O’zbek davlatchiligi XVI-XIX asrlarda - История - Рефераты

O’zbek davlatchiligi XVI-XIX asrlarda

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

O’zbek davlatchiligi XVI-XIX asrlarda Reja: 1. SHayboniylar davlat boshqaruvi. 2. Ashtarxoniylar sulolasida ma`muriy boshqaruv tizimi. 3. Ashtarxoniylar sulolasi inkirozi va uning sabablari.

Temuriylarga tegishli erlarni zabt etish natijasida SHayboniylar davlati vujudga keldi. Dastlabki davrlarda SHayboniylar davlati ancha keng xududlarni kamrab olgan edi. Movorounnaxr uning uzagini tashqil qilgan. Uning tarkibiga Xorazm, Sirdaryo soxilidagi shaxarlar, Toshkent va uning atrofidagi xamda Turkmanistonning Marv shaxrigacha bulgan xududlar kirgan. SHayboniylar davlatida eng oliy davlat idorasi dargox xisoblangan. Uning tepasida oliy xukmdor-xon to’rgan. Oliy xukmronlik otadan bolaga emas, balki suloladagi eng ulug namoyondaga utgan. Keyinchalik bu an`ana oilaviy taxt vorisligiga utgan. Dargoxda xondan keyin sardor to’rgan. U xonning eng ishonchli va yakin kishisi xisoblangan va davlatning ichki va tashki siyosatiga, xarbiy masalalarda xonning eng yakin maslaxatchisi bulgan. Farmon va yorliklarda sardorning ismi birinchi kayd qilingan. YUkori mansablardan biri bu Otalik bulib, u xokimiyatning joylardagi siyosatini belgilashda katta nufuzga ega bulgan. Xonning chikargan xukmini, yorlik va boshqa rasmiy xujjatlarni uz egalariga etkazishda parvonachi javobgar edi. SHuningdek, dargoxda dodxox, kukaldosh, yasovul, eshik oga boshi, shayxulislom kabi lavozimlar xam bulgan. SHayboniy xonlari davlat xududidagi shaxar, tumanlarni uz karindosh – uruglari urtasida taksimlab, udel boshqaruv tizimini joriy qilganlar. Udel bekliklari mustaqil siyosat yuritishga intilgan. SHayboniyxon markaziy xokimiyatni kuchaytirishga intilgan markaziy xokimiyatning kuchayuvi uzaro feodal urushlarning kamayishiga, ijtimoiy- iktisodiy xayotning unglanishiga olib kelgan. Mamlakat iktisodiyotini tartibga solish va savdoni jonlantirish maqsadida SHayboniyxon pul isloxoti utkazdi. Bu markaziy xokimiyatning siyosiy va iktisodiy mavkeini kuchaytirishga va maxalliy xokimlar rolining zaiflashuviga olib keldi. Birok bu jarayon uzok davom etmadi. Xar bir maxalliy xokim mustaqil bulishni istardi va ular xam uz pullarini zarb qilishdan manfaatdor edilar. Davlat mustaqil bekliklarga bulinib ketish yillarida bu tendentsiya kuchaydi va markaziy xokimiyatning Kzaiflashuviga olib keldi. 1601 yilda xokimiyat tepasiga Ashtarxoniylar keldilar. Bu paytda mamlakatda feodal tarqoqlik avj olgan edi. Ashtarxoniylar feodal tarqoqlik va

uzaro feodal urushlarni tuxtata olmadilar. XVII asr boshlarida o’zbek urug va kabilalarining soni 92 ta edi. Ularning xar biri uziga mustaqil edi. Xonlar bu o’zbek kabilalariga karam edilar. Bu paytda Buxoroda-Mangitlar, Xorazmda- Kungirotlar, Fargonada-Minglar, SHaxrisabzda-Kenagaslar xukmron mavkeni egallagan edi. Kaysi kabilaning mavkei yukori bulsa, shu kabila vaqillari markaziy xokimiyatdagi asosiy lavozimlarni egallagan. SHu tarika xalk va davlat talon-taroj qiluvchi va malakatni xarob qiluvchi boshqaruv apparati tarkib topgan. Mamlakatdagi katta-katta erlar bu mansabdorlarga va diniy peshvolarga in`om qilib berilgan. Ashtarxoniylar davrida soliklarning kirkka yakin turi joriy qilingan. Bu xol xalkni uta kashshoklanishiga olib keldi. Ashtarxoniylar davlatining eng ojiz tomoni-ulardan muntazam armiya bulmagan. Xon armiyasi asosan kabilalar lashkarlaridan tashqil topgan. Bu xolat mamlakatning zil ketishiga va parchalanishiga olib keldi. Ashtarxoniylar davri Markaziy Osiyoda markazlashgan davlatning inkirozga yuz tutishi va bir necha bulaklarga bulinib ketishi bilan izoxlanadi.

A D A B I YO T L A R 1. Axmedov B. O’zbek ulusi. T., Nur, 1992 y. 2. Axmedov B. Tarixdan saboklar. T., «Ukituvchi». 1994 y. 3. O’zbekiston xalklari tarixi. 2-jild. T., «Fan», 1992 y. 4. O’zbekiston SSR tarixi. I.Muminov taxriri ostida. T., «Fan», 1970 y. 5. Vamberi X. Buxoro yoxud Movorounnaxr tarixi. T. 1990 y. 6. Ziyoev A., O’zbek davlatchiligi tarixi. T. «SHark», 1999 y. Nizomiddinov I. XVII-XVIII asrlarda Urta Osiyo-Xindiston munosabatlari. T. «Fan», 1966

Похожие

V-XII asrlarda o’zbek davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy hayot

XVIII –XIX asrlarda Fransiya

O’zbek davlatchiligi milod boshidan islomgacha bulgan davr

Xiva xonligi (XVI-XIX asrning birinchi yarmi)

XVII asr o'rtalari va XIX asrlarda AQSH