Qadimgi Xorazm bronza davrida - История - Рефераты

Qadimgi Xorazm bronza davrida

Загружено в:

26.09.2022

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Qadimgi Xorazm bronza davrida Reja: 1. “Qamishli” madaniyati. Miloddan . av.XX – XI asrga oid yodgorliklar 2. “Tozabog`yon” madaniyati

Miloddan . av.II ming yillikning boshlarida I ming yillikning boshlarigacha o`tgan davrda O`zbekiston hududida xo`jalikning turli sohalarida chuqur o`zgarishlar yuz berdi. Tog` yon bag`irlari va cho`l sahrolarida chorvachilik madaniyati janubiy hududlarda esa o`troq dehqonchilik va huranmandchilik rivoj topdi. Bronza (jez) davriga kelib Xorazm vohasida yashagan qabilalar faoliyatida chorvachilik asosiy sohaga aylanib qoldi. S.P. Tolstovning izlanish natijalariga ko`ra, Miloddan avvalgi .II ming yilliklarda Amudaryo qadimiy irmog`i Oqdaryo havzasiga janubdan kelgan qabilalar o`ziga xos madaniyat yaratdilar. Bu madaniyat fanda “Qamishli madaniyati” nomi bilan yurtiladi. Qamishli madaniyat yodagorliklardan biri Uchtog`on -2 manzilgohi bo`lib, bu erda ochiq qizil va qizg`ish rangda spool buyumlar, pichoqsimon plastinkalar, pichoq, spool yoy o`qlari topilgan. Arxeologik yodgorliklar Amudaryoning qadimgi irmoqlardan bo`lgan Suvyorg`on atrofida ham topilgan, ular fanda “Suvyorg`on madaniyati” deb nomladilar. Suvyorg`on madaniyati Bozor -1, Kaundi -1 makonlarida yashagan qabilalar madaniyatida aniqrog`i, ularning uy- joylari, idish – tovoqlarida, mehnat qurollarida o`z aksini topadi. Suvyorg`on yodgorliklari Miloddan . av XX – XI asrlarga to`g`ri keladi. Bu davrda yashagan odamlar manzilgohlari, asosan, daryo irmoqlarda atrofida joylashgan bo`lib, ularning umumiy maydonida ancha o`zgarishlar sodir bo`ladi. Masalan, Kaunda makonining umumiy hajmi 250x150 m ni tashkil etib, bu manzilgohdan bronzadan ishlangan pichoq, Bozor 1 manzilgohidan esa ikki nusxa o`roq topildi. Arxeologik tadqiqotchilar shundan dalolatberadiki, bu yerda yashagan qabilalar chorvachilik va dehqonchilik bilan shug`ullanganlar. Demak, suvyorg`on madaniyatini yaratgan qabilalar daryo havzalari va soylari atroflari bo`ylab ko`chib yrganlar. Shuning uchun ham yengil chaylalarda yashaganlar. Suvyorgan madaniyati bilab ibr qatorda Miloddan avvalgi II ming yillikning ikkinchi yarmida Janubiy Oqdaryo havzasi hududida joylashgan

Tozabog`yon kanali yaqinida bir necha makonlar topib o`rganildi. Bu tarix fanida “Tozagog`yon madaniyati” nomi bilan ma`lumdir. Jonbosqal`a atrofida bir nech -4, 5, 6, 9, 10, 15, 16, 17, 18 makonlar topilib, bronza davrigacha ekanligi aniqlandi. O`rganilagn idishlarda bosma naqsh o`rniga oddiy chizma naqshlar bitilgan. Tozabog`yon madaniyatida minromepoid qurollarini keskin kamayishi va yassi tig`li qo`pol va ishlanish texnikasi jihatidan bir xil bo`lgan idishlar paydo bo`ldi. Bunday idish – tovoqlar Qozog`istonda, Janubi – g`arbiy Ovro`poning dasht hududlariga, Buxoro viloyatining Shimoliy qismida ko`plab uchraydi. Bu idishlarning og`iz tomoni bir muncha kengayib, yumaloq shaklga keltirilgan, sirtqi qismiga esa nashq solinmagan. Xorazmda bronza davri madaniyatini o`rganishda Makon – 6 dan topilgan makonning maydoni 63x43 m. bo`lib, Jonbosqal`adan 5 km janubi – g`arbda tekis maydonda joylashgan. Uning madaniy qatlamidan spool qoldiqlari, hayvon va qushlarning suyaklari topilgan. Idish – tovoqlarning qo`pol ishlanishi davom etib, ularga boshoqli va geomitrik shaklli naqshlar hamda to`q pushti va yaltiroq rang berilgan devoir yupqa idishlar uchraydi. Bunday idish – tovoqlar janubi Turmanistondan Anov madaniyatining ta`sirini ko`rsatadi. Bu davrda turar joylar hajmi kichraygan, odamlar ayrim kichik patriarxal oilalarga b`linib, boshqa joylarga ko`chib, chayli qurganlar. Tozabog`yonliklarning qo`pol tosh qurollari va bir xildagi xurmachalar ularning yarim o`troq ahoi madaniyatiga mansubligini ko`rsatadi. Akademik Ya. G`. G`ulomovning ta`kidlashicha, Miloddan avvalgi II ming yillikda Xorazm bronza davrida bog`lovchi Kopetdog` atroflari bilan dasht hududlari o`rtasida bog`lovchi halqa rolini o`ynagan. Tozabog`yon madaniyati cho`l bronza madaniyati tarkibiga kirib, Janubiy Sibir, O`rta Osiyo, Qozog`iston hududlari bilan aloqador bo`lgan. Tozabog`yonliklar chorvachilik, qisman dehqonchilik bilan shug`ullanib, hajmi katta bo`lmagan (10x12, 12x15 m) yarim erto`lalarda yashaganlar. Ko`kcha

– 3 qabristoni hisoblanadi. Bu erda 100 ga yaqin qabrlar o`rganilgan. Qabrlarda jasadlar g`ujanak holda (erkaklar o`ng, ayollar chap tomonga) quyilgan. Miloddan . av.II ming yillikning oxirilarida Suvyorg`an va Tozabog`yon madaniyatlari qo`shilib, yangi madaniyat vujudga keladi. Bu madaniyat fanda “Amirobod madaniyati” nomi bilan yuritiladi. Bu madaniyat Yakka Porson -2 makonida o`rganildi. Makonning umumiy maydoni 259x150 m.ni tashkil qilib, yarim erto`la shaklida qurilgan. Makon maydonida o`choq qoldiqlari spool siniqlari, uy hayvonlarining suyaklari, makon atrofida esa ariq izlari topilgan. Xullas, bu davrga kelib qabilalar chorvachilik va dehqonchilik bilan shug`ullanganlar. O`troq dehqonchilik o`ta boshlaganlar.

Adabiyotlar: 1. Karimov I. A. Istiqlol va ma`naviyat. T., “O`zbekiston” 1994. 2. Karimov I. A. Ma`naviy yuksalish yo`lida. T., “O`zbekiston” 1998. 3. Arsikovskiy A. Arxeologiya asoslari. T., 1970. 4. Arxeologlar hikoya qiladi. Mualliflar jamoasi. T., 1976. 5. Istoriya Xorezma. T., “Fan” 1973. Norqulov N. Beruniy va Xorazm. T., “Fan” 1973.

Похожие

Qadimgi Xorazm kalendari

Qadimgi Xorazm ibtidoiy davrda

Qadimgi Baqtriya Xorazm va Sug‘diyona davlatlari

Qadimgi Baqtriya Xorazm va Sug‘diyona davlatlari

Ehromlar davrida qadimgi Misr