қилинганлар учун ҳужжат бўлиб ҳисобланади ва вақтинчалик ишга лаёқатсизлик даврида ёрдам пулини олиш ҳуқуқини беради; ишга лаёқатсизлик варақаси бўйича вақтинчалик ишга лаёқатсизликка олиб келган касалликлар назорати олиб борилади. 4. Маълумотнома ҳужжат бўлиб ёрдам пулини олиш ҳуқуқини бермайди. 5. Даволаш-профилактика муассасалари, илмий текшириш институтлари, тиббиёт институтлари ходимлари даволаш ишлари билан шуғулланганларида беморни кўргандан сўнг тиббий ҳужжатларда кўрсатган ҳолда касаллик варақасини узайтириши ва бериши мумкин. 6. Қуйидаги тиббий муассасалар: тез ёрдам, қабул бўлими, қон қуйиш бўлими, суд-тиббиёт, мактабчага болалар муассасалари, дам олиш уйлари, санатория-курорт муассасалари (сил касалликлари санаторийсидан ташқари) ва хусусий шифохона шифокорлари касаллик варақасини бериш ҳуқуқига эга эмаслар. 7. Ишга лаёқатсизлик варақаси шахснинг яшаб турган ва ишлаш жойига қарашли тиббий муассасадан берилади. 8. Ишга лаёқатсизлик варақаси қуйидаги ҳолатларда берилади: - туғиш ва ҳомиладорлик таътилида;

- бемор болани парвариш қилиш учун оила аъзоларига; - санатория ва курортда даволаганда; - иш билан боғлиқ ва сил касаллиги бўйича бошқа ишга ўтказилганда. 9. Беморлар поликлиникада даволанганда даволовчи шифокор ишга лаёқатсизлик варақасини узлуксиз 5 кунга очиш ҳуқуқига эга, даволовчи шифокор бўлим бошлиғи билан келишган ҳолда ишга лаёқатсизлик варақасини 5 кунга узайтиради. 10. Ишга лаёқатсизлик варақасини 10 кундан кейинги кунлари шифокорлар маслаҳат комиссияси (ШМК–ВКК) узайтиради, агар у бўлмаса, даволаш профилактика муассасаси бош шифокори бемор соғайиб кетгунча ёки ногиронлик аниқлангунга қадар ШМК шифокорлари маслаҳати билан 1 ойга узайтиради ва беради. 11. Вақтинчалик ишга лаёқатсизликни аниқлаш мақсадида текширув коммисиясига куйидаги беморлар юборилади: - узлуксиз 4 ой ёки 5 ой давомида, ҳаммаси бўлиб 12 ой давомида бир турдаги касаллик билан оғриган беморлар. 9. Ишга лаёқатсизлик варақаси ишга лаёқатсизлик белгиланган кундан бошлаб берилади; ишга лаёқатсизлик аниқлангунгача бўлган кунларга бериш тавсия этилмайди. 10. Бемор стационарда даволанганда ишга лаёқатсизлик варақаси даволовчи шифокор, бўлим бошлиғи билан биргаликда бемор даволанган даврнинг ҳамма куни учун берилади. 11. Ишлаб чиқаришга, қурилиш, қишлок хўжалик ишларига сафарбар қилинган институт талабаларига, коллеж, лицей, мактаб ўқувчиларига ишга лаёқатсизлик варақаси иш даврида вақтинчалик ишга лаёкатсизлик даврига берилади, қолган кунларга, яъни ишлаб чиқаришнинг охирги кунларига қадар берилмайди.

12. Қамоқда, ички ишлар ходимлари, прокуратура томонидан вақтинчалик ушлаб турилган шахсларга ишга лаёқатсизлик варақаси берилмайди. 13. Спиртли ичимлик ичиб шикастланган ва касалланган шахсларга (тегишли орган ходимлари хулосасисиз ёки баённомасисиз) ишга лаёқатсизлик варақаси берилмайди. ҲОМИЛАДОРЛИК ДАВРИДА, ТУҚҚАНДАН СЎНГ БЕРИЛАДИГАН ИШГА ЛАЁҚАТСИЗЛИК ВАРАҚАСИНИНГ БЕРИЛИШ ТАРТИБИ 1. Ишга лаёқатсизлик варақаси хомиладорликнинг 30- ҳафтасидан бошлаб узлуксиз 126 кунга акушер - гинеколог ва умумий амалиёт шифокори томонидан берилади . 2. Туғилиш асорат билан кечса, бирданига 2 ёки ундан ортиқ бола туғилса, ишга лаёқатсизлик варақаси туғилиш кузатилган муассаса томонидан 14 кунга узайтирилади. 3. Ҳомиладорликнинг 30-ҳафтасигача бўлган даврда туғилиш юзага келса, бола тирик туғилса, ишга лаёқатсизлик варақаси 126 кунга, бола ўлик туғилса ёки 168 соатдан сўнг ўлса, ишга лаёқатсизлик варақаси 70 кунга берилади. 4. Ёши 3 ойгача бўлган болалар асраб олинса, ишга лаёқатсизлик варақаси бола туғилган шифохона шифокори томонидан, бола туғилган кундан бошлаб 126 кунга берилади. БЕМОР ПАРВАРИШИ УЧУН БЕРИЛАДИГАН ИШГА ЛАЁҚАТСИЗЛИК ВАРАҚАСИНИ ВА МАЪЛУМОТНОМАНИ БЕРИШ ТАРТИБИ 1. 14 ёшдан катта бўлган болаларга поликлиника шароитида ишга лаёқатсизлик варақаси оғир шикастланиш, касалликнинг оғир

кечиши билан даволанганда даволовчи шифокор ва бўлим бошлиғи томонидан 7 кунгача берилади. 2. 14 ёшгача бўлган болалар амбулатор шароитда даволанса, бемор парвариши учун ишга лаёқатсизлик варақаси 14 кунгача берилади. Агар бемор шу давр ичида тузалмаса, беморни парвариш қилган шахсга қолган кунларига маълумотнома берилади. 3. Агар оилада иккита ва ундан ортиқ бола бир вақтда касалланса, бундай ҳолларда иккаласи учун 1та ишга лаёқатсизлик варақаси ёки маълумотнома берилади. Агар болалар бирин-кетин касал бўлса, ишга лаёқатсизлик варақаси ёки маълумотнома ҳар иккаласи учун берилади. Агар иккинчи бола 1-бемор тузалмасдан касалланса, у ҳолда ишга лаёқатсизлик варақаси биринчи бола учун ёпилиб, унга берилган кунлар ҳисобланиб, сўнгра иккинчи бемор парвариши учун ишга лаёқатсизлик варақаси берилади. 4. Маълумотнома бўйича ишдан озод қилинган даврда иккинчи бола касалланса ёки янги бошқа касаллик пайдо бўлса (биринчи касаллик билан боғлик бўлмаган), маълумотнома ёпилади ва ишга лаёқатсизлик варақаси очилади. 5. Она касаллиги ёки бемор боласини парвариши сабабли стационарда бўлса, ишга лаёқатсизлик варақаси 3 ёшгача бўлган соғлом ёки бемор бола, 16 ёшгача ногирон парвариши учун оиланинг бошқа бир аъзосига касаллик даврининг ҳамма кунига берилади. 6. Бемор стационарда даволанганда ишга лаёқатсизлик варақаси 6 ёшгача бўлган болалар парвариши учун берилади. 6 ёшдан катта бўлган бемор болани парвариши учун ишга лаёқатсизлик варақаси очилмайди (қўшимча парвариш талаб қилинадиган ҳоллар бундан мустасно.) 7. Меҳнат, қўшимча меҳнат таътилида, 3 ёшгача бола парвариши, иш ҳақи сақланган, ҳомиладорлик, туғишдан сўнги

таътилларда бўлган жисмоний шахсларга ишга лаёқатсизлик варақаси берилмайди. ИШГА ЛАЁҚАТСИЗЛИК ВАРАҚАСИНИНГ ТЎЛДИРИЛИШ ТАРТИБИ 1. Даволовчи шифокор ва бўлим бошлиғи томонидан узайтирилган (қўшиб берилган) 5 кун ШМК раиси имзоси билан тасдиқланади. 2. Ишга лаёқатсизлик варақаси (маълумотнома) ҳар бир шахснинг паспорти асосида тўлдирилади. 3. Ишга лаёқатсизлик варақаси тўлиқ, қисқартмаларсиз кўк ёки қора сиёҳ билан тўлдирилади. 4. Варақа очилганда ўнг томонининг юқори бурчагига, ёпилганда ўнг томонининг пастки бурчагига даволаш муассасаси муҳри қўйилади. 5. Ишга лаёқатсизлик варақаси йўқолганда иш жойидан ёрдам пули тўланмаганлиги ҳақида берилган маълумотнома асосида варақани берган даволаш муассасаси томонидан варақанинг юқори ўнг қисмига нусха сўзи ёзилади. 6. Нотўғри тўлдирилган, тўғри тўлдирилган, лекин олиб кетилмаган ишга лаёқатсизлик варақаси шифокор томонидан варақага + (крест) белгиси чизиш билан “бузилган” ёки тўхтатилган деб ёзиш ва тегишли жавобгар шахсга топшириш йўли билан бериш тўхтатилади. 7. Нотўғри тўлдирилган ва олиб кетилмаган ишга лаёқатсизлик варақалари даволаш муассасасида 2 йил, муассаса бошлиғи буйруғига асосан яна 10 йил сақланади.

2. ПРОФИЛАКТИКА. ПРОФИЛАКТИКА ТУРЛАРИ. СОҒЛОМ БОЛАЛАРНИ ДИСПАНСЕР КУЗАТУВИ. САЛОМАТЛИК ГУРУҲЛАРИ. САЛОМАТЛИК ҲОЛАТИНИ БАҲОЛАШ Диспансер назорати – тиббиёт ходимларининг соғлом болаларни ҳар хил касалликлардан сақлаш, касалликни эрта аниқлаш, касаллик асоратларини тўлиқ даволаш тадбирлари мажмуаси. Диспансер кузатувининг вазифаси: соғлом болани тарбиялаш, жисмоний, асаб-руҳий ривожланишини тўлиқ таъминлаш, касалликни аниқлаш, даволаш, болалар ўртасида касалликни ва ўлимни камайтиришдан иборат. Диспансер кузатуви икки босқичдан: 1) кўп тармоқли шифокор кўригини ташкиллаштириш; 2)болаларда учрайдиган касалликларни даволаш ва соғломлаштиришдан иборат. Диспансер кузатувининг асосий мақсади кўп тармоқли тадбирлар ўтказиш йўли билан болалар соғлиғини сақлаш ва тиклаш, ҳар хил касалликларнинг олдини олиш, касаллик ва болалар ўлимини камайтиришга қаратилган тадбирларни ўтказишдан иборат. ДИСПАНСЕР КУЗАТУВИ ҚУЙИДАГИЛАРНИ ЎЗ ИЧИГА ОЛАДИ  Ўрнатилган тартибда кўрсатилган инструментал ва лаборатор текширишлар асосида ҳар йили болаларни тиббий кўрикдан ўтказиш.  Қўшимча текшириш усуллари керак бўлганда, янги замонавий текшириш усулларини қўллаш.  Хавфли гуруҳ болаларини аниқлаш.  Касалликни бошланғич даврида аниқлаш.  Ҳар бир боланинг саломатлигини баҳолаш, болалар саломатлигини узлуксиз кузатиш.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги буйруғига асосан поликлиника бош шифокори тиббий кўрик режасини тузади. Тиббий кўрик диспансер кузатувининг бир қисми бўлиб, унинг биринчи босқичи ҳисобланади. Энг масъулиятли муҳим босқичи болаларни даволаш, соғломлаштиришга йўналтирилган болалардаги ҳар хил патологик ҳолатларни аниқлаш тадбирларидир. Шунинг учун бу босқичда кўпчилик хатоликлар, қилинмаган ишлар қайд этилади. Эрта ёшдаги болалар қуйидаги касалликлар билан диспансер назоратида бўладилар: экссудатив катарал диатез (ЭКД), рахит, овқатланишнинг бузилиши, қон-томир тизими, нафас йўллари, жигар, ўт йўллари, меъда, ўн икки бармоқ ичак, қон, эндокрин касалликлари, асаб-руҳий, кўз, қулоқ-томоқ-бурун касалликлари ва бошқа касалликлар. Диспансер назоратида ҳисобда турган ҳамма болаларга 030у формаси тўлдирилади. Диспансер кузатувининг асосий мезони касалликларни келтириб чиқарувчи омилларни, болалар ўлимини ва умуман, касалликларни камайтиришдир. САЛОМАТЛИК ҲОЛАТИНИ БАҲОЛАШ Янги туғилган чақалоқлар: Чақалоқлар саломатлигини баҳолаш чақалоқ туғруқхонадан ёки чақалоқлар касалликлари бўлимидан чиқарилгандан сўнг умумий амалиёт шифокори уйга биринчи марта бориб кўриш даврида амалга оширилади. Чақалоқларнинг саломатлик гуруҳини баҳолашда отаонасининг саломатлиги, ҳомиланинг қандай ривожланганлиги, туғилиш жараёнининг қандай кечганлиги, болада туғма нуқсонлар бор-йўқлиги ҳисобга олинади. Янги туғилган чақалоқлар соғломлик даражаси қуйидаги гуруҳларга бўлинади:

IА гуруҳга соғлом болалар, маълум вақтдан сўнг вақт ўтиб кетадиган физиологик ҳолатлари (транзитор иситма, сариқлик) бўлган ёки бола организмининг функционал ҳолатига таъсир кўрсатмайдиган кам нуқсонли (қулоқ супраси нуқсони) чақалоқлар киради. IБ гуруҳга соғлом ота ва онадан туғилган, ҳомиладорлик даври, туғилиш жараёни яхши кечган онадан туғилган, Апгар шкаласи бўйича 8– 10 балл деб баҳоланган, туғруқхонада бўлган вақтида касал бўлмаган болалар киради. IIА гуруҳга Апгар шкаласи бўйича 7–10 баллга эга бўлган, кўп туққан онадан чала туғилган, акушерлик анамнези яхши бўлмаган болалар киради. IIБ гуруҳга туғилишда Апгар шкаласи бўйича 6–9 балл деб баҳоланган, акушерлик анамнези ёмон (оғир) (нефропатиянинг 2–3- даражаси), туғилиш турли хил асоратлар билан кечган, онасида сурункали касалликлари бўлган, чала туғилган, туғруқхонада бир ёки бир нечта касалликларни бошидан кечирган чақалоқлар киради. IIIА гуруҳга Апгар шкаласи бўйича 4 баллгача баҳоланган, оғир кечувчи орттирилган касалликлар билан касалланган чақалоқлар киради. Чақалоқлик даврининг охирида боланинг саломатлик ҳолати яна бир бор баҳоланади ва қайси саломатлик гуруҳига тўғри келса, ўша гуруҳга ўтказилади. Эрта ёш ва мактаб ёшигача бўлган болалар соғломлик даражаси комплекс баҳоланади ва саломатлик гуруҳларига ажратилади. Соғломлик даражасини баҳолашда қуйидаги ҳолатлар ҳисобга олинади. 1) организмининг функционал ҳолати; 2) организмнинг реактивлик ва резистентлик ҳолати; 3) боланинг жисмоний, асаб-руҳий ҳолати бир меъёрда ёшига мос равишда ривожланиши; 4) сурункали ва туғма патологик ҳолатлар.

ЭРТА ВА КАТТА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ САЛОМАТЛИК ГУРУҲЛАРИНИНГ ТАЪРИФИ I гуруҳ – бир йилда юқори нафас йўллари касалликларининг енгил формалари билан 3 мартадан кам касалланган, ёшига мос равишда ривожланган болалар. II гуруҳ- ўсиш ва ривожланишдан ёшига нисбатан орқада қолаётган, акушерлик анамнези оғир кечган, чала туғилган, эрта неонатал даврида ҳар хил касалликлар (рахит I даражаси, гипотрофия I даражаси, камқонлик олди ҳолати, тимуси катталашган, аденоидлари катталашган, кариес тишлари), бир йилда 4 мартадан ортиқ ўткир респиратор вирусли инфекция (ЎРВИ) билан оғриган, миопиянинг енгил даражаси бўлган болалар. III гуруҳ- сурункали касалликларнинг компенсатор кечув босқичи, туғма нуқсонларнинг клиник белгиларисиз, организм бирор қисмининг функциясини тўлиқ бажара олмаслик ҳолати бўлган беморлар. Бундай беморларда асосий касалликнинг зўрайиши ва кам ҳолларда кўшимча касалликлар қайд этилиши кузатилади. Бу уларни махсус даволаш ва профилактик ишларни ўтказиш йўли билан 1 йилда 2 марта кўрилади. IV гуруҳ- сурункали касалликларнинг субкомпенсация босқичи, туғма нуқсонлари бўлган беморлар. Асосий сурункали касалликнинг қайталаши бемор умумий аҳволининг оғирлашувига олиб келади. Бундай беморларни касалликнинг қайталанишига қарши стационарда даволашни педиатр шифокори ташкил этиб, 1 йилда 4 марта кўради. V гуруҳга оғир кечадиган сурункали касалликларнинг декомпенсация босқичида, туғма нуқсонларнинг оғир кўриниши, яъни ногиронликка олиб келувчи касалликлари бўлган беморлар киради. Бундай беморлар узлуксиз кузатиб борилади ва уларга болалар муассасаларига бориш рухсат этилмайди.

III–V саломатлик гуруҳидаги сурункали касаллиги бўлган бемор болалар диспансер назоратида бўладилар. Уларни умумий амалиёт шифокори кўриб боради ва даволаш-профилактика ишларини ўтказади. II саломатлик гуруҳи хавфли гуруҳ болалари ҳисобланиб, кўп ҳолларда умумий амалиёт шифокори ва бошқа мутахассислар назоратидан четда қоладилар. Шундай қилиб, болалар саломатлигини баҳолаш кўп тармоқли скрининг текширув усули бўлиб, улар V гуруҳга бўлинади. Бундай беморларга шифокорлар томонидан махсус эътибор талаб қилинади. 3 КОНСУЛЬТАЦИЯ Бу йўналиш бўйича тиббий ёрдамга йилдан-йилга жамоат талаби ошмоқда. Ҳозирги кунда янги асбоблар, компьютерлар ҳисобига бемор билан бўлган мулоқот, ҳамдардлик, қўллаб- қувватлаш камаймоқда. Умумий амалиёт шифокорлари (УАШ) тиббий маслаҳатларни самарали олиб бориши катта аҳамиятга эга, чунки у тиббий ёрдамни биринчи боскичда кўрсатади. УАШ тиббий маслаҳатлар ўтказганларида яхши самара бериши сабаблари қуйидагича : У узоқ вақт мобайнида беморни ва унинг атрофидагиларни кузатади. Беморни индивидуал даволайди Комплекс даволаш учун чуқур билим талаб этилади. Ўзига қулай шароитда – беморнинг уйида ёки шифокор хонасида даволайди. Бемор билан осон мулоқотга киришади. Беморнинг оила аъзоларини яхши билади. Керак бўлганда беморни мутахассисга юборади. ҚОНСУЛЬТАЦИЯ ТУРЛАРИ Консультация директив ва нодиректив бўлиши мумкин. Директив консультация ўтказганда шифокор беморга тайёр маслаҳатларни таклиф

қилади. Нодиректив консультация беморнинг қийинчиликларни ечишига ва тўғри хулоса чиқаришига ёрдам беради. Бемор ўз давосига тўғри тушунган ҳолда ёндашади. Консультация тиббий ёрдамнинг мустақил тури бўлиб, ўз ичига қуйидагиларни олади: Шифокор билан бемор ўртасидаги хамкорлик. Беморни ўқитиш. Тўлиқ ечимга қаратилган мақсадни аниқлаш. Шифокор томонидан ёрдам ва қўллаб-қувватлаш. Ишончли муомалани юритиш. Нодиректив консультация. Консультация усулини танлаш олдиндан шифокорлар муаммоси бўлиб келган. Шифокор беморнинг сиқилишини тушуниб, ўз фикрини очиқ-ойдин айтиш билан самарали натижаларга эришиши мумкин. Бу талабларга нодиректив консультация усули жавоб беради. Нодиректив консультация жараёнида шифокор беморга муаммосини мустақил хал қилишга ёрдам беради. Натижада бемор давога масъулиятли ёндашади. Директив консультация . Директив ёндашув бемор кучли хаяжонда бўлганда ўз муаммосини ўзи мустақил еча олмайдиган ҳолатларда қўлланади. КОНСУЛЬТАЦИЯ ВА ПСИХОТЕРАПИЯНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛЛАРИ Консультациянинг асоси – бир-бирини тушуниш ва ишонч билдириш Муҳим қоида – шифокорнинг сир сақлаши. Беморни мулоқот давомида диққат билан тинглаш. Беморнинг оилавий шароитини билиш. Ўз эмоционал ҳолатини назорат қилиш. Ўзини одатдагидек тутиш. Буйруқ бермасдан маслаҳат бериш.

Керак бўлса консультация усулини ўзгартириш. ТЎҒРИ СУҲБАТ ОЛИБ БОРИШ КОИДАЛАРИ: 1. Паузани ушлаб туринг. 2. Бемор ўз ҳиссиётларини кўрсатишига имкон беринг. 3. Қўллаб-қувватланг. 4. Қизиқувчанликни намоён этинг. 5. Огоҳлантириб қуйинг. 6. Бемор сизни тўғрилашига имконият беринг. 7. Мулоқот қилинг ва хулоса чиқаринг. 8. Тўғри келмаганларини белгиланг. 9. Беморингиз нима ҳис қилаётганини (қўрқув, хаяжон, жахл) тушунишга ҳаракат қилинг. 10. Беморни ҳар хил усуллар билан тинчлантиришга ҳаракат қилманг. 11. Ишсизлик сабабларини тушунтириб беринг. 12. Беморнинг дунё қарашларини ҳурмат қилинг. 13. Қуйидаги саволлар сизга ёрдам беради: - агар сиз соғлом бўлганингизда ҳаётингиз ўзгариши мумкинмиди? - ким ёки нима сизни кўпроқ хавотирга солади? - сизнинг қийинчилигингизнинг сабаби нимада? - касаллик сизга қандай таъсир кўрсатди? - сизнингча ҳаммасини қандай ўзгартириш мумкин? 14. Қўллашдан қочинг: Тайёр ечимдан; ўргатувчи адабиёт бўйича консультация ўтказманг. Шахсий тажрибангиз асосидаги маслаҳатларни берманг, шахсий баҳолаш ва тамойилларингизни беморга ўтказманг. Давомли ва самарасиз суҳбат ўтказманг.

Хулоса чиқарманг. Ортиқча саволлар берманг. Консультация қоидалари 1. Беморларга фаол ҳолатни олишга имкон беринг. 2. Тушунарли аниқ савол беринг. 3. Беморни тергаманг. 4. Ўз хоҳошингиз ва фикрингизга қараб иш тутинг. 5. Беморни хавотирга соладиган саволларни четда қолдирманг. 6. Тайёр рецептларни берманг. 7. Ҳамма қийинчиликларни тез ҳал этишга ваъда берманг. 8. Аста-секин беморнинг ўзига танқидий ёндашувига эришинг. КОНСУЛЬТАЦИЯ БОСҚИЧЛАРИ Беморни диққат билан эшитинг, кайфиятини баҳоланг, бу босқичда беморнинг гапларига эътибор беринг, тинч эшитинг, таҳлил қилинг, хулоса чиқаринг. 1. Масаланинг мақсадини билиш учун биринчи ечимларни қилинг. 2. Консулътацияни баҳоланг. Эсда тутинг: муаммонинг негизини топиш –унинг ечими томонга қўйилган биринчи қадамдир. Беморнинг изтиробларини ҳис қилинг. Изтироблар негизида таъсиротлар ётишини ёдда тутинг. Таъсиротлар негизида эса воқеивийлик ётади, бу эса изтироблар сабабидир. 3. Бемор билан қабуллар сонини келишиб олинг, масалан, 1 ой давомида, ҳафтасига 1 марта 1 соатдан. 4. Даволаш услуби ва стратегиясини аниқлаб олинг. 5. Белгиланган режа асосида иш олиб боринг. 6. Беморга уйга вазифа беринг.

7. Режа натижасини ва коррекцияни баҳоланг. 8. Охирги натижани баҳоланг. 9. Консультацияни тугатинг ёки беморни соҳа мутахассисига юборинг. 10. КОНСУЛЬТАЦИЯ МОДЕЛЛАРИ ТИМД модели сексуал бузилишлар бўлганда ишлаб чиқилган. Бу модел шифокор аниқ далилларга эга бўлмай, фақат бемор сўзларига таянган ҳолдагина қўлланади. Босқичлари: Т – тўсиқни олиб ташлаш; И – информация; М – маслаҳат , Д – даво. КАС модели: контрацепция (К), сунъий аборт (А) ва стерилизация (С). Мумкин Мумкин эмас Эшитиш Беморга тегиш Тинч ҳолатда қолиш Асабийлашиш Қизиқишни юзага келтириш Бемордан юз ўгириш Тинчлантириш Қонфликтни ечишдан бош тортиш Ўзига ишонган бўлиш Жуда кўп гапириш Очиқ бўлиш Мулохаза қилиш Бемор учун етарли вақт ажратиш Ўзини сирли тутиш Бемор билан доимий учрашиш Ўзини айбдор ҳис қилиш Маслаҳатлар билан ёрдам бериш Шифокор ва бемор орасидаги ўзаро муносабат тамойиллари: 1. Мажбурий ҳолатни олиб ташлаш. 2. Шошилмаслик. 3. Кам сўраш. 4. Суҳбатдан кейин бемор ўзини енгил ҳис қилиши. 5. Тушунарли тилда гапириш. 6. Терминларни кам қўллаш.

7. Аниқ кўрсатмалар бериш. 8. Бутун эътиборни беморга каратиш. 9. Бўлмайдиган нарсага ваъда бермаслик. 10. Бемор олдида аниқлик киритиш. 11. У сизни тўғри тушунганлигини текшириб кўриш. 12. Қайта такрорлашдан қўрқмаслик. 13. Беморда саволлар қолмаганлигига аниқ ишониш. 14. Зарур бўлса, мутахассисга юбориш. 15. Телефон рақамингизни беморга айтиш. 16. Беморга лаборатор таҳлиллар ва бошқа текширув натижаларини доимо етказиб туриш. 17. Тавсиялар бажарилаётганини назорат қилиб туриш. 18. Қабулга кеч қолганингиз ҳақида беморни огоҳлантириш. 19. Даволаш самараси бўлмаса, мутахассисга юбориш. 20. Зарурият бўлса беморни касалхонага ётқизиш. АНАМНЕЗ ЙИҒИШ Ташҳислаш жараёни анамнез йиғишдан бошланади. Анамнезнинг асосий элементларига хозирги касаллик тарихи, боланинг ривожланиш тарихи, бошидан кечирганган касалликлари, оила тарихи, яшаш шароити киради. Анамнез йиғишда бола ва отаонадан тўлиқ ахборот олиш учун бир-бирини тушуниш, шунингдек, психотерапевтик самара талаб этилади.

4. ИММУНОПРОФИЛАКТИКА, РЕЖАЛАШТИРИШ ВА БАЖАРИШ. Тиббиётга иммунизация киритилиши билан кўпгина инфекцион касалликларнинг (асосан тепки, шол, вирусли гепатит В, бўғма, қоқшол ва бошқа касалликлар)нинг камайишига ва йўқолиб кетишига эришилди. Тиббиётда қўллашга рухсат этилган эмлаш воситалари тайёрланиш усулига қараб кўпайиш хусусиятига эга бўлган (тирик эмлаш воситалари) ва токсин ишлаб чиқарувчи (токсоидлар) кўпайиш хусусиятига эга бўлмаган эмлаш воситаларига бўлинади. Силга қарши БЦЖ ва БЦЖ-М вакцинаси янги туғилган гавда вазни 2–2,5 кг бўлган чақалоқларга ярим дозада юборилади. АКДСнинг бир дозаси – 0,5мл. АДС нинг 1 дозаси ҳам 0,5мл . Бу вакцина АКДСга қарши кўрсатмаси бўлган болаларга қилинади. ЭМЛАШ ЖАДВАЛИ Ёши Вакцина номи 1кунликда ВГВ-1 2–5 кунда БЦЖ-1, ОПВ-0 2 ойлигида АКДС-1 +ВГВ-2+ ХИБ-1, ОПВ-1 3 ойлигида АКДС-2 +ВГВ-3+ ХИБ-2, ОПВ-2 4 ойлигида АКДС-3+ ВГВ-4+ ХИБ-3, ОПВ-3 12 ойлигида КПК-1 16 ойлигида АКДС-4, ОПВ-4 6 ёшда КПК-2 1- синф АДС-М-5, ОПВ-5, БЦЖ-2 8- синф (14–15 ёш) БЦЖ-3 10- синф (16 ёш) АДС-М-6 АДС-Мнинг 1 дозаси (0,5мл), катта ёшдаги кишиларга ҳам қилинади. ОПВ – орал вакцинаси.

Қизамиққа, тепкига қарши тирик вакциналарни тайёрлаш усули бир хил бўлиб, биргаликда бир шприц орқали юбориш мумкин. ЭМЛАШ УЧУН БЕМОРЛАРНИ ТАНЛАШ ВА ЖАВОБГАРЛИК Тиббиёт ходимларининг кўрсатмага риоя қилмаган ҳолда, асоссиз эмлашни ўтказиши маъмурий жавобгарлик ҳисобланади. Асосланмаган кўрсатмага қарши қилинган эмлашдан сўнг бирор бир касаллик юзага келса, у ҳолда айбдор суд орқали жавобгарликка тортилади. Эмлаш тиббиёт ходимлари кўригидан сўнг ўтказилади. Санитария-меъёрий қоидаларга риоя қилинмаган ҳолда эмлаш ўтказилса, қонун олдида жавоб берилади. Эмлаш ишларини ўтказишда ҳамма қонун-қоидаларга риоя қилинса ва асорати кузатилса, бу тиббиёт ходимини айблашга асос бўлмайди. ИММУНОПРОФИЛАКТИКА УЧУН ИШЛАТАДИГАН ВАКЦИНАЛАР Вакцина турлари Номи, дозаси, юборилиши Сақлаш тартиби Тирик вакциналар ОПВ ( 1 дозаси – 2 томчи) оғизга томизилади Қизамиққа қарши вакцина 1 дозаси – 0,5 мл тери остига Эпид. паротитга қарши вакцина 0,5 мл тери остига БЦЖ 0,1 мл тери ичига Ҳамма вакциналарни музлатиш мумкин; эритилгандан сўнг мумкин эмас; Вакциналар эритмаси музлатилмайди Ўлдирилган Кўкйўтал компоненти (АКДС таркибига киради) Музлатиш мумкин 0 0 эмас, +4 С дан +8 С гача ҳароратда сақлаш керак

Анатоксин- лар АКДС, АДС, АДС-М, АДМ (0,5 мл мушак орасига) Қоқшолга қарши ( 0,5–1,0 мл мушак орасига) Музлатиш мумкин 0 0 эмас, +4 С дан +8 С гача ҳароратда сақлаш керак Рекомбинант Гепатит Вга қарши (1 дозаси – 0,5 мл, мушак орасига) Музлатиш мумкин эмас, +4 С - +8 0 С 0 ҳароратда сақланади Пентавалент Дифтерия, кўкйўтал, кокшол ва ХИБ-инфекцияга қарши ЭМЛАШНИ ЎТКАЗИШГА КЎРСАТМА Боланинг ёши эмлаш календари бўйича вақтига тўғри келиши керак. Унча яхши бўлмаган эпидемик ҳолат . Тиббий муассасага текширтириш мақсадида келган болаларни эмлаш картаси ўрганиб чиқилади: эмлашга кўрсатмаси бўлса, эмлаш ўтказиш учун тегишли жойга жўнатилади. ЭМЛАШ ЎТКАЗИШГА ҚАРШИ КЎРСАТМАЛАР Эмлашга қарши ҳамма кўрсатмалар вақтинчалик бўлиб, улар вақтивақти билан қайта кўриб чиқилиши ва шароитга қараб тезда ўтказилиши керак. Вақтинчалик қарши кўрсатмалар 1. Ўрта оғир ва оғир кечувчи соматик, хирургик ва инфекцион касалликлар . Эмлаш касал тузалганидан 3–14 кун кейин ўтказилиши керак. Ўткир респиратор касалликлар ва диареянинг енгил кўриниши эмлаш ўтказишга қарши кўрсатма бўлолмайди. Сурункали юрак, жигар, буйрак, ўпка касалликлари, шунингдек, қандли диабет ва бошқа эндокрин касалликларига қарши эмлаш касалликнинг ремиссия даврида ўтказилади. Хирургик касалликлар,

йирингли яллиғланиш касалликлар билан оғриб, тузалганидан 2 ой кейин эмлаш ўтказилади. 2. Неврологик ўзгаришлари бўлган болалар . Клиник белгилари кучайиб борувчи касалликлари бўлган беморлар кўкйўтал компоненти бўлган вакцина билан эмланмайди. Неврологик касаллиги барқарар бўлган беморларга эмлаш календар бўйича ўтказилади. Перинатал энцефалопатияси бўлган болаларда неврологик ўзгаришлар кучайиб боришини эътироф этиш мақсадида мутахассис кўриги тавсия этилади. 3. Эмлашдан кейин кузатиладиган асоратлар . Дастлабки АКДС вакцинасидан сўнг болада энцефалитик ҳолат, талваса, анафилактик шок, коллапс кузатилса, кейинги эмлашларда кўк- йўтал антигени бўлган вакцина билан эмлаш ўтказилмайди. Бундай беморларга АКДС ўрнига АДС 0 анатоксини билан эмлаш ўтказилади. Гавда ҳарорати 40 С дан юқори бўлса ва 3 соатдан кўп боланинг қичқириб йиғлаши кузатилса, эпид кўрсатма бўлмаса, кўкйўтал компоненти бўлган вакцина билан эмлаш ўтказилмайди. Тирик вирусли вакциналарни эмлашга қарши кўрсатмалар қуйидагилардан иборат: А) Туғма иммун танқислик ҳолатлари. Б) Дори препаратлари қабул қилгандан кеинги иммуносупрессив ҳолатлар: - юқори дозада гормон препаратлари билан даволанган беморлар; - кортикостероид дори препаратларини маҳаллий ушлаб турувчи дозада қисқа курс билан ( 1м/т.оғир. преднизолон 2 ҳафта ёки 2мг/т.оғир. 1 ҳафтадавомида) даволаниш эмлаш ўтказиш учун қарши кўрсатма бўла олмайди. Агар бемор узоқ муддат кортикостероид

препаратлари билан даволанса, бундай ҳолатда болаларни эмлаш, даволаниш курси тугагандан 3 ой кейин ўтказилади. Лейкоз, лимфогранулематоз ва бошқа ўсма касалликлари туфайли нур, цитостатик дори препаратлари билан даволанган беморлар 6 ойдан сўнг эмланади. В) Ҳомиладорлик. Г) Орттирилган иммунотанқислик синдроми билан хасталанган беморлар махсус эмлаш усули бўйича эмланади. 4. Чақалоқ болаларни эмлаш . Чала туғилган гавда вазни 1800 г гача бўлган чақалоқларга БЦЖ ва вирусли гепатитга қарши эмлаш вақтинчалик ўтказилмайди. 5. Туғилган куннинг биринчи кунларида касаллиги туфайли эмлаш ўтказилмаган чақалоқлар бўлимдан чиқарилаётганда эмланиши керак. 6. Силнинг актив шакли билан касалланган онадан туғилган чақалоқлар, онадан туғилиши билан ажратиб олинади ва 2 ойдан сўнг БЦЖ билан эмланади. 7. Сурункали касалликларнинг зўрайган даври эмлашга вақтинчалик қарши кўрсатма ҳисобланади. Режадаги эмлашлар касалликнинг реқонвалесценция ва ремиссия даврида ўтказилади. ҚУЙИДАГИЛАР ҚАРШИ КЎРСАТМАЛАР БЎЛА ОЛМАЙДИ Касалликлар Анамнез маълумотлари - перинатал энцефалопатия – неврологик ўзгаришларнинг кучаймаслиги кузатилса -барқарор неврологик ҳолат (болалар церебрал фалажи, Даун ва бошқа касалликлар) - аллергия, астма, экзема ва бошқа -чақалоқ давридаги сариқлик - чала туғилиш, кам вазн билан туғилиш -чақалоқнинг гемолитик касаллиги - сепсис

аллергик кўринишлар - сурункали юрак, ўпка, жигар, - оила органларида эмлашдан сўнг буйрак касалликлари - камқонлик, дисбактериоз - туғма нуқсонлар - гормонлар билан ушлаб турувчи дозада, суртма, аэрозоль кўринишда даволаниш - антибиотиклар билан даволаниш -иммуннограммадаги ўзгаришлар - ўткир респиратор касалликлар, субфебрил иситма билан кечувчи диарея - ўтказилган радикал ва паллиатив режали операциялар асоратларнинг қайд этилиши - оилада аллергик, тутқаноқ касалликларининг қайд этилиши - оилада фавқулотдаги ўлим - кўкйўтал, қизамиқ, тепки, тасдиқланмаган қизилча -овқатланишнинг бузилиши Вакцина турлари Қарши кўрсатмалар Ҳамма вакциналар - дастлабки вакцинага кузатилган аллергик реакция ва асоратлар -инфекцион хирургик ва соматик касалликларнинг ўткир даври (эмлаш бемор тузалганидан 3–14 кун кейин ўтказилади) Ҳамма тирик вакциналар - иммунтанқислик ҳолатлари (бирламчи иммуносупрессив ҳолат) - ўсма, ўсма олди ҳолати - ҳомиладорлик БЦЖ - чала туғилган (гавда вазни 1800г дан кам) болалар - дастлабки эмлашдан сўнг келоидли чандиқ

- бош миянинг туғилиш даврида шикастланиши - қон, мия суюқлиги айланишининг 3- даражали бузилиши Вирусли гепатитга қарши вакцина - гавда вазни 1800г дан кам бўлган чақалоқлар - овқат маҳсулотларига қўшиладиган ачитқиларни кўтара олмаслик Орал полиомиелит вакцинаси -дори препаратларининг иммуносупрессив таъсири -ўсма, ўсма олди ҳолатлари АКДС - кучайиб борувчи нерв касалликлари - иситмасиз қалтираш (АКДС ўрнига АДС қилинади) АДС, АДС- М, АД-М - умуман қарши кўрсатмалар йўқ Қизамиқ ва тепкига қарши вакциналар (КПК) - аминогликозид дори гуруҳларига кузатилган оғир реакциялар, тухум оқсилига кузатилган анафилактик реакцияллар, хомиладорлик ХИБ ВГВ ва АКДСга таълуқли қарши кўрсатмалар ЭМЛАШДАН СЎНГИ РЕАКЦИЯЛАР ВА АСОРАТЛАРИ Эмлашни режалаштириш Режалаштиришда маълум бир муассаса ҳудудидаги болалар сони, шу ҳудудда яшовчи ҳисобдаги ҳамма болалар сони ва ўтган йилларда эмлаш ўтказилмаган болалар сони асос қилиб олинади. Профилактик эмлашни режалаштиришдан олдин килиниши керак бўлган ишлар 1. Аҳолини рўйхатдан ўтказиш.

2. Рўйхатдан ўтганларни 063/у ва 112/у шакллари билан солиштириш. Даволаш-профилактика муассасасидаги 064/у шакл билан шу муассаса ҳисобида турувчи катта ёшдаги кишилар сонини солиштириш. 3. Қуйидаги инфекцион касалликлар (қизаммиқ, бўғма, кўк йўтал, қоқшол, шол)га қарши ўтказилган эмлашлар ҳолатини ўрганиш. Хизмат кўрсатиладиган аҳоли сони ва эмланиши керак бўлган болалар сони аниқлангандан сўнг режа тузилади. Эмлаш режаси маҳалла шифокори, картотека ҳамшираси, мактаб ва мактабгача бўлган муассаса ҳамшираси ва шифокори томонидан тузилади. Силга қарши эмлаш даволаш-профилактика муассасалари, яъни туғуруқхона, поликлиника, силга қарши диспансер бош шифокорларига юклатилади. Шаҳар ва туман санитария эпидемиология бўлимлари тузган режа вилоят соғлиқни сақлаш бўлимлари, Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бошқармаси ва Қорақалпоғистон соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқлангандан сўнг ишлатилиши керак бўлган эмлаш воситаларини аниқлаш учун Республика санитария-эпидемиология бўлимига юборилади. Профилактик эмлашни ўтказиш 1. Профилактик эмлашни ўтказиш Ўзбекистон Соғликни сақлаш вазирлиги ва даволаш-профилактика муассасаси бошлиқларига юклатилади. 2. Қайси даволаш муассасасида юқумли касалликларга қарши эмлаш ўтказилса, шу муассаса бош шифокори буйруғига асосан иммунизация бўйича махсус тайёрланган гувоҳномаси бўлган жавобгар шахс тайинланади. Эмлашни ўтказадиган тиббий ходим қуйидагиларни билиши керак СанПиН бўйича эмлашни ўтказишни ташкиллаштириш.

Вакциналарни бир жойдан бошқа жойга ташиш, сақлаш, ишлатилган вакцина идишларини зарарсизлантириш. Эмлашни ўтказиш ва унга боғлиқ бўлган ишларни қайд қилиш. Эмлашдан сўнги асоратлар ва ножўя таъсирини назорат қилиш. Қанча болаларга эмлаш ўтказилганлигини аниқлаш мақсадида 063/у ва 112/у шаклларни текширган ҳолда 1 ойда бир марта ҳисобот тузи ш. Эмлашдан сўнги асоратлар кузатилганда бирламчи тез тиббий ёрдам кўрсатиш. Аҳоли ўртасида иммунизациянинг аҳамияти ва муҳимлиги ҳақида тушунтириш ишларини олиб бориш. Эмлашдан олдин бола саломатлигини баҳолаш қуйидагиларни ўз ичига олади: кўрик, умумий аҳволини баҳолаш, болани олиб келган шахсдан боланинг саломатлик ҳолати, олдинги эмлашлардан сўнг кузатилган асоратлар ҳақида сўраб- суриштириш. Эмлаш ўтказилмаган ҳолатда унинг сабаблари боланинг ривожланиш тарихига (112/у) ва қарши кўрсатмаларни қайд қилиш журналига ёзиш. БЦЖ эмлангандан сўнг асоратлар кузатилса 055/у шаклни тўлдириш. 5. БОЛА ЛАРНИ БОЛАЛАР МУАССАСАСИГА ВА МАКТАБГА ТАЙЁРЛАШ. МАКТАБГА ҚАБУЛ ҚИЛИШ ОЛДИДАН БОЛАЛАРНИНГ АҚЛАН ЕТУКЛИГИНИ БАҲОЛАШ 1. Болаларни мактабгача бўлган болалар муассасасига тайёрлаш 2 босқичдан, яъни умумий тайёргарлик ва махсус тайёргарлик босқичидан

иборат. Бу иккала тайёрлаш босқичини умумий амалиёт шифокори ва ҳамшираси амалга оширади. 2. Умумий тайёргарлик – боланинг чақалоқлик давридан умумий қабул қилинган тадбирларни ўтказишдан иборат. Бундай тайёргарликнинг мақсади боланинг жисмоний ва Руҳий ривожланишини тўлиқ таъминлашдир. 3. Махсус тайёргарлик боланинг 3 ойлигидан бошланади ва қуйидаги тадбирларни ўз ичига олади: -умумий амалиёт шифокори, соғлом бола хонаси ҳамшираси билан биргаликда болаларнинг жисмоний ривожланиши ва мактабгача бўлган болалар муассасасига тайёрлаш тўғрисида ота-оналар билан суҳбат ўтказиш; -Болалар болалар муассасасига ўтгунга қадар 2–3 ой давомида диспансер назоратига олиш ва лаборатор текширувдан ўтказиш; -уларни саломатлик ҳолати ва охирги диспансер кузатуви натижаларига кўра даволаш; -болалар муассасага қабул қилингунга қадар 1–2 ой олдин ўткир касалликларнинг олдини олиш мақсадида организмнинг носпецифик иммун ҳолатини кўтаришга йўналтирилган умумий, маҳаллий чиниқтириш ўтказиш. Болани бурун билан нафас олишга ўргатиш, ультрабинафша нурлар, В гуруҳ витаминлари ва интерферон билан даволаш; -болаларни муассасага қабул қилиш учун ҳужжатлар тайёрлаш: боланинг ривожланиш тарихига болани тайёрланганлиги тўғрисида тўлиқ, маълумот яъни диспансер кузатуви натижалари, соғломлаштириш тадбирлари ўтказилганлиги тўғрисида, мактабгача болалар муассасаси учун маълум бир режа асосида болани мослашиш даврида овқатлантириш, жисмоний чиниқтириш, ўткир ва сурункали касалликлар қайталанишининг олдини олиш учун даволаш ва соғломлаштириш режаси кўрсатилган эпикриз ёзиш.

4. Агар бола ўткир касаллик билан оғриган бўлса, у тўлиқ тузалгандан 2 ҳафта кейин болалар муассасасига қабул қилинади. 5. Болалар муассасасига қабул қилиш олдидан 1 ой муддат ичида эмлашлар ўтказилмайди. 6. Хавфли гуруҳ, сурункали касаллиги бор, туғма нуқсонлари бўлган болаларга болалар муассасасига йўлланма бериш боланинг касаллигига боғлиқ бўлган махсус мутахассисларни жалб қилиш билан ҳал қилинади. БОЛАЛАР МУАССАСАСИГА ҚАБУЛ ҚИЛИШ УЧУН ТЎЛДИРИЛИШИ КЕРАК БЎЛГАН ҲУЖЖАТЛАР Болалар муассасасида болага 026/у шакл ва 063/у шакл нусхаси тўлдирилади. Болаларни мактабга қабул қилиш учун тайёрлаш Болаларни мактабга тайёрлаш уларнинг мактабгача бўлган давридан бошлаб олиб борилади. Болаларни максимал даражада соғломлаштириш ва мактабга боргунга қадар ҳар хил касалликларни аниқлаш мақсадида улар 3 ва 5 ёшлигида ҳар томонлама чуқур тиббий кўрикдан ўтказилади. Болани мактабга тайёрлигини аниқлаш мақсадида мактабга қабул қилишдан олдин УАШ ва тор мутахассислар томонидан яна бир бор текширувдан ўтказилади. Бунда боланинг гавда узунлиги ўлчанади, асосий клиник таҳлиллар: умумий қон, сийдик, ахлат текширилади. Текширув натижалари, саломатлиги тўғрисидаги шифокор хулосаси боланинг ривожланиш тарихига ва тиббий картасига қайд этилади ва ўқув йилининг бошида мактабга берилади. БОЛАЛАРНИ МАКТАБГА ҚАБУЛ ҚИЛИШДА ФУНКЦИОНАЛ ЕТУКЛИГИНИ БАҲОЛАШ Мактаб ёшидаги етуклик – болаларни жисмоний, ижтимоий- руҳий ривожланишининг маълум бир даражага етганлиги бўлиб, бу тизимли ўқитиш ва тарбиялашга боғлиқ зўриқишларга тайёрлигидир. Боланинг

мактабга тайёрлиги жисмоний, ахлоқий, ақлий қобилиятларидан ташкил топган бўлади. Мактабга тайёр бўлмаган болалар ўқув дастури талабларини бажара олмайди, натижада боланинг саломатлигида ўзгаришлар кузатилади. Мактабга қабул қилишдан олдин болаларни жисмоний соғломлигини аниқлаш учун псиҳологик текширув Ҳамма болалар мактабга тайёрлигининг етуклигини аниқлашда психофизиологик текширув қуйидаги мезонлар бўйича ўтказилади: 1. Керн -Йерасик синамаси. 2. Товушни талафуз қилиши. 3. Сўзларни ассоциация қилиш қобилиятини текшириш. 4. Мотометрик синама. Керн-Йерасик синамаси 3та вазифани ўз ичига олади: 1) эркак кишининг расмини чизиш; 2) 3та сўздан иборат қисқа жумлани кўчириб олиш; 3) нуқталар гуруҳларини кўчириб бериш; Сўзнинг ассоциацияси тажрибаси Болага 15та таъсир этувчи сўз таклиф қилинади, боланинг сўзларни ассоциацияси қобилияти текширилади. Жавоблар мос ва мос бўлмаган жавобларга бўлинади. Нутқ софлигини аниқлаш Сўз талаффУЗИ да нуқсон бор-йўқлигини аниқлаш. Бола расмдаги буюмларнинг номини айтиб бериши керак бўлади. Мотометрик синама : - “ айланани қирқиш” – Болага бир-бирининг ичига 7 айлана чизилган картон қоғоз берилади. Бола айланалар ичидан қалин қилиб чизилган айланани қирқиб олиши керак. 6. РЕАБИЛИТАЦИЯ БЎЛИМИНИ ТАШКИЛЛАШТИРИШ

Реабилитация – давлат, ижтимоий, иқтисодий, тиббий, тарбиявий, руҳий тадбирлар йиғиндиси бўлиб, бола организмининг тўғри ривожланишига тўсқинлик қиладиган патологик ҳолатларни даволашга қаратилган. Туғма ва орттилган нуқсонларнинг функционал ҳолатини қайта тиклаш Қисқа вақт давомида болани бир меъёрда жисмоний ва руҳий ривожланишини таъминловчи ҳаёт тарзига қайтариш. Реабилитация тадбирлари ҳамма соғлиқни сақлаш муассасаларида, боланинг яшаш жойида амалга оширилади. Реабилитация тадбирларини касалликнинг эрта босқичида ва узлуксиз ўтказиш керак. Реабилитация дастури махсус характерга эга бўлиб, яъни бола организмдаги патологик, морфологик, функционал ўзгаришларни, хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ўтказилади. Ўтказилиши керак бўлган реабилитацион дастур боланинг ривожланиш тарихига (ф. 112/у ) алоҳида ёзиб қўйилади. Реабилитация ўтказиш гуруҳига қуйидаги мутахассислар киради: А) шифокор Б) даволаш-жисмоний тарбия мутахассиси (ДЖТ) В) физиотерапевт Г) логопед Д) ўқитувчи ва бошқалар. Реабилитация маркази гуруҳи, бемор бола, унинг ота-онаси реабилитациянинг умумий дастури ва ўтказилиш режаси билан тўлиқ таниш бўлиши керак. Бемор болани реабилитация қилиш 3 босқичга бўлинади: 1) клиникада ўтказиладиган; 2) санаторияда ўтказиладиган; 3) адаптацион реабилитация.

Бирор даволаш-профилактика муассасасининг махсус реабилитация қилиш марказига қатнашаётган бола учун адаптация босқичи боланинг уйида ўтказилади. Қайта тиклаш ва даволаш бўлимида қуйидаги касалликлар билан болалар реабилитация қилинади: А. Нафас йўли касалликлари асоратлари билан (сурункали зотилжам, сурункали бронхит, бронхиал астма); Б. Қулоқ, бурун, томоқ касалликлари асоратлари билан (сурункали тонзиллит, синусит, гайморитлар); В. Марказий асаб системаси касалликлари (невритлар, энцефалопатиялар, болалар церебрал фалажи); Г. Ҳаракат-таянч органларининг орттирилган ва туғма касалликлари (суяклар синиши, туғма сон-чаноқ суягининг чиқиши, туғма бўйин қийшиқлик, ясси оёқлик, сколиоз, ЮРА асоратлари). Д. Хирургик касалликлар асоратлари билан (қизилўнгачни торайиши, ахлат ва сийдик тута олмаслик, илиостомия, колостомия). Қайта тиклаш бўлимига йўлланмани даволаш-профилактика муассасалари шифокорлари беради. Реабилитация бўлими шифокорлари беморларни қабул қиладилар ва уларга даво курсини тавсия этадилар. Қайта тиклаш бўлимида қуйидаги хизматлар кўрсатилади: А. Қайта тиклаш бўлимига юборилган беморларни саралаш ва ўз вақтида ҳозирги замон талаблари бўйича реабилитацияни ташкиллаштириш ва ўтказиш. Б. Кўрсатма билан махсус стационарда даволаниш учун йўлланма бериш. В. Бошқа бўлим шифокорларига қайта тиклаш даво усуллари тўғрисида маслаҳат бериш. Г. Янги реабилитация усулларини ўрганиш ва амалиётга татбиқ этиш. Организмни қайта тиклаш давомийлигининг поликлиника босқичи стационар ва санатория босқичларига нисбатан қўпроқ муддатни ташкил

этади. Шуни ҳисобга олган ҳолда бола организмининг функционал ҳолатини қайта тиклашда оила органларининг қатнашиши даво самарасини оширувчи асосий омил ҳисобланади. Қайта тиклаш давоси натижасининг таҳлили бўлим бошлиғи томонидан амалга оширилади. Қайта тиклаш даво натижалари қуйидагича баҳоланади. А) бутунлай соғайиб кетди; Б) аҳволи бир оз яхшиланди; В) аҳволи ўзгармади. Маданли сув заҳиралари даволаш мақсадида ишлатилади. Улар қуйидагича қўлланади: 1) ичилади ( истеъмол қилинади ); 2) ванналар сифатида; 3) ингаляция йўли билан; 4) ювиш воситаси сифатида. Маданли сувнинг даво таъсири унинг таркибидаги минерал элементлар ва ионларга ҳамда газ билан тўйинганлигига боғлиқ. Маданли сувлар қуйидагича бўлади: совуқ – 20 0 С гача илиқ – 20 0 С – 37 0 С гача иссиқ – 40 – 60 0 С гача Балчиқ билан даволаш – шифобахш балчиқлар таркибида ҳар хил минерал тузлар ва газлар бўлади. Балчиқли аппликациялар организмга умумий ва маҳаллий таъсир кўрсатади. Болалар ота-оналари билан санаторияларда даволанганда отаонасига поликлиникадан даволаниш учун йўлланма (ф-070/у) берилади. Маълумотнома ва даволаниш йўлланмаси иш жойига тақдим этилади. БОЛАЛАРНИ САНАТОРИЯ ВА КУРОРТЛАРДА ДАВОЛАШ

Болалар санаторияси – махсус даволаш-профилактика муассасаси бўлиб, бемор болаларни босқичма-босқич даволаш ва касаллик натижасида юзага келган асоратларни қайта тиклаш ва ёшига мос ҳаёт тарзига қайтариш учун хизмат қилади. Болалар санаторияси – тиббий ўқув муассасаси ҳамдир, бу ерда даволаш жараёни болани тарбиялаш ва соғломлаштириш билан бирга олиб борилади. 10 хил турдаги ихтисослашган болалар санаторияси мавжуд: 1. Ревматизм билан оғриган болалар учун; 2. Нафас йўлларининг специфик ва носпецифик касалликлари учун; 3. Буйрак ва сийдик йўллари касалликлари учун; 4. Тери касалликлари учун; 5. Асаб-руҳий касалликлари учун; 6. Овқат ҳазм қилиш тизими касалликлари билан оғриган болалар учун; 7. Таянч-ҳаракат тизими фаолияти бузилиши билан кечадиган касалликлар учун; 8. Остеомиелит билан касалланган болалар учун; 9. Носпецифик полиартрит билан оғриган болалар учун; 10. Дизентерияни ўтказган болалар учун. Бол алар санаторияси 2 типда бўлади Маҳаллий Курорт типидаги санатория Маҳалий санатория қуйидаги афзалликларга эга: Беморларда иқлим ўзгаришига боғлиқлик кузатилмайди. Ота-оналарининг яқинлиги. Болани узлуксиз кузатиб туриш таъминланади (поликлиника- стационар- санатория бир худудда жойлашганда).

Болага санаторияга даволаниш эҳтиёжи бор- йўқлиги, қайси санаторияга ва йилнинг қайси вақтида даволанишини педиатр шифокор ҳал қилиши керак. Маҳаллий санаторияларга 1 ёшдан катта болалар; курорт типидаги санаторияларга 5 ёшдан катта болалар қабул қилинади. Давлат корхоналари ёки муассасалари йўлланмани – санатория курортга танлаш комиссияси формани тўлдириб беради. Санатория-курортга танлаш комиссияси болалар поликлиникасида, шифохоналарида, диспансер бўлимларида, шаҳар соғлиқни сақлаш муассасаларида ташкил қилинади. Санатория-курортга даволанишга йўлланма беришдан олдин даволовчи шифокор бемордаги сурункали инфекция ўчоқларини, тишларини даволаши, гижжага қарши даво қилиши, клиниклаборатория текширишларини ўтказиши керак. Беморнинг санатория-курортларда даволанишига йўлланма беришда қуйидаги ҳужжатлар тўлдирилади. Санатория-курорт картаси. Боланинг 1 ой вақт давомидаги клиник-лаборатория текширув натижалари билан ривожланиш тарихидан кўчирма. Терининг юқумли касаликлари йўқлиги ҳақида дерматолог шифокори хулосаси. 3 ҳафтадавомида беморнинг инфекцион касалликлар билан мулоқотда бўлмаганлиги ҳақида болалар шифокори маълумотномаси. Кўрсатма бўйича бўғма, дизентерия ва бактерия ташувчанликка текширилганлиги натижалари. Санатория-курортларда даволанишга қ арши кўрсатмалар: ҳамма касалликларнинг ўткир даври; стационарда даволаниши керак бўлган беморлар соматик касалликлари; инфекцион касалликлар; тери ва кўзнинг ҳамма юқумли касалликлари; камқонликнинг оғир формалари;

кахексия, амилоидоз; силнинг актив шакли; энурез қарши кўрсатма ҳисобланмайди. Бўғма, қизилча билан касалланган беморлар стационарда даволанганидан сўнг 4–5 ой кейин санатория-курортда даволанишига йўлланма берилади. Болалар санаториясида бир нечта бўлимлар бўлиб, ҳар хил ёшдаги болаларни бирлаштиради: I – 3 ёшгача ( эрта ёш ). II – 4 ёшдан–6 ёшгача ( мактаб ёшигача ). III – 7 ёшдан катта болалар.

Адабиёт руйхати: 1. Е.П.Шувалова, Инфекционнўе болезни, М., Медицина, 1999г. 2. В.М.Маджидов, Юқумли касалликлар, Тошкент, 1992й. 3. В.Ф.Учайкмн, Руководство по инфекционнўм болезням у детей, М., Медицина, 1998 г. 4. И.К.Мусабаева, Руководство по воздушно-капельнўм инфекциям, Ташкент. 5. А.Г.Коломиец, В.И.Вотяков и др., Генерализованная герперическая инфекция, фактў и концепция, Минск, Наука и техника, 1992г. 6. В.Ф.Учайкин, Специфическая профилактика инфекционнўх заболеваний у детей, М., Медицина, 1995г. 7. Н.Д.Юшук, А.Д.Царегородцев, Лекции по инфекционнўм болезням, М., ВУНМИ, 1996г. 8. Г.А.Тимофеева, Л.А.Антипова, Инфекционнўе заболеван ия у детей первого года жизни, М., Медицина, 1985

Похожие

Дорихоналар ишини ташкил қилиш

Аҳолини тиббий муҳофаза килиш гурухлариннг тиббий жиҳозланиши

Хирургия булимининг тузилиши ва унда тиббий хамширанинг ишини ташкил этиш

Дорихона шароитида дори воситаларини тайёрлаш ва сифатини назорат ишларини ташкил қилиш

Янги тугилган чакалок мурдасининг суд-тиббий экспертизаси