Oila tarixi - История - Рефераты

Oila tarixi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

www.arxiv.uz Oila tarixi Reja 1. Oila va inson 2. Oilaning jamiyatdagi o'rni 3. Oila va haet 4. Oila turlari

www.arxiv.uz Jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqietini jadallashtirish sharoitida inson omilini vujudga keltirish davr talabiga aylandi. Barkamol inson haqida, uning mehnati va turmushi, ma`naviy taraqqieti haqida g'amxo'rlik jumxuriyatimizning asosiy maqsadidir. Kishi xislatlari uning mehnatga, ma`naviy, g'oyaviy va madaniy boyliklarga munosabatining asoslari oilada shakllOnadi. Jamiyat mustahkam, ma`naviy va axloqiy jixatdan sog'lom oilabo'lishidan manfaatdordir. SHu sababli jumxuriyatimiz oilani mustahkamlashni, Bolalar tarbiasi, shuningdek, ijtimoiy turmush sharoitlarini yaxshilashda erdam berishni davlat ahamiyatiga molik ish deb biladi. Keyingi yillarda respublikamiz tomonidan qabul qilingan bir qator qaror va yo'l- yo'riqlarda xalqimizning ijtimoiy-madaniy yuksalishini ta`minlovchi fikrlar, tavsiyalar berildiki, Bolar respublikamizning asosi - oilalarning ijtimoiy-iqtisodiy va ma`naviy kamolotida muhim rol' o'ynamoqda. CHunki oilalarning har tomonlama yuksalishi, ta`bir joiz bo'lsa, jamiyatning yuksalishi demakdir. Xuddi shu ma`noda kelajagimiz bo'lmish esh avlod tarbiasi va uning taraqqieti davlat ahamiyatiga molik masala hamdir. Ikkinchi tomondan, jamiyatning oila va oilaviy tarbiaga bo'lgan talabi ham kun sayin ortib bormoqda. Zotan, ota-onalarning Bolalar tarbiasi yuzasidan mas`uliyatini kuchaytirish, tarbialashga oid laeqatini oshirish, oilaviy va ijtimoiy tarbia birligini ta`minlash hozirgi kunning dolzarb masalasidir. Oilaviy tarbia deganda ota-onalarning o'z haetlari, turmush tarzlari asosida Bola shaxsida duneqarash asoslari, siesiy, axloqiy, estetik va boshqa ijtimoiy omillarni shakllantirish maqsadidа muntazam, izchil, g'oyaviy va ma`naviy ta`sir ko'rsatish jaraeni tushuniladi. Biroq, bunda jamiyatimiz taraqqieti munosabati bilan oila, uning barcha haetiy bosqichlari jiddiy o'zgarishlarga uchraetganligini ham esdan chiqarmaslik kerak. Millatlarning tarixiy, milliy va regional xususiyatlarini hisobga olgan holda oilalar taraqqietini umumiy va xususiy taraqqietlar asosida oilaviy tarbiani maqsadga muvofiq yaxshilash lozim. Bu davlatimizning oilada esh avlodni har tomonlama kamol toptirish jaraeniga qaratilgan ilmiy va amaliy tavsiyalaridan biridir.

www.arxiv.uz Hozirgi zamon taraqqieti har bir shaxsdan voqelikni to'g'ri tushunishni, xulosa chiqarishni, axloqiy poklikni va hissiy-asabiy chidamlilikni, jamiyatimiz haetining barcha jabhalarida mustahkam va faol bhlishni talab etmoqda. Ma`lumki, shaxsning bunday ijtimoiy, emotsional, xulqiy va boshqa sifatlariga oila asos soladi, shakllantiradi va kamol toptiradi. Kelajagimizning qanday bo'lishi hozirgi kunda bir tarbialaetgan eshlarga bog'liq. Bunday ulkan vazifani amalga oshiruvchi, moddiy va ma`naviy boyliklarni yaratuvchi asos oiladir. Oila jamiyatning boshlang'ich ijtimoiy bo'g'in sifatida murakkab tarkibga ega bo'lib, u o'z faoliyatida oila a`zolarining ehtieji va qobiliyati, turli faoliyatning maqsad va vazifalarinigina emas, balki tarbiaviy faoliyatni ham aks ettiradi. Uning murakkab va ko'pqirrali faoliyatining haetiyligi ikki tomonlamadir. - birinchidan, jamiyatning kichik bir qismi ijtimoiy o'zgarishlarni o'ta sezgirlik bilan ilg'ab oladigan, o'zida aks ettiradigan belgidir. SHunga asoslanib oilaviy tarbiani ijtimoiy tarbianing asosiy qismlaridan biri deb hisoblash lozim. - ikkinchidan, oilaning murakkab va ko'pqirrali faoliyati uning vazifalari va tuzilishiga, ijtimoiy turmush tarziga, oila a`zolarining ijtimoiy faoliyatlariga, ularning barcha qiziqishlari, ehtiejlari va munosabatlariga bog'liqligini nazardan qochirmaslik kerak. Oilaviy tarbia metodologisi va metodikasi uchun eng muhimi uning aloqador tomonlarini, ya`ni tarbiaviy vazifalarni bir maromga solish, oilaning o'ziga xos xususiyatlarini vamavjux imkoniyatlarini aniqash katta ahamiyat kasb etadi. Oilaning tuzilishi va vazifalarini tahlil etishda u jamiyatning ijtimoiy-ma`naviy o'zagi ekanligi yana bir bor aen bo'lmoqda. SHu sababli oilaning aniq bir maqomi, asosi bo'lishi kerak va u kishilar o'rtasidagi munosabatlarni tartibga solishi, eshlarda axloqiy fazilatlarni, jismoniy kamolotni, aqliy ziyraklikni shakllantirishi zarur. Oilaviy tarbianing o'ziga xosligi shundaki, u Bolalargi ota-onalarning ota-onalik, qon-qarindoshlik xislatlarini uzatib, shaxsning umumiy va hissiy rivojlanishinigina ta`minlab qolmay, balki shaxsning mavjud imkoniyatlarini va axloqiy kamolotini ham o'stiradi. SHu sababli oilaviy tarbia doimo mavjudligi, ko'rsatmaliligi va serjiloligi bilan ajralib turadi. Unda asosiy vazifani xalq, odobga doir tadbirlarni Bolaga to'g'ri

www.arxiv.uz o'rgatish, maslahat berish, kattalar tajribasigina emas, balki oilaning yashash tarzi, muhiti, ota-onalarning kasb-hunari, oila a`zolarining ma`naviy-ruhiy munosabatlari o'ynaydi. Oila va oilaviy tarbia muammolari bilan shug'ullanuvchi olimlarning tadqiqotlarida asosiy e`tibor oila bo'yicha amaldagi bo'linishga va Bolalar tarbiasida ota-onalarning faol darajasiga qaratiladi. SHuningdek, ota-onalarning, Bolalarning hamda aellarning bandligi va ularning Bolalar tarbiasiga bo'lgan ta`siri oilaning moddiy imkoniyatlari va turar joylariga bog'lab o'rganiladi. Jamiyatning moddiy va ma`naviy kamoloti eshlarni turli ijtimoiy vazifalarni bajarishga, to'plangan munosabatlarga doir tajriBolarga, moddiy va ma`naviy qadriyatlarga har tomonlama va uzoq tayerlash lozimligini talab etmoqda. Oilaviy tarbiada muhim ahamiyat kasb etuvchi ob`ektiv va sub`ektiv omillarni bilmoq lozim. Ob`ektiv omillarga oilaning moddiy farovonligi, daromadlarning turlari, o'ziga xosligi va saviyasi, uy-joy bilan ta`minlanish darajasi, maktabgacha muassasalardan foydalanish, shuningdek, oila a`zolarining soni, tarkibi va boshqalarni kiritish mumkin. Sub`ektiv omillarga esa oiladagi o'zaro munosabatlarning o'ziga xos xususiyatlari, ma`lumot, oila a`zolarining madaniy-ma`naviy saviyalari, ota- onalarning muomala madaniyatlari va boshqalar kiradi. Oilaviy tarbianing murakkabligi yana shundaki, har bir oila o'ziga xos bir olam, jamiyatning o'ziga xos kichik uyushmasi bo'lib, tarbia ishida o'ziga xos xususiyatlarni namoen qiladi. Ona shuning uchun ham oilaviy tarbianing shakl va uslublarini umumlashtirish va unga biron-bir tavsiyalar berish noqulay va qiyindir. Ota-onalar qanchalik ma`naviy boy, e`tiqodli va yuqori ma`lumotga ega bo'lsalar, shu darajada takomillashgan uslub orqali o'z farzandlarini tarbialaydilar. Ular faqat maslahat berish, ma`qullash, mukofotlash, jazolash, suhbat va hikoya, fikr almashish bilangina emas, balki shaxsiy namunalari, Bolalari bilan birgalikda ishlash, ularni mehnat faoliyatiga tortish orqali ham tarbialaydilar. Bolalar faoliyatida ishtirok etish ularga tarbiaviy ta`sir ko'rsatishning eng samarali usulidir. Agar Bolalar ota- onalarining mashg'ulotlariga o'ta qiziqish bilan munosabatda bo'lishsa, ular o'rtasida

www.arxiv.uz do'stona munosabatlar qaror topadi. Bolalar ota-onalaridan, aka va opalaridan o'zaro munosabat mezonlarini o'rganib, nima yaxshi-yu nima emon, nima foydali-yu va nima zararli ekanligini bilib oladilar, ular haqida aniq tasavvurlarga ega bo'ladilar. Bundan tashqari, oila tajribali va kasbi jixatidan turlicha eshdagi kishilarni birlashtirib turadi. Oila a`zolarining turmush va xaetiy tajriBolari, madaniy saviyalari qanchalik boy bo'lsa, ular Bolalar bilan shu darajada yaxshi muloqotda bo'la olishadi, Bolalarning qiziqishlarini o'stira olishadi. Ota-onalarning umumiy, madaniy, ma`lumot saviyalarining ko'tarilishi va ijtimoiy faollik qaror topishi maktab va oila aloqalari xususiyatining o'zgarishiga sabab bo'ldi. Agar maktab oila tarbiashunosligiga hurmat bilan munosabatda bo'lsa, uning boyliklaridan, ya`ni ota-onalar obro'si, shaxsiy namunasi, ijobiy xissietlar asosida tarbialashlaridan foydalOna olsa, u xolda ota-onalar otalig'i katta kuchga, tarbia samaradorligini ta`minlovchi mezonga aylOnadi. Hozirgi zamon oilalari mavjud jamiyat bilan uzviy bog'langandir. SHaharlarning o'sishi, yashash sharoitlarining yaxshilanishi, xalqning moddiy va madaniy turmush saviyasining oshishи eshlarni barkamol inson qilib tarbialashga ta`sir qiladi. Oilaviy tarbianing maqsadi va mazmuni barcha regionlar bo'yicha olganda bir- biridan ma`lum darajada farqlOnadi. Bu farqlar millatlarning turmush tarzi, urf- odatlari, ijtimoiy-tarbiaviy va mahalliy sharoitlar bilan belgilOnadi. CHunki mamlakatimizdagi xalq va elatlarning tarixiy-ijtimoiy taraqqiet bosqichi, oilaviy turmushning tarixan tarkib topganligi, bu borada dinning salmoqli xissasi o'ziga xoslikni vujudga keltirgandir. Tarbia masalasiga endashadigan bo'lsak, kam Bolali oilalarga nisbatan ko'p Bolali oilalarda Bolalar tarbiasi ancha engil ko'chadi. CHunki ko'p Bolali oilalardagi Bolalar ota-onalarining xatti-harakatlarini, aka va opalarining ular o'rtasidagi g'amxo'rliklarini, ayniqsa, bir-birlariga bo'lgan do'stona munosabatlarini, uydagi har xil vazifalarni sidqidildan bajarishlarini, kichiklarning kattalarga odob bilan munosabatda bo'lishlarini tabiiy holda ko'radilar, kuzatadilar. O'zlarida ham Ona shunday axloqiy sifatlarni shakllantirish istagi vujudga keladi. SHu sababli bir qancha

www.arxiv.uz Bolalari bo'lgan oilada ota-onalarning g'amxo'rliklari o'ziga xos xususiyat kasb etadi. Bunday g'amxo'rlik teng taqsimlangan bo'ladi. Katta oilada Bola eshligidan jamoaga moslashadi, o'zaro aloqalar asosida tajriba to'playdi. Agar oilada katta va kichik Bolalar bo'lsa, ular o'rtasida turli ko'rinishlardagi mehr-muhabbat va do'stlik qaror topadi. Oilaviy haet Bolalarni insoniy munosabatlarda o'z shaxsini kamol toptirish imkoniyatini beradi. Kam Bolali oilalarga nisbatan ko'p Bolali oilalarda shunday haetiy vazifalar mavjud bo'ladiki, masalan, katta akagacha va kichik ukagacha bo'lgan mehr-muhabbat, ya`ni bir-biridan farqlanuvchi hissietni, aka-uka va opa-singillar o'rtasida bir-birlari bilan narsalarning teng ayirboshlash va boshqalar paydo bo'ladi. Oilaning tub maqsadi va harakatlarining mazmuni Bolalarni umuminsoniy xulq mezonlariga rioya qilgan holda ularni bo'lajak mehnat faoliyatiga tayerlashdan iboratdir. Qolaversa, ularning g'oyaviy-siesiy, madaniy-oqartuv borasidagi qiziqishlariga e`tibor beriladi. Bu borada turli oilalarda berilaetgan tarbianing bir- biridan farqi borligini ham unutmaslik lozim. Agar oilada ota-onalar katta eshdagi kishilar bo'lsa, ular mehnat nonidan bahramand bo'laetgan bo'lsalar, insoniy e`tiqodlar mavjud bo'lsa, bunday oilada tarbialOnaetgan eshlar haetda munosib inson bo'lib etishadilar.

www.arxiv.uz FOYDALANGAN ADABIYOTLAR 1. A. Munavvarov G'Oila pedagogikasiG' T, G'UqituvchiG' 1994y 2. O.Turaeva G'Oila etikasi va psixologiyasiG' T, G'UqituvchiG' 1998 y 3. M.Xalmatova G'Oilaviy munosabatlar madaniyati va sog'lom avlod tarbiyasi G' T, G'UqituvchiG' 2000 y 4. Э.Yusupov, U.Yusupov G'Oila- ma`naviyat bulog'iG' Toshkent-2003 y

Похожие

Oila va Nikoh (Ibtidoiy jamiyat tarixi)

Ibtidoiy oila va nikoh

Samarqand tarixi

Sivilizatsiyalar tarixi

Ibtidoiy jamiyat tarixi