Geosiyosiy munosabatlar tizimida AQSh ning roli - Политология - Рефераты

Geosiyosiy munosabatlar tizimida AQSh ning roli

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Geosiyosiy munosabatlar tizimida AQSh ning roli Reja: 1. AQSh tashqi munosabatlarining rivojlanish tarixi. 2. Jahon siyosatida etakchilik uchun kurash

AQSh tashqi munosabatlarining rivojlanish tarixi. Shimoliy Amerikadagi ingliz mustamlakalari. XVIII asrning o‘rtalaridan boshlab Buyuk Britaniyaning mustamlakasi bo‘lgan Shimoliy Amerikada yagona ichki bozor shakllana boshladi, savdo aloqalari rivojlandi. Ayni paytda Amerikaga yevropaliklarning ko‘chib kelishi boshlangan davrdan keyingi ikki asr davomida ko‘chib kelganlarning yagona tarixiy taqdiri ham yuzaga keldi. Chunonchi, ingliz tili umumiy tilga aylandi. Yevropadan ko‘chib kelganlar endi o‘zlarini “amerikalik” deb atay boshladilar. Amerikaliklarning o‘ziga xos turmush tarzi ham shakllandi. Hududning umumiyligi, mustamlaka-larning iqtisodiy va xo‘jalik manfaatlari, til va dinning yagonaligi yangi millat - amerika millatining shakllanishiga olib keldi. Mustaqillik uchun kurashning yetilishi. Buyuk Britaniya qirollik hukumati mustamlakalardan olinadigan daromadni tobora ko‘paytirishga urindi. Bu esa metropoliya va mustamlaka shtatlar o‘rtasidagi nizoni tobora kuchaytira boshladi. 1763-yilda qirol mustamlakalardagi yevropaliklarning Amerika g‘arbiga siljishini taqiqlovchi qaror chiqardi. Bu qaror mahalliy hindular bilan urush kelib chiqishining oldini olishi kerak edi. Mamlakat g‘arbida juda ko‘p yerlar bo‘sh yotardi. Ko‘chib borgan yevropaliklar qirol hukumatining taqiqlov qarorini o‘zlarining haq-huquqlarini nazar-pisand qilmaslik, deb qabul qildilar. Metropoliyaning mustamlakachilik siyosatiga qarshi kurashish maqsadida 1765-yilda amerikalik inglizlar “Ozodlik farzandlari” deb ataluvchi tashkilot tuzildi. Bu tashkilot metropoliyadan olib kelinayotgan ingliz tovarlarini boykot qilish harakatini boshqarib turdi. Bunga javoban metropoliya hukumati mustamlakalar savdo portlarini yopib tashladi. Bu hol mustamlaka shtatlar iqtisodiy ahvolining yomonlashuviga olib keldi. Mustaqillik uchun urushning boshlanishi. 1774-yilda 13 shtat vakillari Filadelfiya shahrida I Kontinental Kongressga yig‘ilishdi. Kongress metropoliyaning majburetuvchi qonunlariga itoat etish majburiy emasligi haqida qaror qabul qildi.

Qirol hukumati mustamlaka shtatlar hukumatlari bilan kelishuv yo‘lini izlash o‘rniga mustamlakalarni taslim etish siyosatini yuritdi va 1775-yilning aprelida qirol qo‘shinlari ularga qarshi urush harakatlarini boshladi. Shunday sharoitda Filadelfiya shahrida II Kontinental Kongress chaqirildi. Kongress qatnashchilari urush boshlashga ovoz berdilar va virginiyalik polkovnik Jorj Vashingtonni (1732- 1799) Amerika Qurolli Kuchlarining Bosh qo‘mondoni etib tayinladilar. Shu tariqa Mustaqillik urushi boshlandi. Mustaqillik Deklaratsiyasi. 1776-yilning 10-may kuni Kongress Buyuk Britaniyadan ajralishga va mustaqil davlat tuzishga chaqiruvchi qaror qabul qildi. Bu qarorni msman e’lon qiluvchi Bayonotnoma ham tayyorlandi. 1776-yilning 4- iyulida e’lon qilingan bu hujjat “Mustaqillik Deklaratsiyasi” deb ataldi. Deklaratsiya yangi davlat - Amerika Qo‘shma Shtatlarining tuzilganligini butun dunyoga ma’lum qildi. 1776-yildan boshlah 4-iyul Amerika Qo‘shma Shtatlarining Mustaqillik kuni sifatida nishonlanib kelinmoqda. Amerika inqilobining xarakteri va o‘ziga xos xususivatlari. Mustaqillik urushi ayni paytda burjua inqilobi ham edi. Bu inqilob, birinchidan, milliy mustaqillikni ta’minladi, ikkinchidan esa bozor munosabatlarining rivojlanishiga xalaqit berayotgan barcha to‘siqlarni yo‘q qildi. Inqilobga burjuaziya va plantator - quldorlar boshchilik qildi. Xalq ommasi esa uning harakatlantiruvchi kuchi bo‘ldi. Amerika burjua inqilobining o‘ziga xos xususiyati - bu uning milliy-ozodlik urushi shaklida o‘tganligida edi. Yevropa davlatlarining urushga munosabatlari. Mustaqillik urushi davrida AQSH chet el davlatlari madadiga ham tayandi. 1776-yilda Benjamin Franklin Fransiyaga elchi sifatida jo‘natildi. Fransiyaning asosiy maqsadi, o‘zining azaliy va xavtli dushmani - Buyuk Britaniyani zaiflashtirish edi. Shu tufayli Fransiya vaqtni boy bermay AQSHga yordam ko‘rsata boshladi. Hatto 1778-yilda bu ikki davlat o‘rtasida “Do‘stlik va Tijorat Bitimi”, keyinroq esa “Ittifoq Shartnomasi” ham imzolandi. Buyuk Britaniyaning zaiflashuvidan Ispaniya va Rossiya ham manfaatdor edi.

Shuning uchun ham ular AQSHga nisbatan do‘stona yo‘l tutishdi. Bu esa AQSHga ham harbiy, ham moddiy, ham ma’naviy madad bo‘ldi. Urushning tugallanishi. 1782-yilda Amerika va Fransiya qo‘shinlari inglizlarning asosiy kuchlarini taslim etdi. Natijada qirol hukumati muzokaralar boshlashga majbur bo‘ldi. Shu tariqa urush tugadi. Tinchlik muzokaralari Parij shahrida o‘tkazildi. Nihoyat, 1783-yilning 3-sentabrida AQSH va Buyuk Britaniya o‘rtasida tinchlik shartnomasi imzolandi. Shartnomaga ko‘ra, Buyuk Britaniya AQSH davlatining tuzilganligini, uning mustaqilligini, suverenitetini tan oldi. AQSH Konstitutsiyasining qabul qilinishi. 1787-yili Filadelfiya shahrida mamlakat shtatlari vakillarining Ta’sis Konventi chaqirildi. Uning ishida barcha shtatlardan saylangan 55 nafar vakil qatnashdi. Ular AQSH Konstitutsiyasini tayyorlash ishini nihoyasiga yetkazishlari lozim edi. Shunday bo‘ldi ham. Uzoq davom etgan fikr-mulohaza va tortishuvlardan so‘ng AQSHning qonun chiqaruvchi hokimiyat organi -Kongressning, federal hukumatning, Oliy Sudning vakolatlari hamda shtatlar bilan markaziy hokimiyat o‘rtasidagi munosabatlar xususida yagona kelishuvga erishildi. Va nihoyat, 1787- yilda AQSH Konstitutsiyasi qabul qilindi. Davlat tuzumi. Konstitutsiya AQSHda respublika tuzumini o‘rnatdi. Ijro etuvchi hokimiyatni 4 yil muddatga saylanadigan Prezident boshqaradigan bo‘ldi. Prezident keng vakolatlarga (armiya va tlotning Oliy bosh qo‘mondoni, xalqaro shartnomalar tuzish, barcha vazirlarni lavozimiga tayinlash va lavozimidan ozod qilish va hokazo) ega bo‘ldi. 1789-yilda Jorj Vashington AQSHning birinchi Prezidenti etib saylandi. Oliy Qonun chiqaruvchi hokimiyatning ikki palatali Kongress tomonidan amalga oshirilishi belgilandi. Yuqori palata “Senat”, quyi palata esa “Vakillar palatasi” deb ataldi. Senatga har bir shtatdan ikki kishi, Vakillar palatasiga esa deputatlar shtatlar aholisining soniga mos ravishda saylanardi. Oliy Sudga katta vakolatlar berildi. Ulardan biri AQSH qonunlarining va Prezident farmonlarining Konstitutsiyaga mos kelishini nazorat qilib borish ekanligi ham belgilab qo‘yildi.

Mamlakatda ishlab chiqarish hajmi o‘sdi. Ayrim sohalar — avtomobilsozlik, rezina, kimyo, po‘lat quyish sanoatlari, shuningdek, kemasozlik, elektrotexnikada ayniqsa yuqori natijalarga erishildi. Ular AQSh sanoatining o‘zagini tashkil qildilar. Olti yil ichida — 1914-yildan 1920-yilgacha mamlakat milliy boyligi 2,5 baravar oshdi. 1920-yilda AQShda butun dunyoda ishlab chiqarilgan yalpi mah- sulotning 47%i yaratildi. Boshqa ayrim ko‘rsatkichlar bo‘yicha AQShning yutuqlari yanada salmoqliroq edi. Mamlakatda dunyodagi jami avtomobillarning 80%i, neftning 67%i ishlab chiqarilardi. Amerika floti urush davomida 10 baravarga o‘sdi. AQSh Angliya qatori dunyodagi yetakchi dengiz davlatiga aylandi. Jahon oltin zapasining qariyb 50%i AQShning oltin xazinasi saqlanuvchi Fort-Noksda jamlandi. AQSh jahonning moliyaviy markazi, jahon bozorining poydevoriga aylandi.

Adabiyotlar: 1. Boden J. Metod legkogo poznaniya istorii. - M.:Nauka, 2000, 412-bet 2. Vasilenko I.A. Geopolitika. - M. Logos, 2003, 204-bet. 3. Gadjiyev K.S. Vvedeniye v geopolitiku. Izd 2, dop. i pererab. M., 2001. 4. Gadjiyev K.S. Geopolitika. –M.:Mejdunarodniye otnosheniya,1997, 384-bet.

Похожие

AQSh geosiyosati

O'zbekistonning geosiyosiy o'rni

Yangi davr geosiyosiy nazariyalari va maktablari

O‘zbekiston va Shanhay tashkilotining geosiyosiy istiqbollari

F.Fukuyama va S.Xantington nazariyalari