Ispaniya XVI asr XVI asrning yarmida - История - Рефераты

Ispaniya XVI asr XVI asrning yarmida

Загружено в:

26.09.2022

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Ispaniya XVI asr XVI asrning yarmida Reja: 1. Filipp II davrida Ispaniya . Ispan absolyutizmi . 2. XVI asr II yarmida Ispan iqtisodining tushkunligi va uning sabablari . 3. XVII asrning I yarmida Ispaniya . 1

Karl V doim harbiy yurishlar bilan band bo`lib, Ispaniyada deyarli bo`lmaydi . Ispaniyaga janubdan hujum qilgani va Avstriya gabsburglari mulklariga janubi sharqdan hu-jum qilgani uchun turklar bilan Italiyada hukmronlik qilish uchun frantsuzlar bilan protestant knyazlari bilan Germaniyada doimiy urushlar olib boradi . Uning o`g`li Filipp II davrida Ispaniyada dahriylarni quvg`inga olish kuchaydi . Inkvizitsiya faoliyati kuchayib , davlat idorasiga aylanadi , inkvizitorlar esa qirolning amaldorlariga aylantiriladi. Ular qirol tomonidan tayinlanadi va vazifasidan ozod etila- di . Lyutiran va kalvinistlar batamom yuqotiladi , katolik ta`limotidan har qanday og`ish ayovsiz jazolanadi. Inkvizitsiya absolyutizm dushmanlari bilan ham kurashishi qirol ho- kimiyatining kuchayishiga yordam beradi. Inkvizitsiya dahriylar ustidan hukm chiqarib, yoqib yuborish uchun hokimiyat qo`liga topshirgan . Bir vaqtning o`zida o`nlab odam- larni o`tda kuydirganlar . Inkvizitsiya tsenzurani nazorat qilgan , ta`qiqlangan kitoblarni ruyxat qilgan. Ayniqsa morisklar – xristianlikni qabul qilgan arablar avlodlari inkvitsiya tomonidan qattiq ta`qibga olingan . Ular arabcha ism qo`yish , gapirish , yozish va urfodatlariga amal qilish ta`qiqlanadi. 1568 yil Granada va Andaluziya morisklari qo`zg`olon boshlaganlar . Qo`shin yuborilib , Filipp II askarlarga mahalliy aholini talash bo`yicha alohida farmon beradi. 1572 yilda qo`zg`olon bostirilib, Granada morisklari boshqa viloyatlarga ko`chiriladi . Kam savod, johil Filipp II Tolodo va Valyadoliydagi ispan qirollari saroylaridan voz kechib dasht va kamhosil Madrid shahariga poytaxtni ko`chiradi . Madrid yaqinida Es- korial qasri qurilib , shu yerdan chiqmasdan Filipp II mamlakatni boshqaradi . Ko`plab ayg`oqchilari unga mamlakatda bo`layotgan voqealardan xabardor qilib turganlar . Fi – lipp II xalqaro maydonda katolik reaktsiyasiga bosh bo`ladi . U Evropada Ispaniyaning yetakchiligini ta`minlashga va katolik ta`limotini mustahkamlashga harakat qiladi . 60– yillarda ispan absolyutizmiga qarshi Niderlandiyada qo`zg`olon boshlanadi, boy va sanoati rivojlangan Shimoliy viloyatlar Ispaniya hukmronligidan ozozd bo`ladi . Protestant Angliyasi Ispaniyaning asosiy dushmani edi. Dengizda hukmronlik uchun bu ikki davlat uzoq kurash olib boradi . Elizavetaga qarshi tayyorlangan fitnalarni Filipp qo`llaydi. 1588 yil Filipp Angliyani ishg`ol qilish uchun “Engilmas Armada” deb nom- langan flot junatadi. Angliya sohillarida ispan floti tor – mor keltiriladi. Orqaga qaytish chog`ida kemalarning bir qismini dovul ag`darib tashlaydi, faqat yarimi Ispaniyaga qay- 2

tib keladi . Ispaniyaning dengizdagi hukmronligiga barham beriladi . Frantsiyada fuqarolar urushi davrida Filipp II katolik lageriga rahbar bo`lgan Gizlar bilan yaqinlashadi. Uning 1590 yil Frantsiyaga yuborgan qo`shini Bretan va Longedox- da protestatlarga qarshi kurashadi . Parijga doimiy Ispan garnizoni kiritiladi . 1594 yil Parij protestantlar rahbari Genrix IV tomonidan egallanadi . 1598 yil Filipp Frantsiya bilan sulh tuzadi va Frantsiyaning mustaqilligini tan oladi . 1581 yil Shimoliy Afrikaga yurish paytida Portugal qiroli halok etgach ( merosxo`ri bo`lmagan ) Filipp Portugaliya va uning mustamlakalarini Ispaniyaga qo`shib oladi . Portugaliya 60 yil Ispaniya tarki- bida bo`ladi . Filippning urinishlariga qaramasdan uning siyosatining halokati muqarrar edi. Milliy davlatlar shakllanayotgan va kapitalistik munosabatlar tarqalayotgan vaqtda feodal Ispa- niyaning hukmronligi mumkin emas edi . 20- yillardagi qo`zg`olon bostirilgach absolyutizm mustahkamlanadi . Shaharlar qis- man o`z – o`zini boshqaruv huquqini saqlab qolishdi , biroq hamma lavozimlarni dvor- yanlar egallashdi . Korteslar qonun hiqarish va uni bekor qilish huquqidan mahrum bo`ldi . Sobiq mustaqil davlatlar Ispaniya viloyatlariga aylansada , ma`lum mustaqilligi- ni saqlab qoladi . Ispan absolyutizmi o`z xarakteriga ko`ra ingliz va frantsuz absolyutizmidan farq qil- gan. XVI asr mobaynida siyosiy hokimiyatdam mahrum bo`lib, grandlar yer egaliklarini kengaytiradilar va iqtisodiy jihatdan kuchayadilar . Avvalgi mustaqilliklari evaziga ular yangi lavozimlar va faxrli unvonlar olishadi . Aristokratlarning bir qismi poytaxtga ko`- chib keladi va saroy a`yonlariga aylanadilar . Ispaniyada qirolga bo`ysunadigan cherkov ham katta ahamiyatga ega edi . Bu ha is- pan absolyutizmining bir belgisi hisoblanadi . Frantsiya va Angliyadagidek, Ispaniyada ham absolyutizmning ijtimoiy tayanchi o`r- ta va mayda dvoryanlar – idalgolar edi . Idalgolarning shvolidagi o`ziga xoslik shundan iborat ediki , ular rekonkista tugaganidan keyin ham xo`jalik ishlari bilan shug`ullanma- ganlar . Oson boylik orttirish payida ular qirollar olib borgan urushlarda qatnashadilar . Ko`plab idalgolar konkistadorlar sifatida istilo va talash uchun imkoniyatlar mavjud bo`lgan Amerikaga jo`naganlar . Davlat tomonidan o`zlashtirilgan oltinlarning bir qismi harbiy yoki davlat xizmatidagi amaldorlarga , nafaqalarga ajratilgan . Amerikada qim- 3

matbaho metallarni qo`lga kiritib turgan dvoryanlar o`z mamlakatlari xo`jaligi rivojlani- shidan manfaatdor emas edilar . Shu bilan ular ingliz va frantsuz dvoryanlaridan farq qi- lar edilar . Shunga ko`ra Ispaniyada absolyut monarxiya va shaharlar ittifoqi yuzaga kel- maydi . Shunday qilib , ispan absolyut monarxiyasi mamlakat xo`jaligining rivojlanishida progressiv ( ijobiy ) ahamiyatga ega bo`lmadi . Bu XVI asr o`rtalaridan mamlakatda boshlangan iqtisodiy tushkunlikning sabablaridan biri edi . Amerika oltinlari avval Ispaniyada to`planib, bu yerdan keyin boshqa mamlakatlarga o`tib ketgan . Shuning uchun 30 – yillardan boshlangan “ baholar inqilobi ” Ispaniyada kuchli seziladi . Ispan sanoat mahsulotlari qimmat va sifati past bo`lgani uchun raqobat- ga bardosh bera olmaydi . Ispan mahsulotlari Evropada , Amerikada va Ispaniyaning o`zida ham bozorlardan mahrum bo`ladi . Dvoryanlar manfaatini ifoda etgan markaziy hokimiyat protektsionizm tadbirlarini amalga oshirmaydi . Mesta bilan yaqinlashgan va boj olishdan manfaatdr hukumat Flandriyaga , Italiyaga , Frantsiyaga yung chiqarishga ruxsat bergan . Natijada ispan movut sanoati xom – ashyoga ehtiyoj sezgan va xom - ashyoga narxlar oshishiga sabab bo`lgan. Ipak, metall ham mamlakatdan olib ketilgan .Niderlandiya va Ispaniyani bir davlat sifatida qaragan Karl Niderlandiya sanoat mahsulotlarini sotishga qarshilik qilmagan . Mamlakat viloyatlarining mustaqilliklari saqlanib qolgan . Natijada ichki boj to`lov- lari xorijiy mahsulotlaridan keltiriladigan buyumlarga qo`yiladigan bojdan baland bo`lgan . Ispaniya tushkunligining boshqa sababi absolyutizmning xalqaro siyosatidan kelib chiqadi . Karl I va Filipp II olib borgan urushlar soliqlarning oshishiga sabab bo`ladi va dehqon hamda shaharliklarni xonavayron qiladi . Bundan tashqari qirollar german , flo- rentsiyalik , genuyalik bankirlardan katta qarzlar olib , evaziga mamlakatda imtiyozlar berishgan . ( konlar , Amerika bilan savdo , ipak olib ketish va h. ) Shu tariqa qarz to`- lash uchun oltin va kumush tashqariga chiqib ketadi . Oltinlarning bir qismini dvoryan- lar ishlab chiqarishga emas , xorijiy mahsulotlarni sotib olishga sarf qilganlar . Cherkov tomonidan morisklarning ta`qib qilinish ham mamlakat xo`jaligiga salbiy ta`sir etadi . Iqtisodiy tushkunlik avval qishloq xo`jaligida , keyin sanoat va savdoda tarqaladi . Qishloqlardan dehqonlarning qochib ketishi tufayli qishloq xo`jaligi og`ir ahvolda qo- 4

ladi . XVI asr oxiriga kelib ishlatiladigan yerlar 3 marta qisqaradi . 70 – yillardan bosh- lab Frantsiyadan, Sitsiliyadan, keyinchalik Polsha va Pusdan g`alla keltirila boshlangan. XVI asrning II yarmidan boshlab movutsozlik qisqaradi . Sanoat shaharlari aholisi Kamayib ketadi . Sanoat izdan chiqib , savdo qisqaradi . Shaharlardan faqat Sevil`ya ahamiyatini saqlab qolib , bu yerdan xorijiy savdogarlar ispan kemalarida Amerikaga jo`nashgan . Angliya , Gollandiya , Frantsiya kemalari tomonidan ispan kemalarini ta- lash va kontrabanda savdosi tufayli ispan – amerika savdosi tushkunlikka uchraydi . Bunday sharoitda savdogarlar va tadbirkorlar o`z kapitallarini sanoatdan va savdo- dan olishgan. Ular yerlar sotib olganlar ( dvoryanlik unvoni olish uchun ) lavozimlar so- tib olganlar , soliqlar sotib olganlar . Filipp III davrida Ispaniyaning avvalgi mavqeidan asar ham qolmagan edi . Markaziy hokimiyatning zaiflashganligidan foydalangan grandlar avvalgi siyosiy mus – taqilliklarini tiklaydilar . Idalgolarning ko`pchiligi jismoniy mehnatdan hazar qilib, qashshoqlarcha yashagan. Soliqlarning o`sishi har qanday ishlab chiqarishni samarasiz qilib qo`yadi Morisklarning haydalishi ham tushkunlikni keskinlashtiradi . 1609 yilda ruhoniylar talabiga ko`ra morisklarni haydash haqida edikt qabul qilingan edi . 6 % morisklar qoldiriladi . 500000 kishi haydab yuboriladi . 5

Похожие

Ispaniya XVI asr – XVII asrning birinchi yarmida

XVI asr – XVII asrning boshlarida Usmoniylar imperiyasi

XVI—XIX asrning birinchi yarmida o'rta osiyo xalqlari tarixshunosligi

XVI-XX asr boshlarida Hindiston

XVI asr o'rtalarida Rossiya-O'rta Osiyo