Ta’lim to`g`risidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Jismoniy tarbiya va sport - История - Рефераты

Ta’lim to`g`risidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Jismoniy tarbiya va sport

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

92 KB

Ta’lim to`g`risidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Jismoniy tarbiya va sport Reja: 1. Mustaqillikning dastlabki yillaridagi ta’lim sohasidagi islohotlar. ―Ta’lim to`g`risidagi Qonun va ―Kadrlar tayyorlash milliy Dasturining qabul qilinishi. 2. Ta’lim sohasidagi islohotlarning yangi bosqichga ko`tarilishi. Maktabgacha ta’lim vazirligining tashkil topishi va kollej va litseylarning isloh qilinishi. 3. O`zbekiston respublikasida mustaqillik yillarida jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi .

Mustaqillikning dastlabki yillaridagi ta’lim sohasidagi islohotlar. Ta’lim to`g`risidagi qonun va kadrlar tayyorlash milliy dasturining qabul qilinishi. O`zbekiston Respublikasi mustaqillikning dastlabki yillaridanoq yosh avlodning ta’lim-tarbiyasiga katta e’tibor qaratib kelmoqda. Shu boisdan yoshlar ta’lim-tarbiyasi davlat siyosatining ustivor darajasiga ko`tarildi. Bunga jamiyatimizdagi so`nggi yillardagi ijobiy o`zgarishlar misol bo`la oladi. «Maktab-bu hayot-mamot masalasi, kelajak masalasi. Uni davlat, hukumat va hokimlarning o`zi hal qilolmaydi. Bu butun jamiyatning ishi, burchiga aylanishi kerak», — deydi Prezident Sh.M.Mirziyoyev. Bolalarga doir davlat siyosatini Bola huquqlari to`g`risidagi konvensiyaga muvofiqlashtirish maqsadida O`zbekiston Respublikasida bu talablarni to`la ro`yobga chiqarish yuzasidan qonunchilik, ma’muriy va boshqa yo`nalishda chora- tadbirlar belgilangan. Bolalar huquqini tartibga soluvchi O`zbekiston qonun xujjatlari tizimini mamlakat Kostitutsiyasi, oila kodeksi, Mehnat kodeksi, ―Ta’lim to`g`risidagi Qonuni va boshqa bir qancha qonunlar tashkil etadi. ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, ―Ta’lim to`g`risidagi Qonun, ular asosida ishlab chiqilgan UO`TDS va BMT ning ―Bola huquqlari to`g`risidagi Konvensiyasidan kelib chiqqan holda maxsus ta’lim mazmunining yangilanuvi jarayoni boshlandi162. MDH mamlakatlari, jumladan O`zbekistonda ta’lim darajasi ko`rsatkichi juda yuqori. O`zbekistonda ta’lim ko`rsatkichi 0,99 ni tashkil etsa, ayni paytda dunyoda bu ko`rsatkich 0,77 ni tashkil qiladi. O`zbekiston ta’lim ko`rsatkichi bo`yicha Yevropa ittifoqi tarkibiga kiradigan Malta (0,86), Ruminiya (0,90), Xorvatiya (0,90), Markaziy Amerikaning sanoati eng rivojlangan mamlakati Kosta Rika (0,87) va Xitoy Gonkongidan (0,87) oldinda. Bu ko`rsatkich bo`yicha O`zbekiston neft hisobidan boyib ketgan Baxrayn va Bruney (0,88), Quvayt (0,87), Qatar (0,86), BAA (0,71), shuningdek iqtisodiy va texnik rivojlanish sohasida katta muvaffaqiyatga erishgan Meksika (0,86) va Malayziyadan (0,84) oldinda turadi. Mustaqillik yillarida xalq ta’limini isloh qilish, kadrlar tayyorlash tizimini mustahkamlash sohasida muhim chora-tadbirlar amalga oshirildi. Yangi oliy o`quv

yurtlari tashkil etilib bilimlarning yangi tarmoqlari bo`yicha kadrlar tayyorlash yo`lga qo`yildi. 2004-yil 21-may -O`zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining «2004-2009-yillarda maktab ta’limini rivojlantirish davlat umummilliy dasturi to`g`risida» gi Farmoni e’lon qilindi. Ta’limni isloh qilish quyidagi tamoyillar asosida olib borildi: - ta’lim tarbiyaning insonparvarligi va demokratiyaviyligi; - ta’lim tizimining uzluksizligi, izchilligi, ilmiyligi va dunyoviyligi; - ta’limda umuminsoniy va milliy-madaniy, ma’naviy qadriyatlarning ustuvorligi; - e’tiqodi, dinidan qat’i nazar, barcha fuqarolar uchun ta’lim olish imkoniyatlari yaratilganligi; - ta’lim muassasalarining siyosiy partiyalar va harakatlar ta’siridan holiligi. O`zbekiston mustaqilligiga erishgan dastlabki kunlardan boshlab eng muhim masalalardan biri eskicha tafakkur, e’tiqodidan qutilgan, istiqlol uchun, o`z ona- yurti uchun xizmat qiladigan kadrlar tayyorlash masalasi bo`ldi. Eski tuzumni asta- sekin tag-tomiri bilan tugatib, batamom yangi, jahonning ilg`or taraqqiy etgan mamlakatlari yulidan boradigan haqiqiy demokratik jamiyat qurish endilikda yangicha fikrlaydigan quyidan tortib yuqori toifadagi kadrlarga bog`liq bo`lib qoldi. O`zbekistonda ta’limning insonparvarligining muhim faktorlaridan biri sog`lom bolalar qatori imkoniyati cheklangan bolalar uchun ham ta’limning barcha shakllarida teng imkoniyatlar yaratib berilganligidir. Bunday bolalar ular uchun maxsus ishlab chiqilgan ta’lim dasturlari bo`yicha ta’lim muassasalarida o`qish va tarbiyalanish hamda o`z jismoniy, aqliy qobiliyatlari va hohishlariga mos bo`lgan ta’lim olish huquqiga ega. Tibbiy -psixologik komissiyaning tavsiyasi bo`lgan taqdirda jismoniy yoki ruhiy rivojlanishlarida nuqsoni bo`lgan bolalar va nogiron bolalarning ota onalari o`z hohish istagiga ko`ra hamda bolaning qiziqishlaridan kelib chiqqan holda

ta’lim muassasasi turini (ya’ni umumta’lim yoki ixtisoslashtirilgan) tanlash huquqiga ega. Ular uchun uzoq muddatli davolanishga muhtoj bo`lgan bolalarni sog`lomlashtirish va ularga ta’lim berish uchun ularning nuqson turlari va uning darajalarini inobatga olgan xolda davlat tomonidan to`liq yoki qisman ta’minlanadigan quyidagi turdagi ta’lim maskanlari faoliyat yuritadi. 1. Maxsus maktab va sanatoriya turidagi maktab internatlardagi ta’lim. 2. Uyda yakka tartibdagi ta’lim; 3. Inklyuziv ta’lim. 4. Maxsus maktab va sanatoriya turidagi maktab internatlarning o`zi ham 2turga bo`linadi. Ular: 5. Maxsus maktablar 6. Sanatoriya turidagi maktab internatlar. Bundan tashqari bolalar muruvvat uylari ham mavjud bo`lib, ular O`zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tizimiga kiradi. Bolalar muruvvat uylariga aqliy rivojlanishida nuqsoni bo`lgan, ruhiy kasal, ta’lim olish va mehnat qilishga, kasb o`rganishga layoqatsiz 4 yoshdan 18 yoshgacha bo`lgan nogiron bolalar joylashtiriladi. Bugungi kunda Respublikamizda 5 ta imkoniyati cheklangan bolalar uchun ―Muruvvat internat uylarida 1,5 ming nafardan ziyod nogiron bolalar davlat ta’minotiga olingan. Ixtisolashtirilgan ta’lim muassasalarining soni esa, sakson beshtani tashkil qilib, sakkizta turga bo`linadi. Mazkur muassasalarda 8turdagi: kuzi ojiz, zaif ko`ruvchi, kar va zaif eshtuvchi, aqli zaif, ruxiy rivojlanishi sustlashgan, tayanch xarakati a’zolari xarakati buzilgan, nutqida murakkab nuqsoni bo`lgan bolalar ta’lim tarbiya oladilar. Ularning ta’lim-tarbiyasi bolalarning individual xususiyati va qobiliyatini hamda differensial yondashuvni e’tiborga olgan xolda, 13 turdagi o`quv reja asosida amalga oshiriladi. Maxsus maktablarning ta’lim jarayonida bolalarning sog`ligini tiklash, davolash, reabilitatsiya, ijtimoyi xayotga moslashtirish, korreksion ta’lim tarbiya, ijtimoyi mexnatga o`rgatish kabi tadbirlarni amalga oshirish bolalarning kasallik turiga kura belgilanadi. Ota-

onasining qaramog`idan mahrum bo`lgan aqliy rivojlanishida kamchiligi bo`lgan bolalar uchun maxsus mexnat-ta’lim maktabida ta’lim olish imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, mamlakatimizda yigirma ikkita sanatoriy turidagi maktab- internat mavjud bo`lib, 6087 nafar bolalar tahsil oladilar. Bunday ta’lim muassasalarida skolioz bilan kasallangan, sil va nafas olish organlarining surunkali xastaliklariga chalingan bolalar davolanish hamda maxsus sharoitlarda ta’lim olish imkoniyatiga ega. Jumladan, suyak kasalligiga chalinganlar uchun jami 10 ta maktab internatda 2877 nafar nogiron bolalar va sil kasalligiga chalinganlar uchun 13 ta maktab-internat bo`lib, ularda 3210 nafar nogiron bolalarga o`rta ta’lim ma’lumoti beriladi, surunkali kasalliklarga chalingan zaif bolalar uchun sanatoriya tipidagi 5 ta maktab-internatida 1541 nafar bola tahsil olmoqda. Mustaqillikning dastlabki yillarida 19347 nafar nogiron bolalar bo`lib, ularning 12717 nafari maxsus maktablarga jalb qilingan.5513 nafar bola sanatoriya turidagi maktab internatlarda tahsil olgan. Maxsus maktab internatlarga boruvchi bolalar 1991 yilda 18169 nafarni tashkil qilgan bo`lsa173, 2020 yilga kelib nogiron bolalar soni 17708 taga kamaygan. YA’ni, keyingi 5 yil mobaynida nonormal rivojlangan bolalar tug`ilishi 1,3 barobarga kamaydi. 6 — 15 yoshgacha bo`lgan bolalar o`rtasida o`tkir respirator virus infeksiyalari bilan kasallanish — 9,7 %ga, pnevmoniya bilan — 49,1 %, bronxit bilan — 32,8%, skolioz bilan kasallanish —32,7 %ga pasaydi. Birgina 2010 yildan 2012 yilgacha bo`lgan davr oralig`ida nogiron bolalar soni 105102 tadan 96047taga kamaygan. Buni birinchi sabablaridan biri O`zbekistonda nogiron bolalar tug`ilishining kamayishi bilan izohlansa, ikkinchidan 1996 yildan inklyuziv ta’lim tizimi joriy qilinishi munosabati bilan ko`pgina bolalar sog`lom bolalar qatori umumiy maktablarda tahsil olmoqdalar. Ko`zi ojiz va zaif ko`ruvchi bolalar soni 1692 tadan 2540 taga ortdi. Maxsus maktab internatlarda tahsil oluvchi kar va zaif eshituvchi bolalar soni 3026 tadan 5100 taga ortdi. Buning sabababi, umumta’lim maktablarida eshitmaydigan bolalarni sog`lom bolalar bilan birga o`qitish uchun kerakli sharoit va mutaxassislar mavjud emas. Bunday ta’lim tayyorlanmagan

bolaning ruhiy va jismoniy holatiga salbiy ta’sir ko`rsatishi mumkin. Shu jumladan, intellekti normal bo`lgan biroq ko`rishda nuqsoni bor bolalarning ham umuta’lim maktablarida ta’lim olishi biroz qiyin. Shuning uchun ham bunday bolalar maxsus maktab internatlarda tahsil olishni ma’qul ko`radilar. 29-30-avgust kunlari Toshkentda birinchi chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX scssiyasi bo`lib o`tdi. 27-avgustda «Ta’lim to`g`risida» gi Qonun (yangi tahrirda) va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilindi. Mazkur dasturning maqsadi ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o`tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to`la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratishdir. Ushbu maqsadni ro`yobga chiqarish quyidagi vazifalar hal etilishini nazarda tutadi: «Ta’lim to`g`risida» gi O`zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ta’lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta’lim muassasalari hamda ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasida raqobat muhitini shakllantirish negizida ta’lim tizimini yagona o`quv-ilmiy-ishlab chiqarish majmui sifatida izchil rivojlantirishni ta’minlash; - ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga oshirilayotgan yangilanish, rivojlangan demokratik huquqiy davlat qurilishi jarayonlariga moslash; - kadrlar tayyorlash tizimi muassasalarini yuqori malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiy maqomini ko`tarish; kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jamiyat ehtiyojlaridan, fan, madaniyat, texnika va texnologiyaning zamonaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish; ta’lim oluvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning va ma’rifiy ishlarning samarali shakllari hamda uslublarini ishlab chiqish va joriy etish; ta’lim va kadrlar tayyorlash, ta’lim muassasalarini attestatsiyadan o`tkazish va akkreditatsiya qilish sifatiga baho berishning xolis tizimini joriy qilish;

- yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda ta’limning talab qilinadigan darajasi va sifatini, tayyorlash tizimining amalda faoliyat ko`rsatishi va barqaror rivojlanishining kafolatlarini, ustuvorligini ta’minlovchi normativ, moddiy-texnika va axborot bazasini yaratish; - -ta’lim, fan va ishlab chiqarish samarali integratsiyalashuvini ta’minlash, tayyorlanayotgan kadrlarning miqdori va sifatiga nisbatan davlatning talablarini, shuningdek nodavlat tuzilmalari, korxonalar va tashkilotlarning buyurtmalarini shakllantirishning mexanizmlarini ishlab chiqish; - uzluksiz ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimiga budjetdan tashqari mablag`lar, shujumladan chet el investitsiyalarini jalb etishning real mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; - kadrlar tayyorlash sohasida o`zaro manfaatli xalqaro hamkorlikni rivojlantirish kabi vazifalarni amalga oshirishni nazarda tutadi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi mazkur maqsadlarni amalga oshirishni quyidagi bosqichlarda malga oshiradi: 1. Birinchi bosqich (1997 — 2001 yillar) mavjud kadrlar tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh qilish va rivojlantirish uchun huquqiy, kadrlar jihatidan, ilmiy-uslubiy, moliyaviy-moddiy shart-sharoitlar yaratish. 2. Ikkinchi bosqich (2001 — 2005 yillar) Milliy dasturni to`liq ro`yobga chiqarish, mehnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda unga aniqliklar Majburiy umumiyO`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limiga, shuningdek o`quvchilarning qobiliyatlari va imkoniyatlariga qarab, tabaqalashtirilgan ta’limga o`tish to`liq amalga oshiriladi. Ta’lim muassasalarini maxsus tayyorlangan malakali pedagog kadrlar bilan to`ldirish ta’minlanadi, ularning faoliyatida raqobatga asoslangan muhit vujudga keltiriladi. 3.Uchinchi bosqich (2005 va undan keyingi yillar) to`plangan tajribani tahlil etish va umumlashtirish asosida, mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada

rivojlantirish. Ta’lim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalari yanada mustahkamlanadi, o`quv-tarbiya jarayoni yangi o`quv-uslubiy majmualar, ilg`or pedagogik texnologiyalar bilan to`liq ta’minlanadi. «Ta’lim to`g`risida», «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasi qonunlariga va O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «O`zbekiston Respublikasida o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limini tashkil etish chora-tadbirlari to`g`risida» 1998 yil 13 maydagi 204-son qaroriga muvofiq kasb-hunar kollejlari tashkil qilina boshladi. 1999-2000 o`quv yilidan boshlab — tayanch pedagogika institutlari va universitetlar talabalarini tayyorlash dasturiga yangi ta’lim, kasb-hunar dasturlari hamda akademik litseylar va kasb- hunar kollejlarida o`qitish uslubiyoti bo`yicha maxsus kurslar kiritildi. Viloyatlarda ham yangidan-yangi o`quv yurtlari ochildi. Birinchi Prezident I. Karimovning 1992 yil 28 fevral Farmoni bilan 8 viloyat pedagogika institutlariga universitet maqomi berildi. Bu respublika hukumatining izchil madaniy-ma’rifiy siyosatining yana bir dalili bo`ldi. Viloyatlarda oliy universitet ta’limini tashkil etish, bu joylarda ilmiy-ma’rifiy ishlarni rivojlantirishga, eng olis vachekka shaharlarni madaniy-ma’rifiy markazga aylantirishga asos bo`ldi. 2000 yil boshlariga kelib, mamlakatimizda 61 ta oliy, 258 ta o`rta maxsus o`quv yurtlari, shu jumladan, 75 ta kollejlarda 360 mingdan ortiq talaba bilim olmoqda. Mustaqilligimiz kelajagi yoshlar qo`lida ekan bilimdon, ma’naviyatli, mustaqil fikrlab, mustaqil ish yuritadigan yoshlarni, yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda, jamiyatimizning eng katta boyligi, millatimizning intellektual, aql- zakovat boyligi bo`lmish yigit-qizlarimizni tarbiyalash mamlakatimiz hayotida birinchi darajali vazifa etib qo`yilmoqda. Ta’lim sohasidagi islohotlarning yangi bosqichga ko`tarilishi. Maktabgacha ta’lim vazirliginig tashkil topishi va kollej va litseylarning isloh qilinishi. Ta’lim tizimini isloh qilishning ustuvor yo`nalishlarini belgilash, zamonaviy bilim va yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlarga ega, mustaqil fikrlaydigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayonini sifat jihatidan yangi bosqichga ko`tarish

maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 23 avgust kuni xalq ta’limi tizimini rivojlantirish, pedagoglarning malakasi va jamiyatdagi nufuzini oshirish, yosh avlod ma’naviyatini yuksaltirish masalalariga bag`ishlangan videoselektor yig`ilishi bo`lib o`tdi. Davlatimiz rahbari Prezidentlik faoliyatining dastlabki kunlaridan boshlab yurtimizda innovatsion va kreativ fikrlaydigan zamonaviy kadrlar tayyorlash, yoshlarni vatanparvarlik ruhida, yuksak ma’naviyat egalari etib tarbiyalash, shu maqsadda ta’lim tizimini takomillashtirish masalalariga alohida e’tibor qaratib kelmoqda. Ma’lumki, murakkab o`tish yillarida maktablardagi ma’naviy-ma’rifiy muhit, o`qituvchi kasbining obro`yi, nufuzi pasayib ketgani, yangi davr pedagoglarini tarbiyalash, pedagogika fanini rivojlantirish, innovatsion ta’lim texnologiyalarini joriy etishga yetarli e’tibor berilmagani sohada bir qator jiddiy muammolarni keltirib chiqardi. Keyingi yillarda ana shu muammolarni samarali hal etish, kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish bo`yicha mamlakatimizda ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan tomonidan xalq ta’limi tizimiga oid 6 ta farmon va qaror, Vazirlar Mahkamasining 21 ta qarori qabul qilinib, bu sohadagi islohotlarning huquqiy-me’yoriy asoslari mu stahkam landi. Ota-onalar, jamoatchilikning istaklari inobatga olinib, yurtimizda 11 yillik maktab ta’limi tizimi tiklandi. 2017-2019 yillarda yurtimizda 157 ta umumta’lim maktabi yangidan qurildi. Ulug` allomalarimiz - Mirzo Ulug`bek va Muhammad Xorazmiy nomidagi iqtidorli bolalar maktablari, Hamid Olimjon va Zulfiya, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov, Ibroyim Yusupov, Ishoqxon Ibrat, Muhammad Yusuf, Halima Xudoyberdiyeva nomlari bilan atalgan ijod maktablari, ―Temurbeklar maktabi, Prezident maktablari, xususiy maktablar singari yangi va zamonaviy namunadagi ta’lim dargohlari tashkil etilgani yurtimiz farzandlari uchun ta’lim-tarbiya olish borasida yangi imkoniyatlar ochib bermoqda. Ta’lim-tarbiya ishlarini samarali olib borishda erkak o`qituvchilarning alohida o`rni va ta’siri borligi hisobga olinib,

ko`rilgan aniq chora-tadbirlar natijasida xalq ta’limi tizimiga 12 ming 871 nafar erkak o`qituvchi qaytdi. Pedagog xodimlar mehnatini rag`batlantirish bo`yicha katta ishlar qilinmoqda. Oxirgi 3 yilda o`qituvchilarning ish haqi o`rtacha 2,5 barobar oshirildi. Uzoq tumanlarga borib ishlayotgan pedagog kadrlar mehnatini rag`batlantirish bo`yicha aniq mezonlar belgilandi. Ularga 50 foizgacha qo`shimcha oylik ustamalar to`lanmoqda. Bu olis hududlarda yetishmayotgan mingdan ziyod o`qituvchini jalb etish imkonini berdi. Nafaqa yoshida faoliyatini davom ettirayotgan o`qituvchilarga pensiyasi to`liq miqdorda berilmoqda. Bugungi kunda respublikada 114 ta oliy ta’lim muassasasi mavjud bo`lib, ulardan 93 tasi mahalliy hamda 21 tasi xorijiy oliy ta’lim muassasasi va ularning filiallari hisoblanadi. Jumladan, so`nggi 3 yilda yangi 6 ta oliy ta’lim muassasasi, 17 ta filial va 14 ta xorijiy oliy ta’lim muassasasi filiali tashkil etildi. Kadrlar buyurtmachilari takliflari asosida Oliy ta’lim yo`nalishlari va mutaxassisliklari klassifikatoriga 329 ta ta’lim yo`nalishi va 582 ta magistratura mutaxassisligi kiritildi. 2019-2020 o`quv yilida 59 ta oliy ta’lim muassasasida sirtqi ta’lim, 10 ta oliy ta’lim muassasasida kechki ta’lim shakli joriy etildi. Respublika oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan talabalar soni bakalavriat ta’lim yo`nalishi bo`yicha 410 ming, magistratura mutaxassisligi bo`yicha esa 13 ming nafarni tashkil qilib, so`nggi 3 yilda 1,7 baravarga oshdi. Talabalarning 54,8 foizi gumanitar va pedagogik, 25,2 foizi ishlab chiqarish- texnik, 5,2 foizi ijtimoiy soha, iqtisod va huquq, 5,9 foizi qishloq va suv xo`jaligi, 4,4 foizi sog`liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot, 4,5 foizi xizmat ko`rsatish bilim sohalariga oid ta’lim yo`nalishlari va mutaxassisliklari bo`yicha tahsil olmoqdalar. Magistratura talabalarining 40,8 foizi gumanitar va pedagogik, 23,3 foizi ishlab chiqarish-texnik, 13,3 foizi ijtimoiy soha, iqtisod va huquq, 5,9 foizi qishloq va suv xo`jaligi, 13,5 foizi sog`liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot, 3,2 foizi xizmat ko`rsatish bilim sohalariga oid ta’lim yo`nalishlari bo`yicha tahsil olmoqdalar.

2019-2020 o`quv yili uchun qabul parametrlari 121 mingtani tashkil etdi va o`tgan yilga nisbatan 18 foizga, 2016 yilga nisbatan esa 92 foizga oshdi. Respublikaning 16 ta oliy ta’lim muassasasida 2018/2019 o`quv yilidan boshlab xorijiy oliy ta’lim muassasalari bilan hamkorlikda qo`shma ta’lim dasturlari asosida kadrlar tayyorlash faoliyati yo`lga qo`yildi. O`zbekiston Milliy universiteti huzurida Nanotexnologiyalarni rivojlantirish markazi, Yarimo`tkazgichlar fizikasi va mikroelektronika ilmiy-tadqiqot instituti, Biofizika va biokimyo instituti, Intellektual dasturiy tizimlar ilmiy-amaliy markazi tashkil etildi. Bugungi kunda oliy ta’lim muassasalaridagi ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengashlar soni 84 tani tashkil qilmoqda (2017 yilda 48 ta). So`nggi 3 yilda 1 693 nafar professor-o`qituvchi doktorlik dissertatsiyasini himoya qilishi natijasida oliy ta’lim muassasalarida ilmiy darajaga ega pedagog xodimlar soni 9 636 nafarga yetdi (shundan 2 130 nafari fan doktori (DSc), 7 506 nafari fan nomzodi (PhD) hamda respublika oliy ta’lim muassasalarining ilmiy salohiyati 5,1 foizga oshishiga erishildi. So`nggi 3 yilda oliy ta’lim muassasalarining 1 611 nafar professor- o`qituvchisi xorijiy oliy ta’lim muassasalarida stajirovka o`tashi va malaka oshirishi ta’minlandi. Xalqaro hamkorlik doirasida xorijiy oliy ta’lim va ilmiy muassasalar magistratura mutaxassisligiga 112 nafar, doktoranturasiga 51 nafar yoshlar ta’lim olishga qabul qilindi. "El-yurt umidi" jamg`armasi orqali 46 nafar professor-o`qituvchining Kanada, Buyuk Britaniya va Italiya davlatlarida stajirovka o`tashi ta’minlandi. 2017-2019 yillarda ta’lim jarayoniga 1 154 nafar xorijlik yuqori malakali pedagog xodim va olim jalb etildi (AQShdan 94 nafar, Yevropa mamlakatlaridan 445 nafar, Osiyo mamlakatlaridan 299 nafar, MDH mamlakatlaridan 316 nafar). Oliy ta’lim sohasida davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish, hududlarda davlat va nodavlat oliy ta’lim muassasalari faoliyatini tashkil etish asosida oliy ta’lim bilan qamrov darajasini 50 foizdan oshirish, sohada sog`lom raqobat muhitini yaratish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29

apreldagi farmoniga muvofiq, Xalq ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlandi. Unda 48 ta maqsadli ko`rsatkichlarga erishish bo`yicha aniq mexanizmlar belgilandi. Masalan, 2030 yilga borib o`quvchilar bilimini baholash bo`yicha PISA xalqaro dasturi reytingida O`zbekistonning jahondagi yetakchi 30 ta mamlakat qatoridan joy egallashi maqsad qilib qo`yilgan. Shu munosabat bilan Vazirlar Mahkamasi, Moliya va Xalq ta’limi vazirliklariga 2020 yilda xalq ta’limi xodimlari oylik ish haqini oshirish yuzasidan ko`rsatmalar berildi. Uzoq qishloqlardagi maktablarga o`qituvchilarni jalb etishni yanada rag`batlantirish uchun ularga uy-joylar, avtotransport uchun kreditlar berish ham ko`zda tutilgan. Bu ishlar davlatimiz tomonidan izchil davom ettiriladi. Lekin bu - masalaning bir tomoni. Ikkinchi tomondan, o`qituvchi va murabbiylarning o`zi ham bilim va kasb mahoratini oshirish, jamoat ishlarida faol ishtirok etish, halol mehnati va tashabbuskorligi bilan bu kasbning obro`sini oshirishi kerakligiga urg`u berildi. Maktablardagi ma’naviy-tarbiyaviy ishlarni yangicha asosda tashkil etish, ―Milliy g`oya, ―Odobnoma, ―Dinlar tarixi, ―Vatan tuyg`usi kabi fanlarni birlashtirgan holda, yagona ―Tarbiya fanini joriy qilish zarurligi qayd etildi. Maktablarga buyuk allomalar, davlat va siyosat arboblari, mashhur sarkarda ajdodlarimizning nomlarini berish muhimligi ta’kidlandi. 10-11-sinflar joriy etilib, kollejlarda kontingent qisqarishi munosabati bilan mavjud moddiy-texnika bazasidan samarali foydalanish maqsadida 7 ta kollej va akademik litsey negizida yangi 3 ta oliy ta’lim muassasasi filiallari va 1 ta oliy ta’lim muassasasi tashkil etilmoqda. Hozirgi kunda ilmu fan sohasida ham raqobat muhiti hayotiy zarurat bo`lib qoldi. Busiz esa taraqqiyot bulmaydi. Ilm-fandagi raqobat yangi-yangi fikr va goyalarga turtki beradi, kishi dunyoqarashini kengaytiradi. Qaysi universitet o`z ixtirolari, ilmiy xulosa va ishlanmalari bilan nom chiqarsa, usha universitetning nufuz va e’tibori osha boradi. To`rtinchidan, viloyatlarning kelajak taraqqiyoti ana shu hududlardagi oliy ta’lim markazlari bilan bevosita bog`liq. Viloyatlarda ishlab chitsarishni yanada

rivojlantirish uchun yangi sohalarni egallash, yangi ixtisosliklarni tashkil etish, zarur kadrlarni shu joylarda tayyorlash imkoniyati tug`ildi. Oldindan markazda o`qigan kadrlarni viloyatga yuborish masalasi ancha- muncha muammo edi. Viloyatlarda universitetlar filiallari tashkil etilishi bilan bu muammoning ham yechimi topildi. Beshinchidan, viloyatlardagi universitetlar vositasida dunyoning eng ilg`or, mashhur o`quv yurtlari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlari paydo bo`ldi. Bu esa o`z navbatida dunyo tajribasini hayotga tezroq olib kirish, fan va texnikani yangi o`zanga burish, shu asosda mamlakat taraqqiyotini jadallashtirish imkonini berdi. Kadrlar tayyorlash sohalari tarkibiy tuzilishi loyihasida yoshlarni oliy o`quv yurtlariga yanada ko`proq qamrab olish bo`yicha batafsil ma’lumot berildi. 2018- 2019 o`quv yilida mamlakatimiz oliy o`quv yurtlariga 96 ming 950 talaba qabul qilingan bo`lsa, 2019-2020 yilda 123 ming 170 nafar yigit-qiz o`qishga jalb etiladi. Bu ko`rsatkichni 2022-2023 o`quv yilida 180 mingtaga yetkazish rejalashtirilgan. Oliy ta’limga innovatsiya investitsiyalarini - xorijiy ta’lim-ilm texnologiyalarini jalb etish borasida ham keng ko`lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2018 yilda yurtimizda Rossiyaning 2, Janubiy Koreyaning 2, Latviyaning 1 oliy ta’lim muassasasi filiallari tashkil etildi. Joriy yilda Hindistonning 2, Rossiyaning 2 va AQShning 1 oliy ta’lim muassasasi filiali talabalarni qabul qiladi. Ulardagi ta’lim jarayoniga 832 nafar xorijiy mutaxassis jalb etilgan. Innovatsion rivojlanish vazirligi huzurida tashkil etiladigan yoshlar akademiyasi ham ilm-fan vakillarini qo`llab-quvvatlashga xizmat qiladi. Ushbu akademiyaga innovatsion fikrlaydigan iqtidorli talabalar va 40 yoshgacha bo`lgan olimlar, tashabbuskor yoshlar a’zo bo`ladi. Akademiyada sun’iy intellekt, qayta tiklanadigan energiya manbalari, robot texnikasi va mexatronika, farmatsevtika, biotexnologiya, dasturlash, sanoat dizayni, 3D modellashtirish kabi yo`nalishlarda ilmiy ishlar olib boriladi. Maktabgacha tarbiya O`zbekiston xalq ta’limi tizimida birinchi bosqichdir. Bu bosqichda xilma-xil toifadagi, turlicha muassasalarni ko`rish mumkin. YA’ni

bolalar yaslilari, bolalar bog`chalari, yasli bog`chalar, sog`lomlashtirish bog`chalari, akliy, jismoniy jihatdan nogiron bolalar bog`chalari, xonadon bog`chalari, mavsumiy bog`chalar va xakozolar shu tizimga kiradi186. Maktabgacha ta’lim tizimini yaxlit uzluksiz ta’lim tizimining muhim bo`g`ini sifatida yanada takomillashtirish, maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog`ini kengaytirish hamda moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, bolalarni har tomonlama intellektual, ma’naviy- estetik va jismoniy rivojlantiruvchi zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini ta’lim-tarbiya jarayoniga joriy etish, ularning maktabga tayyorgarlik darajasini oshirish maqsadida O`zbekiston Respublikasining 2018 yil 30 sentabrdagi ―Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida gi Qarori asosida maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi. Yangi vazirlikning asosiy vazifalari bosqichma-bosqich barcha bolalarni maktabgacha ta’limga qamrab olish, mamlakatda o`zaro raqobat qiluvchi davlat va nodavlat MTMlari tarmog`ini yaratish, amaliyotga maktabgacha ta’lim va bolalarni tarbiyalashning muqobil shakllarini joriy etishdan iborat. Maktabgacha ta’lim tizimi rahbar va pedagog kadrlarini zamonaviy texnologiyalar va metodlar bazasida qayta tayyorlash, shuningdek bolalarni tarbiyalashning munosib sharoitlarini yaratish rejalashtirilgan. Barcha MTMlar mahkamaviy tegishligidan qat’i nazar yangi vazirlik tizimiga o`tkaziladi. O`zbekistonning barcha hududlarida 50, 70, 100, 120 va 150 o`ringa mo`ljallangan qo`shimcha davlat va nodavlat MTMlarni tashkil etish, shuningdek maktabgacha ta’limning muqobil shakllarini tatbiq qilish yo`li bilan bolalarni maktabgacha ta’limga to`liq qamrab olish rejalashtirilmoqda. O`zbekiston Respublikasida hozir 9467 maktabgacha tarbiya va ta’lim muassasalari mavjud bo`lib, 1,3 million kichkintoylarni o`z bag`riga olgan. Ularning tarbiyasi bilan 100 mingdan ortikrok pedagog xodimlar shug`ullanmokdalar. Xususiy MTM lar soni 2017 yilda 200 dan ortiq bo`lgan bo`lsa, 2019 yilga kelib bu ko`rsatkich 600 ga yaqinni tashkil qilmoqda. Raqamlar

kun sayin oshib bormoqda, chunki xususiy MTMlar va Davlat-xususiy sektori hamkorligi asosidagi MTMlar ochilmoqda. Keyingi yillarda maktabgacha tarbiya, o`rta maxsus va oliy ta’limning ishlab chiqilgan konsepsiyalari asosida ta’limning barcha darajalari uchun o`quv dasturlarining eskilari kayta ko`rib chiqilib, yangilari ishlab chiqilmoqda. 2018 yilda maktabgacha tarbiya, bolalar muassasalari va oilalar uchun 17 nomdagi o`quv-metodik qo`llanmalar, respublika hududida istiqomat kiluvchi xalqlarning 7 tilida 58 nomdagi yangi darsliklar, o`quv qo`llanmalari va umumiy ta’lim maktablari dasturlari ishlab chiqildi va nashrga tayyorlandi. Ularning 51 tasi e’lon qilindi va o`quv yurtlarida foydalanish uchun qabul qilindi. Yurtimizda so`nggi yillarda ta’lim sifatini yaxshilash, tizimda yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo`llash hamda innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish, rivojlangan davlatlar bilan tajriba va axborot almashish, mehnat resurslariga, iqtisodiyotdagi tarkibiy o`zgarishlar, texnik rivojlanish hamda modernizatsiya jarayonlari bilan bog`liq ehtiyojni inobatga olgan holda ta’lim muassasalarida o`quv dasturlari, mutaxassislik yo`nalishlarini yangilab borish, tayyorlanayotgan mutaxassislar bilan mehnat bozori o`rtasidagi talab hamda taklif mutanosibligiga erishish borasidagi islohotlar o`z samarasini bermoqda. O`zbekiston respublikasida mustaqillik yillarida jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi. O`zbekistonda mustaqillikning dastlabki yillaridan sportga katta e’tibor qaratib kelingan. Chunki sport aynan barkamol avlodni tarbiyalashdagi eng muhim vositalardan biri bo`lib hisoblanadi. O`zbekiston sportchilari tomonidan mustaqillik yillarida olimpiada o`yinlarida, osiyo o`yinlarida, chempionat va kuboklarda 6700 tadan ortiq turli darajadagi medallar qo`lga kiritildi. O`zbekiston sportchilari 5 ta Osiyo o`yinlarida ishtirok etib, 232 ta medalni qo`lga kiritdilar. Ulardan 53 tasi oltin, 83 tasi kumush, 96 tasi bronza medalidir. Bularning barchasi bejizga emas, balki aholi o`rtasida sportni rivojlantirish masalasiga alohida

ahamiyat qaratilayotgani, bolalarning sport bilan muntazam shug`ullanishi uchun yaratib berilayotgan shart-sharoitlar natijasidir. 1992 yilda qabul qilingan «Jismoniy tarbiya va sport to`g`risida» gi Qonunning 13-moddasiga binoan «Davlat tashkilotlari joylarda maxsus sport sog`lomlashtirish majmualari, sport inshootlari va boshqa sharoitlarni yaratib berishni o`z zimmalariga oladilar». O`zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to`g`risida» gi Qonunining yangi tahriri 2015 yil 4 sentabrda qabul qilindi. Mazkur Qonunda O`zbekiston hukumatining jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish huquqiyme’yoriy asoslari Konstitutsiya va xalqaro huquq normalariga mos ravishda yaratildi. O`zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to`g`risida»gi Qonuni mamlakatimizda jismoniy tarbiya va sport sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo`nalishlarini belgilab berdi: jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishni davlat tomonidan qo`llab-quvvatlash; har kimning jismoniy tarbiya va sport bilan erkin shug`ullanishga bo`lgan huquqini ta’minlash; jismoniy tarbiya va sport sohasidagi davlat hamda jamoat boshqaruvini uyg`unlashtirish; fuqarolarning jismoniy tarbiya va sport sohasidagi huquqlarining davlat kafolatlarini belgilash; jismoniy tarbiya va sport sohasida kamsitishga hamda zo`ravonlikka yo`l qo`ymaslik; jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanuvchi shaxslar, shuningdek, jismoniy tarbiya va sport tadbirlari ishtirokchilari hamda tomoshabinlarning hayoti va sog`lig`i xavfsizligini ta’minlash; sportning barcha turlari va tarkibiy qismlarini rivojlantirishga ko`maklashish; nogironlar va jismoniy imkoniyatlari cheklangan boshqa shaxslar, shuningdek, yuqori darajada ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi guruhlari o`rtasida jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga ko`maklashish; O`zbekistonning milliy sport turlari va xalq o`yinlarini rivojlantirish hamda ommalashtirish uchun shart-sharoitlar yaratish; fuqarolarni jismoniy tarbiyalashning uzluksizligi va davomiyligini ta’minlash; xalqaro hamkorlikni amalga oshirish shular jumlasidandir. Shu o`rinda O`zbekistonda sportning rivojlanish tarixi bir necha bosqichlarga bo`linadi:

Birinchi bosqich, 1991-1997 yillarni o`z ichiga olib, respublikamiz hayotida tub burilish yasagan bu davrni Respublikada jismoniy tarbiya va sport sohasini rivojlantirishga qaratilgan tegishli qonunlar, Prezident Farmonlari va Vazirlar Mahkamasining qarorlari ishlab chiqildi. Ularda sportning huquqiy, iqtisodiy, tashkiliy asoslari belglanib, sport turlarini rivojlantirish chora-tadbirlari ko`rsatib berildi. Shu davrlarda ko`plab ommaviy sport turalarini rivojlantirishga katta e’tibor berila boshladi. Xususan, 1992 yildan milliy kurash bo`yicha jahon chempionatlari, 1994 yildan tennis bo`yicha ―Prezident kubogi xalqaro turniri, 1996 yildan ―Toshkent open xalqaro ayollar turnirlari kabi turnirlar o`tkazila boshladi. O`zbekiston ilk bor mustaqil jamoa sifatida 1994 yilda qishki Olimpiya o`yinlarida ishtirok etib birinchi oltin medalni qo`lga kiritdi. (L.Cheryazova). Toshkentda 1996 yil 14 avgustda Olimpiya muzeyi tashkil etildi. Uni Xalqaro Olimpiya Kumitasining Prezidenti X. A. Samaranch mamlakatimiz Birinchi Prezidenti I. Karimov bilan birga tantanali ravishda ochib berdi. X. A. Samaranchning O`zbekiston sportini rivojlantirish borasidagi katta xizmatlari hukumatimiz tomonidan munosib taqdirlandi. 1996 yilda O`zbekiston boks federatsiyasi sport bo`yicha yo`riqchisi Artur Grigoryan o`z vazni bo`yicha Germaniyada o`tkazilgan jahon chempionatida qatnashib katta yutuqlarga erishdi. U mutlaq chempion «Oltin kamarini» qo`lga kiritdi. Uning sport sohasida yutuqlari mamlakat Prezidenti tomonidan yuksak baxolandi. 1997 yil O`zbekiston Respublikasi sporti tarixida, umuman olganda, muvaffaqiyatli yil bo`ldi. Saralash musobaqalarida g`olib chiqqan 77 sportchimiz 13 sport turi bo`yicha Avstraliyaning Sidney shahrida bo`lib o`tgan XXVII Olimpiada uyinlarida qatnashishga muyassar bo`ldilar. Olimpiadachilarimiz 1 oltin, 1 kumush va 2 bronza medallarini qo`lga kiritib, 200 mamlakat o`rtasida 4-o`rinni egalladilar. Respublika kurashchilari, bokschilari, tennischilari, dzyudochi va karatechilari mustaqil O`zbekistonimizni butun jahonga tanitmoqda.

Mamlakatda «Sog`lom avlod» Davlat dasturi ishlab chiqildi va keng ko`lamda amalga oshirila boshlandi. Ushbu dasturga muvofiq, jismoniy tarbiya va sport sohasidagi milliy ma’naviyatni tiklashga katta e’tibor berildi. Milliy o`yin va sport turlari bo`yicha har yili musobaqalar o`tkazish odat tusiga kirdi. Ikkinchi bosqich, 1998-2006 yillarni o`z ichiga olib, bu davr ham yuqoridagi amaliy ishlarni uzviy va mantiqiy davomi sifatida jismoniy tarbiya va sportning rivojlanish davri boshlandi. Bu davrda davlatimiz rahbariyati tomonidan milliy sport turlari, professional va ommaviy sport, ayollar va bolalar sporti, xalq milliy o`yinlarini rivojlantirish uchvun maxsus qarorlar qabul qilinib, chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Uchinchi bosqich, 2007 yildan to hozirgi kungacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Bu bosqichda O`zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2015 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo`ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo`nalishlariga bag`ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasida mamlakatimizda aholi salomatligini mustahkamlashning muhim va samarali omili bo`lgan jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga ham alohida e’tibor qaratildi. 1991-2020 yillar davomida O`zbekistonda jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishini to`rtta asosiy yo`nalishlarda kuzatish mumkin: ommaviy sport, bolalar sporti, xotin-qizlar sporti, yuqori natijalar sporti. Ommaviy sportni rivojlantirish maqsadida aholini ommaviy tarzda qamrab oladigan musobaqalar orqali barcha ijtimoiy qatlamga mansub aholi vakillari sportga jalb qilinmoqda. Har yili yoshlar, ishchi va xizmatchilar, madaniyat, huquq-tartibot, mudofaa xodimlari o`rtasida basketbol va voleybol bo`yicha «Kamolot kubogi», milliy o`yinlar bo`yicha «Alpomish» sport musobaqalari, yoshlarning «Shunqorlar» harbiy sport musobaqalari, ayollarning «To`maris» sport festivali, «Jasorat-iroda- g`alaba» nogironlar sport musobaqalari, o`quvchi va talabalarning «Umid nihollari», «Barkamol avlod», «Universiada» uzluksiz sport musobaqalari muntazam o`tkazilmoqda. Sportning ommaviy o`yin turi - futbolni yanada rivojlantirish maqsadida barcha viloyatlar va shahar markazlaridagi stadionlar

qayta ta’mirlandi, futbol maydonlari rekonstruksiya qilindi, futbol maktabinternatlari tashkil etildi, futbolning professional klublar tizimiga o`tkazilishining asosiy tamoyillari belgilandi. Shuningdek, sportning o`yin turlari qatorida katta tennis mamlakatimizning barcha hududlarida ommaviy ravishda tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda. 2015 yilda O`zbekiston sportchilari jahon, Osiyo chempionatlari va boshqa xalqaro turnirlarda 860 dan ortiq medalni qo`lga kiritishga erishdilar. Shuning 311 tasi oltin, 274 tasi kumush va 276 tasi bronza medallaridir. Sportchilarimiz, ayniqsa, yengil atletika, badiiy gimnastika, boks, kurash, dzyudo, taekvondo, ot sporti bo`yicha muvaffaqiyatli ishtirok etishmoqda. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2018 yil 5 mart ―Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risidagi Farmoni asosida ilgarigi davlat qo`mitasi va uning hududiy bo`linmalari negizida O`zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirligi tashkil etilib, uning vazifa va vakolatlari kengaytirildi. Sportchilarni tanlab olish - seleksiya ishlarini takomillashtirish bo`yicha yangi tizim joriy etilib, bu o`zining dastlabki natijalarini bera boshladi. Avgust-sentabr oylarida Indoneziyada o`tkazilgan Osiyo o`yinlarida sportchilarimiz 21 ta oltin, 24 ta kumush va 25 ta bronza - jami 70 ta medalni qo`lga kiritdi. Mamlakatimiz oltin medallar soni bo`yicha 5-o`rinni egallagani o`zbek sporti tarixida eng yaxshi natija bo`ldi. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev aytganlaridek, ―Biz xalqaro sport maydonlarida O`zbekistonning nufuzi va obro`-e’tiborini oshirishga katta hissa qo`shgan sportchilarimiz bilan faxrlanamiz. Shu bilan birga, oliy sportda erishilgan yutuqlar bilan chegaralanmasdan, ommaviy sportga ham katta e’tibor berishimiz kerak. Shu bois Jismoniy tarbiya va sport vazirligi Yoshlar ittifoqi, tegishli vazirliklar bilan birgalikda ta’lim muassasalaridagi sport inshootlari hamda bo`sh turgan obyektlarda sport seksiyalarini ochish bo`yicha tashkiliy chora-tadbirlarni ko`rishi zarurligi ta’kidlandi. Aholi, ayniqsa, yoshlarni sportga keng jalb qilish uchun ―Alpomish va ―Barchinoy testlarini musobaqa

tarzida o`tkazishni hamda uch darajadagi ko`krak nishonlari bilan taqdirlashni joriy qilish vazifasi qo`yildi. 2016 yilda Rio-de-Janeyroda bo`lib o`tgan so`nggi Yozgi Olimpiya o`yinlarida O`zbekiston sportning 13 turi bo`yicha ishtirok etdi. Braziliya shahrida bo`lib o`tgan o`yinlarda bokschilarimiz Xasanboy Do`stmatov, Shahobiddin Zoirov va Fazliddin G`oibnazarov, Bektemir Meliqo`ziyev mamlakatimizga oltin va kumush medallar olib kelishdi. Andijonlik Ruslan Nuriddinov esa 105 kilogramgacha bo`lgan mutlaq vazndagi o`zining birinchi jahon rekordini o`rnatdi. Oksana Chusovitina - bizning faxrimiz, gimnastikachimiz, jahon arenasida mamlakatimizni sharafini 10 yildan ortiq muddatdan buyon himoya qilib kelayotgan, 7 ta yozgi Olimpiya o`yinlarida ishtirok etgan dunyodagi yagona Olimpiya chempioni. 2020 yilgi Tokio Olimpiadasida u gimnastika bo`yicha eng yaxshi jismoniy imkoniyatlarini namoyish etadi va, ehtimol, munosib mukofotini mamlakatimizga olib keladi. Bu kabi «uzoq umr ko`ruvchi olimpiyachilar» qatoriga Artur Toymazov (kurash), Abdulla Tangriyev (dzyudo), Denis Istomin (tennis)larni qo`shish mumkin. Hozirgi paytda O`zbekistonda aholi bilan jismoniy tarbiya-sog`lomlashtirish ishini amalga oshiradigan 15085 birlamchi tashkilotlar -jismoniy tarbiya jamoalari faoliyat ko`rsatmoqda. Ulardan 9501 tasi umumta’lim maktablarida, 710 tasi kollej va litseylarda, 62 oliy o`quv yurtlarida, 4812 tasi mehnat jamoalarida, 12092 tasi qishloq joylarida ishlamoqda. Respublikada yuqori malakali sportchilarni tayyorlashga ixtisoslashtirilgan 536 bolalar-o`smirlar sport maktablari, 5 olimpiya o`rinbosarlari bilim yurtlari, 8 respublika oliy sport mahorati maktablari faoliyat ko`rsatmoqda. Yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda 2000 yil may oyidan o`tkazib kelinayotgan «Universiada», «Barkamol avlod», «Umid nihollari» sport o`yinlari ahamiyatini alohida ko`rsatish lozim. 2004 yildan boshlab O`zbekiston Gretsiyada bo`lib o`tgan paralimpiya o`yinlarida ilk bora ishtirok etishni boshladi. Ushbu sport o`yinida 144 ta davlatdan 3969 ta sportchi sportning 19 ta turi bo`yicha ishtirok etdi. Bu o`yinda ilk bor ko`zi

ojizlar futboli va ayollar uchun o`tirib o`ynaladigan ayollar volleyboli va nogironlar aravachasidagilar uchun tennis o`yini qo`shildi. Unda Xitoy 141 ta medalni, Buyuk Britaniya 94 ta, Kanada 71 ta medalni qo`lga kiritdi. O`zbekistondan 1 nafar sportchi ishtirok etib medalni qo`lga kirita olmagan va 76 o`rinni egallagan bo`lsa-da, bu o`yin O`zbekiston sportchilari uchun tajriba maktabi bo`ldi. 2016 yildagi Rio de-Janeyrodagi sport o`yinlarida ishtirok etish uchun 31 nafar paralimpiyachi Paraosiyo o`yinlarida yo`llanmani qo`lga kiritdilar. 2016 yildagi paralimpiya o`yinlarida 31 nafar sportchi ishtirok etib, jahonda 16 o`rinni egalladilar. 2016 yilgacha bo`lgan qisqa 12 yillik davr mobaynida sport sohasida katta yutuqlarni qo`lga kiritdi. Paralimpiya o`yinlariga yo`llanma beruvchi xalqaro Paraosiyo o`yinlarida esa hatto 27 nafar ishtirokchi 31 ta medalni qo`lga kiritgan. Bu bir nafar sportchi 2 tadan medalni qo`lga kiritganligidan dalolat beradi. O`zbekiston Respublikasi sportini yanada rivojlantirishda 2019 yil 13 fevralda 2019 — 2023 yillar davrida O`zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to`g`risida Vazirlar Mahkamasining qarori, hamda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan ilgari surilgan 5 ta tashabbus ham muhim rol o`ynaydi. Bolalar o`rtasida sport o`yinlarini rivojlantirish masalasi ikkinchi tashabbusda ilgari surilgan. Diyorimizda 12 mingdan ziyod sport inshootlari borligi, lekin yoshlarni jismoniy tarbiya va ommaviy sportga qamrab olish darajasi yetarli emasligi qayd etildi. Umumta’lim maktablarining sport anjomlari bilan jihozlanish ko`rsatkichi mamlakat bo`yicha 56 foizni, jumladan, Surxondaryo viloyatida 12 foizni, Xorazmda 14 foizni, Qoraqalpog`istonda 15 foizni tashkil etadi, xolos. Yoshlarni jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish borasidagi chora-tadbirlar belgilab berildi. Tuman va shaharlar hokimlarining yoshlar masalalari bo`yicha o`rinbosarlariga mutaxassislar bilan birgalikda yoshlarning sport turlariga qiziqishi hamda sport inshootlarining jihozlanish darajasini o`rganib, shu asosda takliflar

berish, Vazirlar Mahkamasiga ularni amalga oshirish uchun zarur mablag`lar manbasini aniqlash vazifasi yuklatildi. Olis va chekka qishloqlarda yengil konstruksiyali sendvich panellardan kichik sport zallari va sun’iy qoplamali maydonlar qurish, tashabbuskor tadbirkorlarga sport inshootlari tashkil etish uchun yer ajratish zarurligi ta’kidlandi. Bunday tadbirkorlarga O`zmilliybank tomonidan ―Yoshlar -kelajagimiz dasturi doirasida imtiyozli kreditlar ajratiladi. Joylardagi sport maktablariga xalqaro musobaqalarda g`olib bo`lgan taniqli sportchilarni rahbar etib tayinlash, shuningdek, sportchilarni oliy o`quv yurtlarining maxsus sirtqi bo`limlarida maqsadli o`qitish yaxshi natija berishi qayd etildi. Bolalar va o`smirlar sport maktablari sonini ko`paytirish yuzasidan topshiriqlar berildi. Ushbu islohotlar Respublikada jismoniy tarbiya va sportni faol rivojlantirish, aholining barcha qatlamlarini, ayniqsa yoshlarni jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug`ullanishga jalb qilish, jamiyatda sog`lom turmush tarzining foydasi va ustunligini keng targ`ib qilish, mamlakatda yaratilgan jismoniy tarbiya-sog`lomlashtirish va sport infratuzilmasidan to`laqonli va samarali foydalanishni ta’minlash, shuningdek, yanada takomillashtirishga xizmat qiladi.

Adabiyotlar: 1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиѐт йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура. 1-жилд. Тошкент: Ўзбекистон, 1996. 2. Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаѐт пировард мақсадимиз. Тошкент: Ўзбекистон, 1998. 3. Ислом Каримовнинг референдум куни сайлов участкасида берган интервьюсидан. 2002 йил 27 январь. Ўзбекистон Республикаси Президенти Матбуот хизмати жорий архиви, 2002 йил учун хужжатлар тўплами. 4. И.А. Каримов. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. - Тошкент: «Ўзбекистон», 2011. 5. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. -Тошкент: Ўзбекистон, 2016. 6. Мирзиѐев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик –ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017. 7. Mирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017.

Похожие

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan ijtimoiy - iqtisodiy islohotlarni yanada jadallashtirilishi

O`zbekistonning davlat mustaqilligini mustahkamlashning siyosiy huquqiy asoslari

O'zbekistonda jismoniy madaniyat va sportning rivojlanish xususiyatlari (1951-2000 yillar)

Sobiq ittifoq davrida o'zbek milliy madaniyatning ziddiyatlari

Lotin Amerikasi davlatlari va Buyuk Britaniya