O’zbek davlatchiligi milod boshidan islomgacha bulgan davr - История - Рефераты

O’zbek davlatchiligi milod boshidan islomgacha bulgan davr

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

29.5 KB

O’zbek davlatchiligi milod boshidan islomgacha bulgan davr Reja : 1. Feodal munosabatlarning karor topishi 2. Xioniylar, Kidariylar va eftalitlar davlati 3. Turk xoqonligi davlatchiligi 4. V-VIII asrlarda ijtimoiy iktisodiy munosabatlar

III asrda tobora zaiflashib borayotgan Kang davlati tasarrufidan 1-bulib Xorazm ajralib chikdi. Uni maxalliy afrigiylar sulolasiga mansub Xorazmshoxlar idora qila boshladi. Kang davlati va Kushon imperiyasi ravnak topgpn davrda boshlangan yuksalish mamlakat axolisining ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy va madaniy xayotida muxim uzgarishlarga olib keldi. Sugorishga asoslangan dexkonchilik rivojlandi. Ziroatchilik, bogdorchilik keng tus oldi. Maxsuldorlik tobora ortib bordi. SHaxarlarning kupayishi xunarmandchilikning rivojlanishi savdo-sotikning usishiga olib keldi. Erga bulgan munosabat uzgarib bordi. YAngi erlar uzlashtirildi. Bu erlarning asosiy qismi ma`lum bir kishilar-zodagonlar kulida tuplanib bordi. Bu yirik er egalari borib-borib ziroatkor dexkonlar ustidan xukmronliklarini urnatdilar. Bu mulkdorlar dexkonlar-ya`ni kishlok xokimi deb atalgan. Zodogonlarga karam dexkonlar kadivarlar deb atalgan. V asr urtalariga kelib markaziy Osiyoda yangi bir kudratli davlat –Eftalitlar davlati vujudga keldi. eftalitlar davri buyicha Rimlik va Vizantiyalik tarixchilar ma`lumot beradi. eftalitlar davlati xakida yagona nuktai-nazar mavjud emas. Feofan Vizantiyskiyning yozishicha, eftalitlar uz nomini podshoxlaridan biri bulgan Vaxshunvar eftalon nomi bilan atashgan. Arman tarixchilaridan biri esa eftalitlar nomi xaft (etti) ya`ni massagetlar ettinchi kabilasi nomidan olingan deb xisoblaydilar. Manbalarda 457 yildan ya`ni eftalitlar shoxi Vaxshunvar CHoganiyon, Toxariston va Badaxshonni uziga buysundirib olgan vaktdan boshlab eftalitlar xakida ma`lumot bera boshlaydi. Sosoniy shoxiPeroz eftalitlarga karshi muvaffakiyatsiz yurish qiladi va asirga tushadi. U ikkinchi va uchinchi yurishlarda xam maglub buladi va xalok buladi. Eftalitlarning siyosiy markazi Poykand yoki Balx shaxri bulgan. Davlat boshida podshox to’rgan. Odamlar asosan shaxarlarda yashagan. Axolining asosiy qismi dexkonchilik bilan shugullangan. Bu davrda yangi tipdagi shaxar kal`alar kad kutara boshlaydi. Bunday shaxarlar feodal davlat uchun xos edi. eftalitlar xalkaro tijorat soxasida eron, Vizantiya, Xindiston, Xitoy bilan keng alokada

bulgan. Ipak, shisha, dorivorlar, qimmatbaxo tosh va buyoklar bilan savdo qilishgan. eftalitlar tanga pullar zarb qilganlar. Eftalitlar tili turli-tuman bulgan. eron va turkiy tillarda suzlashganlar. Xorazmiy, eftalit va boshqa yozuvlar kullanilgan. Diniy e`tikod xam xilma-xil bulib zardushtiylik dini aloxida axamiyatga ega bulgan. Eftalitlarda moddiy-madaniyat taraqqiy etgan. Binokorlik, nakkoshlik, tasviriy san`at rivojlangan. V asrga oid bulgan eftalit shoxlari saroyi bulgan Varaxsha yodgorligi bu davrda moddiy madaniyatning rivojlanganligidan darak beradi. VI asr urtalariga kelib Markaziy Osiyoda yirik kuchmanchi davlat – Turk xoqonligi tarkib topdi. Turk atamasi etnik mazmunni anglatmay bir necha kabila va xalklar birlashuvini bildiruvchi siyosiy atama sanaladi. «Turkiy» suzi «yosh», «uylanmagan jangchi» ma`nosini bildiradi. VI asrning 2-yarmida oltoydagi turkiy xalklar Ettisuv xalklari bilan Turk xoqonligiga birlashgan. Xoqonlikni ilk bor aka-uka Ilixon, Bumin va Istemilar boshqargan. Xoqonlik markazi Oltoy edi. 560-570 yillarda xoqonlik kuch kudratli davlatga aylandi.Bu davrda turklar Xitoyga bir necha bor xarbiy yurishlar qilgan. 580 yillarda xoqonlik 2 qismga sharkiy va garbiy qismlarga bulinib ketadi. 630 yildan garbiy turk xoqonligi yuksala boshlaydi. Uning chegaralari Xind daryosi kirgoklarigacha borgan. 660 yilda turklar ma`lum muddat Xitoyliklarga to be` bulib kolgan, birok bu uzok davom etmadi. VI asr oxirida Urta Osiyoda xoqonlikni tiklash uchun xarakat boshlandi. Birok bu vaktda garbdan arablar bostirib kirdi. Turk xoqonligiga birlashgan xalklar taraqqiyotining turli boskichini boshdan kechirmokda edi. Xoqonlikdagi xalklar utrok zamindorlar va kuchmanchi chorvadorlardan iborat bulgan. Turk xoqonligida davlat boshqaruvi urug-aymokchilik ae`analariga asoslangan edi. YUkori lavozimlar xoqonning aka-ukalari, karindosh-uruglari urtasida taksimlangan. V-VI asrlarda kishlok, shaxarlarda zodagonlarning iktisodiy va siyosiy xokimiyati kuchayib borgan. Kuchmanchi turklar bu paytda urug’

jamoatchiligidan kuldorlik tuzumiga utish davrida edi. Jamoani «xoqon» va «Qurultoy» -ayonlar kengashi boshqargan. /arbiy turk xoqonligi markazlashgan davlat emas edi. U unlab turkiy kabilalardan tashqil topgan va ularni aloxida xonlar idora qilgan. Bu paytda Zarafshon, Kashkadaryo va Amudaryo buyiga 9 ta mustaqil xokimlik bulgan. Buxoro voxasi xam bir nechta mustaqil xokimlikka bulingan. Bu davrda xoqonlik xududlarida savdo-sotik rivojlandi. SHaxarlararo alokalar kuchayib bordi. Xitoy bilan savdo alokalari kizgin olib borilgan. Turklar moviy osmon ruxiga siginishgan. Xar bir xonlikning uz kushini bulgan. Turk xoqonligining uz turkiy yozuvi bulgan.

A D A B I YO T L A R 1. «O’zbekiston xalklari tarixi» T. «Fan» 1992 y 2. Abulgozi Baxodirxon «SHajarai turk» T. «CHulpon» 1992 y 3. Muxammadjonov A. «O’zbekiston tarixi» T. «Ukituvchi» 1994 yil 4. Karimov SH. SHamsutdinov R. «Vatan tarixi» 1-kitob T. «Ukituvchi» 1997 y 5. Narshaxiy «Buxoro tarixi» T. «Kamalak» 1991 y 6. Nasmxon Raxmon «Turk xoqonligi» T. A.Kodiriy xalk nashriyoti. 1993 y 7. Ziyoev A. «O’zbek davlatchiligi tarixi» T. «SHark» 2000 y 8. Axmedov A. Turon –«Mulokot » 1991 y №6

Похожие

O’zbek davlatchiligi XVI-XIX asrlarda

V-XII asrlarda o’zbek davlatchiligi va ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy hayot

Shayboniylar davri davlatchiligi

Buxoro xonligi davlatchiligi tarixi

Qo‘qon xonligi davlatchiligi tarixi