Шахс сиёсат субъекти - Социология - Рефераты

Шахс сиёсат субъекти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57 KB

Шахс сиёсат субъекти Режа: 1. Шахс сиёсий ҳодиса сифатида. 2. Шахснинг сиёсий ҳуқуқлари ва эркинликлари.

Инсон - ижтимоий мавжудот бўлганлиги сабабли у фақат жамиятда ривожланади. Унинг бутун ҳаёти жамиятда унинг бошқа кишилар билан турли хилда муносабатларда бўлиши асосида кечади. Ҳар бир шахс жамиятидан ажралган ҳолда бошқа кишилар билан алоқа қилмайди. Бу ҳол жамият аъзоси бўлган шахсни тарбиялайди, уни маънавий жиҳатдан бойитади ва сиёсий онгини оширади. Ҳар бир шахс объектив шарт шароитлар ва субъектив омилларни остида шаклланади ва ривожланади. Шахснинг ривожланишида объектив шарт- шароитлар етакчи рол ўйнайди. Оила, мактаб, олий ўкув юртлари, ижтимоий- сиёсий ташкилотлар муассасалар, қўни қўшни, маҳалла сингари омиллар ҳам шахсни тарбиялашга муҳим аҳамиятга эга. Объектив шарт шароитларни шахсга таъсири субъектив омиллар орқали ўтади. Шахс жамиятда шаклланади ва камол топади. Аммо бу жараёнга бир томонлама қараш керак эмас, чунки жамиятнинг маҳсули бўлган шахс унинг ривожига у ёки бу даражада таъсир кўрсатади. Шу сабабли ҳам шахснинг ҳарактери фаоллиги инсонпаварлиги ва бошқа сифатий белгилари улар яшаётган сиёсий тўзимга боғлиқ бўлади. Агар жамият якка хукумронликка асосланган бўлса бу жамиятда шахснинг сиёсий ривожланиши суст бўлади натижада жамият тараққиёти секин ривожланиши ёки ривожланишдан орқада қолиши мумкин. Агар жамият тараққиёти демократик тамоилларга асосланган бўлса, унда шахснинг фаоллиги унинг давлат ва жамият ишларида иштрок этиши учун кенг имкониятлар яратилади. Натижада жамият тараққиёти тезлашади. Шахс нафақат ижтимоий моҳиятга эга балки у табиатан сиёсий моҳиятга эга бўлади, чунки у жамият сиёсатининг субъекти сифати фаолият кўрсатади. Жамиятда яшовчи ҳар бир шахс ўзининг хоҳиш иродасидан қатий назар бирон бир давлатнинг фуқороси маълум бир ижтимоий-сиёсий ташкилотларнинг аъзоси у ёки бу миллатнинг вақили ҳисобланади. Бу мансудлик шахснинг жамият ишларида иштрок этишини таъминлаб туради.

Шахснинг жамиятдаги иштроки унинг хоҳиш истагидан қаътий назар рўй беради. Бу объектив жараён сифатида жамият хаётида намоён бўлади. Шахснинг жамиятдан ташқарида бўлмаслигининг ўзи унинг объектив ходиса эканлигини кўрсатади. Шахснинг жамиятда сиёсат объекти сифати намоён бўлишининг боиси шундаки, жамиятда ишлаб чиқиладиган ва олиб бориладиган ва ҳар қандай сиёсат биринчи навбатда жамият аъзоларига, уларнинг жамият хаётида қандаё қатнашишларига қаратилган бўлади. Сиёсат ўзининг аъзоларига кўрсатадиган таъсири орқали моддийлашади. Сиёсатнинг ҳар бир шахсга ва жамиятдаги барча шахсларга кўрсатадиган таъсири эса шахсни сиёсатнинг объекти бўлишига сабаб бўлади. Шахс сиёсатнинг объекти сифатида жамиятнинг объектив қонунларига бўйсунади. Объектив қонунларни суъектив омиллар асосида ўзгартириб бўлмагани сингари шахснинг сиёсатдаги иштирокини ҳам тўхтатиб қўйиш мумкин эмас. Ҳар бир шахс сиёсатда ёки жамиятнинг сиёсий жараёнларида у ёки бу даражада иштирок этади. Шундай экан, шахснинг жамиятдаги иштирокини объектив ҳодиса сифатида таърифлаш зарур. Шахснинг жамиятга таъсири мақсадсиз, режасиз, кўр-кўрона фаолият кўрсатиш йўли билан ижтимоий-сиёсий муҳитни, жамиятни ўзгартирувчи сиёсий кучга айланади. Инсон фақат тарихий шароит ва унинг маҳсулигина эмас, балки бундай шароитларнинг яратувчиси ҳамдир. Жамият тараққиёти ҳар бир шахсни ўз бурчини кўр-кўрона бажариш эмас, балкиунга онгли муносабатларда бўлиб ёндашишни талаб этади. бу ҳолнинг шахс сиёсат субъекти сифатида фаолият кўрсатишини тақозо қилади. Шахснинг сиёсий жараёнлар ва сиёсий муносабатларнинг субъекти сифатидаги фаолияти унинг сиёсатни ишлаб чиқишда қатнашиш ва жамиятда олиб бориладиган сиёсатга муносабат билдириши орқали ифодаланади. Шахс сиёсатнинг сиёсатнинг субъекти сифатида жамиятдаги сиёсий жараёнларга бефарқ бўлмайди, балки англаб олишга ҳаракат қилади ва

жамият сиёсий ҳаётида маълум ролларни бажаради. У сайловларда сайловчи сифатида овоз беради,сайлаб қўйиладиган турли органлар, жамоат ташкилотларининг ишларида қатнашади ва уларга ўз муносабатларини билдиради. Бўларнинг барчаси шахснинг сиёсатнинг субъекти сифатидаги роли ва аҳамиятини оширади. Шахснинг сиёсий онгини ўзгартирмай туриб янгича фикрлаш, иқтисодиётда, бошқарувд, тарбияда, ижтимоий соҳада бирон бир ўзгартириш қилиш мумкин эмас, балки у мураккаб ижтимоий-сиёсий мавжудотдир. Агар шахсга нисбатан унинг наф-сониятини ерга урадиган, таҳрирлайдиган муносабатда бўлинса, бу ҳол муқарра равишда жамият олиб бораётган сиёсатга ишончсизлик, умидсизлик туғдиради, шахснинг сиёсий фаоллигини сусайтиради. 11.2. Шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари. Шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари ҳақидаги масала барча замонларда яшаган мутафаккирлар, буюк давлат арбобларининг эътиборидан четда қолмаган. Улар ўзларининг асарларида шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари тушунчасини, унинг моҳиятини, мазмунини ва амалий ифодасини кўрсатиб беришга ҳаракат қилаганлар. Юнонистонлик буюк файласуф Арасту шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларига доир муҳим ғояларни илгари суради. У инсоннинг сиёсий ҳуқуқлари ва эркинликларини эътироф этибгина қолмай балки табиий ва шартли, ижобий ва салбий ҳуқуқларини фарқлайди. Унинг фикрича, табиий ҳуқуқ ва эркинликлар шартли ҳуқуқ ва эрқилик учун намуна бўлиб хизмат қилиши керак. Шахснинг сиёсий ҳуқуқ ваэркинликлари масаласи Фаробий, Ибн Сино, Беруний, Амир Темур, Навоий, Бобур сингари етук мутафаккир олимлар ва давлат арбобларининг эътиборидан ҳам четда қолмаган. Буюк соҳибқирон Амур Темур ўзининг “Темур тўзуклари” асарида давлат ишларида қонун- қоидаларга асосланиб иш тутганлиги тўғрисида ёзган эдики, бу қонун- қоидаларда инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари мужассамлашганлиги шубҳасиздир.

Индивидлар шахсга айланиша учун бир қанча ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиши лозим. Масалан: қул инсон, лекин шахс эмас. Бунинг асосий сабаби шундаки, қул жамиятда ҳеч қандай ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлмайди. Шундай экан, шахс дейилганда умуман инсон эмас, балки типик ва алоҳида хусуситлар мужассмлашган, муайян ҳуқуқ ваэркинликларга эга бўлган одам тушунилади. Унинг ҳуқуқ ва эркинликлари даражаси жамиятнинг ижтимоий тузуми, омманинг тобора ўсиб бораётган фаоллиги ва бошқа омилларга боғлиқ бўлади. Эркинлик ҳар бир шахснинг табиий ҳуқуқи бўлиб, уни ҳимоя қилиш барча давлатнинг вазифасидир. Инсон дунёда яшар экан, еб ичиши, кийиниши, уй жоли бўлиши, маънавий эҳтиёжларни қондириши, жамиятнинг сиёсий ҳаётида иштирок этиши зарур. Бўлар унинг инсон сифатида яшашининг зарур шарти,табиий эҳтиёжидир. Инсоннинг барча ҳуқуқ ва эркинликлари сингари, унинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари ҳам бўғиб қўйилмаслиги зарур. Амммо жаҳоннинг айрим мамлакатларида шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларини чеклаб қўйиш, поймол этиш ҳоллари давом этмоқда. Шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари масаласи кўплаб халқаро ҳужжатларда ўз ифодасини топган. 1990 йилда қабўл қилинган “Европа учун Париж ҳартияси”да шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилиш ва уларга ёрдам бериш ҳукуматларнинг биринчи галдаги вазифаси эканлигикўрсатиб ўтилган. Бу ҳужжатда шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилиш, кучли хокимиятга эга бўлган давлатларга қарши сезиларли кафолатдир Шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари БМТ нинг бир неча асосий ҳужжатларида ҳам ўз аксини топган. “Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон деклорацияси”, “Фуқоролик ҳуқуқлари ва сиёсий ҳуқуқ туғрисидаги пакт” сингари ҳужжатларда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини халқларнинг ўз тақдирини ўзи белгилаш ҳуқуқи тан олинган. Мазкур ҳужжатларда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини камситишнинг барча

шаклларинитақиқлайдиган қоидалар мавжуд бўлиб, уларнингг ратификация қилган мамлакатлар ундаги қоидаларга риоя қилишга мажбурдирлар, дейилади. Бизнинг мамлакатимизда ҳам кейинги йилларда шахснинг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш соҳасида кўпгина ишлар амалга оширилмоқда. 1991 йил 30 декабрда бўлиб ўтган Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг XII сессиясида “Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини деклорацияси” қабўл қилиниши ва унинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси да ўз аксини топиши бунга яққол мисолдир. Шахснинг сиёсий ҳуқуқлари ва эркинликлари - бу фуқороларнинг ижтимоий ҳаётда ва давлатни бошқаришда фаол иштирок этиш имкониятларининг яратилиши, сайлов ҳуқуқлари,уюшмаларга,итттифоқларга кириш эркинлиги, йиғилишлар, намойишлар ўтказиш эркинлиги, сўз фикрини ифодалаш эркинлиги, виждон эркинлиги шундай ҳуқуқлар жумласидандир. Мамлакатимиз Конституциясида фуқороларнинг шахсий ҳуқуқ ва эркинликлари ( VII боб) билан бирга уларнинг сиёсий ҳуқуқлари ҳам белгилаб берилган. Унда Ўзбекистон Республикасининг фуқоролари сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эга эканлиги қонун асосида мустаҳкамланган. Конституциянинг 117 моддасида Ўзбекистон Республикасининг фуқоролари сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эга эканликлари қайд этилганки, бу шахснинг сиёсий ҳуқуқлари қонун асосида кафолотланганлигини кўрсатади. Ўзбекистон Республикаси фуқоролари касаба уюшмаларига уюшиш, оммавий ҳаракатларда иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Сиёсий партияларда, жамият бирлашмаларида, оммавий ҳаракатларда, шунингдек хокимиятниг вақиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳам қонун билан ҳимоя қилинади. Собиқ Иттифоқ даврида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари расмий равишда Конституцияда ифодаланган бўлсада, амалда уларга бутунлай йўл қўйилмас эди. Парламент сайловларида депутатликка номзодлар фақат

марказдан кўрсатилар, фуқоролар эса бундай ҳуқуқ ва эркинликларга амалда эга эмас эдилар. Намойишлар, митинглар, йиғилишлар ўтказиш эса мамлакат манфаатларига мос келганда рухсат этилар, сос келмаганлари ўз навбатида фуқороларнинг сиёсий фаоллигини сўниб боришига сабаб бўларди. Ўзбекистон ўзининг миллий мустақиллигига эришганидан сўнг унда шахснинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлари анча кенгайди, уни амалга ошириш учун зарур бўлган шарт-шароитлар ва имкониятлар яратилди. Навбатдаги парламент сайловларида мамлакатимиздаги барча фуқоролар фаол иштирок этдилар. Улар парламентга ўз номзодларини демократик асосда кўрсатиш имконига эга бўлдилар.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. ЎзбекистонРеспубликасининг Конституцияси. Т.: 1992 2. Каримов И.А. “Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли2. Т.: 1992 3. Каримов И.А. “Ўзбекистон буюк келажак сари”. Т.: “Ўзбекистон”. 1998 4. Каримов И.А. Ватан озодлиги – олий саодат.Ўзбекистон Олий Мажлисининг Х V сессиясидаги маъруза. 20 август 1999 йил. 5. Рафиков Г.А. Хошимов Т.Р., Тураев А. “Сиёсатшунослик асослари”. Ўқув қўлланма. Термиз.: 1997 10-Мавзу:

Похожие

сиёсат ва миллатлараро муносабат субъекти гурухлар ва катламлар.

Миллий сиёсат

Сиёсат ва инсон

Минтакий сиёсат ва районлаштириш

Сиёсат-ижтимоий ходиса сифатида