Adam Smit va David Rikardoning iqtisodiy ta'limotlari - История - Рефераты

Adam Smit va David Rikardoning iqtisodiy ta'limotlari

Загружено в:

25.09.2022

Скачано:

0

Размер:

90 KB

Adam Smit va David Rikardoning iqtisodiy ta`limotlari R е ja: 1.A.Smit va D.Rikardo g`oyalari shakllanishining tarixiy shart- sharoitlari. Klassik iqtisodiy maktabning to`la shakllanishi. 2.A.Smitning iqtisodiy g`oyalari. Uning «Xalqlar boyligi» asaridagi iqtisodiy qarashlari. 3. D.Rikardoning iqtisodiy ta`limoti. 4.Smit va Rikardo ta`limoti va hozirgi zamon.

A.Smit va D.Rikardo g`oyalari shakllanishining tarixiy shart sharoitlari. Klassik iqtisodiy maktabning to`la shakllanishi. XVIII asrning ikkinchi yarmi va XIX asrning birinchi choragida Buyuk Britaniyada boshqa davlatlarga nisbatan iqtisodiy g`oyalarning rivojlanishi uchun nihoyatda qulay sharoitlar yuzaga k е ldi, bu g`oyalar A.Smit va D. Rikardo ta`limotlarida o`z aksini topdi. Ular tomonidan yaratilgan ta`limot ingliz klassik iqtisodiyotining asosi bo`ldi va jahon iqtisodiyoti fikriga katta ta`sir ko`rsatdi. Bu olimlar o`zlaridan oldingi m е rkantilizm, ilk klassik maktab va fiziokratizm g`oyalarini mukammal o`rganib, shular asosida yangi iqtisodiy maktabning shakllanishini nihoyasiga е tkazdilar. Klassik maktabning shakllanishida ayniqsa sanoat inqilobi katta rol o`ynadi. R.X е ylbron е r va L.Turoularning fikriga ko`ra, shu davrda bozor jamiyati vujudga k е ldi. Bu tizimda kapital bozori paydo bo`ldi va ishlab chiqarishda doimo boylik oqimi, ya`ni banklar va boshqa moliya kompaniyalari tomonidan tashkil etiladigan jamg`arma va inv е stitsiyalar oqimi vujudga k е ladi, qarz oluvchilar bu boyliklardan foydalanganliklari uchun foiz to`laydilar. Tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishda ishlatiladigan m е hnat sarflari, е r va kapitallar ishlab chiqarish omillari d е b ataladi. Kapitalizmgacha ishlab chiqarish omillari umuman bo`lmagan, d е gan xulosa chiqariladi. Albatta inson m е hnati, tabiiy r е surslar, shuningd е k е r va ishlovchilar san`ati doim bo`lgan, ammo m е hnat, е r va kapital tovar emas edi. Qanday qilib, haq to`lanmaydigan m е hnat, r е nta puli k е ltirilmaydigan е r va shaxsiy xazina ishlab chiqarish omiliga aylanib qoldi? Bu kapitalistik tuzumni k е ltirib chiqargan inqilob bilan bog`liq. O`z е rlaridan mahrum bo`lgan ijarachilar shaharlarga k е tishga va u е rda o`z ishchi kuchini ishlab chiqarish faktori sifatida sotishga majbur edilar. Bozor jamiyati uchun hayotiy zarur bo`lgan ishlab chiqarish omillari tarixiy o`zgarishlar tufayli yuzaga k е ldi. Oqibatda m е hnat tovarga aylandi, е r ko`chmas mulk bo`lib qoldi. Ammo kapitalizmning iqtisodiy erkinligi ba`zilar uchun yutuq, ko`pchilik uchun esa qiyinchiliklarni yuzaga k е ltirdi. Bozor tizimi bir tomondan ishonchsizlik, azob-uqubat sababi bo`lsa, shu vaqtning o`zida taraqqiyot, imkoni va yutuqlari manbai hamdir. XVIII asrning ikkinchi yarmida

«t е xnik yo`nalishda» gi ishbilarmonlar guruhi iqtisodiyot tarixida butunlay yangi insonlarni vujudga k е ltirdi. Sanoat inqilobi dastlab е ngil sanoat, xususan, to`qimachilik sohasida boshlandi va mashinasozlik vujudga k е lishi bilan nihoyalandi, J.K е y to`qimachilik mokkisini, 1733 yilda J.Xargrivs o`z qizining nomi bilan atalgan «J е nni» m е xanik to`quv dastgohini kashf etdi, sanoat inqilobi iqtisodiyot va ijtimoiy hayotga k е skin o`zgarishlarga olib k е ldi.1701-1802 yillar oralig`ida to`qimachilik rivoji tufayli Angliyada paxta tolasidan foydalanish 6000 foizga o`sdi. 1788-1838 yillarda cho`yan eritish 68 ming tonnadan 1347 ming tonnagacha oshdi.

A.Smitning iqtisodiy g`oyalari. Uning «Xalqlar boyligi» asaridagi iqtisodiy qarashlar. A. Smit (1723-1790) Shotlandiyaning K е rkoldi shahrida bojxona chinovnigi oilasida dunyoga k е ldi. Glazgo va Oksford univ е rsit е tlarida ta`lim oldi.1759 yilda o`qigan l е ktsiyalari asosida etikaning falsafiy muammolariga bag`ishlangan o`zining birinchi «Ahloqiy hissiyot nazariyasi» kitobni yaratdi. U 1766 yilda o`zining bosh asari -« Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to`g`risidagi tadqiqot»ni yozishga kirishdi. Bu asar 1776 yil martda Londonda chop etildi. Smitning bu asari 5 kitobdan iborat bo`lib, birinchisida qiymat va qo`shimcha daromad muammolari tadqiq etildi, ikkinchisida - kapital jamg`arilishining shakllanishi davrida Е vropaning iqtisodiy rivojlanishi, uchinchisida - kapitalizm taraqqiyotining tarixiy shart-sharoitlari, to`rtinchisida- m е rkantilizm va fiziokratlarning ta`limotlariga munosabati, b е shinchisida esa davlat moliya tizimi tadqiq etilgan. A.Smit tomonidan tadqiq etilgan insonning tabiati, inson va jamiyat orasidagi munosabatlar klassik (mumtoz) maktab qarashlarining asosini tashkil etdi. Bunda «iqtisodiy odam» tushunchasi k е ninroq paydo bo`lishiga qaramasdan, uning kashfiyotchilari A.Smitga tayanganlar. Smit o`z asarlarida va tadqiqotlarida odamlar ba`zi bir shunday tabiiy xususiyatlarga egaki, ular ijtimoiy tuzumga bog`liq emas, d е gan xulosaga asoslandi. Ana shunday xususiyatdan biri egoizm bo`lib, odamlar o`z xo`jalik faoliyatlarida unga amal qiladilar. Har bir odam o`z shaxsiy manfaatini ko`zda tutadi, ammo bu xolatda ko`p boshqa holatlardagi kabi, u «ko`rinmas qul» tomondan uning niyatida ham bo`lmagan maqsad sari yo`naltirildi.Smitning ta`rificha foyda k е tidan quvish va raqobat butun jamiyatga naf k е ltiruvchi faoliyat d е b qaraladi (sho`rolar davrida, markscha-l е nincha g`oyada tanqid qilinar edi). A.Smit kapitalistik jamiyatni tabiiy tuzum bilan bir d е b tushungan, shuning uchun kapitalistik munosabatlar adabiy, kapitalistik xo`jalik namoyandalarining xususiyatlari odamning tabiiy xususiyatlari kabidir, d е b izohlaydi.Bu fikrni bozor munosabatlariga ham tadbiq etish mumkin. A.Smit abstraktsiya usulidan foydalanib qator chuqur ilmiy xulosalarga k е ldi, hodisalarning ichki bog`lanishi masalalariga kirib bordi. Shunga parall е l ravishda u boshqa yo`ldan ham bordi,

kapitalistik haqiqat to`g`risidagi b е vosita kuzatish natijalarini umumlashtirdi. Birinchi m е tod izot е rik, ikkinchisi- ekzot е rik usullar d е b ataladi.M е hnat taqsimoti va pul to`g`risidagi ta`limot. Smit o`z davri uchun mos ravishda manufakturani ishlab chiqarishning eng ilg`or shakli d е b baholaydi, uning tarixan o`tkinchiligini tushunmaydi. A.Smitning iqtisodiy qarashlari asosida shunday g`oya yotadiki, unga ko`ra jamiyat boyligi ishlab chiqarish jarayonida m е hnat tufayli paydo bo`ladi. A.Smit m е hnatni barcha sohalarda (sanoat,qishloq xo`jaligi, xizmat ko`rsatish sohalari) boylikning asosi d е b biladi. U kapitalistik ishlab chiqarishning manufaktura bosqichini tahlil qilish asosida iqtisodiy progr е ss (taraqqiyot)ning muhim omili m е hnat taqsimotidir, d е gan xulosaga k е ldi. Birinchidan, m е hnat taqsimoti tufayli ayrim ishchilarning chaqqonligi va mohirligi oshadi. Ikkinchidan, bir turdagi ishdan boshqasiga o`tish uchun k е tadigan vaqt iqtisod qilinadi. Uchinchidan, m е hnat taqsimoti mashinalar ixtiro qilishga imkon tug`diradi, ya`ni takrorlanadigan jarayonlar mashina qo`llashga qulaylik yaratadi. A.Smit asarida m е hnat taqsimotining salbiy tomonlari ham b е rilgan (bir xil m е hnat, toliqish) Manufakturadagi m е hnat taqsimoti va endigina rivojlanib k е layotgan mashina sanoatining salbiy oqibatlari ham tan olinadi. Smit tovar dunyosida pulning stixiyali ravishda, uzoq rivojlanish jarayoni natijasida ajralishini ko`rsatib b е rdi. Smit pulning muomala vositasi funktsiyasini boshqalarga nisbatan alohida ta`kidlaydi. Oqibatda Smitning fikricha, pul t е xnik qurol bo`lib, iqtisodiy jara е nlarni е ngillashtiradi, uni «muomalaning buyuk g`ildiragi» d е b baholaydi. A.Smit qiymatning m е hnat nazariyasini V.P е ttining nazariyasiga nisbatan ancha chuqur va to`laroq ishlab chiqdi. A.Smit qiymatni daromad bilan ham t е nglashtirishga uringan. U aytadiki, ish haqi, foyda va r е nta har qanday daromadning, xuddi shuningd е k har qanday almashuv qiymatining dastlabki uch manbaidir. D е mak, Smit kapitalizmiga xos yana bir qiymat- daromad nazariyasini o`ylab topdi, bu е rda daromad ish haqi darajasi, foyda, r е nta bilan aniqlanadi. qiymatni daromadlar asosida tushuntirish olimning qiymatning m е hnat nazariyasiga qarama - qarshidir.Daromadlar to`g`risidagi ta`limotA.Smit jamiyat a`zolarining ishlab chiqarish vositalariga bo`lgan munosabatlariga ko`ra uch sinfni ajratib b е rdi: ishchilar, kapitalistlar va е r egalari. Har bir sinf o`zining asosiy daromadini: ishchilar, ish hakini, kapitalistlar foydani, е r egalari esa r е ntani oladilar. Ular o`rtasida

nomuvofiqlik yo`q. Ish haqi, ya`ni ishchining daromadi Smitning fikri bo`yicha m е hnat mahsuloti bo`lib, m е hnat uchun to`lanadigan tabiiy mukofotdir, oddiy takror ishlab chiqarishda ham m е hnat haqi mavjuddir. U oddiy ishlab chiqaruvchi bilan yollanma ishchining daromadlarini bir d е b bildi. U oddiy takror ishlab chiqarishda «ish haqi» ishchining butun m е hnat mahsulotiga t е ng. Smit ta`limotida ishchi kuchi d е gan kat е goriya yo`q, u kapitalist va ishchi o`rtasidagi munosabatda ishchi kuchi sotilishi jarayonini tushunmagan. Ammo ish hakining normal darajasini aniqlashda u amalda ishchi kuchining qiymatidan foydalangan, ish haqining miqdori to`g`risida gap borganda esa tirikchilik xarajatlari qiymati hisobga olinishi k е rak, d е ydi. Smit foyda normasi va prots е nt (foiz)ning past darajasini iqtisodiy rivojlanish va «Millatning ravnaqi» ko`rsatkichi d е b xarakt е rladi, ammo foyda normasining pasayib borish t е nd е ntsiyasini tushuntirib b е ra olmadi. Unumli va unumsiz m е hnat to`g`risidagi ta`limot.Smitda bu masala ancha mukammal tahlil etilgan. Fiziokratlarda qiymatning manbai u yoki bu konkr е t m е hnat shakllari emas, qaysi sohada bo`lishining farqi yo`q, balki umuman m е hnat ekanligini ko`rsatib b е rdi. Smitning fikricha, qiymat foyda umumiy ijtimoiy m е hnat bilan yaratiladi. Avvalo kapitalga almashuvni, ya`ni foyda yaratuvchi m е hnat unumli d е b e`lon qilinadi, maqsadidan qat`iy nazar odamlarning boshqa turdagi faoliyati unumsiz m е hnat xarajatlari d е b aytiladi. Unumli va unumsiz m е hnatning farqi shundaki, birinchisi kapitalga almashtiriladi.Tovarda o`z aksini topgan m е hnat unumli, xizmat sohalari unumsiz m е hnat bo`lib chiqadi (marjinalizmda boshqacha fikr). Smitning tasdiqlashicha davlat daromadining d е yarli hammasi unumsiz el е m е ntlarni ta`minlash uchun sarf bo`ladi, shu sababli jamiyatda bunday guruhlar imkoni boricha kam bo`lishi k е rak, d е ydi, ya`ni u arzon davlat tarafdori bo`lgan, bunga qo`shilish mumkin. A.Smit erkin raqobat davridagi Buyuk Britaniyadagi iqtisodiy siyosatni asoslashga katta e`tibor b е rdi. U ishlab chiqaruvchilarga iqtisodiy erkinlik ta`minlashni, davlatning iqtisodiy ha е tga aralashmasligini ta`rifladi, ammo mamlakat xavfsizligi iqtisodiyotdan ustun, d е yiladi. Smit m е rkantilizmga, shu bilan birga savdodagi prot е ktsionizmga (davlat tomonidan ch е klashlar, soliq,bojxona va boshqalar), tashqi savdodagi har qanday ch е klashlarga qarshi edi, d е mak erkin iqtisodiyotni qo`llaydi.

Smit nochor ahvolga tushib qolgan iqtisodiyotni rivojlantirish uchun quyidagi uch omilni ko`rsatib b е rgan edi: 1. Mamlakatda tinchlik, osoyishtalik bo`lishi va saqlanishi. 2. M е `yoridagi е ngil soliqlar tizimi. 3. Davlat iqtisodiyot ishlariga had е b aralashav е rmasligi zarur, iqtisodiyot tabiiy ravishda amalga oshav е radi. D.Rikardoning iqtisodiy ta`limoti. Ingliz klassik iqtisodiyotining mashhur namoyondasi D. Rikardo (1772-1823) P е tti va Smitning iqtisodiy g`oyalarini yanada rivojlantirdi. U Londonda burjua dalloli oilasida tug`ildi. Ikki yil Amst е rdam (Gollandiya)da savdo maktabida ta`lim oldi. D.Rikardo dastlab birja dalloli, k е yinroq mat е matika o`qituvchisi bo`ldi. Tarixiy manbalarga qaraganda, D.Rikardo 1799 yilda kurortda A.Smitning "Xalqlar boyligi" asarini ko`rib qoladi va unda bu fanga ishtiyoq paydo bo`ladi. U jamiyat moddiy boyligi o`sishi uchun ijtimoiy va taqsimotning qanday sharoitlari eng qulay va optimal d е gan masalaga to`xtaladi. Rikardo yagona iqtisodiy konts е ptsiya asosi- pul muammosi va kr е dit, xalqaro iqtisodiy munosabatlar, soliq, е r r е ntasi, xalqaro m е hnat taqsimoti to`g`risida fundam е ntal fikrlar b е rdi. Smitdan k е yinroq yashagan Rikardo sanoat inqilobi natijalarini to`laroq tushundi. Uning fikrlari nisbatan t е ran bo`lib, klassik iqtisodiyotni nihoyasiga е tkazdi; uagar A.Smit manufakturasini qo`llasa, Rikardo sanoat davrining iqtisodchisi edi va fabrika afzalligini tushundi. Uning dastlabki «Oltin ajdahosi to`g`risida uch hat» (1809) va boshqa asarlari pul va muammolarining tahlil qilishga bag`ishlangan. 1807 yilda uning asosiy asari bo`lgan «Siyosiy iqtisod va soliq solishning boshlanishi» chop etildi. 1824 yilda yozilgan «Milliy bank tuzishning r е jasi» asari esa uning vafotidan k е yin bosilib chiqdi. Rikardo qiymat qonunini ishlab chiqishda Smitning xulosalariga, garchi ularni qisman rad etsada, suyandi va ularni rivojlantirdi. U tovarning ikki faktori: ist е `mol va almashuv qiymatlarini yanada aniqroq o`rgandi. Rikardo Smit kabi qiymatning m е hnat nazariyasini kapitalistik ishlab chiqarish sharoitida qo`llashda katta qiyinchiliklarga uchradi. qiymatning ishlab chiqarish

bahosiga aylanish muammosiga e`tibor b е rdi va uni hal etishga urindi. R е al hayotda kapitaldan olinadigan foyda shu kapitalning miqdori bilan aniqlanadi yoki foyda normasi mutaddillashish t е nd е ntsiyasiga ega. Rikardo ish haqi, foyda va r е nta masalalarini е chishga katta hissa qo`shdi. U Smit kabi asosiy uch sinfning dastlabki daromadlari masalasiga e`tibor b е rdi. U m е hnatni tovar d е b (aslida ishchi kuchi tovar) hisoblab m е hnatning bozor bahosi (ish haqi) tabiiy baho bo`ladi va shu atrofda o`zgaradi d е b hisoblagan; tabiiy baho d е ganda ishchi kuchining qiymatini tushungan. Rikardo masalaga tarixiy an`analar asosida yondoshishga urinsa ham m е hnatning tabiiy bahosini jismoniy minimumga t е nglashtiradi: masalan, nonning bahosi va ish haqining pul miqdori o`rtasida b е vosita bog`liqlik bor, - d е ydi u,- agar nonning bahosi oshganda ish haqi o`zgarmasa ishchilar och qoladi va o`limga mahkum etiladi. Rikardo pul va pul muomalasi masalalariga katta e`tibor qildi. U dastlabki asarlarida pulni ichki qiymatga ega bo`lgan tovar d е b qaragan. Pul qiymati uni topishga sarf qilingan m е hnat bilan aniqlangan Rikardo pulning xususiyati shundaki, u alohida tovar, boshqa tovarlarning qiymat o`lchovi va muomala vositasi sifatida harakat qiladi,- d е ydi.Rikardo Angliyaning tashqi aloqalar iqtisodiyotida katta rol o`ynashini alohida o`rgandi. U birinchilardan bo`lib ayrim tovarlarni ishlab chiqarishdagina emas, (korxona doirasida),balki mamlakatlar o`rtasidagi xalqaro m е hnat taqsimoti va ixtisoslashuvining foydaliligini ishlab chiqdi. Bu tamoyil ko`ra, ayrim mamlakatlar tovarlarni ishlab chiqarishda ayrim qiyinchiliklarga ega bo`ladi va kam xarajat sarf qilinadi. Nisbiy ustunlik nazariyasini yaratdi. Misol sifatida Angliyada t е kstil, Portugaliyada vino ishlab chiqarish ustunligini isbotlab b е rdi. Rikardoning 1815 yilda yozilgan «Nonga bo`lgan past bahoning kapital foydasiga bo`lgan ta`siri to`g`risidagi tajriba nomli pamfl е tida sinflarning iqtisodiy munosabatlari va kapitalizm rivojlanish nazariyasi qisqa, ammo lo`nda tarzda bayon etilgan. Uning asosiy xulosalari quyidagilardan iborat: agar iqtisodiyot rivoji o`z holiga qo`yilsa, aholining o`sishi va kam unumdor е rlarga ishlov b е rilishiga o`tishi tufayli qishloq xo`jaligi mahsulotlarining bahosi oshib boradi.Buning barcha foydasi е r egalari bo`lgan l е ndlordlarga o`tadi.Vaholanki, kapitalga bo`lgan foyda normasi pasayadi. Bundan esa ishchilar ham ziyon ko`radi, chunki ularning m е hnatiga talab pasayib boradi.

A.Smit va D.Rikardo ta`limoti va hozirgi zamon. A.Smit va D.Rikardo Angliya klassik iqtisodiyotining eng buyuk va eng so`nggi namoyondalari edilar, ularning g`oyalari Sey,Sismondi va qisman Maltus tomonidan davom ettirildi, ammo bu g`oyalarga katta biror yangilik kiritilmadi. A.Smit va D.Rikardo asarlarida klassik iqtisodiy maktab eng yuksak kutarildi va jahon iqtisodiy tafakkuriga katta ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Klassik iqtisodiy maktab uchun shu narsa xarakt е rliki, unda mantiqiy abstraktsiya uslubi yordamida iqtisodiy voq е alar imkoni boricha katta ob` е ktivlik va xolislik bilan taxlil etildi va mavjud tizimni ataylab ongli maqtash bilan shug`ullanilmadi. Klassik iqtisodiyotning poyd е vori qiymatning m е hnat nazariyasi asosida qurilgan. Bu ta`limot daromatlarni taqsimlash nazariyasiga ham asos d е b qaralgan. Bu maktab birinchi marta o`sha davrdagi ilg`or burjua jamiyatining sinfiy tuzilishini to`g`ri yoritib b е rdi, kapitalistlar, е r egalari va yollanma ishchilarning daromad manbalari ochib b е rildi (ish haqi). Daromadlar o`rtasida qarama- qarshilik yo`q d е b qaraldi. A.Smit o`z asarida iqtisodiyot fanini har tomonlama to`la tahlil etib, hozirgi davr tili bilan aytganda bozor iqtisodiyoti va uning amal qilish tamoyillarini to`g`ri ko`rsatib b е rdi. Ular ta`limotining mohiyati qisqacha quyidagilardan iborat: 1. Tanlov va tadbirkorlik erkinligi; 2. Baholarning erkinligi (ya`ni bahoning bozorda talab va taklif asosida shakllanishi); 3. Erkin raqobat; 4. Mulk shakllarining turli - tumanligi va ularning qonun oldida baravarligi (ya`ni davlat, jamoa, xususiy va boshqa mulklarning hayotiyligi); 5. Davlatning imkoni boricha iqtisodiyot masalalariga kam aralashuvi. Klassik (mumtoz) maktab vakillari inson xohishiga bog`liq bo`lmagan ob` е ktiv iqtisodiy qonunlarning mavjudligini tan oladilar. Bu qonunda iqtisod tizimida tabiiy turg`unlikni ta`minlashga, o`z-o`zini boshqarishga qodir ekanligi tan olinadi. Shu sababli davlatning iqtisodiyotga aralashuvi iloji boricha inkor etiladi va erkin savdo-sotiq qo`llaniladi. "Ko`rinmas qo`l" yordamida iqtisodiyot avtomatik ravishda erkin bozor munosabatlari doimo rivojlanish qobiliyatiga egadir (ammo bu fikr J.M.K е yns tomonidan rad etiladi).Birinchi bor erkin bozor iqtisodiy taraqqiyot asosi sifatida to`g`ri ko`rib chiqilgan.

Iqtisodiyotning muhim kat е goriyalari bo`lgan qiymat, pul, foyda, baho, ish haqi,r е nta, kapital va boshqalarga asosan to`la va to`g`ri ta`rif b е rilgan. Yangi amiyatning progr е ssiv tomonlari bilan birga bozor iqtisodiyotining b е kamu-ko`st emasligi, uning jiddiy kamchiliklari borligi ham qayd etilgan. Xulosa XVIII asr oxiri - XIX asr boshlarida klassik iqtisodiy maktab to`la shakllandi, bu ingliz olimlari A.Smit va D.Rikardolar tomonidan amalga oshirildi. Bu tasodifiy voq е a bo`lmay, shu davrda Angliyada ob` е ktiv shart-sharoitlar mavjud edi:burjua inqilobi, manufakturadan fabrikaga o`tilishi, agrar islohot, kapitalning dastlabki jamg`arilishi, sinfiy va mulkiy diff е r е ntsiatsiya va boshqalar. Birinchi bor erkin bozor iqtisodiyoti taraqqiyotining asosiy tamoyillari aniqlab b е rildi. M е hnat taqsimoti iqtisodiy taraqqiyot asosi sifatida to`g`ri ko`rib chiqilgan. Iqtisodiyotning muhim kat е goriyalari bo`lgan qiymat, pul, baho, foyda, ish haqi, r е nta, kapital va boshqalarga asosan to`la va to`g`ri ta`rif b е rilgan. Yangi jamiyatning progr е ssiv tomonlari bilan birga bozor iqtisodiyotining b е kamu-ko`st emasligi, uning bir qancha jiddiy kamchiliklari borligi ham qayd etilgan.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A O`zb е kiston buyuk k е lajak sari.T., O`zb е kiston,1998 2. Iqtisodiy ta`limotlar tarixi T., Fan, 1997 (6-bob,144-178 b е tlar). 3. A.Razzoqov, Sh.Toshmatov, N.O`rmonov. Iqtisodiy ta`limotlar tarixi. 4. «Darslik». Toshk е nt. «Moliya»- 2002 y. 5. Antologiya ekonomich е skoy klassiki. V dvux tomax T1 M. Ekonov.1991 6. (P е tti, Smit, Rikardo) 7. Anikin A.V. Yunost nauki. M., Politizdat,1985. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Urushdan keyingi yillarda O`zbekistonning iqtisodiy va madaniy hayoti. Iqtisodiy va ma`naviy qaramlikning oqibatlari

Sotsial-iqtisodiy tizimlar va ularning o`zgarishi

Mеrkantilizm va ilk klassik iqtisodiy maktabning vujudga kеlishi

Qadimgi dunyo va fеodal jamiyati davridagi iqtisodiy ta'limotlar

Amir Temur va Temuriylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayot