XIX-XX asr boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot - История - Рефераты

XIX-XX asr boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

32 KB

XIX-XX asr boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot Reja: 1. XIX-XX asr boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot 2. O’zbekiston mustaqilligi ва Qashqadaryo viloyatida madaniy hayot

Fransiya fanlar Akademiyasining ilmiy xodimi, tarix fanlari doktori Mariya Shuppe bilan Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti, dotsenti tarix fanlari doktori Ashirbek Mo‘minov hamkorligida yaratilgan Rim shahrida Fransuz tilida «Sharq qo‘lyozmalarining katalogi» nomli kitob nashr etildi. Katalogdagi qulyozmalarda Qur’oni Karim, fikx, kalom, tarix tasavvuf, falsafa, mantiq va filologiyaga bag‘ishlangan asarlarni ko‘rish mumkin. Bu qo‘lyozmalarni o‘rganish orqali yurtimizdagi kitobat tarixining taraqqiyot bosqichlari, Qashqa vohasida XVIII-XIX asrlarda keng tarqalgan o‘quv dargohlari – madrasalarning tarixi, ularning faoliyat doirasi, madrasalarda izchil o‘rganilgan fikx, ilohiyot, arab tili va grammatikasi hamda boshqa fanlarning o‘qitish usullari, o‘quv jarayon-lari haqida e’tiborga molik ma’lumotlar borligini guvohi bo‘lamiz deb ta’kidlaydi Toshkent Islom Universiteti tarix fanlari doktori Ubaydulla Uvatov. XIX-XX asr boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot taraqqiy etgan. Bu davrda Nasaf va Keshda xattotlik maktablari rivoj topgani. Aynan XIX asr oxiriga kelib O‘rta Osiyoda kitob chop tila boshlagani, X asrdayoq Samarqandda ishlab chiqarilgan sifatli qog‘ozlar va uning Nasaf va Keshdagi madaniy hayot rivojiga katta turtki bo‘lgani, bu davrda yashab ijod qilgan xattot Nasafiy va Keshiylar Mirzo Yunus Shahrisabziy, Ibrohim Devona, Muhammad Said Nasafiy, Bobobek Ishtibar, Mirzo Abduvahhob, Iskandar Nasafiy, Muhammad Latif Keshiy, Muhammad Yusuf Shahrisabziy, Saidnazar Nasafiy, Mirzo isomiddin Nasafiylar merosi. XIX asr ikkinchi yarmi -XX asr boshida yashab ijod qilgan Sodiq Gulshaniyning “Tarixi Humonnoma” asarida Nasaf shahridagi tarixiy obidalar, madrasa, xonaqoh, maschit, bozorlar va 212 xil xunarmadchilik sohalari, shahar atrofidagi rabotlar va saroylar haqida ma’lumotlar yetiriladi. Mirza Abdulaziz Some’ esa bu davrda Qarshi bekligi aholisi taxminan 100 ming kishini tashkil etishi, katta yer maydonlari borligi, ayniqsa quyi tumanlardagiqishloqlar, Koson atrofidagi dahalar Samarqanddagi SHerdor, Tillakori, Shaybonixon maqbarasi hamda Buxoro va

Nasafning o‘zidagi madrasalar, jumladan Amir Haydar qurdirgan “Madrasa-i Oliy” ga vaqf qilingani haqida ma’lumotlar beradi. 1920-1930-yillarda muhojirlikka mahkum etilgan o‘zbeklar orasidan ortda qolgan tarixiy davrda “Nasafiy”, “Keshiy” deb ataladigan o‘nlab tijoratchi ishbilarmonlar, yirik savdogarlar, san’at ustalari, qo‘shiqchilar, vrach va muhandislar, ulamolar, harbiylar, havaskor shoir va ijodkorlar yetishib chiqdi. Muhojir o‘zbeklar nisbatan zich yashaydigan Saudiya Arabistoni davlatida bir necha bor ilmiy safarlarda bo‘lgan va “Buxoriylar qissasi” kitobining muallifi, tarixchi olim, professor – Sayfiddin Jalilov ushbu mamlakatda o‘tgan tarixiy davrda o‘zbeklar orasidan 650 nafar islom olamida e’tirof etilgan diniy ulamolar yetishib chiqqanligini qayd qiladi. Shuningdek, otaxon tarixchi eng mashhur ulamolarning ro‘yxatini ham keltirgan. Filolog olim, taniqli tilshunos, o‘zbek, ingliz, nemis, rus tillaridan yetuk mutaxassis, AQShning Indiana shtatida Bulmington Indiana universiteti talabalariga turkiy tillardan saboq bergan Xayrulla Ismatullayev 1991 yilning 1 fevralida “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasida AQShdagi Nasafiylar oilasi haqida yirik maqola chop ettirgan. Mustaqillik bizga o‘z tariximizni yanada chuqurroq o‘rganish, boy madaniy merosimizdan to‘la bahramand bo‘lish imkoniyatini berdi. O‘nlab mashhur allomalarimizning maqbaralari obodonlashtirildi, nomlari va asarlari xalqimizga qaytarildi. Shular qatori Nasaf va Kesh shaharlari tarixiga ham qiziqish tobora ortib bormoqda. Prezident I.A.Karimov rahnamoligida tarixiy qadriyatlarimiz, ulug‘ ajdodlarimizning xalqimiz ma’naviyatiga qo‘shgan bebaho merosini chuqur ilmiy tadqiq etish va targ‘ib qilish, muqaddas ziyoratgohlarni obodonlashtirish, me’moriy yodgorliklarni ta’mirlab ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylash davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi.

Qashqadaryo viloyatida jami 894 madaniy obidalar ro‘yxatga olingan bo‘lib, 216 tasi respublika, 678 tasi esa mahalliy ahamiyatga molik yodgorliklar hisoblanadi. Vohadagi 400 dan ziyod arxeologik yodgorliklardan 100 tasi antik davrga, 120 dan ziyodi qadimgi va o‘rta asrlarga oiddir. Qarshi shahri atrofidagi 123 yodgorlik miloddan oldingi va milodning boshlariga taaluqlidir. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 29 sentabridagi «Qarshi shahrining 2700 yilligini nishonlashga tayyorgarlik ko‘rish to‘g‘risida» gi qaroriga asosan, Qarshi shahrining tarixiy markazini obodonlashtirish va tarixiy obidalardan Qashqadaryo ko‘prigi, Abdulaziz, Qilichbek, Bektemir madrasalari, Qarshi qal’asi devori, o‘zbek hammomi,Charmgar, Xo‘ja Ubayd jarroh, hamda Ko‘kgumbaz masjidlarini qayta ta’mirlash ishlari amalga oshirildi. Ushbu yodgorliklar uzoq o‘tmishga ega bo‘lib Mahmud ibn Valini yozishicha «Naxshab- Movarounnahr shaharlaridan biri; o‘tmishda uni Nasaf ham deb atashgan. Abdullaxon Shayboniy davrida uni me’moriy qurilishlari jahon miqyosidagi katta shaharlar bilan bellashish darajasiga yetdi. Unda madrasalar, masjidlar, xonaqohlar va hammomlar bor». Buyuk allomalarimizning ibratli hayoti va boy merosini har tomonlama chuqur o‘rganish hamda keng ko‘lamda targ‘ib qilish maqsadida Qashqadaryo viloyati hokimi, O‘zbekiston Oliy Majlisi Senatining a’zosi N.Zayniyevning tashabbusi bilan 2007 yil 3 martda “Nasafiy va Keshiylar merosini o‘rganish ilmiy markazi”ning tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori qabul qilingan edi. Qarorga ko‘ra mazkur ilmiy markaz universitetimiz qoshida tashkil etilib, unga taniqli manbashunos olim tarix fanlari doktori, professor U.Uvatov rahbar etib tayinlandi. Shuningdek, markaz ishchi guruhiga yetakchi tarixchi, qadimshunos, elshunos, manbashunos, adabiyot-shunos olimlar, taniqli adiblar va din ulamolari ham jalb etildi. Professor U.Uvatov 2007 yil bahorida Angliyaga qilgan ilmiy safarida Britaniya muzeyi kutubxonasida 100 dan ziyod nasaf va keshlik allomalarning bizga noma’lum asarlarini izlab topishga muvaffaq bo‘ldi. Olim 2008 yilda Saudiya

Arabistonida ham bo‘lib, nasafiylar va keshiylar ilmiy merosini tadqiq etish bilan jiddiy shug‘ullandi. Olim shayx Abdusalom Muborak Furiyning arab tilidagi “Siyrat al-Imom al- Buxoriy” kitobini “Imom al-Buxoriy” nomi bilan o‘zbek tiliga tarjima qilib, nashr ettirdi. Shuningdek olimning “Hadis ilmining sultoni” nomli risolasi ham chop etildi. Markaz tashabbusi bilan 2008 yil iyunda “Nasaflik allomalarning jahon madaniyatida tutgan o‘rni”, 2010 yil may oyida “Nasaf va Kesh tarixi manbalarda” mavzusida Respublika ilmiy-nazariy konferensiyalar o‘tkazildi va to‘plamlar nashr etildi. Toshkent Islom Universiteti axborotnomasida professor U.Uvatov bosh muharrirlik qilayotgan “Imom al-Buxoriy saboqlari” jurnali sahifalarida ham Qashqadaryo vohasi tarixiga oid ilmiy maqolalar bosilib chiqmoqda.

АDАBIYOTLАR: 1.Каримов И.А. Юксак маънавият енгилмас куч. Т.,2008 . 2.Каримов И.А. "Тарихий хотирасиз келажак йўқ Т., 1998. 3.Каримов И.А. "Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли". Т. 1992. 4.Каримов И.А. "Ватам саждагох каби муқаддасдир" Т. 1996. 5 . Шаҳрисабз минг йиллик мероси Т. “Шарқ” 2002 .

Похожие

XIX asr va XIX boshlarida Nasaf va Keshda madaniy hayot

XIX asr oxiri XX asr boshlarida Buayot

XIX asr oxiri -XX asr boshlarida Yaponiya

XIX asr oxiri XX asr boshlarida AQSH

XIX asr oxiri XX asr boshlarida Avstriya - Vengriya