Эпиграфикани тарихшунослик фанлари ва ёзма манбалар билан муносабати - История - Рефераты

Эпиграфикани тарихшунослик фанлари ва ёзма манбалар билан муносабати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

Эпиграфикани тарихшунослик фанлари ва ёзма манбалар билан муносабати Режа. 1. Эпиграфика ёдгорликларлари; таргалар, муҳрлар ва уларни акси. 2. Нумизматика, сфрагиетика, тарихий манбашуносликнинг эпиграфика асослари. 3. Қаттиқ юзага ёзилган матнлари бўлган педметлар; Даҳма қайроқ, қабртош ёзувлари. 4. Ёзма манбалар; Китоблар, шажаралар, муҳрлар ёзувлари эиграфик ёдгорлик. Эпиграфик ёдгорликларлар ичида асосий ҳисобланган танггалар, муҳрлар ва улардан олинган акслар катта аҳамият касб этади. Улар ўзлари

билан бирга замон нафаси-зарб қилинган жойи ва давлат хомийларининг номларини бизгача олиб келган ноёб тарихий манбалардир. Муҳрлар бўлса бир неча турли бўлади; А). Давлат аппаратига қарашли муҳрлар. Б). Қозихона, натариус вазифасини ўтовчи шариат махкамаларида ишлайдиган шахсларга тегишли; шайхулислом, қози қолон, муфтийлар муҳри бўлади. В). Якка хусусий амалдорлар муҳри бўлиб, улар кишининг шахсини тасдиқлайди холос. Муҳрнинг ўйилган- яъни ясалган вақти, унга эгалик қилувчи номи ёзилган шаҳс кимлиги ва сана ёзилган бўлади. Бундай муҳрлар босилган хужжатлар ўз юридик аҳамиятини ҳеч қачон йўқотмайди. Замонлар ўтиши билан ҳам улар ёдгорлик бўлиб қолаверади. Тарихшунослик билан шуғулланувчи қатор матнлар билан ишловчи фанлар: нумизматика, сфрагиетика бевосита эпиграфик матнлар устида ишлайди. Шу боис бу фанларни қаторига кириб, эпиграфика бу фанларнинг ютуқларидан унумли фойддаланади. Уларнинг тадқиқот объекти эпиграфик ёдгорликларлар ҳисобланади. А). Тангалар замонни ва шаҳсларни яшаган пайитини аниқ белгилаб берса, Б). Муҳрлар- ўша тилга олинган шахсларни жамиятда тутган ўрни ва фаолиятини белгилашда асосий воита ҳисобланади. Шунинг учун эпиграфика фани нумузматика, сфрагиетика фанлари билан мустаҳкам боғланган холида иш олиб боради. Эпиграфик ёдгорликларлар ичида энг кўп тарқалган ёзув- бу қабртош ёзувидир. Улар албатта қаттиқ юзага ўйиб ёки кимёвий йўл билан сингдириб ёзилган бўлади. Улар ўзида шу қабр соҳиби хақида тўла маълумотлар беради. Бу эса алоҳида хужжат, китоб ёки шажарага қараганда фарқли ўлароқ қисқа ва лўнда бўлади. Улар ўз таркиби жиҳатидар жуда хилма-хил бўлади. Бу ёзувлар мармартошга, нефритга, қайроқ қумтошига, метал бромлар юзасига, сопол тахтачаларга ўйиб ёки бўрттириб ёзилади. Бу ёзувларда ҳат усули жуда

хилма-хил бўлади. Уларни моҳир ҳаттотлар ёки ҳат билмайдиган тоштарош устани ўзи ёзган бўлади. Бундай ёзувларда ҳат жуда сифатсиз бўлиб, бир имло қоидаларига риоя қилмай ёзилган бўлади. Аксариятда эса қабртош ёзувларини мохир хаттотлар ёзиб, махоратли тоштарош усталар қабртош юзасига кўчирадилар. Улар санъат асари даражасига кўтарилган бўлади. Ёзма манбалар жумласига муҳрдаги ёзувлар, алоҳида васиқалар, савдо- сотиқ аҳдномалари, тарихий воқеаларга бағишланган рисола ва романлар ҳам киради. Айниқса қабртош ёзувидан фарқ қилувчи, қозихоналарда котиблар томонидан ёзилган васиқалар, олди-сотди хужжатлар, ер-сув хужжатлари тарихий эпиграфик манба ҳисобланиб, улар ўз тарихий аҳамиятини замонлар ўтиши билан ҳам йўқотмайди. Шажаралар, васиқалар, васиятномалар ўз турига кўра эпиграфик ёдгорликларлар ҳисобланиб, уларни ёзма манбалар деб қабул қилинган.Уларнинг турлари жуда кўп ва хилма-хилдирлар. Ўзида бирор ахборот олиб келувчи ёзув тарихий ёдгорлик бўлади.

Адабиётлар. 1. Арабская эпиграфика в ССР за сорок лет. Журнал «Эпиграфика Востока». 1963. Вып.15. 2.Бабаджанов Б.М. Эпиграфические памятники мусуманских мазаров как источник по истории суфизма. Сб. Из истории суфизма. Т., 1991. 3.Маъсудали Хакимжон. Хатти муаллимий. Араб ёзувининг вужудга келиши ва турлари. Т., Мехнат, 1991. 4.Бабаджанов Б., Муминов А., Паульс Л. Шайбонийлар шажараси эпигравияфикаси. Германия, 1997. 5.Большаков О.Г. Самарканд сирли сополидаги ёзувлар. Журнал «Эпиграфика Востока». 1963. Вып.12. 6.Тошхужаев . Глазурованная керамика Чача в IX - XII вв. Т., 1968.

Похожие

Ёзма манбалар тарихидан

Мугуллар истилоси ва улар хукмронлиги тарихининг тарихий адабиётларда ёритилиши

Ўрта асрлар тарихи курсининг предмети, манбалари ва ўрганиш ахамияти

Марказий Осиё тарихи фанининг предмети ва долзарб муаммолари. Манбалар

Кадимги Рим тарихига мукаддима. Тарихий манбалар