Дорихона шароитида дори воситаларини тайёрлаш ва сифатини назорат ишларини ташкил қилиш - Медицина - Рефераты

Дорихона шароитида дори воситаларини тайёрлаш ва сифатини назорат ишларини ташкил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75 KB

Дорихона шароитида дори воситаларини тайёрлаш ва сифатини назорат ишларини ташкил қилиш Режа 1. Дорихонанинг асосий вазифалари. 2. Дорихоналардаги хоналар. 3. Дорихоналардаги 2,4,6,8 иш жойига эга бўлган ассистентлар столлари. 4. Дорихона муассасаларининг моддий техника базаси, асбоб- ускуналари, бошқа техник воситалари ва ходимларига бўлган талаблар. 5. Сан-Пин ҳақида тушунча. 6. Асептик блок, асептик хона ва асептик столлари. 7. Дори воситаларининг ташқи безаги. 8. Дорихонада назорат - аналитик хоналари ҳ амда столларни тартиби ва ускуналари. 9. Дорихонада дорилар сифатини назорат қ илишни ташкил қ илиш . 10.Дорихонада тайёрланган дориларнинг сифатини баҳолашнинг ҳисобини олиб борувчи ҳужжатлар.

Бозор иқтисодиёти сиёсати олиб борилаётган бир даврда дорихоналарнинг деярли ҳаммаси хусусийлаштирилаётган шароитда уларнинг гигиеник ҳолатига эътибор беришни замоннинг ўзи тақозо этади. Маълумки, дорихоналарнинг асосий вазифалари - дориларни сифатли тайёрлаш; -аҳолини, даволаш профилактика муассасаларини, поликлиника ва амбулаторияларни дори воситалари билан таъминлаш, аҳолини кундалик дори воситаларига бўлган эҳтиёжини қондириш. Аҳолини ва турли даволаш профилактика муассасаларини сифатли дори воситалари билан таъминлаш кўп жиҳатдан дори воситани тайёрлайдиган шахсларнинг санитария нуқтаи назардан уларнинг савиясига, махсус тартиб қоида ва қонунлар тўла-тўкис бажарилишига кўп жиҳатдан боғлиқдир. Дорихоналарнинг қурилишини ташкил этишда одатда уч гуруҳ хоналар бўлади: 1. ишлаб чиқариш хоналари: дори харид қилиш учун келадиган шахсларни кутиш хонаси (савдо зали), рецептларни қабул қилиш бўлими, дори воситаларни тайёрлаш – ассистентлар хонаси, дори воситаси тайёрлайдиган идишларни ювиш хонаси, дори воситаларини сақлаш хоналари, стериллаш хонаси, фармацевт -аналитик хонаси, дориларни қадоқлаш хоналари. 2. Хизмат қилиш ва хўжалик ишлари учун хоналар, дорихона мудирининг хонаси, ходимларнинг кийим кийиш ва ечиниш хоналари, ҳожатхона ва ҳ.к. 3. Ёрдамчи хўжаликка оид хоналар – шиша идишлар сақланадиган хона, таралар, ёқилғи, ҳидли дори воситалари учун, дезинфекция моддалари учун хоналар, гараж ва бошқа хоналар. Дорихона муассасаларининг бозор иқтисодиёти шароитида санитария- гигиена талабларига риоя қилган ҳолда ишлашга ўтиш, билимдон мутахассисларни тайёрлаш, аҳолини ва ДПМларни сифатли дори дармонлар билан таъминлашни такомиллаштириш йўлларини ишлаб чиқиш каби муаммолари мавжуд.

Дорихоналарда 2,4,6,8 иш жойига эга бўлган ассистентлар столларидан фойдаланилади. Бу столларда суюқ дори воситаларини , п о р о шокларни , суртмаларини тайёрлаш, назорат ўтказиш учун, қадоқлаш ишларини бажариш учун алоҳида иш жойлари бўлиши лозим. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2004 йил 30 июндаги 304-сонли “Дорихона муассасаларининг моддий-техника базаси, асбоб-ускуналари, бошқа техник воситалари ва ходимларга бўлган талаблар. Асосий ҳолатлар. Тармоқ стандартини тасдиқлаш ҳақидаги буйруғи чиқди. Ушбу тармоқ стандарти “Дори дармон давлат акциядорлик уюшмаси. Дори воситалари тиббий техника сифатини назорат қилиш Бош бошқармаси, Тошкент фармацевтика институти томонидан ишлаб чиқарилган. Ушбу стандарт мулкчилик шаклидан қатъий назар чакана, улгуржи савдо билан шуғулланувчи барча дорихоналар учун мажбурийдир. Ушбу стандарт шифохона дорихоналари учун тарқатилмайди. стандартда кириш, термин ва атамалар, умумий холатлар дорихона муассасаларининг хоналари ва уларнинг жихозланиши, дори воситалари қабул қилишга қўйиладиган талаблар, дори воситаларининг сақлашга қўйиладиган талаблар, ҳисоб ва ҳисобот ишлари, дорихона ходимларига бўлган талаблар, дорихона фаолиятини таъминлаш, дорихона муассасасини йўқ қилиш пунктлари мавжуд. Сан-Пин – бу тайёр дори воситаларини сотишда дорихона қурилишидаги санитар қоидалар ва меъёрлар акс эттирилган хужжат. Ушбу хужжат 5 та бўлимдан иборат. 1 бўлим – умумий ҳолатлар. 2 бўлим – дорихона жойлашиши ва қурилишига қўйиладиган талаблар 3 бўлим – дорихонанинг жиҳозланиши ва хоналарига бўлган талаблар 4 бўлим – дорихона хоналарининг санитар қурилиши 5 бўлим – дорихона ходимларининг шахсий гигиенаси ва хоналарни тозалашдаги қўйиладиган санитар талаблар.

Ҳозирги кунда Сан-Пин 0162-04 ишлаб чиқарилган, бундан 5 йил аввал яъни 1998 йилда эса Сан-Пин 0078-98 ишланган эди. Дорихона ўз фаолиятини фармацевтик фаолиятга берилган лицензия асосида олиб боради. Фармацевтик фаолиятни лицензиялаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 31 октябрда чиққан 477 сонли қарорига мувофик ва бошқа меъёрий хужжатлар асосида олиб боради. Ассистентлар, аналитиклар ва дистиляция хоналари бир бирига яқин жойлаштирилиши керак. Асептик мажмуа хоналари технологик жараён босқичлари билан мос равишда бевосита боғлиқликни таъминлаши керак. Ишлаб чиқариш хоналарининг девор ва потолоклари дизенфекция воситалари билан нам латтада артилиши керак. Поллар линолиум ёки керамик плиткалар билан қопланиши керак. Асептик шароитда дорилар тайёрлаш учун алоҳида изоляцияланган хоналар асосан катта дорихоналарда ажратилади. Унда қуйидагилар бўлиши керак: электр ёки газ ўтказгич, водопровод крани ва раковина, электр плитаси ёки газ горелкаси ҳамда асбоб ускуналар. Асептик шароитида дори тайёрланадиган хонада оптимал санитария гигиена шароити яратиш учун дориларни стерилизация қилинадиган автоклавлар ва бошқа аппаратлар қўшни хонага (кокторийга) жойлаштирилади. Кокторий – дорихона хоналаридан бири бўлиб, унда сув ҳайдалади ва ассистент ишига боғлиқ бўлган ҳар хил фармацевтик операциялар: дамлама ва қайнатмалар тайёрлаш, дориларни стериллаш, қайнатиш, буғлатиш ишлари ҳам бажарилади. Баъзи бир дорихоналарда асептик шароитда дори тайёрлаш учун махсус блок-хоналар қурилади. Блоклар учта секциядан иборат бўлади: a) асептик хона – бу ерда дори тайёрланади. b) стерилизацион хона – бу ерда автоклав, 200 0 с гача иситадиган қуритгич шкаф ва бошқа стерилизация аппаратлари ўрнатилади.

c) тамбур (боксдан олдинги хона) тамбурда фармацевт, стерилланган ҳалат қалпоқча, тапочкаларни кийиб, сўнгра асептик хонага киради. Стол бокслар. Баъзи дорихоналарда асептик шароитда дорилар тайёрлаш учун махсус хоналар бўлмаслиги натижасида, дориларни қисман асептик шароитда тайёрлаш имконини берувчи стол бокслар катта роль ўйнайди. Асептик шароитда дорилар тайёрланадиган хоналарни дорихоналарнинг бошқа хоналаридан тўлиқроқ изоляция қилиш стол бокслар ҳавосини, тозаланган сувни стерилизация қилиш мақсадида бактериоцид лампалар (ультрабинафша – нурлатгичлар - муваффақият билан қўлланмоқда). Ассистент хонага коржомасиз (ҳалат, косинка, қалпоқсиз) кириш мутлақо мумкин эмас. Асептик блок дефектар, ассистентлар хонасига кираверишда дезинфекция эритмалари билан хўлланган резина гиламчалари бўлиши керак. Ювиш хоналарида инъекция эритмалари ва кўз томчилари, ичиладиган дори воситалари сиртқи ишлатиладиган дори шакллари учун алоҳида раковиналар бўлиши керак. Раковиналар хар куни тозаланиши ва дизенфекция қилиниши шарт. Дорихона ходимлари шахсий гигиена қоидаларига риоя қилишлари шарт. Улар ишга тушмасларидан олдин албатта тиббий кўрикдан ўтишлари лозим. Асептик блок вентиляция билан жихозланиши керак. Хавони зарарсизлантириш учун асептик блокда, дистиляция хонасида бактериоцид нурлатгичлар бўлиши керак. Асептик блок жихозлари дизенфекция эритмалари билан хўлланган латталарда артилиши шарт. Асептик блок дорихонанинг бошқа хоналаридан шлюзлар орқали ажратилган бўлиши керак. Дорихонадаги ёрдамчи материаллар (пахта, марли, пергамент қоғоз) биксларда стерилизация қилиниши лозим. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2002 йил 15 апрелдаги 177 сон “Дорихона муассасалари томонидан тайёрланадиган ва идишга жойланадиган дори воситаларни ташқи безагига доир қоидалари”

буйруғига асосан ичиладиган дори воситаларининг ёрлиқлари яшил рангда, инъекция учун тайёрланган дори воситаларининг ёрлиқлари кўк рангда, кўз томчилари, малхамлари учун ёрлиқлар пушти рангда, сиртга ишлатиладиган дори воситалари учун тўқ сариқ рангдаги ёрлиқлар босма кўринишида, “Болалардан эҳтиёт қилинг” деган огоҳлантирувчи ёзув ҳамда хар бир дори турининг таркибига қараб “Салқин жойда сақлансин”, “Ёруғлик тушмайдиган жойда сақлансин”, “эҳтиётлик билан ишлатилсин” каби ёзувлар бўлиши шарт. Дорихонада тайёрланадиган дори воситаларини сифатини ошириш энг долзраб замонавий масалалардан биридир. Бунга эришиш мумкин бўлган йўллардан бири тайёрланган дориларни назорат қилишдан иборат. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 29 декабр 2002 йилда тасдиқланган 583-сонли буйруғи “Дорихона муассасаларида тайёрланган дори турларининг сифатини баҳолаш бўйича қўлланма”ни тасдиқлаш тўғрисидадир. Ушбу қўлланма дорихона муассасаларида тайёрланадиган, қадоқланадиган дори турларининг сифатини баҳолаш ва йўл қўйилиши мумкин бўлган оғиш меъёрларини белгилайди ҳамда дорихона муассасаларида кўрсатма сифатида фойдаланилади. Дорихоналарда назорат аналитик хоналари бўлади. Хоналарда аналитик столлар бўлиб, улар керакли тартибда жиҳозланган бўлиши шарт. Столлар олдида айланма вертушкалар уларда эса штангласлар, штангласларда керакли реактивлар бўлади. Столларда аналитик торозилар, бюреткалар, зарур бўлган эритмалар туриши шарт. Дорихонада тайёрланган дориларни сифатини фармацевт-аналитик, фармацевт-технологлар назорат қилиб туришлари керак. Фармацевт-аналитик ёки фармацевт-технологлар дори-дармонлардан бўшаган штангласларини ўзи вақтида тўлдириб туришлари керак. Улар ассистентлар хонасида дори-дармонларни амалдаги белгиланган қоидаларга биноан тўғри сақланишини таъминлаб туришлари лозим. Бундан ташқари фармацевт - аналитик ва фармацевт - технологлар қадоқловчиларнинг иш жараёнларига раҳбарлик қилиб уларни ўрталаридаги

вазифаларини тақсимлаб беришлари шарт. Дорихонада тайёрланган дорилар сифатини оширишни таъминлайдиган огоҳлантирувчи омилларга алоҳида эътибор бериш керак. Якка тартибда тайёрланадиган дори воситалари, тез бузилувчи ва турғун бўлмаган препаратлар, концентратлар, яримфабрикатларни сифат ва миқдорини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21 апрел 2000 йилда тасдиқланган 195-сонли (Дорихона шароитларида тайёрланадиган дори воситаларининг сифатини яхшилаш борасида) буйруғига мувофиқ дорихоналарда тайёрланадиган дори воситаларининг сифатини назорат қилишнинг қуйидаги турлари мавжуд: ёзма, оргонолептик, оғзаки, физикавий ва кимёвий назорат. Бундан ташқари қабул қилиш назорати ҳам мавжуд. Қабул қилиш назоратида дорихонага келиб тушган дори воситаларини қадоқланиши, маркировкаси ва ташқи кўриниши текширилади. Агар шубха туғилса бу дори воситаси назорат таҳлил лабораториясига жўнатилади. Ёзма назорат. Фармацевт томонидан тайёрланган дори воситаси учун алоҳида паспорт тўлдирилади. Паспортда сана, рецепт ёки талабноманинг номери ва ҳар бир ингредиентнинг номи ва миқдори, олинган дозаларининг сони ёзилади. паспортда тайёрлаган, қадоқлаган ва текширган шахсларнинг имзоси бўлиши шарт. Ушбу назорат туридан дорихонада тайёрланадиган барча дори шакллари ўтиши лозим. Агар дори воситаси яримфабрикат ёки концентратлардан тайёрланса, паспортда олинган миқдор ва уларнинг концентрацияси кўрсатилади. Порошоклар, шамчалар тайёрланганда эса ҳар бир ингредиентнинг массаси, ва уларнинг миқдори ёзилади. Органолептик назорат. Бу назоратда дори воситасининг ташқи кўриниши, ранги, хиди, таъми, бир хил аралашганлиги меҳаник аралашмаларнинг йўқлиги теширилади.

Катталарга тайёрланган ичиш учун дори воситаларининг баъзи бирлари, болаларга тайёрланган ичиш учун дори воситаларининг ҳаммасининг таъми текширилади. Оғзаки назорат. Бунда фармацевт-технолог дори воситаси таркибига кирувчи биринчи ингредиентнинг номини айтади. Бошқа мураккаб дори аралашмаларида эса фармацевт ингредиентларининг номи ва миқдорини эсида қолгани бўйича кўрсатади. Ушбу назорат тури айрим дори воситаларда ўтказилади. Оғзаки назорат 5 та дори шакли тайёрланиб бўлингач олиб борилади. Физикавий назорат. Бу назоратда дори шаклининг хажми ва умумий массаси текширилади. Натижалар махсус журналларда қайд этилади. Ёрлиқдаги ёзувнинг рецептдаги ёзувга мос келиши катта эътибор талаб қилади. Айниқса огоҳлантирувчи ёрлиқларга эътибор бериш керак. Масалан “Салқин жойда сақлансин”, “Ёруғлик тушмайдиган жойда сақлансин”, “Эҳтиётлик билан ишлатилсин”. Кимёвий назорат. Бунда дори воситаларининг сифати ва миқдори текширилади. Дорихонада қуйидаги дори воситаларини сифати текширилади: - стерилизация қилингунга қадар барча инъекция эритмалари ва кўз томчилари; - якка тартибда тайёрланган дори воситаларининг баъзи бирлари; - барча концентратлар, яримфабрикатларнинг ҳар бир сериялари; - штангласларга қуйилган дори воситалари; - омборхонадан дорихонага келтирилган дори воситаларининг баъзилари; - тозаланган сув (хлоридлар, сульфатлар, кальций тузларининг йўқлиги.) Қуйидаги дори воситаларининг миқдори текширилади: - барча ко н центратлар, яримфабрикатларнинг ҳар бир серияси ; - стерилизацияга қадар барча инъекция учун тайёрланган дори воситалари ;

- таркибида атропин сульфат, кумуш нитрат каби ингредиентлар сақлаган кўз касалликларида ишлатиладиган дори воситалари ; - ассистент томонидан смена давомида тайёрланган баъзи дори воситалари; - тез бузулувчан, турғун бўлмаган препаратлар. Дорихонада тайёрланадиган дориларнинг сифатини ошириш юзасидан қуйидаги оғоҳлантирувчи чора-тадбирларга амал қилишни талаб қилинади: - дори-дармонларни қабул қилиш жараёнида уларни диққат билан текшириб, сифат юзасидан шубха туғилса назора-аналитик лабораториясига юбориш; - амалдаги буйруқлар талабларига мувофиқ дорихонада санитария ва фармацевтика тартибларига риоя қилиш; - ишлаб чиқаришда ишлатиладиган аппарат, асбоб-ускуналарнинг аниқ, тўғри ишлашини таъминлаш; - дорихонада дори воситаларининг физик-кимёвий хоссаларини яроқлилик муддатини эътиборга олиб, муайян шарт-шароитларда сақлаш (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2000 йил 10 мартдаги 109- сонли буйруғи “Дори воситалари тиббиёт буюмларининг яроқлилик муддати тўғрисида”); - дорилар билан тўлдирилган штангласлардаги ёрлиқларда тегишли ёзувларнинг бўлишини назорат қилиш; - дорихонада келиб тушган рецептларни ёки талабномаларни тўғри расмийлаштирилганини текшириш. - дориларни тайёрлаш технологияси қоидаларига амал қилиш кабилардир. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 318-сонли буйруғи 2003 йил 4 июлда чиққан бўлиб, ушбу буйруқ “Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2000 йил 21 апрелдаги 195- сонли буйруғига қўшимча киритиш тўғрисидадир”.

Адабиётлар 1. С а нитарные правила и нормы устройства аптек по реализации готовых лекарственных медикаментов. Сан - Пин 0162-04. – Ташкент: 2004. –с.7. 2. Ўзбекистон республикаси гигиеник нормативлар, санитар қоидалар ва меъёрларнинг амал қилиш муддатини узайтириш тўғрисида. (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 381-сон буйруғидан кўчирма). Ўзбекистон фармацевтика хабарномаси.2003 йил. №1. б.42-45. 3. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2002 йил 15 апрел “Дорихона муассасалари томонидан тайёрланадиган ва идишга жойланадиган дори воситаларини ташқи безагига доир қоидаларини” тасдиқлаш хақидаги 177 сон буйруғи. 4. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 30 июнь 2004 йилдаги 304 сонли “Дорихона муассасаларининг моддий техника базаси, асбоб ускуналари, бошқа техник воситалари ва ходимларига бўлган талаблар. Асосий холатлар тармоқ стандартини тасдиқлаш хақида”. 5. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 29 декабр 2002 йилдаги 583 сонли буйруғи “Дорихона муассасаларида тайёрланадиган дори турларининг сифатини баҳолаш бўйича қўлла н мани” тасдиқлаш тўғрисида. 6. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 21 апрел 2000 йилдан 195-сонли буйруғи “Дорихона шароитларида тайёрланадиган дори воситаларини сифатини яхшилаш борасида”. 7. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 4 июл 2003 йилдаги 318-сонли буйруғи “ Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2000 йил 21 апрелдаги 195-сонли буйруғига қўшимча киритиш тўғрисида”. 8. Тошмухамедов Э.Р. ва бошқалар. Фармацевтика ишини ташкил қилиш ва иқтисодиёти бўйича амалий машғулот Тошкент ,1992, 21-34 бетлар.

9. Юнусхўжаев А.Н. “Ўзбекистон Республикасида фармацевтика фаолияти” III китоб 2003, 268-275 б.

Похожие

Ўзбекистон Республикасида Соғлиқни сақлаш ишлари ва фармацевтика хизматини ривожлантириш асослари

Дорихонада ғамламалар бўлими ишини ташкил қилиш. Лаборатория ва қадоқлаш ишларини ҳисобга олиш

Дорихоналарда рецептларни қабул қилиш ва улар асосида дори воситаларини бериш

Дорихоналар ишини ташкил қилиш

Дорихона ва дорихона хакидаги конунчилик