Сув чиқарувчи иншоотлар - Водное хозяйство - Рефераты

Сув чиқарувчи иншоотлар

Загружено в:

08.11.2019

Скачано:

0

Размер:

460.5 KB

Сув чиқарувчи иншоотлар Режа: 1. Қувурли сув чиқаргичлар 2. Туннелли сув чиқаргичлар

Қувурли сув чиқаргичлар Сув омборида тўпланадиган сув захираси суғориш, сув таъминоти, яйловларга сув чиқариш ва бошқа мақсадлар учун ишлатилади. Сув омборидан сувни улар ёрдамида олиб ва сув ўтказувчиларга узатиш (кўпроқ каналлар) ва истемолчига етказиб бериш сув чиқарувчи иншоотлар ёрдамида амалга оширилади. Суғоришга сув чиқариш баҳор - ёз ойларида ва қисман куз даврида амалга оширилади. Бошқа мақсадлар учун, масалан сув таъминоти ва гидроэнергетика учун сув йил давомида тўхтовсиз олинади. Истемолчига бериладиган сув миқдор вақт бўйича ўзгаради. Чиқариладиган сув сарфларининг ўзгариши сутка давомида ҳам рўй беради. Сув чиқариш иншоотида сарфларни ростлаш затворлар билан бошқарилади. Чиқишда ўрнатилган затворли босимли қувур туридаги сув чиқаргич. Бундай турдаги сув чиқаргичлар унча катта бўлмаган сув омборларида (ҳавзалар) сарф 0,3...0,5 м 3 /с катта бўлмаганда қўлланилади (2.32-расм). 2.32-расм. Чиқишда ўрнатилган затворли босимли қувур туридаги сув чиқаргич: 1-қувур; 2-диафрагмалар; 3-затвор; 4-сув урилма қудуқ; 5-кетувчи канал. Сув чиқаргич заминдаги табиий грунтда тўғон танаси тагида ётқизилган қувурни ифодалайди. Кўпроқ заводда ишлаб чиқилган металл, темир-бетон, ҳамда абестоцемент қувурлар қўлланилади. Затвор туридаги задвижка қувурнинг чиқиш қисмида ўрнатилади.

Сув чиқаргич босимли режимда ишлайди, қувурнинг чиқиш кесимидан кейин, сув энергиясини сўндириш учун сув урилма девор ёки бошқа турдаги сўндиргич ўрнатилади. Грунт билан қувур туташган жойда фильтрация сувларига тўсқинлик (қаршилик) қилиш учун, қувур узунлиги бўйича бир нечта диафрагмалар ўрнатилади. Киришда ўрнатилган затворли босимсиз туридаги қувурли сув чиқаргич. Затворларни қувурнинг чиқиш қисмида ўрнатиш сув чиқариш эксплуатациясини яхшилайди. Бунда гидравлик режим босимсиз белгиланади, бунинг натижасида белгиланган ФҲС да сув чиқаргичдан кейин каналда сув сатҳи кўтарилади, демак суғориладиган майдонлардаги ўзи оқар сув сатҳи ошади (2.33-расм). Сув сарфлари затворлар билан бошқарилади, уларни сув чиқаргичнинг кириш каллагида жойлаштирилади. Затворлар бетон каллакка таянган кўтариб турувчи устунларга ўрнатилган хизмат кўпригидан бошқарилади. Бундай сув ташлагичлар босим 7 м гача бўлганда қўлланилади. Сув чиқаргич қувурлари заминдаги табиий грунтда ётқизилади. Сув чиқариш сарфи ошганда кириш ва чиқиш шакллари умумий бўлган икки - уч қаторли қувурлар қўлланилади. Энергия чиқиш каллагига зич туташган сув урилма қудуқда сўндирилади. Минорали сув чиқаргичлар. Бундай турдаги иншоотлар III ва IV синфли грунтли тўғонларда кенг қўлланилади. Минорали сув чиқаргич қуйидаги асосий қисмларидан ташкил топади: босимли қувур ёки очиқ канал кўринишидаги келувчи участка; минора; кетувчи босимсиз қувур; энергия сўндиргичлар; хизмат кўприги; минора устидаги қурилган бино (2.34-расм). Минора учта характерли ҳолатда бўлиши мумкин: юқори қиялик товони олдида; тахминан унинг ўртасида; тўғон тепаси чети олдида. Шу билан бирқаторда у учта асосийларга нисбатан ихтиёрий оралиқдаги ҳолатда бўлиши мумкин. Минора затворларни бошқариш учун мўлжалланади. Унда иккита затвор ўрнатилади.

Биринчиси келувчи участка тирқишини ёпади ва таъмирлаш ва кузатиш ҳолатларида минорани бекитиш учун мўлжалланади, иккинчиси эса миноранинг қарама - қарши деворига ўрнатилади кетувчи сув ўтказадиган тирқишни ёпади, у истемолчига узатиладиган сарфни ростлаш учун ишлатилади. Минорали сув чиқаргичларда ясси затвор қўлланилади, уларнинг пазлари миноранинг ички томонида ўрнатилади. Затворларни очилиб - ёпилиши минорада жойлашган кўтариб - тушириш механизмлари орқали амалга оширилади. Затворнинг ҳаракатланувчи қисми шарнир ёрдамида металл штанга билан бирлаштирилади. У чиғир орқали затворни кўтариш ва туширишни таъминлайди. Минора кесими доиравий, квадрат ва тўғри бурчакли бўлиши мумкин.Тўғон тепаси сатҳида минора плита билан ёпилади. Миноранинг планда ўлчамлари 3...4 м дан катта бўлса қовурғали ёпмалар қўлланилади. Минора устига плита юқорисига бино қурилади. Ундан хизмат қилиш хоналари сифатида фойдаланилади, унда затворларни бошқарадиган механизмлар жойлаштирилади. Ёпмада қопқоқли туйнук мўлжалланади,

2.33-расм. Босимсиз қувур туридаги сув чиқаргич: 1-келувчи участка; 2-бетонли каллак; 3-затвор; 4-босимсиз қувур; 5- хизмат кўприги. 2.34-расм. Минорали сув чиқаргич: 1-минора; 2- минорадаги затворлар;3-босимсиз қувур; 4-сув урилма қудуқ; 5-кетувчи канал; 6-хизмат кўприги; 7-минора устига қурилган бино.

Затворларга тушиш учун минора деворлари бўйича тутқичлар ўрнатилади. Хизмат қилиш хонаси тўғон тепаси ёки қирғоқ билан кўприк орқали бирлаштирлади. Минорадан кетувчи водовод (сув ўтказувчи) кесими кўпинча тўғри бурчакли бўлган қувур кўринишида бажарилади. Сув омборидан катта сув сарфлари чиқарилганда қувурлар кўп кўзли қабул қилинади, шу билан бирга ҳар бир тирқиш минорага жойлашган мустақил затвор билан ёпилади. Кетувчи водоводда оқим режими босимсиз ва ундаги тезлик 2...4 м/с қабул қилинади. Эксплуатация шароитлари бўйича қувур баландлигини 1,5 м дан кам қабул қилинмайди. Қувур чиқиш кесимидан кейин энергияни сўндириш учун сув урилма қудуқ ўрнатилади. Минорасиз сув чиқаргичлар. Бундай иншоотлар ўрта босимли грунт туғонли гидроузелларда кенг қўлланилади ва уларни затвор камерали сув чиқаргичлар ҳам деб аталади (2.35-расм). 2.35-расм. Минорасиз сув чиқаргич: 1-кириш каллаги; 2-босимли қувур; 3-затвор камераси; 4- туташтирувчи участка; 5- босимсиз қувур; 6-эксплуатация қилиш галереяси.

Ушбу иншоотлар ўрта босимли грунтли тўғонларда қўлланилади. Затвор камерасининг кенглиги затворлар сони ва уларнинг ўлчамларига боғлиқ. 2.35 - расмда затвор камераси тўғон танасида жойлашган. Бу ҳолатда сув чиқариш қувури икки участка - босимли узунлиги 1 ва босимсиз узунлиги 4 . Камера билан босимсиз қувур орасида туташтирувчи участка жойлаштирилади, унда сув энергияси сўндирилади. Сув чиқаргичнинг характерли узунлиги тўғон баландлигига, камера жойлашган ўрнига, кириш каллаги остонаси сатҳ белгисига боғлиқдир. Камеранинг баландлиги унда асосий затворларни кўтарилиб туриш ҳолати ва эксплуатация қилиш галереясининг баландлиги ва жойлашган ўрнига кўра қабул қилинади. Туннелли сув чиқаргичлар Туннел туридаги сув чиқаргичлар шакли ва ишлаш шароити бўйича қувурли сув чиқаргичларга ўхшаш. Кўпинча улар қурилиш ва эксплуатация қилиш сув ташлагичлари вазифаларини бажаради. Туннелли сув чиқаргичларнинг фарқи шундаки, уларни қирғоқлари мустаҳкам қояли грунтларда барпо этилади. Бунда галерея вазифасини қазилган туннел бажаради. Туннелда қувурларни ўрнатиб ва ўрнатмасдан туннелли сув чиқаргичларни бажариш мумкин. Туннел бўйича сувни ўтказишда сув чиқаргич босимли ҳам босимсиз режимда ишлаш мумкин, сувни қувурлардан ўтказишда фақат босимли режимда бўлади. Сув чиқаргич затворлари туннел олдида жойлашган шахтадан (2.36- расм), ёки жинсни уйиб очилган вертикал шахтадан (2.37-расм), ёки туннелда ўрнатилган махсус камерадан бошқарилади.

2.36-расм. Туннелли минорали сув чиқаргич: 1-ясси затвор; 2-кўтариш механизми; 3-ҳаво юборувчи қурилма; 4- сегментли затвор Туннелнинг шакли ва ўлчамлари эксплуатация талаблари ва уни барпо этишда ишларни бажариш, ускуналарни ўрнатиш ва таъмирлаш шароитлари бўйича қабул қилинади. Туннелнинг минимал баландлиги ва кенглиги 2,5 м. 2.37-расм. Туннелли шахтали сув чиқаргич: 1-затвор; 2-панжара; 3-чиғир; 4-кўтариш механизмлари учун хона; 5- шахта; 6- дросселли затвор.

Қопламани зарурлиги ва тури қоянинг характери ва оқимнинг тезлиги бўйича аниқланади. Қоплама кавитация эрозиясига қарши мустаҳкам бўлиши керак. Туннелли сув чиқаргич трассаси кўпинча планда тўғри чизиқли балгиланади, айниқса улар босимсиз режимда ишласа.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. Можевитинов А.Л. и др. Введение в гидротехнику, М., 1984 г. 2 .Рассказов Л.Н. и др. Гидротехнические сооружения, в 2частях М. Стройиздат, 1996. 3.Субботин А.С. Основы гидротехники и гидрометрических сооружений.Л. Гидрометеоиздат, 1991. 4. Бакиев М., Носиров Б., Хўжақулов Р. Гидротехника иншоотлари. Т., “Талқин”, 2007. 5.Баиев М, Мажидов Ҳ., Носиров Б., Хўжақулов Р., Раҳматов М. Гидротехника иншоотлари. Т., “Ванги аср авлоди”, 2008. 6 .Файзиев Х. Гидротехника иншоотлари. Ўқув қўлланма, 3-қисм. ТАҚИ 2003й 7.Файзиев Х., Хусанхўжаев Ў.И. Гидротехника иншоотлари.Ўқув қўлланма, 1-қисм. ТАҚИ 2007й.

Похожие

Сув ўтказувчи иншоотлар

Сув олувчи иншоотлар ва сув тиндиргичларни ишлатиш

Сув ташлама сув олувчи иншоотлар сув тиндиргичлар магистрал каналларни реконструкция килиш хусусиятлари

Сув ўтказгич иншоотлар ва улардаги гидромеханик жихозларни ишлатиш

Грунт иншоотлар тепаси ва кияликларидаги бузулишларни таъмирлаш