Техник ижодкорликнинг ўзига хос хусусиятлари - Техника и технология - Рефераты

Техник ижодкорликнинг ўзига хос хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

495 KB

Техник ижодкорликнинг ўзига хос хусусиятлари Режа: 1. Илмий ижодкорлик жараёнида м a нтиқий ва интуитив т a факкурнинг ахамияти . 2. Техник ижодкорлик фаолиятининг босқичлари . 3. Ўқувчиларнинг ижодий жихатдан таёргарлик даражалари .

1. Илмий ижодкорлик жараёнида мантиқий ва интуитив тафаккурнинг аҳамияти Ижодкорлик жараёнида мантиқ ва интуициянинг ҳар хил аҳамиятга эга бўлишини фр . олими А . Пуанкаре кўрсатиб ўтган эди . Хусусан у «фаннинг ўзида интуиция агар бир қанча устунликларга эга бўлганлигини хисобга олинмаса, анализ исботнинг яккаю ягона қонуний қуроли бўлишга интилиб бораётган бир даврда ҳам у ихтиро қилишда асосий қурол бўлиб қолаверади» - деб ёзади. Ижодкорлик циклининг маълум звенолар хақида бошқа олимлар ҳам бир неча бор ўз фикрларини айтдилар. Хусусан бу хақида машҳур физик М.Борн қўйидагиларни ёзади: «... мен фандаги аналитик ҳолда олдиндан айтилган фикрларни кундалик ишларимиздан кескин фарқ қилишини кўрмаяпман айрим критериялар бўйича кўрсатилган образ тўлиқ хисобланиб унга характерли бўлган барча хусусиятларга эгалигини биз кундалик хаётимизда хисобга олиб борамиз. Бироқ синтетик жихатдан айтиш қисман маълум балган ходисанинг реал образи ўзининг хақиқийлигидан фарқ қилади деган гипотетик тахминга асосланади. Агар у тажрибада тасдиқланса унинг асосида қонуний хисобланган гипотеза ётган бўлсада олдиндан айтиш янги билм беради. Лекин унинг муаффақияти интуицияга жуда боғлиқдир...». М.Борн ўз фикрини икки типдаги ихтирога оид тарихий мисоллар билан: Улардан бири мавжуд назарияни мантиқий анализ қилиш билан амалга оширилди бошқаси эса шу кунга қадар алоқасиз бўлган тажрибаларнинг ўзаро боғлиқлиги мавжуд эканлиги хақидаги муаммоларни янги назария яратиш билан тушунтиради. Биринчисига, Адамс ва унга алоқасиз ҳолда Леверьеларнинг бошқа планеталар харакатида юз берган бир оз ўзгаришлар асосида айтилган назариясига муофиқ, Галелей томонидан Нептун планетасининг очилиши киради. М.Борннинг айтишича бу ерда назария ривожланмади: «Бу математика санъати ва тоқатнинг улкан силжиш шунингдек натижаларга

бўлган ишонч эди. Бироқ уларни эътироф этмаганда ҳам бу ҳол назариянинг дунё қарашини кенгайтиргани йўқ; бу маълум бўлган Ньютон механикасининг қўлланилишини аналитик жихатдан олдиндан айтиш эди» Икки тип ихтиёрига А. Эйнштейн томонидан айтилган Қуёш яқинида ёруғликнинг четланиши киради. Бу инерт ва гравитацион массанинг пропорционаллиги хақидаги мухим фактни сезиш ва М.Борннинг таъбрича «Тажриба натижаларининг узун занжирдаги гигант синтез» деб аталган янги назариянинг яратилишини талаб қилади. Далил ва рақамлардан келиб чиқиб илмий фаразлар қурушга ёки топишга ўтишда шунингдек назарий хулосалардан амалий синов ишларига ўтишга илмий интуиция хал қилувчи аҳамиятга эга бўлади. Интуиция унинг мантиқ билан боғлиқлиги ихтирочилик ғояларининг келиб чиқишида туган ўрнини белгилашдаги муаммолар мураккаб бўлиб унинг хозиргача тўла хал қилинмаган дейиш мумкин. «Қисқача психологик луғат» да интуиция-«Пайдо бўлиши йўллари ва шартлари англанмаган ҳолда хосил бўлувчи билимлар сифатида юзага келади шунга кўра субьект унга бевосита юзага» келган натижа сифатида эга бўлади» деб таърифланади. Ушбу ва бошка адабиетларда келтирилган таьрифлар интуиция табиатини унинг хосил булувчи асосини узида акс эттирмайди ва шу сабабли уни тўлиқ деб бўлмайди. Бизнинг фикримизчга кўра интуиция-бу субъект томонидан ўзига фикран қўйиладиган савол ва муаммоларга англанмаган ҳолатда юзага келувчи жавоблар бўлиб, у тўпланган тажриба ва билимлар асосида амалга ошади. Техник ижодкорлик фаолиятнинг босқичлари Техник ижодкорлигида янги ечимларни ишлаб чиқишдан, то расмийлаштиришгача бўлган даврни амалга оширишда, ундаги жараёнларнинг муҳимлиги, мураккаблиги ва аҳамиятга боғлиқ ҳолда фикрлаш жараёни турли даврларда амалга ошади. Бу ўринда энг катта

қийинчиликлар аниқ, ҳақиқатдан мавжуд буюм ва кўрсатгичлардан абстракт, яратилажак мавҳум моделларга ўтиш ва назарий тажриба синов ишларини бажариш билан боғлиқ бўлади. Талабалардаги умумпедагогик билим ва кўгникмаларни репродуктив, репродуктив- ижодий, ижодий-репродуктив ва ижодий даражаларга бўлиб кўрсатади. Шу асосда техник ижодкорлиги ғояларини амалга оширишнинг фикрлаш фаолияти продуктив ва репродуктив хусусиятлари алмашувига боғлиқ бўлган 4 та даврини ажратиб олдик (1-шакл). Биринчи даврда Фикрлаш қобилияти продуктив хусусиятига эга бўлади, бунда мавжуд муаммони англаш, идрок қилиш, ечимини топишга эхтиёж сезиш жараёни боради. Изланувчининг билим ва тажрибаси қанчалик кўп бўлса, бу жараён шу қадар кам вақт давом этиб, репродуктив характерга эга бўлган иккинчи давр - муаммо ечимини топишга ўтилади. Бу даврнинг давомийлиги ҳам изланувчи базавий билими, тажрибаси, дунёқараши кенглиги, қидиралаётган ечимнинг изланувчи мутахасислигига боғлиқ бўлиб унда қараёлаётган муаммонинг ечими бўлиб, хизмат қила оладиган холатлар тахлил қилинади. Учинчи продуктив даврда ҳал қилиниши лозим бўлган муаммо ва танланган ечим ўзаро боланади ва техник ечим концепцияси таклиф қилинади. У ихтирони амалга оширишнинг энг маъсуятли даври бўлиб, унинг мувафақиятли амалга оширилиши таклиф етилаётган ғоянинг ижтимоий баҳосини шакллантиришга ҳал қилувчи тасир кўрсатади. Яъни, ечим ижобий натижа берса унинг амалиётга татбиқ қилинишига асос яратилади, ёки аксинча, ечим кутилган натижани бермаса у инкор қилинади. Тўртинчи , репродуктив даврда таклиф этилаётган ечимни асослаш учун соблаш ва тажриба-синов ишлари бажарилиб, техник ечимни ишлаб чиқишнинг учинчи даврида амалга оширилаётган ишларнинг натижаси назарий ва амалий исботлаб берилади. 1-шакл. Техник ечим ғоясини амалга ошириш даврлари. Щар бир босқичнинг натижалиги ўқувчиларда техник фикрлаш, меҳнат кўникма ва малакалари ривожланиши билан узвий боғлиқдир. 2. Ўқувчиларнинг ижодий жихатдан таёргарлик даражалари.

Ўқувчиларнинг ижодий фаолиятига таёргарлик беш даражасини кўрсатувчи миёрий илмий жихатлар асосланган. Улар қўйидагилардан иборат: 1. Ўқувчиларнинг буюмни унинг шаклини такомиллаштириш ёки деталларни рационал жойлаштириш мақсадида чизмага, схемага қисман ўзгартириш киритиб, берилган хужжатлар бўйича тайёрлай олиши. 2. Ўқувчининг инструкцияланиши охирига етказиб ва берилган техник хужжатга ёки алоҳида схемага ўзига ўзгартиришлар киритиб буюмларни ясай олиши. 3. Ўқувчининг буюмни, уни конструкциясини дастлабки оригинал такомиллаштириб ва технологик схемага мустақил ҳолда ўзгартиришлар киритиб тайёрлай олиши. 4. Ўқувчининг оригинал конструкторлик ғоясини мустақил ҳолда технологик жихатдан ишлаб чиқиши ва уни тайёрлашни удалай олиши. 5. Ўқувчи буюмнинг оригинал конструкторлик ёки рационализаторлик ғоясини мустақил ҳолда асослаб ва таърифлаб бера олади, хужжатларни ишлаб чиқиш ва буюм ясашни бажара олади.

Фойдаланилган адабиётлар : 1. Каримов И . А . Ўзбекистон буюк келажак сари .- Т ., « Ўзбекистон », 1998. 2. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори : Ўзбекистон Республикасининг « Таълим тўғрисида » ги қонуни . Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. //-Т. «Шарк», 1997. 3. И. А. Варобьев, С.А. Лиманский «Техник конструкция ва моделлар ясаш» Т., «Ўқитувчи», 1990 йил. 4. Ш. С. Шарипов «Касб таълим тизимида ўқувчилар ижодкорлик қобилиятини ривожлантиришнинг узлуксизлиги». Тошкент: «Фан» нашриёти. 2005 йил. 5. Л.М. Холмянский, А. С. Шчипанов «Дизайн». Тошкент: «Ўқитувчи».

Похожие

Республикада техник ижодкорликнинг ташкилий асослари

Техник конструкциялаш ва моделлаштириш

Техник ижодкорликни ривожлантириш методлари

Юкларнинг массасини аниқлаш учун техник воситалар

Кашфиёт техник масалалар ечишнинг илмий асоси