Қадимги Ҳиндистон ва Хитой санъати - Изобразительное искусство - Рефераты

Қадимги Ҳиндистон ва Хитой санъати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Қадимий Ҳ индистон тарихи ва маданиятига хос бўлган хусусиятлар. 2. Меъморчилик, тасвирий ва амалий санъат ҳамда Қадимги Хитой санъати.

www.arxiv.uz Ҳ индистоннинг шимолий ғарбидаги Ҳ инд дарёси ҳавзаси Мохенжо- Доро (Синд вилояти) ва Хараппадан топилган қадимги шаҳар қолдиқлари, маданият ёдгорликлари эрамиздан аввалги 3-2 мингинчи йиллардаёқ Ҳ инд санъати ўзига хос ёрқин ва жозибадор, фантазияга бой санъат бўлганлигини тасдиқлайди ва мифология асосида қимматли санъат намуналари яратилганлигини англаш имкониятини беради. Эрамизгача бўлган даврдан бир неча аср олдинроқ, бу ерда математика, тилшкнослик, фалсафа, тиббиёт равнақ топган, ҳунармандчилик ривожланган, ёзув пайдо бўлган. Меъморчилик, ҳайкалтарошлик ва рассомлик санъати бир-бири билан уйғунлашган ҳолда ривож топган. Эрамиздан аввалги бир мингинчи йилларнинг иккинчи ярмида бу ерда дастлабки давлат пайдо бўлган. Адабий манбаларга кўра шу давлатларда ажойиб, ҳашаматли ёғоч меъморчилиги равнақ топган. Бу ерда пайдо бўлган буддизмнинг Осиёга тарқалганлиги ҳам шундан далолат беради. Ҳ индистон санъати ҳам қатор босқичларни босиб ўтган, гоҳ грек санъатининг таъсирида бўлган. Лекин шунга қарамай унинг санъатида ўзига хослик мавжуд бўлиб, у асосан халқ санъати, айниқса, ҳунармандчилик таъсирида бўлган. Ҳ индистон Шумер, Аккад ва Месопотамиянинг бошқа давлатлари, шунингдек Миср билан яқин алоқада бўлган, улар орасида савдо-сотиқ ривожланган. Қадимги Ҳ индистон санъатининг гуллаган даври Маурья сулоласи (эр.ав. 322-185 йиллар) айниқса, Ашока императорлиги даври (эр.ав. 272-232 йиллар)да содир бўлди. Ашока ҳукмронлик қилган даврда буддизм кенг ёйилди. Бу дин дастлаб Ҳиндистонга, кейинроқ Шарқнинг қатор давлатларига тарқалган. Буддизмнинг тарқалиши у билан боғлиқ ибодатхоналар қурилишига, тасвирий санъат намуналарининг пайдо бўлишига олиб келди. Буддага бағишланган меъморчилик композицияларида қадимги Ҳинд меъморчилигидаги мавжуд анъаналар, халқ мифологиялари,

www.arxiv.uz Будда ҳаёти ва фаолияти билан қўшилиб кетган афсоналар ўз ифодасини топди. Буддизмнинг муҳим ёдгорликларидан яна бири устунлардир. Улар яхши пардозланган яхлит тошдан ишланган бўлиб, Будда таълимотини тарғиб этишда фойдаланилган ҳамда империянинг ягоналигини ва жипслигини кўрсатадиган ўзига хос ҳайкал ҳисобланган. Бу устунлар ҳайвонлар тасвири ишланган капитель билан тугалланган. Сарнатхдаги стамбх ва унинг шерлар тасвири ишланган капители машҳурдир. Будданинг дарвешона ҳаёт кечирганининг рамзий маъноси ғорларда ишланган ибодатхоналардир. Бундай ибодатхоналар қоялар ичига ишланган, ичкарида кохинлар хонаси ва ибодатхона жойлашган. Унинг хоналари қоя ичига ўйиб кирган, деворлари эса ҳайкалтарошлик ва рангтасвир билан безатилган. Кирадиган эшигининг тўғрисида, хонанинг думалоқ қилиб ишланган томонига эса ступа ўрнатилган. Қадимги Ҳ инд сўнгги тараққиёти Гупталар сулоласи (320-450 йиллар) даврига тўғри келади. Бу Ҳиндистоннинг қулдорликдан феодал муносабатларга ўтиш даври бўлиб, санъат ва маданиятнинг янада равнақ топиш даври ҳисобланади. Аджанта ғоридаги ибодатхона ва унинг бадиий безаклари, деворий суратлари қадимги Ҳ инд санъатининг энг яхши томонларини ўзида мужассамлаштиради. Қадимги Хитой санъати. Эрамиздан аввалги 4-3 мингинчи йилларда Хитойда лойдан ишланган одам ҳайкаллари, одам бошини эслатувчи кўзалар, тошдан ишланган турли бадиий буюм ва ҳайкаллар учрайди. Булар қадимги Хитой маданиятининг бой ва ранг-баранг бўлганлигидан далолат беради. Эрамиздан аввалги 2 мингинчи йилларда Хуанхе дарёси воҳасида Хитойда биринчи бор давлат пайдо бўлди. Бу давлатни Шан династияси бошқарди. Синфий қулдорчилик жамияти шаклланиб, ривожланиб борди. Биринчи шаҳарлар юзага келди. Улар аниқ режалаштириш асосида қурилди.

www.arxiv.uz Деҳқончилик, ҳунармандчилик ривожланди. Савдо-сотиқ ишлари жонланди. Шан давридан бизгача сақланиб келган ёдгорлик Анъян районидан топилган катта шаҳар қолдиқлари ҳисобланади. Қадимги Хитойнинг муҳим ёдгорлиги Буюк Хитой деворидир. Эрамиздан авалги IV-III асрларда қурила бошлаган бу девор дастлабки пайтда Хитойнинг шимолий чегараларини кўчманчи қабилалардан сақлаш учун хизмат қилган ва 750 км.ни ташкин этган. Девор тепасида йўл мавжуд бўлиб, ҳар 100м.да катта миноралар ишланган. Буюк Хитой девори кишиларнинг куч-шижоати ва катта иродасини акс эттирувчи, ўз характери жиҳатидан Миср эҳромлари билан тенглашувчи ва одамлар бирлашса, буюк мўъжизалар ярата олишини кўрсатувчи ёдгорлик тарзида ҳамон кишини ҳайратлантиради. Қадимги Хитой санъати ва маданиятининг энг ривожланган босқичи эрамиздан аввалги III асрдан эрамизнинг III асригача бўлган даврга тўғри келади. Бу даврда мамлакат ягона марказлашган йирик давлатга айланди. Цинь (эр.ав. 221-206 йиллар) ва Хань (эр.ав.206 - янги эранинг 220 йили) сулоласи ҳукмронлик қилган пайтида авваллари мустақил бўлган қатор давлат ва қабилалар Хитой империясига қўшилди. Хитой Ўрта Осиё, Эрон, Сурия, Рим империялари билан савдо-сотиқ ишларини жонлантирди. Хитойнинг тасвирий, амалий ва меъморчилик санъати ҳам ниҳоятда ривожланди. Сичуандаги мақбара рельефлари бир мунча динамик характерга эга бўлиб, у ерда ов манзаралари, йиғим-терим кўринишлари тасвирланган. Хань даври мақбараларида кўплаб деворий сурат намуналари учрайди. Улар ёрқин бўёқларда ишланган, воқеа ва ҳодисаларнинг ҳаётий ва ифодали бўлишига эътибор берилган. Хань даврида портрет рассомчилиги ҳам ривожланди. Мақбара ва сарой деворларига портретлар ишлаш кенг одат тусига кирди. Деворга ишланган шундай портретлардан бири Лоян яқинидаги Хань даври мақбараси сақланиб қолди. Шундай портрет ишлашда танилган

www.arxiv.uz рассомлардан бири эрамиздан аввалги I аср охирларини ўзига жуда ўхшатишга, ҳатто идеаллаштиришга уста бўлган. Унинг портретларидан тасвирланувчи одамнинг ёши ва ҳатто ҳулқини билиш мумкин бўлган. Кулолчиликда ранг кенг қўлланилган. Бадиий каштачилик ва тўқимачилик ҳарбий Осиё ва Европа мамлакатларида юқори баҳоланди. Нефритдан ишланган турли буюм ва ҳайкалчалар кўпчиликка манзур. Қадимги Хитой санъати Хань давлатининг инқирозга юз тутиши билан ўз умрини тугатади. Лекин қадимги даврларда, айниқса Хань даври санъатида пайдо бўлган анъаналар Хитой санъати ва маданияти тараққиётига катта таъсир қилди, унинг характерли томонини белгилашда муҳим ўрин

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Исскуство стран и народов мира, Краткая художественная энциклопедия. М, 1964. Том-2 (48-53) 2. Дмитриева И. «Краткое история искусства. Очерки. Вып. 1. (97-101) 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Қадимги рус санъати

Қадимги Италия санъати

Қадимги рус санъати

Қадимги Миср санъати. Қадимги Миср санъати ва маданиятининг ўзига хос хусусиятлари

Қадимги ва ўрта асрлардаги ўрта осиё санъати. Уйўониш даври санъати