Xronologiya va metrologiya fanining maqsad va vazifalari - История - Рефераты

Xronologiya va metrologiya fanining maqsad va vazifalari

Загружено в:

24.09.2022

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Xronologiya va metrologiya fanining maqsad va vazifalari Reja: 1. Xronologiya va metrologiya fanining maqsad va vazifalari. 2.Xronologiya va metrologiya faniga oid manbalar. 3.Abu Rayxon Beruniyning fan taraqqiyotiga qo`shgan hissasi. 4.Metrik konvensiyaning imzolanishi .

Xronologiya grekcha xronos- “vaqt”, logos- “fan” s о `zlaridan tuzilgan b о `lib, taraqqiyot bosqichlarining vaqtini aniqlash demakdir. Xronologiya XVI asrda tarix fanining rivojlanishi bilan paydo b о `ldi. U ikki qismga b о `linadi: 1 Astronomik (matematik). 2 Tarixiy (texnik) xronologiya. Matematik xronologiya osmon jismlarining harakatini ilmiy kuzatish- izlanishlar va hisob-kitob y о `li bilan aniq astronomik vaqtini о `rganadi. Tarixiy (texnik) xronologiya yozma va arxeologik manbalarni tadbik etish asosida u yoki bu tarixiy voqealarni shuningdek, tarixiy manbalarning vujudga kelish vaqtini aniqlaydi. Tarixiy xronologiya yozma va arxeologik manbalarni tadbiq etish asosida tarixiy voqea, xodisalarni vaqtini, о `rnini aniqlaydi. Yozma yodgorliklarga- qadimgi yozuvlar, bitiklar va kitoblar kirsa, odamlarning qadimiy makonlari, uy - joy, shahar qoldiqlari, qadimgi mozor-k о `rgonlar arxeologik yodgorliklar hisoblanadi. Xronologiya tarixan vujudga kelgan bilimlar tizimidir. Tabiatni kuzatish vaqtni aniqlashda murakkab matematik hisob-kitoblar qadimdayoq xronologiya fani paydo b о `lishiga zamin yaratdi. Shuningdek xronologiya vaqt hisobining turli tizimlarini tarixan vujudga kelishi va rivojlanishini о `rganadi, vaqtni aniqlaydi va belgilaydi, tekshiradi, tarixiy voqea va manbalarni vaqtini hozirgi vaqt hisobiga о `girish bilan shug`ullanadi. Xronologiya fanining rivojlanishi sharqning qadimgi davlatlari, Bobil, Misr, Gretsiya va Rimda kuzatilgan. Tarixiy xronologiya fani rivojiga Abu Rayxon Beruniy katta hissa k о `shgan. Abu Rayxon Muhammad ibn Axmad al-Beruniy о `rta asrning buyuk olimlaridan biridir. Beruniy о `z zamonasining hamma fanlarini egallagan buyuk ensiklopedist olim. Rossiyalik akademik I.Y.Krachkovskiy s о `zi bilan aytganda, u qiziqmagan sohalarni sanab chiqishh osonroqdir.

Beruniy 973 yil 4-sentabrda (Hijriy 362 yili 3 zulxijjada) janubiy Xorazmning Kat (Hozirgi Beruniy) shaxrida tug`ilgan. Yoshligidan ilm-fanga qiziqish qobiliyati kuchli b о `lib, о `z zamonasining mashxur olimi, о `sha davrda “Ptolomey” laqabini olgan Abu Nasr Mansur ibn Iroq q о `lida ta`lim oladi. 1004- yildan boshlab Gurganchda “Dorul xikma va maorif” nomini olgan ilmiy muassasa t о `la shakllanib, Beruniy bu akademiyada 1017- yilgacha ishlagan. Abu Rayxon Beruniy 152 ta asar yozgan, shulardan 30 tasi bizgacha yetib kelgan. 1017 yilda Xorazm saltanati Maxmud G`aznaviy tomonidan zabt etilgach, Ma`mun akademiyasi tarqatilib, Beruniy bir qancha olimlar bilan G`azna shaxriga olib ketiladi. U umrining oxirigacha shu yerda yashab ijod qiladi va 1048 yil 13 dekabr (hijriy 440 yil 3 rajab oyi) da shu yerda vafot etadi. Abu Rayxon Beruniyning birinchi yirik asari “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” kitobidir. Asarning arabcha nomi “Al osor al-boqiya an al-kurun al- xoliya” b о `lib, Yevropada “Xronologiya”, о `zbek sharqshunosligida “Osor al- boqiya” nomi bilan mashxurdir. Beruniy bu asarni 27 yoshida 1000 yilda yozib tamomlagan. Asar arab tilida yozilgan b о `lib, bu kitobni birinchi marta Yevropaga tanishtirgan qishi mashxur nemis olimi Eduard Zaxau (1845-1930) edi. 1957 yilda marxum arabshunos olim M.A.Salye birinchi marta rus tiliga tarjima qiladi. “Yodgorliklar” deb ham atalgan ushbu asarda Beruniy о `ziga ma`lum b о `lgan Xalqlarning: yunonlar, rimliklar, eroniylar, s о `gdiylar, xorazmliklar, harroniylar (yulduzga topinuvchilar), qibtiylar (misrliklar), xristianlar, yaxudiylar, islomgacha b о `lgan arablar va musulmonlarning yil hisoblari, xayitlari va mashxur kishilarini mufassal tasvirlab beradi. Asarda astronomiya va matematikaning k о `p masalalari yoritib berilgan. Beruniy musulmon olimlari ichida birinchi marta yaxudiylar kalendari haqida ma`lumot beradi. “Osor al -boqiya” chulg`ab olgan masalalar bular bilan chegaralanib qolmaydi. Unda juda k о `p tarixiy voqealar, turli millat va dinlarga oid muxim ma`lumotlar, paygambarlar va soxta paygambarlar, podshoxlar, mashxur tarixiy shaxslar va olimlar haqida ma`lumotlar berilgan. Beruniy о `z asarida turli xalqlardagi yil hisoblar, ularning urf-odatlari ustida t о `xtar ekan, О `rta Osiyo xalqlari madaniyatini vuqori k о `yadi.

“Osor al-boqiya”da ham har xil davrda hukm surgan turli podshoxliklar va sulolalarning juda k о `p jadvallari kiritilgan: makedoniyalik batlimuslar (ptolomeylar), rum, xristian, qadimgi eron, sosoniylar sulolasi podshoxlari, arab halifalari (ummaviylar va abbosiylar) kabi. Mazkur jadvallar shunday aniq manbalardan olinganki, podshoxlarning xukmronlik qilgan davrlari deyarli t о `g`ri k о `rsatilib, ular boshqa tarixiy kitoblar bilan solishtirish natijasida t о `la isbot etilgan.

Adabiyotlar ro`yxati : 1.O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T., 2008. 2. “Ta`lim to`g`risida”gi Qonun. T., 1997. II. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlari 1. K а rim о v I. А .Yukcak ma`naviyat-engilmas kuch.T.,2008. 2. K а rim о v I. А .O`zb е kist о nning o`z istiql о l v а t а r а qqiyot yo`li. T., 1992. 3. K а rim о v I. А .T а rixiy x о tir а siz k е l а j а k yo`q. T., 1998. 4. K а rim о v I. А .J а hon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari. T., 2009. va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi.T.,2010 . 8. T.Choriyev. A.Do`stov. Xronologiya.T- "Yangi asr avlodi" - 2003. 9. Mustaqil О `zbekiston tarixi 3 kitob. T- " Sharq" – 2000. l 0. Sharqshunoslik. 2- son. T- 1991. l l .Azimboy Sa `dullayev. Xorazm Ma `m и n Akademiyasi.Xiva-2000 12. Al - Xorazmiy muzeyi. Urganch. 2001. 13. Виуик siymolar, allomar. 2- kitob. T- 1996 . 14. T. Choriyev. A.Do `stov. Kalendarlar tarixi va xronologiya.Q- 2002.

Похожие

Xronologiya fani predmeti, maqsad va vazifalari

Xronologiya fani prеdmеti, maqsad va vazifalari

Numizmatika fanining maqsad va vazifalari

Arxivshunoslik fanining predmeti, maqsad va vazifalari

Paleografiya va epigrafika fanining predmeti,maqsad va vazifalari