logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Изобразительное искусство
  4. Ўқитиш методлари

Ўқитиш методлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

71 KB
Скачать
www.arxiv.uz РЕЖА: 1.Таълим услублари ҳақида тушунча. 2.Таълим ўқитиш усуллари ва йуллари. 3.Дарслик ва китоблар билан ишлаш. 4.Техник воситалардан фойдаланишнинг педагогик асослари. www.arxiv.uz ТАЪЛИМ УСЛУБЛАРИ ҲАҚИДА ТУШУНЧА Таълим жараёнида ўқувчилар муайян билимлар,кўникма ва малакаларни   эгаллайдилар,ўқув материалининг битта мазмунини ўзи таълимнинг турли   воситалари ёрдамида,турли усуллари билан ўзлаштирилиши мумкин. Шу   сабабли ўқитувчи олдида муваффақиятлирок ва самаралирок.ўқитиш ва ўқишга ёрдам берадиган йулларни танлаш масъулияти туради.Таълимни билим бериш ва ривожлантириш вазифаларининг амалга оширилиши методни танлашга боғлиқ.Материални билим олишнинг назарий ёки амалий фаолиятидаги муайян формаларидагина\м сухбат ёки амалий ишларнинг бажариш формасида,ёхуд бевосита кузатишлар ва шу сингариформада ўзлаштириш мумкин.Материал мазмунини ўзлаштиришнинг манашу формаси таълим услуби ҳисобланади. Таълим методининг икки жиҳати: Биринчи жиҳати-бевосита кузатиладиган ташқи томони. Иккинчи жиҳати-кузатиш ва тахлил қилиш учун кийин бўлган ички томони бўлади. Таълим услублари ўқитишнинг умумий ва аниқ мақсадларига боғлиқ. Ўқув вазифаси қанчалик конкрет бўлса,ўқитиш методининг белгилари шунча кўп бўлади. Шу сабабли ўқитувчи методларнингумумий белгиларинигина эмас, балки аниқ мавзу ўрганиш вақтида вужудга келадиган қўшимча белгиларни ҳам билиши лозим. Таълим методининг умумий ва аниқ белгилари ўртасидаги ўзаро алоқа таълимининг турли шароитларида унинг махсулдорлигини таъминлайди. Таълим методлари ўқитишнинг умумий ва аниқ мақсадларига боғлиқ. Таълим методлари мактаб таълимининг мазмунига боғлиқ. Таълим методларини ўзаро алоқаси гармоник камолот барча то- монларининг ўзаро алоқаси ва бирлигини таъминлайди. Таълим услублари кўп жиҳатдан ўқувчиларнинг психологик ва ёш хусусиятларига боғлиқ. www.arxiv.uz МАСАЛАН:-бошланғич синфларда айниқса 1-синфда,таълим методларини танлаш ўқувчининг хиссий тажрибаси асосида тафаккурнинг абстракт формаларини ривожлантириш имкониятлари билан белгиланади. Таълим методлари ўқувчилар организмининг анатомик-физиологик Хусусиятларига   боғлиқ   бўлиб,уларнинг   шу   кобилиятларини,чарчашни   орган измнинг нерв томир, суяк мушак,жинсий системалари хусусиятини   ҳисобга олади. Таълим методларини танлаш мактабнинг моддий техника таминотига ҳам   боғлиқ. Ўқитувчи таълим методини танлар экан,мактабда мавжуд бўлган   техника воситалари ва улардан фойдаланиш имкониятларини ҳисобга олади. Таълим усуллари-ўқитувчи ёки ўқувчиларнинг алоҳида операциялаори,ақлий ёки амалий ҳаракатлари бўлиб муайян метод такдим   этадиган материални ўзлаштириш формасини тулдиради. Масалан:-Ўқитувчи ёдлашни муайян мнемоник усулларини ,кўникма ва   малакаларини шакллантиришда уз аҳамиятини йукотади. 2.ТАЪЛИМДА ЎҚИТИШ УСУЛЛАРИ ВА ЙУЛЛАРИ -Ўқитиш усулларини қуйидагича таксимлаш мумкин. -Тафаккур, диққат, хотира6тасаввурнинг айрим операцияларини шакллантириш ва фаоллаштириш усуллари. -Ўқувчиларнинг тафаккур фаолиятида прблематик ,изланишни талаб   қиладиган вазифаларни вужудга келтирадиган усуллар. -Ўқувчиларни ўқув материалини ўрганиш билан боғлиқ кечинмалари,хис- туйгуларини фаоллаштирувчи усуллари. -Ўқувчиларни назорат қилиш ,уз-ўзини назорат қилиш, ўзини-ўзи ўргатиш   усуллари. -Ўқув жараёнида ўқувчиларнинг коллектив ва шахсий ўзаро муносабатларини бошқариш усуллари. www.arxiv.uz Ўқитиш муайян ташкилий формалари амалга оширадиган,биз уларни дарс   утиш, экскурсия, амалий лабаратория машғулотлари, семинар, лекция, ишлаб   чиқариш ва педагогик практика, уй иши ва бошқалар тарзида тушунамиз. Группа усулида ва индивидуал тарзда ўқитиш тарихан таркиб топган ва   ривожланмокда.Индивидуал тарзда ўқитиш деганда ўқитувчи ёки мураббий хар   бир ўқувчини унинг ўқув материалини ўзлаштиришда шахсий суръатига ва   қобилиятига қараб алоҳида ўқитиш тушунилади.Индивидуал тарзда ўқитиш   ўқувчи шахсининг хусусиятини ва унинг билиш хусусиятларини чуқуррок   ўрганишга ёрдам беради. Группа усулида ўқитиш ўқитувчининг ўқувчилар группаси билан иш олиб   боришини таказо қилади. Аввалдан энг аввало вақт,яъни ўқитиш ишининг   унимдорлиги масаласидадир. Бир ўқитувчи айни бир вақтнинг ўзида бир эмас   балки ўқувчиларнинг бутун бир группасини ўқитади. Мактабда ўқув машғулотларини ташкил этишни дарстан ташқари бошқа   формалари ҳам мавжуд: амалий ва лабараториря машғулотлари, мустақил уй   иши, экскурсиялар, ўқув устахоналар ва цехларда ишлаш кабилар. Машғулотларни бундай турлари синф дарс системасини тулдиради ва   такомиллаштиради. Сунги йилларда олимлар томонидан нашр қилинган   педагогик адабиётларда дидактик принциплар турлича группалаштирилмокда. Ана шуларга асосланган ҳолда куйдагича таълим принциплари кўрсатиб   утиш мумкин: 1. Таълимнинг илмий бўлиши принципи. 2. Таълим ва тарбиянинг бирлиги принципи. 3. Таълимнинг системали ва изчил бўлиши принципи. 4. Таълимда назариянинг амалиёт билан боғлиқ бўлиши принципи. 5. Таълимда онглилик, фаоллик ва мустақиллик принципи. 6. Таълимда кўрсатмалилик принципи. www.arxiv.uz 7. Таълимда ўқувчиларга мос бўлиш принципи. 8.   Таълимда билим, кўникма ва малакаларини пухта ва мустахкамланиш   принципи. 9. Ўқувчилар колективига таълим бериш жараёнида хар каландай ўқувчига   хос хусусиятларни ҳисобга олиб ўқитиш принтипи. 3 ДАРСЛИКЛАР ВА КИТОБЛАР БИЛАН ИШЛАШ Мактабда урганиладиган хар бир предмет инсоният ижтимоий тарихий тажрибасиниг бир қисмидир. Асосан бу фанлардан бири бўйича билимларнинг махсус ишлаб чикилган системасидир. Шунга биноан ўқув предмети рус тили, математика, химия ва шу каби номларни олади, ўқув предмети инсоният тажрибасининг бошқа томонларининг: санъат ва маданиятни, меҳнат, жисмоний тарбия ва хокозоларни ҳам акс эттириши мумкин. Харбир предмет билимларни ўзлаштиришни, амалий кўникмалар ва малакаларни шаклланиншини кузда тутади. Мактабнинг муайян типида урганиладиган барча ўқув предметларни жами ўқувчилар эгаллайдиган билимлар, кўникмалар малакаларни белгилайди."Умумий таълим ва хунар мактабларини ислох қилишнинг асосий йуналишлари"нинг мазмуни ўқувчиалр, айниқса , усмирларни касб танлаш ва меҳнатга йуллашга эътиборни каратади. Хукуматнинг карорларига биноан мактабларида ўқувчиларнинг махнатга жалб этиш учун шароитлар яратилмокда. Хар бир ўрта мактабни бирор корхона оталикка олиб, ўқув жараёнини техника воситалари ва замонавий ускуналар билан жихозлашга, шунингдек, юко ри синф ўқувчиларнинг умумий меҳнатда иштирокини ташкил этишга ёрдам кўрсатади. Професионал малак ва кўникмаларни шакллантириш учун кулай шароитлар вуждга келади. Масалан, қишлоқ мактабларининг юқори синф ўқувчилари автомобил, агро техника, чорвачилик асослари, тарктор комбайн ва бошқа машиналарда ишлашни ўрганиш имкониятига эга www.arxiv.uz бўладилар. Мактаблар аро ўқув ишлаб чиқариш комбинатлари вужудга келтиралаётгандир. Фан-техника тараққиёти, замонавий фан ва ишлаб чиқариш маданияти,санът мактаб таълими мазмунига доимо таъсир кўрсатмокда. Мактабнинг вазифаси ҳам ўқувчилар билимини замонавий фанга ишлаб чиқаришда,замонавий маданиятга яқинлаштиришдан, меҳнат қилиш иштиёқини тарбиялашдан ва келгусидаги меҳнат жараёнига жалб этишдан иборатдир. Шу сабабли мактаб таълимининг, ўқув материалининг системаси ва структурасини такомиллаштиришга, барча иккинчи даражали ва такрорланувчи нарсалардан холи қилишг, энг оммабоп ўқув дастурлари ва дарсликлари яратишга қаратилган доимий тэнденция вужудга келаётдир. Ўқув предметларининг мазмуни дарсликларда очиб берилади. Дарслик ўқув предмети мазмуни прогаммага мувофиқ баён қилиш ва характерлаб беришдан иборатдир. Ўқувчиларнинг билимларини ўзлаштириш мувоффакияти дарсликалр сифатига боғлиқ. Яхши дарсликнинг асосий белгилари куйдагилардан иборат: тушунарли илмий баён ўқувчида фикрлашнинг мантиқий, исботли бўлишини, билим олиш сохасидаги фаоллик ва қизиқишларини шакллантириш: Амалий кўникмалар ва малакалар системаси ва характерини белгиловчи назарий қоидалар етакчи рол уйнаши: Илмий материал мазмунини ўзлаштириш имконини берадиган фактлар тушунтиришлар, мисоллар, расимларнинг пухта танланиши: Қизиқарли машқлар, амалий ишлар, топқирлик, фикр уткирлиги бўйича топшириқлар: Ўқув материалининг кишиларнинг меҳнат турмуши ва ҳаётининг янги жамият курилишидаги мувоффакиятлар билан алоқаси: Яхши безатилган бўлиши: www.arxiv.uz Дакрслик мактаб прогаммасига мувоффик бўлиши керак. Бошланғич, ўрта мактаблар юқори синфларнинг кўпгина дарсликлари ана шу хусусиятларга эга. Бита предмет бўйича бир неча дарслик бўлиб,уларда битта дастурнинг ўзини турлича баён қилиниши, улар материални анализ қилишнинг турли методлардан, исботлар, машқлар, мисолларнинг турли воситалари ва усулларидан фойдаланилган бўлиши мумкин. Бу нарса ўқитувчининг илмий билимларига ,педагогик махорати ва тажрибасига боғлиқ. Замон фан ва техника тараққиёти халқ хужалигининг ҳамма сохасида,шу жумладан ўқиш-ўқитиш сохасида ҳам янги-янги техника воситаларидан фойдаланишни,маактаб таълими самарадорлигини оширишга какратилган ижодий изланишларни тобора кўпрок талаб қилмоқда.Шу муносабат билан мактабларда олиб борилаётган ташаббускорлик ўзининг яхши натижаларини кўрсатаётир.Ҳозирги кунда дастурлаштирилган таълим икки йуналишда: машина воситаси билан ёки машина воситасисиз олиб борилади. Машина воситасидадастурлаштирилган таълим ўқувчилар дастур хажмидаги илмий билимларини ўзлаштириб олишлари учун зарур бўлган иш,ҳаракат ва операцияларни шунга боғлиқ кўникма ва малакалар билан куроллантириш ҳамда ўқувчиларни билиш қобилиятиниўзлаштиришга қаратилгандир.Ҳозирги кунда бундай дидактик мақсадларни амалга оширадиган машиналар асосан уч группага булинади: 1.Информация(илмий маълумотлар) берувчи ва унинг ўзлаштиришини текширувчи машина; 2.Машқ қилдириш учун ишлатиладиган "тринажер" деб аталадиган машина,худди шу вазифани бажарадиган"репетитор"деб аталадиган машина; 3.Ўзлаштиришни текшириб курадиган(экзаминатор)деб аталадиганмашина; www.arxiv.uz Юқоридаги хар уччала машинанинг хизматини бажарувчи алоҳида машина ҳам мавжуд. Информация берадиган машиналар орқали маълум бир варакдаги текстни ўқиш,чет тиллардан қилинган таржималарни,формулаларни ,ракамларни ва турли тасвирларни баён қилиб бериш мумкин. Шундай қилиб фан-техника ривожи мактаб таълимининг самарадорлигини оширишда улкан урин эгаллайди. 4.ТЕХНИКА ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ Таълимнинг кўргазмали бўлиши мактабларимиз тарихида узок вақтлардан бери давом этиб келади ва унинг аҳамияти гоят каттадир.Кейинги йилларда мактаб таълими самарадорлигиниоширишга қаратилган янги ва кўпдан -кўп техника воситалари яратилди ва улар улкан ижобий натижалар бермокда. Сунгги йилларда мактабларимиз практикасида Аудиовизуаль яъни эшитиш ҳам куриш техника воситалари (кино фильмлар ,телевидения ҳам радио эшиттиришлари патефон магнитафон ленталари)кенг куламда кулланилмокда. Кинофильмлар,шу жумладан :ўқув кинофильмлари кўпдан бери ўқув жараёнидан урин олиб келмокда.Айниқса,рангли тасвирлар ва оддий куз билан куриш мумкин бўлмаган объектларнинг намойиш қилиниши таълим жараёнида мухим аҳамиятга моликдир. Шунингдек ўқувчиларнинг узлари ҳам кинога олиш аппаратлари орқали таълим учун зарур бўлган объектларнинг кинога олишлари табиат www.arxiv.uz ходисаларининг тадбирий ривожи,ер катламлари табиий манзаралар,тарихий жойлар ва ёдгорликлар, ишлаб чиқаришдаги операцияларни ўрганишда катта имкониятлар яратиб беради. Телевидение-таълим самарадорлигини оширишда мухим рол уйнайди.Аввало шуни айтиш керакки, телевидение воситасида бир йула кўп сонли ўқувчилар группалари йиирк мутахасислар, фан, техника ва санъат арбобларининг лекцияларидан фойдаланишлари мумкин. Телевидение нихоятда катта имкониятларга эга:унда турли муасасалар, экин майдонлари, фермерлар, илмий лабараториялар, музей ва выставкалардан олиб кўрсатиш имконияти мавжуддир. Бу гоят мухим дедфаол аҳамиятга эга. Минглаб ўқувчиларимиз мактабларда ажратилган алоҳида хоналарда, мактабдан ташқари белгиланган мухсус жойларда Республикамизда ташкил этилган ўқув эшитиришлари, айниқса математика, чет тиллари бўйича утказилаётган машғулотлардан кенг суръатда фойдаланиб келмокдалар. Айниқса ишлаб чиқариш, қишлоқ хужалиги ва уларнинг кенг тармогида олиб бориладиган иш жараёнлари яъни техникадан фойдаланиш шунингдек, мактаб лабакратория ва кабинетлари амалга ошириш мумкин бўлмаган тажрибаларни телевидение орқали намоиш қилиш жуда мухим дед фаол кимматга эга. Тўғри теле6видение машғулотларида тингловчилар билан алоқа урнатиш мумкин эмас. Шунга карамай ўқитувчи машғулот олдидан ўқувчиларни баён қилинажак масалалардан хабардор қилиши вамалум даражада тайёргарлик куришлари, шунингдек, эшитиришдан сунг машғулот юзасидан сухбатлар утказиш хулосалар ясаши, яхши самара беради. РАДИО- марказий ва махаллий радио станциялар орқали мактаб ўқувчиларга оид эшитиришлар бериб борилмокда. Шунингдек, айрим www.arxiv.uz мактаблар уз радио узелларига эга. Радио орқали физкультура, музыка ва чет тиллари бўйича дарс олиб бориш катта урин эгаллайди. Чет тиллар юзасидан олиб борилган машғулотлар уквчиларни чет сўзларини тўғри талаффуз қилиш, ифодали ўқиш ва умуман болаларнинг нуткини устиришда мухим аҳамиятга эга. Шунингдек, радио узелларида ўқув грам запислари, фанограммалар, эшитириш, классик адабиётлар намуналаридан ёзиб олинган парчалар текстни эшитириш, ашулла ва физкультура дарсларда ёзиб олинган музыкалардан кенг фойдаланилмокда. ПАТЕФОН ВА МАГНИТАФОН ленталари ( пластинкалар)га ёзиб олинмаган материаллар, хусусан, чет тилларини ўрганишда кенг куланилади. Буларайниқса, чет сўзларини тўғри талафуз қилишда гап тузишда зарур бўлган малакалар билан куроллантиради. Адабиёт, музыка, ашулла дарсларини утьишда машхур артислар, бастакорлар, хонандалар ижросида ёзиб олинган бадий ўқишлар, музыка ва кушикларни эшитириш кенг куланилади ва у катта самаралар бермокда. www.arxiv.uz АДАБИЁТЛАР: 1 С. П. Баранов, Л. Р. Болотина, Сластенин " Педагогика". Тошкент." ўқитувчи" 1990й. 2 С.Р.Ражакбов. "Педагогика". Тошкент. " ўқитувчи"1981й. 3. www.pedagog.uz 4.www.tdpu.uz 5. www.kasu.uz

Похожие

Чет эллар тасвирий санъат ўқитиш методлари
Тасвирий санъат ўқитиш методикаси
1920-1990 йиллардаги тасвирий санъат ўқитиш методикасининг қисқача тарихи
Қаламтасвир тарихи, уни ўқитишнинг методологик асослари
Умумтаълим мактабларида ҳамда академик лицей ва касб-ҳунар коллежларида тасвирий санъат ўқитиш методикасининг мақсад ва вазифалари