Механиканинг принциплари - Техника и технология - Рефераты

Механиканинг принциплари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

173 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Аналитик механика. 2. Боғланишлар классификацияси. 3. Мумкин бўлган кўчиш принципи . 4. Эркинлик даражаси.

www.arxiv.uz Системага қўйилган боғланишлар шартларини қаноатлантирувчи ҳар қандай чексиз кичик кўчишлар тўплами мумкин бўлган кўчишлар дейилади ва уларq s x r       , , , , кўринишда ифодаланади. Масалан, OAB кривошип-шатун механизмидаги B ползуннинг мумкин бўлган кўчиши унинг горизонтал бўйлаб Bs  чексиз кичик кўчишдир (200-расм). OA кривошип A нуқтасининг мумкин бўлган кўчиши OA га тик бўлган As  чексиз кичик кўчишдан иборат; OA кривошипнинг мумкин бўлган кўчиши эса унинг O атрофида O  чексиз кичик бурчакка бурилишидир. AB шатуннинг мумкин бўлган кўчиши P оний марказ атрофида P бурчакка бурилишидан иборат. Стационар боғланишдаги системанинг ҳақиқий кўчиши бирор мумкин бўлган кўчиш билан устма-уст тушади. Агар системага ностационар боғланиш қўйилган бўлса,система нуқтасининг ҳақиқий кўчиши бирорта ҳам мумкин бўлган кўчиш билан устма-уст тушмаслиги мумкин. Масалан, 2 1O O ўқ атрофида айланувчи диск радиуси бўйлаб ҳаракатланаётган K нуқтанинг ҳақиқий кўчишини текширайлик (2-расм). K нуқтанинг ҳақиқий кўчиши қуйидагича бўлади: e r a r d r d r d     1 -рaсм

www.arxiv.uz Бунда K нуқтанинг нисбий ҳаракатидаги ҳақиқий кўчишини унинг мумкин бўлган кўчиши rr d r    орқали ифодалаш мумкин. Бинобарин,бу ҳолда ҳақиқий кўчиш билан мумкин бўлган кўчиш устма-уст тушмайди. 2-расм Система бирор нуқтасига қўйилган кучнинг шу нуқтанинг мумкин бўлган кўчишидаги иши куч вектори билан мумкин бўлган кўчиш векторининг скаляр кўпайтмасига тенг,яъни: r F A     A  ни қисқача кучнинг мумкин бўлган иши дейиш мумкин. Агар системага бир қанча кучлар таъсир этаётган бўлса, уларнинг мумкин бўлган ишлари қуйидагича ифодаланади:      r F A   (17.1) ёки     ) (           z F y F x F A z y x (17.2) Системага қўйилган боғланишлар реакция кучларининг системанинг мумкин бўлган кўчишларидаги ишларининг йиғиндиси нолга тенг бўлса, бундай боғланишлар идеал боғланишлар деб аталади. Система нуқталарига қўйилган боғланишлар реакция кучларини N билан белгиласак,идеал боғланишларни қуйидагича ёзиш мумкин:   0   r N   (17.3) Мумкин бўлган кўчиш принципи Мумкин бўлган кўчиш принципи механик система мувозанатининг зарурий ва етарли шартларини ифодалайди.

www.arxiv.uz Теорема. Идеал, бўшатмайдиган, стационар боғланишлар қўйилган система мувозанатда бўлиши учун системанинг ҳар қандай мумкин бўлган кўчишида унга қўйилган актив кучлар ишларининг йиғиндиси нолга тенг бўлиши зарур ва етарли. Мумкин бўлган кўчиш принципининг математик ифодаси:   0   r F   (17.4) (17.4) шартнинг зарурийлигини исботлаймиз. Система мувозанатда бўлгани учун унинг ҳар бир  M нуқтасига таъсир этувчи актив кучлар ҳамда реакция кучларининг геометрик йиғиндиси нолга тенг бўлади: 0    N F   (17.5) Системанинг ҳар бир нуқтасига   r мумкин бўлган кўчиш берамиз. (17.5) ни   r га скаляр кўпайтириб, сўнгра йиғиндиси олинса ,     0      r N r F     ҳосил бўлади. Боғланиш идеал бўлгани туфайли   0   r N   Натижада   0   r F   келиб чиқади. Демак, (17.4) тенгликнинг зарурийлиги исботланди. Энди (17.4) шартнинг етарли бўлишини исботлаймиз:

www.arxiv.uz Фараз қилайлик, (17.4) шарт бажарилса ҳам система мувозанатда бўлмасин. Бу ҳолда системанинг n M M M , , , 2 1  нуқталари ҳаракатга келади. Натижада бу нуқталарга таъсир этувчи кучлар тенг таъсир этувчиси нолга тенг бўлмайди. Бошланғич пайтда система тинч ҳолатда бўлгани сабабли n M M M , , , 2 1  нуқталари таъсир этувчи кучлар таъсирида мос равишда nr d r d r d     , , , 2 1 ҳақиқий кўчишларни олади.Системага қўйилган боғланиш стационар бўлгани сабабли nr d r d r d     , , , 2 1 ҳақиқий кўчишлар мос равишда nr r r        , , , 2 1 мумкин бўлган кўчишлар билан устма-уст тушади. Бу ҳолда:        0 ) ( ,, 0 ) ( , 0 ) ( 2 2 2 1 1 1 n n n r N F r N F r N F                  Бу тенгликларни қўшсак,    0 ) (     r N F    келиб чиқади. Боғланиш идеал бўлгани туфайли   0   r N   Натижада   0   r F   ҳосил бўлади. Бу эса қилган фаразимизнинг нотўғрилигини кўрсатади. Демак, система мувозанатда экан. Мумкин бўлган кўчиш принципи Лагранж томонидан таклиф этилган. Шунинг учун мазкур принцип Лагранж принципи дейилади. Мумкин бўлган кўчиш принципининг аналитик ифодаси қуйидагича ёзилади:     0 ) (          z F y F x F z y x

www.arxiv.uz Мумкин бўлган принципини қўллаб масалалар ечиш Мумкин бўлган кўчиш принципини қўллаб ҳал этиладиган масалалар қуйидаги тартибда ечилади: 1.Системага таъсир қилаётган кучлар расмда тасвирланади. 2.Системага қўйилган боғланиш идеал бўлмаса, таъсир қилувчи кучлар қаторига боғланиш реакция кучини (ишқаланиш кучини) қўшиш керак. 3.Сиcтеманинг эркинлик даражаси – бир-бирига боғлиқ бўлмаган мумкин бўлган кўчишлар аниқланади. 4.Системага қўйилган ҳамма кучларнинг ҳар қайси бир-бирига боғлиқ бўлмаган мумкин бўлган кўчишдаги ишларининг йиғиндиси нолга тенглаштирилади. 5.Тузилган мувозанат тенгламасида қатнашган бир-бирига боғлиқ бўлган кўчишлар система битта нуқтасининг мумкин бўлган кўчиши орқали ифодаланади. 6.Ҳосил бўлган тенгламалардан номаълумлар аниқланади. Изоҳ: А гар масалада бирор боғланиш реакция кучини аниқлаш талаб этилса, аввал системани бу боғланиш таъсири реакция кучи билан алмаштирилиши,сўнгра мувозанат тенгламалари тузилиши керак. масала. Сув ўтказадиган тешикни беркитувчи 1-затвор (қопқоқ) 2- подёмник ёрдамида кўтарилади (3-расм). Унинг KL ва CD ён йўналишларидаги ишқаланиш кучи Н Fиш 800 га тенг. Подёмник винти икки киримли бўлиб, унинг қадами h=8 мм. У OA ва OB дасталар ёрдамида айлантирилади. OA=OB=l=30 см. Затвор тенг

www.arxiv.uz ўлчовли кўтарилиши учун дасталар учларига қандай F куч қўйилишлига аниқлансин. Затвор оғирлиги 100 Н. Ечиш. 3расмда кўрсатилган механизмга ) , ( F F   жуфт куч, затвор оғирлик кучи G ва ишқаланиш кучи ишF таъсир қилади. АВ дастани   бурчакка буриб, мумкин бўлган кўчиш берсак, A ва B нуқталар мос равишда, радиуси l бўлган айлана ёйи бўйлаб As  ҳамда A B s s    кўчишни, затвор эса h  кўчишни олади. Мумкин бўлган кўчиш принципини ифодаловчи (113.1) тенгламани тузамиз: 20 4 -расм 0 ) ( 2     h F G s F A иш A    (17.6) бунда Gf Fиш  Масала шартига кўра подёмник винти икки киримли. Шунинг учун A даста бир марта тўла айланганда затвор икки қадам юқорига силжийди. Натижада As  ҳамда h  орасидаги муносабат қуйидагича бўлади: l s h h A     (17.7) (17. 7 ) ни (17.6) га қўйсак: 0 ) ( 2    A иш A s l h F G s F    бундан Н h l F G F иш 8,3 2     келиб чиқади. масала. 20 5 -расмда кўрсатилган OAB кривошип-шатун механизмида AB шатун C цилиндрик шарнир ёрдамида CD стержен билан боғланган. CD ва DE стерженлар цилиндрик шарнир воситасида бириктирилган. AC=

www.arxiv.uz BC; <DCB = 150 0 ; < CDE = 90 0 . Механизм мувозанатда бўлиши учун OA ва DE стерженлар учларига перпендикуляр равишда қўйилган AF ва D F кучлар қандай муносабатни қаноатлантириши кераклиги топилсин. Ечиш. Механизмнинг A ва D нуқталарига қўйиладиган AF ва DF кучларни расмда тасвирлаймиз. Мумкин б ў лган кўчиш принципига асосан: 0   D D A A s F s F A    (17.8) Механизмнинг A нуқтасига As  мумкин бўлган кўчиш берамиз. Бу ҳолда C нуқта Cs  ва D нуқта Ds  кўчишни олади. Механизмнинг кўрилаётган ҳолати учун AB звенонинг тезликлар оний маркази B нуқтада бўлади.Шунинг учун 2 A C s s    . Ундан ташқари ; 60 cos 0 D C s s     бинобарин, 4 60 cos 2 0 A A D s s s       ( 17.9 ) 4 -расм (17. 9 ) ни (17.8) га қўйсак, A D F F 4  келиб чиқади.

Похожие

Лойиҳалаш жараёнларини автоматлаштириш тизимини яратиш принциплари, таркиби ва структураси

Статикасининг асосий тушунчалари ва аксиомалари

Механик системанинг кинетик энергияси

Техник конструкциялаш ва моделлаштириш

Техника ва мехнатдан синфдан синфга ташкари машгулотлар