Sibelius 4 - Искусство - Рефераты

Sibelius 4

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

935.5 KB

Sibelius 4 Режа: 1. Ишни бошлаш 2. Асбоблар панели 3. Кўчувчи ойналар 4. Меню буйруқлари

Шундай қилиб, Sibelius 4 – ноталарни қўлда териш, уларни MIDI - клавиатурасида ўйнаш йўли билан ёки хохлаган MIDI - файлини шунчаки очиб, уни оз-моз қайта ишлагандан кейин кўз олдингизда мутлақо тайёр партитурага айланувчи нота партитураларини яратиш бўйича кенг имкониятларга эга дастурдир. Ундан ташқари яратган асарларингиз партитураларини нашриёт сифати даражасида босиб чиқаришингиз, ва яна шунингдек уларни тайёр расмлар ёки Web - саҳифалари сифатида сақлашингиз мумкин. Ундан ташқари яратган мусиқангизни хоҳлаган пайтда тинглай олишингиз, (MIDI ёки WAV) товуш форматида сақлашингиз, кейинчалик эса (махсус шу дастурга мўлжалланган воситалар орқали) WAV файлларидан мусиқий компакт - диск ёки овозли видеоролик ёзишингиз мумкин. 1. Ишни бошлаш Компьютерингизга Sibelius 4 дастурини ўрнатиб, унинг серия ва регистрация рақамларини муваффақиятли киритганингиздан кейин уни илк бор ишга туширганингизда экранда товуш чиқарувчи қурилманинг ажратиб олиш ойнаси пайдо бўлади:

Қурилма номларига эга ҳар бир сатрда жойлашган « Test » тугмалари овоз ижроси сифатини аниқлаш имконини беради. Унда сиз диатоник гаммани эшитасиз. Энг мақул келадиган қурилмани ажратиб олиб, уни сичқонча орқали «Use» графасидаги «Yes» кўрсатгичини босиш орқали ишга тушириш, қолган қурилмаларни эса «No» тугмасини босиш орқали ўчириш керак. Агар сиз Sibelius - 4 дастури билан биргаликда қўшимча илова ( Native Instruments компанияси томонидан Sibelius учун махсус ишланган синтезатор дастури) - Kontakt Player Ô ни ўрнатган бўлсангиз, дастурни ишга туширишдан олдин экранда Kontakt Playerнинг овоз созловчи қўшимча ойнаси пайдо бўлади. Унинг қандай созланиши ҳақидаги батафсил маълумотни айрим бобдан қаранг. Овозни созлаганингиздан кейин рўпарангизда «Тез старт» ойнаси пайдо бўлади. Унда файл очиш, MIDI файлни конвертация қилиш, янги файл яратиш, нашр қилинган ноталарни (фақат Photo Score иловаси ўрнатилган бўлса) сканерлаш буйруқлари ва яна шунингдек дастурини ҳар бир ишга туширишда ушбу ойнани очиш ёки очмаслик имконини берувчи улагич жойлашган. Олдиндан бажарилган барча созловлардан кейин кўз олдингизда очиқ «Bebop.sib» файлли дастурнинг ойнаси очилади. Sibelius ойнаси қуйидаги элементлардан ташкил топган:

Sibelius олдинги версиялари фойдаланувчиларининг эътиборларини янги элемент – ижро чизиғи ўзига тортади . У партитур ада мусиқа бошланиш жойини кўрсатади , ижро пайтида эса партитура бўйича ҳаракатланиб, ижро қаерда кетаётган бўлса доимо ўша жойда ҳаракатланади. Агар сиз ҳозирча бу ижро чизиғининг мавжудлигига ўргана олмаётган бўлсангиз «View – Playback Line» («Кўриниш – Ижро чизиғи») меню буйруғи орқали унинг тасвирини ўчиришингиз мумкин. Юқориги сатрда жойлашган (File, Edit ва бошқ.) менюлар кўп сонли буйруқларга эга бўлиб, улар ёрдамида партитуралар яратиш, таҳрир қилиш, нашрга чиқариш ва яна шунингдек, уларга овоз беришни созлаш мумкин. Энг кўп қўлланиладиган меню буйруқларидан тезкорлик билан Асбоблар п анел и инструментов Меню лар сатри Кўчувчи ойналар Ижро чизиғи

фойдаланишга имкон яратиш учун улар асбоблар панелида алоҳида жойлаштирилган. Sibelius ёзган ноталарингизни сиз танлаган чолғулар орқали ижро қилиш имконини беради. Юқориги ўнг бурчакда жойлашган «Playback» сарлавҳали ойнага этиборингизни қаратинг. Биз барча қўшимча ойналар вазифаларини кейинроқ ўрганамиз, ҳозирча эса ижронинг яшил тугмасини шунчаки босинг. Жаз оркестри янграйди. Ижрони кўриб турганингиздек ёнма – ён турган қора «Стоп» тугмаси ёки Esc клавишини босиш орқали тўхтатиш мумкин. 2. Асбоблар панели Кўриб турганингиздек асбоблар панелида жойлашган тугмалар партитура билан ишлаш учун мўлжалланган энг муҳим буйруқларни ўз ичига олади. Шунинг учун ҳам меню буйруқларини ўрганишдан олдин асбоблар панели тугмаларини кўриб чиқамиз: - файл ( янги партитура) яратиш ; Файл очиш ; файлн и диск да сақлаш ; аудио экспорт и. Сиз терган ноталар овозли файл (wav) кўринишида сақланади. Бу буйруқ фақат Kontakt Player Ô . иловаси ўрнатилган бўлсагина ишлайди . нот аларни нашрга чиқариш ; партитур ада бажарилган амалларни бекор қилиш , орқага қайтариш белгиси ; Э кран даги тасвир кўлами. Бу тугма босилган пайтда сичқонча курсори лупа кўринишини олади. Сичқончадаги чап тугма босилса тасвир кўлами катталашади, ўнг тугма босилганда эса кичиклашади. Ушбу тугмача иши унинг ўзини ёки Esc клавишини босиш орқали тўхтатилади; Кўлам индикатор и ( фақат партитура билан ишлашда ҳаракатга келади, агар биронта ҳам файл очилмаган бўлса, индикатор кул ранг тус бериб туради ; Нота йўлига диққатни тўплаш. Ушбу тугмача босилган пайтда фақат сиз ишлаётган нота йўллари ( бир қанча ёки битта нота йўли) қолади.

Бошқалари эса вақтинча кўз олдингиздан ғойиб бўлиб, тугмачани қайта босмагунингизча экран бўшлиғини сақлаб туради. П артитур ани кўчириш (транспорт) . Кўчирилаётган чолғулар ( in В кларнет, in F туба) кабиларнинг партияларидаги тоналликларларни тўғри тасвирлаш учун қўлланилади . Асосий партитура ва чолғулар партиялари оралиқларини қайтадан улаш ( биронта ҳам файл очилмаган ҳолатда элемент кул ранг тус бериб туради ); Қанчалик ҳайрон қоларли бўлмасин ўшанинг ўзи, фақат, битта тугмача билан . Э кран га Sibelius маълумотномасини чиқариш . Балки сиз ундан дастур билан ишлаш хақида анча кенг ва аниқ маълумот оларсиз. Лекин, фақат инглиз тилида . Ундан кейин битта тўртбурчак билан бирлаштирилган бир қатор тугмачалар жойлашган: Бу тугмачалар кўчувчи ойналар тасвирини ёқади ва ўчиради. Ойналарнинг кўчувчи деб аталиши сабаби шундаки, сиз таъбингизга кўра уларни экраннинг у ёки бу ёғига бемалол кўчириб, хохлаган ерингизга жойлаштиришингиз мумкин. Ва ниҳоят уларгача етиб келган эканмиз, бу ойналарнинг қандай мақсадда қўлланилишини баён қиламиз ва санаб чиқамиз. 3. Кўчувчи ойналар Навигатор Танишинг, навигатор. У партитура бўйлаб жуда тез ҳаракатланиш имконини беради, бу эса партитурада кўп саҳифа бўлса, катта қулайлик яратади. Сичқонча-нинг чап тугмачасини босиб унинг устида шунчаки юритинг ! Рақамли клавиатура Рақамли клавиатура – бу компъютерингиз клавиатур асининг ўнг томонида

жойлашган қўшимча клавиатуранинг клавишлари тасвирланган ойнадир . ( Рақамли клавиатура). Бу эса бекордан бекорга қўйилган эмас, чунки экран клавитурасида сичқонча тугмачасини босиш, рақамли клавиатурадаги шундай клавишларнинг босилишига тўғри келади. Клавиатура ойнасида 5 ёрдамчи варақ – вкладка (бундан кейин ёр.варақ.) мавжуд бўлиб, улар сарлавҳалари устида сичқонча тугмачасини босиш ёки F8 – F12 клавишлари орқали ишга туширилади: Common Notes ( Умумий нот алар ) More Notes (К ўпроқ нот лар ) Beams / Tremolos (Г руҳлаш / Тремоло) Articulation (Артикуляц ия) Accidentals ( Қўшимча альтераци я белгилари ) F 8 F 9 F 10 F 11 F 12 Шунингдек , сал олдинга ў тиб , шуни эслатиб ўтиш зарурки, Sibelius битта нота йўлида тўртта мустақил овозни ёзиш имконига эгадир. Ҳар бир овоз объектлари (ноталар, чизиқ, матн) лар бир-биридан ранги билан фарқ қилади: 1 - овоз кўк, 2 – овоз яшил, 3 – овоз тўқ сариқ, 4 – овоз - оч сиёҳ рангдадир.

Клавиатура ойнаси пастки қисмидаги 1,2,3,4 тугмачалар биз яратаётган объектларни тегишли овозларга жорий қилиш имконини беради ва босилган пайтда тегишли рангга ўзгаради. Улар «Edit / Таҳрир» менюсидаги «Voice / Овоз» буйруқлари билан бир хил бўлиб, уларга Alt+1, Alt+2, Alt+3, Alt+4 клавишлари қўшилмалари мос келади. ALL тугмачаларига келганда эса ( Alt+5 клавишлари қўшилмаси), улар партитуранинг баъзи бир элементлари (матн, лига) ларга таъсир қилади ва ундан кейин улар ажратиб олинган пайтда кўк ранг тус олиб, энди битта овозга эмас, балки бир пайтнинг ўзида барча овозлар ноталарига таъсир қилади. Шундай қилиб, рақамли клавиатуранинг бир хил клавишларини босиш анча кенг имкониятлар яратади. Буни нота териш ва таҳрир қилишнинг асосий қуроли деб айтиш мумкин. Ижро ойнаси Чапда тасвирланган тугмача орқали ҳали биз танишиб улгурган ижро ойнаси очилади. Унинг тугмачалари овоз чиқарувчи оддий маиший ускуналар тугмачаларига ўхшашдир: Бу тугмачалар қуйидаги вазифаларни бажарадилар: - Ижро чизиғини партитура бошига кўчириш ; Ижро чизиғини секин орқага қайтариш ; Ижро ; Стоп; (Тўхтатиш); Олдинга секин ўтказиш ; Ижро чизиғини партитура охирига кўчириш ; MIDI -клавиатур асидан мусиқа киритиб бошлаш (« Flexi - Time Ô » номли опция ); «Ж онли ижро » ( Sibelius сиз барча қочиримлари билан ижро қилиб

киритаётган мусиқаларингизни “эслаб” қолади ва кейинчалик худди шундай ижро қилади ); Ижрога метроном зарбларини киритиш . Тугмачалар пастида “вақт чизиғи” (« time line »), деб номланувчи сурилувчан созлагичли йўлакча жойлашган бўлиб, у ижрони назорат қилади ва партитурадаги ижро чизиғи билан бир вақтда ҳаракатланади .

Ойнанинг пастки қисмида кўк ранг экранча мавжуд бўлиб, у куй ижроси вақтини (соат, минут, секунд, миллисекундларда), амалдаги такт номери (bar) ни, шу пайтда ижро қилинаётган такт ҳиссаси (beat) ни ва яна шунингдек амалдаги суръат ҳақидаги маълумотларни тасвирлайди. Кўрсатилган экраннинг ўнг томонида ижро суръати созлагичи жойлашган . Микшер Ушбу тугмачани босиш орқали сиз яратган мусиқа оҳангини созлаш учун мўлжалланган ойна - микшер очилади . Микшер ойнаси кўк ранг найзасимон тугмача билан ажратилган иккита қисмдан иборат. Унинг чап қисмида оҳангни созлашнинг асосий, чап қисмида эса қўшимча созлагичлари жойлашган. Ойнанинг ўнг томони одатда ошкор қилинмасдан ёпиқ ҳолдадир, лекин уни найзасимон клавишни босиш орқали уни очиш ёки ёпиш мумкин. Чап қисм (алоҳида) Чап қисм ўнг қисм

Ойнани дастлабки очишда асбобларнинг фақат иккита устуни кўринади, лекин ойна чегараларини сичқонча ёрдамида суриш орқали бошқа устунларни ҳам кўриш мумкин. Унча ҳам қулай эмас, лекин шунга ҳам қаноат қилишга тўғри келади. Ойнанинг чап қисмида ҳар бир чолғу асбоби овоз баландлигини созлаш қурилмаси ва стерео – позициялар жойлашган . Бу ерда чолғу асбоблари номлари ёзилган маълум бир сондаги устунчалар мавжуддир. Микшердаги ҳар бир чолғу асбоби партитурадаги маълум бир нота йўлига тўғри келади. Ҳар бир асбоб устунчасида қуйидаги созлагичлар мавжуддир: Овоз баландлигини созлаш (узун вертикал созлагич);  С терео-позици я сози ( қисқа горизонталь созлагич)  S ( Solo ). Бу тугмача босилганда фақат битта чолғу асбоби овози қолиб, бошқа асбоблар овози ўчади, тугмачани қайтадан босиш орқали ҳаммаси дастлабки ҳолатга қайтарилади;

 M (Mute). Бу тугмача учта ҳолатга эга бўлиб, сичқончани бир мартадан босиш орқали ҳаракатга келтирилади; 1) тугмача кулранг тусда, яъни ўчирилган, чолғу асбоби янграйди; 2) тугмача ярми кул ранг тусда, чолғу асбоби овози ярмига пасайган ; 3) тугмача ҳаво ранг тусда, чолғу асбоби овози ўчган .  Чолғу асбоби номи ёзилган (устун тагидаги) тугмачани боссангиз, у сайланган устунни таҳрирлаш учун ажратади;  Ҳаво ранг нур сочувчи рақамли тугмачалар у ёки бу чолғу асбоби қўллаётган MIDI (агар буни кимдир билиши жуда зарур бўлса) йўлакчасини кўрсатади Ундан ташқари чапдан биринчи устун– «Click» («Чиққиллатиш») одатда ошкор қилинмасдан ўчирилган бўлиб, бу суръатга мос равишда зарб уриб турувчи метроном овозидир. Айтмоқчи, «метрономга» ҳам ўз мусиқа асбобини тайинлаш мумкин! Ойнанинг ўнг қисмида чолғулар созлагичлари жойлашган бўлиб, биз учун энг муҳими, юқоридан учинчи қаторда жойлашган очилувчи рўйхат – « Sound » - «Товушлар» жуда муҳимдир. Айнан шу ерда ажратиб олинган чолғу учун тембр танлаш, ва яна шунингдек «Test» тугмачасини босиб, унинг ижросида мисол тариқасида до товушини тинглаш мумкин. Айтилганларга қўшимча қилиб микшер орқали киритилган барча ўзгаришлар стандарт услубда – Edit (Таҳрир) – Undo/Redo (Бекор қилиш/ Қайтариш) менюлари орқали бекор қилиниши мумкинлигини айтиш мумкин.

Kontakt Player Бу азаматга ҳам етиб келдик. Мана у қандай, кўринг : Маълумки, Kontakt Player икки таҳрирда: Kontakt Player Silver ( 20 чолғу тўплами) ва Kontakt Player Gold ( 64 чолғу тўплами ) қилиб чиқарилади. Ҳозир эса кўз олдингизда Kontakt Player Gold . Унинг юқориги қисмида слотлар деб номланувчи 32 та катакчалар мавжуд. Уларда хотирага киритилган мусиқа асбоблари номлари жойлашади (айнан ҳозир унга битта мусиқа асбоби – фортепиано киритилган). Сичқончанинг чап тугмачаси хохлаган бирон бир слотда босилса ажратиб олинган мусиқа асбоби номи таблода пайдо бўлади, ундан кейин чолғу асбоби оҳангини таъбингизга кўра созлашингиз мумкин. Kontakt Player Gold нинг хотирасига бир вақтда фақат 8 та мусиқа асбобини кирита олиш мумкин бўлган бир пайтда (бу ҳақда 8 рақамли кумуш ранг тахтача гувоҳлик беради ва унда фақат 8 та слот мавжуддир), Kontakt Player Gold хотирасига эса бир вақтнинг ўзида 32 та мусиқа асбобини киритиш мумкин (бу ҳақда 32 рақамли олтин ранг тахтача фахр билан гувоҳлик беради). Қолган томондан Gold ва Silver ойналари бир биридан фарқ қилмайди.

Бу «пианино»чада дарҳол ўйнаб бошлашнинг иложи йўқ, уни фақат очиқ файлда ва партитурадаги мавжуд чолғу асбоблари билангина чалиш мумкин. Агар сизда MIDI-клавиатураси мавжуд бўлса, уни сиз (асбоб хотирага киритилган бўлиши яъни партитура ижро қилинганда янграши шарти билан) ишга туширишингиз мумкин. Агар сизда MIDI - клавиатура – бўлмаса Kontakt Playerда оз-моз сичқонча ёрдамида ўйнашингиз ҳам мумкин. Ойнанинг юқориги қисмида жойлашган қора сатрларда партитурада мавжуд мусиқа асбоблари номлари жойлашади. Ойнанинг ўнг қисмида 8 та созлагич мавжуд бўлиб, улар вазифаси қуйидагича:  ATTACK – Товуш ҳужуми қаттиқлигини бошқаради (барча мусиқа асбоблариникини эмас);  BNESS (аниқроғи, brightness) – товуш тембрини хирадан жарангдорга ўзгартириш;  TUNE – товуш баландлигини созлаш, у ошкор қилинмасдан тўғри даражага қўйилганлиги сабабли, аниқроғи «созни бузиш» деб айтиш тўғри бўлар эди;  PAN – стерео-позиция ( чап карнайдан ўнг карнайга( динамик ка) ;  REVERB – ревербераци я даражаси . Kontakt Player чолғу асбоблари оҳангини шунчаки акс-садо (” эхо ”) қилиб қолмасдан, акс садо билан янгровчи мусиқа асбобларининг алоҳида тўпламига ҳам эгадир ( echo instruments ). Акс – садо чолғу асбоби тембрини яхшилайди, товуш ҳажмини оширади. Аслида бу акс-садо - асбоби товуш баландлигини созлагичдир .  VOLUME – асосий асбобнинг овоз баландлигини созлагич .  Ундан ташқари ойнада яна иккита бошқариш созлагичи мавжуд бўлиб, улар одатда ишламайди. Балки улар қандайдир пайтда керак бўлиб қолар, балки шунчаки безак учун турган бўлиши ҳам мумкин....  Қолган бошқа «созлагичлар» лар ҳам қандайдир маънода оҳанг характерига таъсир қилади; Улардан фақат «Velocity» созлагичли

сатрни ажратиб кўрсатиши мумкин. «Attack» регулятори, товуш ҳосил бўлишининг майинлигига таъсир қилади. Қолган бошқа тугмача, «улагич»лар нимага мўлжалланганини аниқлашнинг иложи бўлмади (улар ишлатилганда ҳеч қандай ўзгаришлар рўй бермади). Kontakt Player ишлаши ҳақида «товуш билан ишлаш» бўлимида янада батафсилроқ маълумот берилади. Динамик парти ялар Ушбу тугмача билан асбоблар партиялари ойнаси очилади. Уларни ҳам кўриб чиқамиз :  Табийки - «Н омлар » - графасида партиялар номлари жойлашгандир . Сичқонча тугмачасини бир марта босиш билан ажратиб олинган партия ажратилади, Ctrl клавишини бир марта ва кейинги такрор босишлар орқали эса ажратилган партияларга бошқа партияларни ҳам қўшиш мумкин ( мисол учун расмда ажратиб олиб кўрсатилганидек ). Иккита тез чиққиллатиш орқали чолғу партиялари кўриб чиқиш (таҳрир учун очилади). Бунга асбоблар панелидаги очилувчи рўйхат, яъни «Full Score» деб ёзилган жойдан керакли партияни ажратиб олиб, юқоридаги амални такрорлаш орқали эришиш мумкин. Икки марта секин чиққиллатиш орқали партиялар номларини ўзгартириш мумкин. «Нусҳалар» графасида сичқончани икки марта чиққиллатиш орқали берилган партиялар нусҳалари сонини нашр учун ўзгартириш мумкин.  Пастда жойлашган тугмачалар қуйидаги аҳамиятга эга: Ажратиб олинган партияларни - очиқ партияга қўшимча нота

нашр қилиш ; йўлларини қўшиш ; Агар сиз чолғу асбоблари партия- ларидаги саҳифалар партитурадан безак ва чизиқлари билан ажралиб туришни истасангиз ушбу тугмачани босинг ; - парти яни олиб ташлаш ; Ойнадан сиз ажратиб олиб олган ва ушбу дақиқаларда кўриб чиқилаётган партия устига партияларнинг безалишини нусҳалаш ; - « Па рти яларни ажратиб олиш » - яъни уларни алоҳида файлларда сақлаш. Олдин бу опция Sibelius 3 да «Файл» менюсида жойлашган эди, ҳозир эса қаранг техника қандай даражага етган! Энди сақланган партияларнинг «ди--намик эмаслиги ўз-ўзидан туши-нарлидир».Янги партияни яратиш ; Энди эса динамик партиялар билан ишлашга тааллуқли баъзи бир нозик тамойилларга тўхталамиз. Қуйидаги матн Sibelius маълумотномасидан олинган: Маълумки партитурада объект (матн, нота. чизиқ) ларни яратиш ва олиб ташлаш бўйича амалга оширилган барча ишлар бир вақтнинг ўзида партияларда ҳам амалга оширилади ва аксинча, партияларда бажарилган ишлар партитурада ҳам амалга оширилади. Лекин, бу объект (матн, нота. чизиқ) ларни кўчириш, чизиқлар ва нота штиллари узунлигини ўзгартириш кабиларга тааллуқли эмас, улар бироз бошқача қонун – қоидаларга бўйсунадилар:  Агар сиз партитура объктининг узунлиги, шакли ва жойлашишини ўзгартирсангиз, бу ҳозирча фақат партияларда ўз аксини топади;  Агар сиз шунинг ўзини партияларда амалга оширсангиз, бу партитурада амалга ошмайди. Партиядаги бундай объект тўқ сариқ тус олади ва бу сиз энди уни партитурада партиялардан мустақил равишда, ёки партияларни партитурадан мустақил равишда таҳрир қила олишингизни билдиради, бу эса баъзи ҳолларда яраб қолиши мумкин. Агар тўқ сариқ объктни яна партияларда тасвирламоқчи ва яна шунингдек партитурада

қандай кўринишдалигини билмоқчи бўлсангиз, уни ажратиб олиб олинг ва Layout – Reset Position (Формат – Позицияларни қайтадан ўрнатиш) меню буйруқларини бажаринг;  Агар “Помидор қайласидаги килькилар” ранги сизнинг асабингизга тегаётган бўлса, уни «View - Differences in Parts» («Кўриниш – Партиялардаги фарқлар») менюси буйруғи билан ўзгартиришингиз мумкин. Видео Ушбу тугмача билан асбоблар панелида видео ойнаси очилади : Партитурага видеоролик киритиш учун Play – Video and Time – Add video ( Ижро – Видео ва Вақт – Видеони қўшиш ) меню буйруғини бажаринг . Шуни айтиб ўтиш зарурки, агар сиз қилган ишингиздан афсус чекаётган бўлсангиз, шу буйруқнинг ўзи «Remove video» номини олади ва сиз у билан видеороликни олиб ташлашингиз мумкин, энди юқорида кўрсатилган ойнада мусиқа билан видеотасвир ҳам ижро қилинади. Агар сизда Quick Time, ва яна mov ўрнатилган бўлса Sibeliusга киритиш мумкин бўлган видеороликларга кенгайтирилган avi , mpg , wmv файллари ҳам таалуқли бўлади. Агар сиз видеороликни партитура билан сақламоқчи бўлсангиз, видеоролик партитура билан бир файлга бирлашмаслигини билишингиз зарур. Sibelius унинг фақат дискда жойлашган жойинигина эслаб қолади. Шунинг учун ҳам, агар сиз бировга ўзингизнинг видеоли ноталарингизни бермоқчи бўлсангиз, ўзингиз билан видеони ҳам бирга олиб олишни унитманг! Бу ойна тугмачалари вазифалари қуйидагичадир : « Hit Point » ни қўшиш - видео нинг икки баробар ўлчами ;

ҳақиқий видео ўлчамнинг ½ си ; - бутун экранни тўлдирувчи видео ҳақиқий видео ўлчами ; Чекка қисмларда эса видеоролик овозини созловчи мослама жойлашган.Унинг шахсий товуши сизнинг мусиқангизга халақит бермаслиги учун уни шунчаки чап томон охирига суриб ўчириб қўйишингиз мумкин. Hit Point нима деган савол туғилади. Уни ўзбекчага бир сўз билан таржима қилиш жуда катта қийинчилик туғдиради. Бу қандай “зарб нуқталари”, улар нимага кераклигини билиш учун энг бошидан Sibelius 4 га нима учун умуман видиони киритиш (видиосюжет билан синхронлаштирилган мусиқа ёзиш, яъни мусиқий видиоклиплар яратиш) имконияти тадбиқ қилинганлигини тушуниб олиш зарур. Албатта, композитор экранда кечаётган воқеаларни томоша қилиш пайтида ҳосил бўлган мусиқа яратиш тассуротларига мувофиқ шаклланган фильм (клип) нинг кадрларини кўриши зарур. Бунинг учун эса партитурага бир сюжет йўналишини иккинчи сюжет йўналишидан ажратувчи махсус белгилар қўйиб бориш керак. Мана шунинг ўзи «hit points» дир. Шундай қилиб улар мусиқа ва видиони синхронизациялаш учун мўлжалланганлиги сабабли сўзма-сўз таржимадан ўзимизни тийиб, уни шартли равишда синхронизация нуқталари деб атаймиз. Синхронизация нуқталари қуйидагича қўйилади. Мисол учун видео намойиши давомида сиз партитурада белгиламоқчи бўлган муҳим бир кадрни кўриб қолдингиз деяйлик. Ижро ойнасининг зангори экранида шуълаланаётган (Timecode) да ижро вақтини бошидан кузатиб боринг. Агар сиз керакли кадрни «илиб» олишга улгурмаган бўлсангиз ижрони тўхтатинг ва ижро ойнасидаги «орқага қайтариш» тугмачаси орқали керакли жойга қайтинг ва бемалол видео ойнасидаги «Hit point» тугмачасини босинг.

Энди видео ишига таалуқли асосий функцияларни кўриб чиқамиз. Play – Video and Time (Ижро – Видео ва Вақт). 1. Timecode and Duration (Timecode ва чўзимлар) буйруғи қуйидаги ойнани очади: Ҳа , кўриниши анча мураккаб, қўрқманг, ҳозир ҳаммасини ўрганиб оламиз. * « Timecode of first bar » сатрида (агар сизни нолдан бошлаш қониқтирмаса) «соат, минут, секунд, миллисекундлар форматида ўзингизга керакли вақтни киритишингиз мумкин.  « Start video at: » сатрида видео ижросининг дарҳол бошланишини (start of score) ёки ( секунд ва миллисекундларда) маълум бир вақтдан бошлашни кўрсатиш мукин;

 « Start video from » сатрида эса видео роликни бошидан эмас, балки маълум бир пайтидан бошлашга мажбур қилиш мумкин ( ролик бошидан келаётган видео кўрсатилади).  « Time » (ҳеч қандай «темп» эмас, айнан «Вақт») сатридан партитурада ижро бошидан бошланган вақтни, ҳар бир такт устида, ҳар бир сатр бошида кўрсатиш ёки биринчи такт устидан кўрсатиш ёки кўрсатмаслик;  « Duration » сарлавҳали сатрда белги - S қўйиб, партитуранинг энг сўнгида унинг тўлиқ янграш муддати ҳақидаги эслатмани қўйишингиз мумкин.  « Position » сатрида қайси нота йўли устида вақт ва синхронизация нуқтасини қўйишни танлаш мумкин;  « Units » («Бирликлар») сатрида вақтни ифодалашнинг турли форматларини танлашингиз мумкин. 2) Hit Points буйруғи. синхронизация нуқталарини ҳеч қандай қийинчиликсиз қўлда яратиш (ижро вақтни бошидан кўрсатган ҳолда) олиб ташлаш, яна шунингдек номини ўзгартириш ва таҳрир қилиш мумкин бўлган ойналарини очади. Энди сўнги натижа ҳақида. Тахмин қилинг, сиз видеоклип яратдингиз. Энди нима қилиш керак? Кўриниб турибдики Sibelius воситалари билан клипни монтаж қилиш мумкин эмас. Бизга асосий кераги, бу куйни WAV товуш файли кўринишида сақлашдир. Буни эса File – Export – Audio (– Экспорт – Аудио-файли) меню буйруғи орқали компьютеринингизда Kontakt Player ўрнатилган бўлган тақдирдагина амалга оширишингиз мукин.. Ўша менюнинг ўзида «MIDI file» буйруғи мавжуддир. Яратган мусиқангизни MIDI форматида сақланг, ундан кейин эса Интернетдан кичик, лекин жуда қувватли дастур Awave Studioни кўчириб олинг, у ҳеч қандай қийинчиликсиз MIDIни WAVга айлантириб беради..

Ундан кейин, ҳосил бўлган файлни видеоклип билан боғлаш керак. Sibelius маълумотномасида ушбу мақсадда (Windows XP андозавий жамланмасидан) Windows Movie Maker тавсия қилинади.Уни қўллаб кўриб, умуман ҳаваскорлик даражаси учун унча ёмон эмаслигига ишонч ҳосил қилиш мумкин. Агар сизни бу ҳам қониқтирмаса ва видеодан товушни ажратиб олувчи ва видеога товуш киритувчи профессионал дастур зарур бўлса энг яхшиси Virtual Dub ёки AdobePremiereни танлашингиз мумкин. Энг муҳими мусиқа чўзими видео чўзимига мувафиқ келиши зарур. Мисол учун яратилган куй бутун клипни тўлдирса ва унинг сўнги секундларига жимлик билан жўр бўлса, бу жимлик ҳам ёзиб олиниши зарур, акс ҳолда қилинган барча синхронизация чиппакка чиқади. Айнан мана шу ерда Sibelius ва Kontakt Playerда кичик камчилик борлиги намоён бўлиб қолади: Ёзилаётган аудио охирида WAV файли тахмин қилинганидан бир неча секунд узоқроқ янграйди, ҳамма гап шундаки Kontakt Player аудио ёзуви сўнгида нимадир ҳақида «ўйланиб» қолади. Ана шу бир неча секунд жимлик кўринишида куй сўнгига қўшилади. Бу муаммони ечиш йўли қуйидагича: ҳосил бўлган файл Sound Forge ёки Adobe Audition (иккаласи ҳам яхши ) типидаги аудио - редакторда очилади. Ёқимли дастур (Nero 6 ёки 7 пакетидан) Nero Wave Editor ҳам буткул ярайди. Бу ерда куй товуш тўлқини сифатида намоён бўлади. Сатр ҳолатида куйнинг янграш муддатини (ўша Timecode – 00:00:00:00 билан) кузатиб бориш ва кераксиз бўшлиқни олиб ташлаб, куй чўзимини видеоклипга мослаш мумкин. Бундан ташқари товуш баландлигини ошириш (нима учундир Kontakt Player товушни паст ёзади) ва WAVда сақлаш мумкин. Хусусиятлар ойнаси - ушбу тугмача босилиши билан хусусиятлар ойнаси очилади. Бу нимага

керак ? Амалда партитуранинг ҳар - бир обьекти турли нозик йўллар билан таҳрир қилиниши мумкин бўлган ўзига хос хусусиятларга эгадир. Бу эса ушбу ойна ёрдамида амалга оширилади. Ойнада 7 та ёрдамчи варақ мавжуд бўлиб, улар сичқонча тугмачасини сарлавҳада босиш орқали очилади. Уларнинг ҳар бирини навбатма-навбат кўриб чиқамиз. 1.General (Умумий). Бу ёрдамчи варақда нота партитурасининг деярли барча обьектларига таъсир кўрсатиш мумкин. Ойнанинг юқориги қисмида мавжуд нота йўли, такт, тактдаги позиция, ажратиб олинган обьект қаерда жойлашганлиги ҳақида маълумотлар берилади.Ундан пастдаги бирин-кетин чиқувчи рўйхатда қуйидаги буйруқлар мавжуд: - « Hide » - ажратиб олинган объектни яшириш (кўринмас қилиш); - « Show » - яширинган объектни кўрсатиш (кўринадиган қилиш); -« Show in Score »-партитурада кўрсатиш (лекин партияларда яшириш); -« Show in Parts »-партитурада кўрсатиш (лекин партитурда яшириш). - X ва Y майдонларида ажратиб олинган объект ни вертикал ва горизонтал бўйича кўчириш мумкин ; -« Flip »(« Айлантириб ташлаш ») буйруғида (ажратиб олинган объектларни юқоридан пастга айлантириб ташлаш) ноталар штили юқорига айланади, лига ва артикульяция белгилари нотанинг юқорисида ёки пастида жойлашади в.х.к.). 2. Text ( Матн ). Бу ерда матн, чизиқчалар, ажратиб олинган матн парчаларини ўзгартириш мумкин.

3. Playback ( Ижро ). Бу ерда ижронинг турли созлари жойлашган, улардан энг қизиқарлилари қуйидагилар :  Агар нота ( бир қанча нота, бир парча) танланса ва Play on pass :» сарлавҳасидаги 1 рақами остидаги ( V ) белгиси олиб ташласа, сиз танлаган нота (ноталар) ижрода ўйналмайди. Бу эса бир қанча овозлар унисон бўлиб қўшилган пайтда овозларни Sibelius ҳаддан ташқари қаттиқ янграшга мажбур қилган пайтда жуда фойдалидир. Бундай ҳолатда бир овозни қолдириб, бошқаларни ўчириш мумкин;  «Gliss/Rit/Accel» глиссандо чизиқчаларини ажратиш. «Gliss/Rit/Accel» сарлавҳаси остидаги майдончада глиссандо чизиғини ажратиб олиб, унинг ижросини (глиссандо эффектисиз, чолғу асбобига мувофиқ, хроматик, диатоник, қора ва оқ клавишлар бўйича) созлаш ва яна шунингдек эффект ҳаракатларини (доимий - linear, олдинги – early, сўнги - late) ларга ўзгартириш мумкин;  rit . ёки accel. чизиқларини танлаш орқали улар эффектни тезлатиш ва секинлаштиришга созлаш мумкин;  «Trill» сарлавҳаси остидаги майдончада трелни ажратиб олиб, унинг оҳангини маълум бир ярим тонлар сонига (half steps); тезликка (speed), ўзгартириш, тезлатмасидан бир текис ижро қилиш (play straight), юқори нотадан бошлаш (start on upper note) мумкин. 4. Lines ( Чизиқлар ). Бу ерда чизиқлар созлови жойлашган. Sibeliusда Lines (чизиқлар) сўзида лига, крешендо, (диминуэндо), треллар, глиссандо каби шакли бўйича чизиққа ўхшаш бошқа белгилар тушинилади ( Lines (чизиқ) ни Barlines (такт чизиғи) билан алмаштирмаслик зарур, улар ўртасида ҳеч қандай умумийлик йўқ). Улар Create – Line (Чизиқни яратиш) файли ёки шунчаки L клавишни босиш орқали яратилади. Бу ёрдаачи варақ орқали X ва Y координатлариини ўзгартириб, чизиқларни суриш ва ундан ташқари лигаларнинг шаклини ўзгартириш мумкин. Очиғини айтганда чизиқлар чеккаларини сичқонча билан шунчаки тортиб ҳам суриш мумкин лекин бу ерда барчаси жуда жиддий - шунча рақамлар бор!

5. Bars ( Тактлар ). Бу ёрдамчи варақ буйруқларини бирон бир такт ёки такт чизиғи олдидан ажратиб олиб ишга тушириш мумкин. Яна бунинг устига тегишли белги қўйиш орқали қуйидагиларни такт бошида тасвирлаш зарур ёки зарур эмаслиги, созлаш кабиларни амалга ошириш мумкин:  акколада ёки тўртбурчак қавслар (Brackets),  Бошланғич чизиқ ( Initial barline ),  Калитлар (Clefs),  Калит белгилари (Key Signature). Пастда жойлашган буйруқлар :  Split multurest – ажратиб олинган такт да кўп такт ли пауза га ажратилади ;  Section End – Бўлим охири . Бу опция ёрдамида тизимни ёки саҳифани узиш билан биргаликда янги асарни ўша партиянинг ўзидан бошлаш. Break ( узилиш ):  No break – узилиш йўқ ;  System Break – тизимнинг узилиши ;  Page Break – саҳифанинг узилиши ;  Middle of system – ажратиб олинган такт(агар имкон бўлса) тизим марказида жойлаштирилади ;  Middle of page – ажратиб олинган такт (имкон бўлса) саҳифа марказида жойлаштирилади. Бўш тактлардаги пауза кўриниши («такт пауза си »); Gap before Bar – Т акт олдидаги оралиқ ( юқорига қара ). 6. Staves ( Нота йўллари ). Бу ёрдамчи варақ ёрдамида нот а йўлини ажратиб олиб :  Унинг типини ( чизиқлар сонини ) ўзгартириш ,  Уни энсиз ( ёрдамчи - « Small » қилиш  Унда ажратиб олинган чолғу асбобининг ишчи диапозони (« Range ») ни иккита : « Comfortable »( Қулай ) ва « Professional » (Профессионал) режимларда аниқлаш мумкин. Ушбу диапозонга кирмаган ноталар экранда (агарда менюда View ð Note colors ð Notes out of

Range опцияси уланаган бўлса) огоҳлантирувчи қизил ранг билан белгиланади. 7. Notes (Нот алар ). Бу ёрдамчи варақда ажратиб олинган нота бошчаларини енгил ўзгартириш, триоль устидаги белгини ажратиш орқали эса (« Tuplet » майдончасида) унинг кўриниш тип ини, ( рақамлар, чўзимлар нисбати, тўртбурчак қавс) ларни созлаш мумкин. Кўчувчи ойналарни яшириш Ушбу тугмача экрандаги барча ёқилган кўчувчи ойналарини олиб ташлайди. 4. Меню буйруқлари Ушбу бобда асбоблар панелидаги асосий буйруқларни ва яна улар чақирадиган кўчувчи ойналарни ўрганиб чиққанимиздан кейин Sibelius 4 буйруқларини батафсил баён қилишга ҳаракат қиламиз. Дастурдаги хохлаган ойнани очиб тоифалари бўйича тўпланган буйруқларининг рўйхатини кўрамиз. Бунда ҳар буйруқ тоифалари бошқалардан чизиқлар билан ажратилади. Шунингдек баъзи буйруқларнинг чап томонида у ёки бу буйруқ ўрнини босувчи клавишлар қўшилмасини кўрамиз. Ундан ташқари, ҳар бир сарлавҳа ва ҳар бир буйруқ тагига чизилган битта ҳарфга эгадир. ( F ile; E dit; V iew ва х.к). Бу ҳарфларни Alt клавиши билан биргаликда босилса менюни очиш ва буйруқларни сичқончани ишлатмасдан клавиатура орқали бажариш ҳам мумкин. Эслатма. Sibelius 4 дастури расмий равишда инглиз тилида чиқарилади. Бу қўлланмада биз инглизча-ўзбекча баъзи ҳолларда эса русча сўзларни қўшиб ишлатишга ҳаракат қиламиз. Ушбу ҳолда меню номлари, буйруқлар

ва шунга ўхшашлар инглиз тилида берилиб, унинг ёнига русча - ўзбекча сўзлар қўйилади. « File / Файл» Меню си  Ушбу менюда ҳужжатларни яратиш, очиш, сақлаш ва яна шунингдек дастурнинг баъзи бир созловлари жойлашган.  Буйруқ ( Англ . / Ўзб . рус ) Клавиш лар қўшилм аси Вазифаси New… Янги ... Ctrl + N Янги файл яратиш Open … О чиш ... Ctrl + O Мавжуд файлни очиш Open Recent File Сал олдинги файл ни очиш С ўнги қўлланилган 10 та файл рўйхати жойлашган Quick Start… Тез ишга тушириш … « Тез ишга тушириш » ойнасини очиш Scan… Скан е р лаш … Photo Score ( дастури агар у ўрнатилган бўлса ) сканер орқали нота олиш учун ишга тушади. Append Score… П артитур ага қўшиш … П артитур а сўнгигига бошқа файлдан ноталарни қўшиш. Close Ёпиш Ctrl + F 4 Ф айл ни ёпиш Close All Ҳаммасини ёпиш Барча очиқ файл ларни ёпиш Worksheet Creator… Б локнот (ён дафтарча) яратиш Педагогик материал жойлашган тайёр « ишчи варақ » ларни очиш мумкин бўл- ган ойна очилади. Add to Worksheet Creator Б локнот (ён дафтарча) яратувчига қўшиш Сизнинг партитура « ишчи варақ » лари -га қўшилади. Edit Worksheets… Б локнот (ён дафтарча) ни тўғирлаш « Ишчи варақ » ларни даражаси бўйича ажратиш

Save Сақлаш Ctrl+S Ф айл ни сақлаш Save as… ...сифатида сақлаш Ctrl + Shif t + S 1 Бошқача ном остида сақлаш. Save All Ҳаммасини сақлаш Барча очиқ файлларга киритилган ўзга-ришларни сақлаш. Export Þ ASCII Tab… Экспор т қилиш Þ ASCII Tab… П артитур ани гитар а табулатур аси кўри-нишида сақлаш. Audio… Аудио... Kontakt Player ( агар у ўрнатилган бўл-са ); - ёрдамчи WAV товуш файли Graphics… Графика... - расм графикаси ; Manuscript Paper… Қолип андоза ... - янги партитуралар яратиш қолипи, ан-дозаси ; MIDI File… MIDI Файл и ... - MIDI формат идаги куйлар ; Scorch Web Page… Scorch Вэб- саҳифаси Интернет - плагин ( Sibelius Scorch) ёр-дамидаги - Web- саҳифалар ; Sibelius 2,3 or Student… Sibelius 2,3 ёки Student… - Sibelius нинг олдинги версия ларидаги очиш мумкин бўлган ҳужжатлар . Print… Нашр … Ctrl+P Ф айл ни нашрга жўнатиш. Print All Parts … Барча бўлимларини нашр қилиш Аниқроғи : барча чолғулар парти ялари-ни нашр қилиш. Publish on Sibelius Music.com Sibelius Music. com да нашр қилиш Дунё жамоатчилигини ўзингизнинг ноёб асарингиз билан хурсанд қилинг!Publish on Sibelius Education.com Sibelius Education.com да нашр қилиш Score Info… Партитур а маълумоти Композитор, матн муаллифи ҳақида маълумот юритишга имкон яратади. Preferences Хусусиятлар.... Дастурини созлаш ( очиб 1 *Илгарилари бу клавишлар қўшилмаси ҳозир бир буйруққа бирлаштирилган « Hide » (« Яшириш ») , « Edit - Show » (« Таҳрир- Кўрсатиш »), буйруқларига мос келар эди,. пастроққа қаранг .

кўринг – ўзин-гиз тушиниб оласиз ) Exit Чиқиш Alt+F4 Дастурни ёпиш « Edit / Таҳрир » Менюси  Бу менюда яратилган нота партитураси объектларини таҳрирлаш буйруқлари жой-лашган Команда ( И нгл. / Ўзб . рус. ) Клавиш лар қўшилм аси Вазифаси Undo Бекор қилиш Ctrl + Z Бажарилган амални бекор қилиш Redo Қайтариш Ctrl + Y Бекор қилинган амални қайтариш Undo History… ( Тарихни ) бекор қилиш Ctrl+Shift +Z Бекор қилинган амаллар рўйхати очилади Redo History… ( Тарихни ) қайтариш Ctrl+Shift +Y Қайтарилган амаллар рўйхати очилади Cut Қирқиш Ctrl+X Ажратиб олинган парча алмашиш буфер ига ўтказилади. Copy Нусҳалаш Ctrl+C Ажратиб олиган парча алмашиш буфер ига нусхаланади. Paste Киритиш Ctrl + V Ажратиб олинган парча алмашиш буфер идан киритилади. Repeat Такрорлаш R Ажратиб олинган объект лар буйруғи ҳар бир чақирилганда такрорланади (клавиш босилади ) Delete Олиб ташлаш Backspac e Ажратиб олинган парчани олиб ташлаш Flip Айлантириб ташлаш X Объект (нота, лига, артикуляци я белгиси ва бошқалар .) юқоридан пастга ва тескарига ағдарилади. Voice ð 1; 2; 3; 4; Овоз ð 1; 2; 3; 4; Alt+1 Alt+2 Alt+3 Alt+4 Ажратиб олинган объектлар : 1 - овозга , 2 - овозга ва ҳакозо берилади. .

All; Swap 1 and 2 Swap 1 and 3 … Ҳаммаси ; 1 н и 2 га алмаштириш 1 н и 3 билан алмашти-риш … ва.х . к. Alt+5 Shift+B 1 ва 2 овоз жойлари алмашади 1 ва 3 овоз ва х.к. Hide or Show ð Hide/Show; Show in Score; Show in Parts Show in All Яшириш ёки кўрсатиш ð Яшириш кўрсатиш ; П артитур ада кўрсатиш ; Партияларда кўрсатиш Ҳаммасини кўрсатиш Ctrl+Shif t+H Ажратиб олинган объектлар: - Яширилади, ўша буйруқ тарорланганда эса қайтадан кўринади ; - П артитур ада кўринади , партия ларда кўринмайди ; - П арти яларда кўринади , парти туралар-да кўринмайди ; - Ҳамма жойда кўринади. Change Chord Diagram Аккорд лар диаграмма-сини ўзгартириш Ctrl+Shif t+K Аккорд лар диаграммасини ўзгартириш ( гитар а учун ) Color Ранг … Ctrl+J О бъект рангини танлаш Reapply Color Рангни қайтариш Ctrl+Shift +J Олдинги ажратиб олинган рангни қўллаш Select ð Select All; Select More; Select System Passage; Select None Танлаш ð Барчасини танлаш ; Кўпроқ танлаш ; Тизимда пассаж ларни танлаш ; Танловни олиб ташлаш Ctrl+A Ctrl+Shift +A Ctrl+Alt+ A Танлашнинг турли йўллари . Select Graphic Г рафик ани танлаш Alt+G Sibelius 4 нинг янги имконияти. Партитура парчасини тўғри бурчакли ҳошия билан танлаш. «Copy/нусҳалаш» буйруғи билан ажратиб олинган соҳа расм кўринишида алмашиш

буферига нусҳаланади. Бу расмни хохлаган (ми-сол учун MS Word дастурида) киритиш мумкин Filter ð Фильтр лар ð Алоҳида жадвалга қаранг Find … Излаш … Ctrl + F Руйхат бўйича партитурадаги объектлар (нот а , матн ва бошқа ) ларни излаш. Find Next Изланишни давом қилдириш Ctrl + G Олдин ажратилган объект ни излашни давом қилдириш Go to Bar … Тактга юриш … Ctrl + Alt + G П артитур адаги керакли жойга ўтиш Go to Page… Саҳифага юриш … Ctrl+Shift +G «Filter / Фильтрлар» Меню ости менюси  Ушбу меню ости менюси партитурадаги бир хил объектларни кейинги таҳрир учун ажратиб олишни осонлаштиради..

 Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш ла р қўшилмаси Вазифаси Advanced Filter… А со сий фильтр… Ctrl+Shift+ Alt+F Рўйхат бўйича сайлаб олинган бир хил объектларни ажратиб олиш учун кен-гайтирилган имкониятли ф ильтр Chord Diagrams А ккорд лар д иаграмм аси Кўрсатилган объект лар ажратиб олинадиChord Symbols А ккорд лар рамзи Dynamics Динамика Shift+Alt+D Expression Text Ифодавийлик матни Hairpins Санқичлар Lyrics Лирика Notes and Chords Нот а ва аккорд лар Slurs Лиг алар Tuplets Триол лар Voice 1 1 Овоз Ctrl+Shift+A lt+1 Фақат кўрсатилган овоз объект лари ажратиб олинадиVoice 2 2 Овоз Ctrl+Shift+A lt+2 Voice 3 3 Овоз Ctrl+Shift+A lt+3 Voice 4 4 Овоз Ctrl+Shift+A lt+4 Voice 1 only фақат 1 овоз Voice 2 only фақат 2 овоз Voice 3 only фақат 3 овоз Voice 4 only фақат 4 овоз Top Note Юқориги нот а А ккорд лардаги тегишли ноталар ажратиб олинади.2nd Note 2 – нот а 3rd Note 3 - нот а

Bottom Note Пастки нот а Top Note or Single Notes Юқориги нот а ёки алохида нота Ctrl+Alt+1 А ккорд даги барча юқориги ноталар ва айрим ноталар ажратиб олинади. 2nd Note or Single Notes 2 – нот а ёки алохида ноталар Ctrl+Alt+2 А ккорд даги барча иккинчи ноталар ва айрим ноталар ажратиб олинади 3rd Note or Single Notes 3 - нот а ёки алохида ноталар Ctrl+Alt+3 А ккорд даги барча учинчи ноталар ва айрим ноталар ажратиб олинади Bottom Note or Single Notes Пастки нот а ёки алохида ноталар Ctrl+Alt+B Барча пастки ноталар ва айрим ноталар ажратиб олинади Player 1 (For Deletion) 1 - овоз ( олиб ташлаш учун ) Берилган овознинг барча объект лари олиб ташланади.Player 2 (For Deletion) 2- овоз ( олиб ташлаш учун ) «View / (Кўриниш) менюси »  Бу меню Sibelius – 4 дастурининг ташқи кўринишини созлайди Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш лар қўшилма си Вазифаси Hidden Objects Яширин объект лар Ctrl+Alt +H Э кран га яширин объект лар тасвирини чиқариш Live Playback Velocities Жонли ижро тезлиги Э кран га « жонли ижро » суръатининг тасвирини чизиш (MIDI қурилмасидан кўчирилган файл билан ишлаш мумкин. Унда Sibelius темп ифодовийлиги вариацияларини « эслаб » қолади. ) Highlights Ёритиш Э кран ни (« Ёритиш » қурилмаси билан ажратиб олинган жойларни ) тасвирлаш Note Colors ð Notes out of Range Pitch Spectrum Аниқ – нот лар ранги . Нот а Ранги ð 1. Қўлланилаётган чолғу асбоби диапазон и-дан ташқарида жойлашган барча ноталар

Voice Colors None 1. Д иапазона дан ташқари ноталар 2.Патч спектр и 3. Овоз ранги 4. Рангсиз ажратилади ; 2. Барча нот алар ранглар спектрининг тур-ли рангига ўзгаради ; 3. Хар бир овоз нотаси тегишли ранг билан ажратилади ; 4. Нот алар рангсиз тасвирланади . Staff Names and Bar Numbers Нота йўли номи ва такт номлари Э кран да ҳар бир чолғу ва ҳар бир такт рақами тасвирланади. Layout Marks Маркер лар жойлашиши Э кран да белгиларни тасвирлаш Нота йўлларини формат лаш. Page Margins Саҳифа чеккаси(чегараси) Э кран да саҳифа чеккаси (чегараси)ни тас-вирлаш. Rulers ð Selection Rulers Object Rulers Staff Rulers Юқориги : Йўналтирувчи ð Йўналтирувчи бўлинма Йўналтирувчи объект Нота йўлини йўналтирувчи Қоида ð Қоида ажратиб олиш О бъект қоидаси Нота йўллари қоидаси Shift+Alt +R Ctrl+Shift +Alt+R Sibelius дастурида ҳар объект , бошқа объект га « боғлаб » қўйилгандир. Мисол учун нота йўли чегарасига боғланган бошқа объект (матн, белги, рамз ва бошқалар маълум нота пауза, такт чизиғига ва х.к.) ларга биркитилгандир. Ушбу буйруқ ажратиб олинса биркитилган объектгача бўлган масофани кўрсатувчи– чизиқлар- ,йўналтирувчилар намоён бўлади.. 1. Кўрсатилган объектларнинг йўналтирувчи; 2. Ҳамма объектларнинг йўналтирувчиси; 3. Н от а чизиғининг йўналтирувчиси . Attachment Lines Юқориги – боғловчи чизиқ Чизиқнинг қўшилиши Боғланаётган объект ларнинг боғлов чизиғини тасвирлаш Playback Line Ижро чизиғи Ижро чизиғини ўчиради / ёқади Differences in Parts Партиялардаги Партитурадан мустақил равишда

фарқлар партиялардаги объект ларни таҳрир қилиш имконини беради, опцияларни ўчиради/ ёқади Full Screen Тўлиқ экран Ctrl+U Дастур кўринишини тўлиқ экранда/ ойнада қайта улайди. Scroll Bar Юқориги – Айлантириб кўриш йўллари Т акт ларни айлантириш Ойна дастуридаги ўтказиб кўриш йўлакчаларини ёқади /ўчиради. Toolbar Асбоблар п анел и Асбоблар п анел и тасвири Zoom ð Zoom Zoom in Zoom out Кўлам ð Кўлам Кўпроқ Камроқ ( тескари эмас ) Ctrl + Ctrl – Э кран да тасвирланган кўламни ўзгартириш, ундан ташқари , Ctrl клавишни босиб сичқонча ғилдраги билан ҳам кўламни бошқариш мумкин . « Notes / Нот алар » Меню си.  Бу менюда ноталарни чиқариш ва таҳрир қилиш буйруқлари жойлашган. Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш л ар қўшилма си Вазифаси Input Notes Н от аларни киритиш N Н от аларни киритиб бошлаш Re-input Pitches Аниқроғи : нот а баландлигини қайтадан киритиш П атчи ларни ўзгартириш Ctrl+Shift +I Ноталарнинг эски чўзими қолдирилган ҳолда янги белгисини киритиш. Flexi-time Input Flexi - time киритиш Ctrl+Shift +F MIDI- клавиатур адан мусиқа киритиш (Flexi-time™) Flexi-time Options… Flexi-time опци алари … Ctrl+Shift +O Flexi-time о пци ялари Arrange… Аранжировка Ctrl+Shift +V Аранжировка ( алоҳида бобни кўринг )

Edit Arrange Styles … Аранжировка услубини таҳрир қилиш Аранжировка услубини таҳрир қилиш Transpose … Транспортиров ка... (кўчириш) Аниқроғи : Кўчириш Shift + T Транспозиция ( ажратиб олинган парча ёки бутун асарни янги тоналликка кўчириш) Transposing Score П артитур ани кўчириш Ctrl+Shift +T Транспозиция қилинаётган ( пуфлама ) чолғулар партиялари автоматик равишда тегишли транспозици яда ёзилади. Add Interval ð 9th Above 8ve Above 7th Above 6th Above 5th Above 4th Above 3rd Above 2nd Above Unison 2nd Below 3rd Below 4th Below 5th Below 6th Below 7th Below 8th Below 9th Below И нтервал қўшиш ð 9 юқорига 8 юқорига 7 юқорига 6 юқорига 5 юқорига 4 юқорига 3 юқорига 2 юқорига Унисон 2 пастга 3 пастга 4 пастга 5 пастга 6 пастга 7 пастга 8 пастга 9 пастга 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Shift + 2 Shift + 3 Shift + 4 Shift + 5 Shift + 6 Shift + 7 Shift + 8 Shift + 9 Ажратиб олинган нотага тегишли интервал қўшилади Add Pitch ð A B C D E F Баландликни қўшиш ð A ( ля ) B ( си ) C (до) D (ре) E (ми) Shift +A Shift +B Shift +C Shift +D Shift +E Shift +F Shift +G Ажратиб олинган нотага тегишли нота қўшилади

G F (фа) G (соль) Cross-Staff Notes ð Move Up a Staff Move Down a Staff Нот лар нота йўли орқали ð Юқор.нота йўл.кўч. Паст.нота.йўли. кўч. Ctrl + Shift + ñ Ctrl + Shift + ò Бир нота йўлидан иккинчи бир нота йўлига кўчириш Respell Accidental Белгиларни қайтадан ёзиш Ноталарнинг э нгармоник алмашинуви Reset Beam Groups … Нурлар груҳини қайтадан ўрнатиш Гуруҳлашни ( ошкор қилинмаган миқдорга) ўзгартириш, тушириб ташлаш Reset Stems and Beam Positions Штиль ав нурлар ҳолатини қайтадан ўрнатиш Штиллар узунлиги ва боғловчи нурлар оғиш бурчагини ошкор қилинмаган миқдорга ўзгартириш, тушириб ташлаш Reset Guitar Tab Fingering Гитара аппликатур а сини қайта ўрнатиш Гитара апликатурасини ўчириш. « Create / Яратиш » Меню си  Бу меню ёрдамида нота партитурасининг ҳар хил объектларини яратиш мумкин. Унинг буйруқлари шу даражада кўп қўлланиладики, дастур яраувчилари уларни контекст менюсига қўшганлар: «Create» менюсини партитуранинг хохлаган бирон - бир бўш жойида сичқончанинг ўнг тугмачачасинии босиб киритиш мумкин. Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш л ар қўшилма си Вазифаси Bar ð At End Single Такт ð Охирида Битта Ctrl+B Ctrl+Shift +B Alt+B Т акт ларни қўшиш : - партитур а охирида ; - Таҳрир жойида ; - Тактлар сонини ажратиб олиш ёки ихтиёрий ўлчовли тактларни

Other Бошқа … яратиш билан қўшиш Barline ð Start Repeat End Repeat Double Dashed Final Invisible Normal Tick Short Between Staves Такт чизиғи ð Р еприза нинг бошлан. Р еприза нинг охири Жуфт Узуқ-узуқ Сўнги Кўринмас Нормал Нозик Қисқа Нота йўли оралиғида Ҳар-хил такт чизиқларини яратиш Chord Diagram … Аккорд д иаграмма си Shift + K Г итар ада ижро қилишда бармоқларнинг жойлашиши Clef… К алит … Q Калит белгисини қўшиш Graphic… Графика... Тасвирни TIFF форматида киритиш Highlight Ёритиш Ёритиш – қоғоздаги матни тез излаб топиш учун маркер билан ажратиб олиш зарурлигини эслатади. Key Signature… К а л ит белгилари K Калит белгиларини киритиш Line… Чизиқни L Чизиқлар деганда : лиг а , крещендо (дими - нуэндо), трел лар , глиссандо ва чизиққа ўхшаш белгилар тушинилади. Rehearsal Mark Р епетици я белгиси Ctrl+R Репетици я белгилари (яъни биринчи рақам ва х.к) Symbol… Рамзлар ... Z Рамзлар - Sibelius даги шунга ўхшаш белгилардан хохлаган жойда жойлашиши, мусиқа ижросига таъсир қилмаслиги билан фарқ қилади. Text ð Матн ð Алоҳида саҳифани кўринг. Time Ўлчов T Ўлчов – рўйхат буйича ёки

Signature … белгиси ... ихтиёрий Tuplet … Туплет… (Триоль! Бу сўзни қаердан ҳам топ-ганлар ?) Ctrl + Теги шли рақам ( ажрати б олинган нотадан ) Д уол, триол ь , квартол ь ва шунга ўхшашларни яратиш. Other ð Бошқаси ð Bar Number Change Такт рақамини ўзгартиш Ажратиб олинган такт рақами ўзгаради, ундан кейин рақамлаш ўзгарган тартибда давом қилади. Bracket or Brace ð Bracket Sub-bracket Brace Қавс ва шаклли қавслар ð Қавс Қўшимча - қавс Шаклли қавс Қавс ва акколад алар : Қавс Қўшимча қавс Акколада Extra Slur Arc Таржимасиз Ажратиб олинган лигани марказдан эгиш мумкин. Hit point Таржимасиз С инхронизаци я нуқтасини ( видео учун ) ўрнатиш Ossia Staff ð Ossia above Ossia below Таржимасиз Ossia – бошқа ижро вариантини кўрсатувчи кичик қўшимча нота йўли. Staff Type Change ð Pitched… Tab… Percussion … Патчи тўғрироғи : Нота йўли тип ини ўзгартиш ð Патчи тўғрироғи : Нота баландлиги билан Таб У рма асбоблар Н от а йўли типларини даражалар бўйича қайтадан ўзгартириш. Transposition Change … Таржимасиз Т ранспор т қилинаётган чолғулар тр анспозици ясини (мисол учун in B Клар - нет дан in A кларнет ига ) қўллаш. « Text / Матн » меню ости менюси

 Бу ерда матн ёзувлари типлари тоифалар бўйича баён қилинади. Тоифаларнинг бунчалик даражада кўплиги бир қарашда озроқ ўйлантириб қўйиши ҳам мумкин, лекин булар барчаси қуйидагича изоҳланади. Sibelius сиз томондан киритилган кўп нарсаларни,яъни динамика белгилари ,темп ва яна шунингдек у ёки бу чолғу асбобида ижро қилиш усулларини “тушиниш”га ва шу белгиларни ижро қилишга ҳаракат қилади. Шунинг учун ҳам матн ёзувларининг мусиқа ижросига таъсир қилиши бўйича ва яна шунингдек саҳифадаги маълум бир ўрнига қараб тоифаларга гуруҳлангандир. Ундан ташқари ўзингиз сайлаган тоифадан ажратиб олинган матнингизни киритаётиб, уларни териб ўтирмасдан сичқончанинг ўнг тугмачачасини босиш орқали таёр сўз бирикмаларини рўйхатдан ажратиб олиб киритишингиз мумкин..

Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш л ар қўшилма си Вазифаси Expression Ctrl+E Д инамик а ( p, f, crescendo ва.х.к ) ва ифода воситалари ( legato, staccato ) нинг белгиланиши Technique Ctrl+T Ижро техник аси ( pizzicato, arco, tremolo ) -нинг белгиланиши. Lyrics Ctrl+L Лирика – қўшиқ матнлари ана шундай шоирона номланган. Lyrics verse 2 Ctrl+Alt+ L Лирика (2- қатор ) Chord symbol Ctrl+K А ккорд лар рамзлари Other Staff Text ð (Другой текст стана) Нота йўли устида жойлашган бошқа матн. 1 st and 2nd endings Қандай хохласангиз – шундай тушининг . Boxed text Р амк адаги матн Figured Bass Рақамланган бас (генерал-бас) Fingering Аппликатура Footnote Саҳифа пастидаги н ота Guitar fingering (p I m a) Ҳарфий аппликатура Lyrics (chorus) Хор л ирика си - оддий лирикадан нимаси билан фарқ қилар экан ? Lyrics above staff Нота йўли устидаги л ирика Lyrics verse 3 Лирика (3- қатор ) Lyrics verse 4 Лирика (4- қатор ) Lyrics verse 5 Лирика (5- қатор) Nashville chord numbers Балки бирон-бир фойдали нарсадир Percussion stickings Plain text Шунчаки матн (ҳеч нарса билан боғлиқ эмас, шунинг учун ҳам қулай ) Roman numerals Рим рақамлари Small text Кичик матн Time signatures (one staff only) Ўлчов ( битта нота йўли учун ) Title Асар сарлавҳаси Subtitle Қўшимча сарлавҳа Composer К омпозитор номи

Lyricist Матн муаллифи номи Dedication Бағишлов Tempo Ctrl+Alt+ T Темп Metronome mark М етроном лаштирш белгилари ( Piu mosso , ritenuto ) Other system text ð ( тизимнинг бошқа матни ) Бошқа тизимдаги матн. Block lyrics Нота билан боғланган «Лирика» Composer ( on title page ) Титул варағидаги композитор номи Copyright Муаллифлик ҳуқуқи Header Юқориги колонтитул Header (after first page) Юқориги колонтитул ( 1- сахифадан кейин ) Footer (outside edge) Пастки колонтитул ( ташқаридан ) Footer (inside edge) Пастки колонтитул ( ичкаридан) Header (after first page, inside edge) Юқориги колонтитул (ичкарида 1- сахифадан кейин) Repeat (D.C./D.S./To Coda) « Бошидан охиригача » деган сўзгача такрорлаш белгилари. Title (on title page) Т итул варағидаги сарлавҳа Special text ð ( Махсус матн ) Махсус матн : Унинг кўпчилик тоифалари вазифалари « plain text ». дан кўп эмас. Ҳа, бу рўйхатдан ҳақиқатдан ҳам оғир тассурот ҳосил бўлади. Меню ҳаддан ташқари кераксиз ва бир-бирини такрорловчи буйруқлар билан тўлдириб ташланган . Балки улардан биронтаси баъзи ҳолларда керак бўлиб қолар. « Play / Ижро » Меню си  Ушбу менюда мусиқа, видео, ва шунингдек ижрони созлаш буйруқлари берилган.

 Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш л ар қўшилмас и Вазифаси Play or Stop Старт ёки Стоп Пробел * Ижро буйруқлари Replay Қайта ижро Ctrl+ Проб ел Play from Selection Ажратиб олинган ижро P All Notes Off Барча нот алар ўчирилган Shift+O Move Playback Line to Start Ижро чизиғини бошига ўтказиш Ctrl+[ Ижро чизиқларини алмаштириш Move Playback Line to End Ижро чизиғини охирига ўтказиш Ctrl+] Move Playback Line to Selection Ижро чизиғини ажратиб олиш Y Go to Playback Line Ижро чизиғига ўтиш Shift+Y Live Playback Ж онли ижро Shift + L Sibelius MIDI қурилмаси орқали « Flexi - Time » буйруқлари воситасида ёзиб олинган мусиқаларни ифодали ижро қилишга ҳаракат қилади. (Sibelius чалинган ҳар бир нота аккорднинг оҳангни « эслаб » қолади ). Transform Live Playback … Жонли ижрони ўзгартиш Ctrl + Shift + Alt + L «Ж онли ижро » ифодавийлигини қўлда ўз- гартириш . Performance … Ижро … Shift + P Мусиқа ижроси о пци ялари : Espressivo , Rubato , реверберация ,акс садо (эхо) ва бошқа . *

Video and Time Þ Add Video… Hit Points… Timecode and Duration… < размеры окна видео > Видео ва вақт Þ В идео буйруқлари : В идеоролик ни киритиш ; С инхронизации нуқталарини киритиш ; Вақт ва чўзимлар кўрсаткичларини созлаш ; В идео тасвирни ( ойнада ёки тўлиқ экран да ) ўзгартириш Dictionary … Луғат … Мусиқа ижросига таъсир қилувчи сўзлар муҳарири Playback and Input Devices … Ижро ва киритиш қурилмаси ... Қурилмалар ойнаси очилади (см. стр.3) Substitute Devices … Қурилмаларни алмаштириш … Агар ноталар бошқа ижро қилувчи қурилмалар ёрдамида ёзилган бўлса, ижро қурилмасини созлаш имкони бўлади. Edit Sound Sets … Овоз ўрнатишни тўғирлаш ... *) Фақат тажриба қурилмалари учун, ўзига хос MIDI- қурилмаларини аниқловчи файлларни созлаш . « Layout / Жойлаштириш » Меню си  Ушбу меню буйруқлари ёрдамида варақдаги такт ва нота йўлларини тартибга солиб, терилган нота партитурасини форматлаш мумкин.  Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш лар қўшилмаси Вазифаси Instruments and Staves… Нота йўллари ва асбоблар … I Партитурага янги чолғуларни киритиш ва яна шунингдек партитурадаги чолғулар жойларини ўзгартириш мумкин бўлган « Нота йўллари ва асбоблар » ойнаси очилади. Focus on Staves Нота йўли Фокуси Ctrl + Alt + F Бу буйруқ кўп сонли нота йўллари билан ишлашда сиз танлаган нота йўлини қайта чақириш берилгунча кўрсатиш

имконини беради. ( тугмача асбоблар панели да жойлашган ) Document Setup … Ҳужжатни ўрнатиш … Ctrl + D Қоғоз ҳажми, нота йўллари, варақнинг қирғоқ чегараларини созлаш . Hide Empty Staves Бўш нота йўлларини яшириш Ctrl + Shift + A lt + H Ёзув матни бўлмаган нота йўлларини яшириш Show Empty Staves … Бўш нота йўлларини кўрсатиш … Ctrl+Shift+A lt+S Бўш нота йўлларини кўрсатиш ( хохишга кўра кўрсатиш ) Reset Space Above Staff Нота йўли устидаги масофани қайтадан ўрнатиш Нота йўллари оралиғи ( ажратиб олинган нота йўлидан ) ошкор қилинган масофага кўтарилади Reset Space Below Staff Нота йўли тагидаги масофани қайтадан ўрнатиш Нота йўллари оралиғи ( ажратиб олинган нота йўлидан ) ошкор қилинган масофага тушириш Align Staves… Нота йўлларини текислаш ... Нота йўлларини бошқа саҳифага қараб текислаш . Бу буйруқ ишлаши учун текислаш зарур бўлган саҳифани ажратиб олиш зарур. Сиз очиладиган ойнадан бундан кейин форматнининг барча ўзгаришларини тақиқлашни, шунингдек қайси саҳифани намуна сифатида олиш (ажратиб олинган биринчи, ажратиб олинган охирги, чап, ўнг) кабиларни ажратиб олишингиз мумкин. Auto Layout … Автоформат… Саҳифалар бўлинишини автоматик равишда киритиш. Break ð System Break Page Break Split System Узиш ð 1. Тизимни узиш 2. Саҳифани Enter Ctrl+Enter Ушбу буйруқни киритиш учун такт чизиғини ажратиб олиш зарур.Буйруқларнинг аниқ вазифалари қуйидагича :

Split Multirest узиш 3. Тизимни узиш 4. М ульти пауз ани узиш 1. Тизимни узиш . Навбатдаги такт янги тизим (нота йўли) дан бошланади . 2. Саҳифани узиш . Навбатдаги такт янги саҳифадан бошланади. 3. Тизимни бўлиш . Навбатдаги такт ўша сатрдан, лекин янги тизимдан бошланади. 4. Кўп тактли пауза иккита янгисига бўлинади Format ð Make into System Make into Page Keep Bars Together Lock Format Unlock Format Формат ð Shift+Alt+M Ctrl+Shift+A lt+M Ctrl+Shift+L Ctrl+Shift+U Тўғри вазифаси : 1. ажратиб олинган тактлар бир тизимга жойлашади ; 2. Тактларни бир саҳифага жойлаш ; 3. Ажратиб олинган тактлар бир- биридан ажаратилмайди ; 4. Ф ормат ни тақиқлаш ( ўзгаришларни тақиқлаш ); 5. Ф ормат ни очиш Align in a Row Устун ичида тўғирлаш Ctrl + Shift + R Объектлар орқасидаги вертикал ва г ори - зонталь масофаларни ошкор қилинган миқдорга ўтириб ташланади.Align in a Column Устун ичида тўғирлаш Ctrl + Shift + C Reset Note Spacing Ноталар оралиғини қайтадан ўрнатиш Ctrl+Shift+N Ноталар оралиғи ошкор қилинмаган миқдорга суриб ташланади. Reset Position П озици яларни қайтадан ўрнатиш Ctrl+Shift+P Ажратиб олинган объект лар позици я / дизайн и ошкор қилинмаган миқдорни қабул қилади. Reset Design Д изайн ни қайтадан ўрнатиш Ctrl+Shift+D Reset to Score Position партитурадаги пози - ция ларни қайтадан ўрнатиш. Ctrl + Shift + A lt + P Партиялардаги п озици я /дизайн объект -лари парти турада ўрнатилган миқдорга ўтириб ташланади. Reset to Score Партитура Ctrl+Shift+A

Design дизайн ига қайта ўрнатиш lt+D «House Style / Шахсий ёки хонаки услуб» Менюси  Бу менюда сиз ( экранда ёки нашрда) нота партитурасининг турли элементларини тасвирлаш услубларини таҳрир қилишингиз мумкин.  Буйруқ ( И нгл . / Ўзб . рус. ) Клавиш лар қўшилмаси Вазифаси Edit All Fonts … Барча шрифт ларни тўғирлаш Ошкор қилинган услубларни ўзгартиришEdit Text Styles… Матн услубини тўғирлаш Ctrl+Shift+A lt+T Edit Lines… Чизиқларни тўғирлаш Edit Noteheads Нота бошчаларини тўғирлаш … Edit Staff Types… Нота йўли тип ларини тўғирлаш … Edit Symbols… Рамзларни тўғирлаш Engraving Rulers… Жилвирлаш (Г равиро - вк а) қоидаси ... Ctrl+Shift+E Партитурадаги барча объект лар ташқи кўриниши ва услубини созлаш Note Spacing Rule… Н от а позици ялари қоидалари О бъект лар орасидаги интервалларни ошкор қилмасдан ўзгартириш.System Object Positions… Тизим объект лари позицияси … Default Positions… Ошкор қилмаслик п озици ялари Import House Шахсий « Шахсий услуб » нинг олдин

Style … услубини и мпорт қилиш сақланган созловларини қабул қилиш Export House Style … Шахсий услубини экспорт қилиш « Шахсий услуб » созловини сақлаш « Plugins » Меню си  Ушбу менюда плагинлар – махсус ўрнатилган ManuScript тилида ёзилган қўшимча дастур модуллари жойлашган. Унда нота партитурасини қайта ишлашнинг турли имкониятлари мавжуддир. «Плагин»лар ёрдамида қилинган ишларини олиб ташлаш мумкин эмаслигини эсда тутиш зарур. Шунинг учун ҳам керак ўзгаришларни қабул қилиб, файлни сақламасдан ёпиш ва ундан кейин қайтадан очиш керак. Плагинлар рўйхати анча катта бўлиб уларнинг барчасини билиш мутлоқо зарур эмас. Сиз ундан ўзингизга керак плагиннани топишингиз мумкин. Буйруқ Взифаси Accidentals ð А льтераци я белгилари билан ишлаш : Add Accidentals to all Notes А льтераци я белгиларини ноталарга қўйишAdd Accidentals to all Sharp and Flat Notes Add Cautionary Accidentals Add Ficta above Note А льтераци я белгисини нот а устига қўйиш Respell Flats as Sharps Диезларни энгармоник бемол ларга алмаштириш Respell Sharps as Flats Бемолларни энгармоник диезларга алмаштириш Simplify Accidentals Ортиқча альтераци я белгиларини олиб ташлаш Analysis ð Куйлар тахлили : Add Schenkerian Scale Degrees Ноталар устида гамма поғоналарини кўрсатиш Compare Staves Нота йўлларидаги ёзувларнинг фарқини қиёслаш Find Motive М отив ни топиш Find Range Д иапазон ни топиш

Batch Processing ð Пакет ларни қайта ишлаш : Calculate Statistics for Folder of Scores Sibelius ажратиб олинган ҳужжатли папкалар статистик аси (ҳисоботи) ни якунлаш. Convert folder of Acorn Sibelius Files Бошқа дастурларда яратилган нота партитураларини ўтириш (к онвертация лаш).Convert folder of Finale Files Convert folder of MIDI Files Convert folder of SCORE Files Convert folder of Scores to Graphics Convert folder of Scores to MIDI Convert folder of Scores to Web Pages Import House Style into Folder of Scores Папкада сақланаётган барча ҳужжатларга сақланган « Шахсий услуб » ни қўллаш Print Multiple Copies Бир қанча ( рўйхатдан ажратиб олинган) ҳужжатлар нашри. Composing Tools ð К омпозици я (ижод) воситалари : 12-Tone Matrix Ёрдам бера олмайман. Агар жуда зарур бўлса ушбу додекафони яни ўзингиз аниқлашга ҳаракат қилинг. Add Drum Pattern П артитур ага урма асбобларнинг тўлиқ партия си киритилган ! Add Simple Harmony Г армони к белгиларни киритиш Invert Куйни тескарига айлантириш. Pitch Mapping Баъзи ноталар баландлигини бошқасига айлантириш Realize Chord Symbols and Diagrams А ккорд рамзлари ва диаграмм аларни қўллаш Realize Figured Bass Рақамли бас ни қўллаш Retrograde Сизнинг асарингиз ( ёки ажратиб олинган парча ) ҳақиқатдан ичидан ташқарига ( дастлабки вариа нт сақланган ҳолда ) ағдарилади. Show Handbells Required Фақат қўнғироқчали партияли асарлар учун. Қўнғироқчалар ижроси учун тавсия қилинган ноталар жойлашган такт қўшилади. Notes and rests ð Нот а ва и пауз алар : Apply Shape Notes Қўшимча нота бошчаларини қўйиш

Boomwhackers © Note Colors Ҳайрон қоларли даражадаги рангли нот алар ( агар кайфиятингиз ёмон бўлса , албатта бу плагин адан фойдаланинг !) Color Pitches Маълум бир рангли берилган ноталар типини ажратиб олиш Combine Tie Notes and Rests Бир хил номдаги лигаланган ноталарни ёнида турган паузалар билан боғлаш. Convert Simple Time to Compound Time Икки ҳиссали ритмни уч ҳиссали ритмга алмаштириш Copy Articulations and Slurs А ртикуляци я ва лиг аларни нусҳалаш Double Note Values Ноталар чўзимини икки баравар узайтириш Duplicates in Staves Иккита нота йўлидаги бир-бирини такрорловчи ноталарни топиш. Halve Note Values Нота чўзимини икки баробар қисқартириш Make Pitches Constant Барча ноталар – бир хил баландликда Remove Dangling Ties « Осилиб » қолган ( н от а билан боғлиқ бўлмаган) лигаларни олиб ташлаш Remove overlapping Notes Чўзими тўғри келмайдиган ноталарни олиб ташлаш (MIDI ноаниқ конверт ация қилинган пайтда ёки Flexi-Time ни киритишда жуда фойдали ) Remove Rests Куйдан барча паузаларни олиб ташлаш Remove Unison Notes У нисон нот аларни олиб ташлаш Split Dotted Quarter Rests Нуқтали чорак пауз аларни ажратиш Straighten Written-Out Swing Саккизталиклардан нуқталарни олиб ташлаш Other ð Бошқалар : Add Harp Pedaling Арфа педали ни қўшиш Make Layout Uniform Тактларни берилган шакл бўйича жойлаштириш Preferences П лагин аларни созлаш ( тушинадиганлар учун ) Remove all Highlights Барча ёритқичларни олиб ташлаш Scales and Arpeggios Юқориловчи / пастловчи гамм а ва арпеджио ларни автоматик равишда тузиш Set Metronome Mark М етроном лаштириш белгиларини қўйиш Playback ð Ижро : Cresc./Dim Playback Ижро д инамик аси ўзгаришларини қўллаб туриш Harmonics Playback MIDI буйруқлари кўрсатган гармонияни ижро қилиш Ornament Playback М елизм (мордент, группетто) лар ижросини

қўллаб туриш Quarter-Tone Playback MIDI буйруқлари ижроси Strummer Аккордлар ижросини и мпровиз ациялаш Proof-Reading ð « Партитурани п рофессионал даражада » кўриш Check Attachments О бъект ларнинг боғланиш ҳолатини текшириш Check Clefs Калитларни текшириш Check for Parallel 5ths/8ves П араллел ь квинт а ва октав алар бор йўқлигини текшириш Check Harp Pedaling А рф а педалларини текшириш Check Multiple Stops Чолғу асбобида ижро қилиш қийин бўлган аккордлар бор-йўқлигини текшириш Check Pizzicatos Р izzicato ва arco ларнинг тўғри алмашинишини текшириш Check Repeat Barlines Р еприз алар тўғри ёки нотўғри қўйилганлигини текшириш Proof-read Юқорида баён қилинган функци яларнинг бир нечтаси битта флакон да. What is Where Партитурангизнинг таркибий элементлари ҳақида маълумотни тасвирлайди ва булар барчасини матн файлида созлайди. Text ð Матн билан ишлаш Add Brass Fingering Д амли асбоблар аппликатур асини қўшиш Add Chord Symbols А ккорд лар рамзларини қўшиш Add Note Names Нота номларини қўшиш Add Slurs to Lyrics Бир нотадан кўпроққа чўзилувчи « лирик а » сўзини ажратиб олиш Add String Fingering Торли асбоблар аппликатур асини қўшиш Add Tonic Sol-Fa Ноталарнинг эски ҳарфий белгиларини қўшиш Add Verse Numbers « Л ирик а » нинг ҳар бир сатри бошига номер қўшиш Align Lyrics « Л ирик а » ни текислаш ( ҳатто жуда фойдали !) Change Dynamics Д инамик а белгиларини бир даража юқорига/ пастга ўзгартириш. Chord Symbols as Fractions А ккорд лар рамзлариини « бўлинган форматда » тасвирлаш Find and Replace Text Матнни топиш ва алмаштириш ( фақат Expression ва Technique матнлари учун )

Number Bars Т акт ларни рақамлаш Number Beats Т акт ҳиссаларини рақамлаш Reposition Text Матни суриш (алмаштириш) Save Lyrics Матннинг файлдаги вокал матнни сақлаш. Жуда ажойиб нарса ! Smarten Quotes Қавс ва апостроф ларни қўйиш Traditional Lyrics Beaming Ноталарни матнга мувофиқ равишда вокал груҳига киритиш. Edit Plug-ins… П лагин аларни ( Manuscript тилида ) таҳрир қилиш Show Plug-in Trace Window П лагин алар ҳолатини кўрсатувчи махсус ойнани тасвирлайди. « Window /О йна » Менюси  Ушбу менюда дастурлар ойнаси ва очиқ ҳужжатлар ойналарининг стандарт созловлари жойлашган. Буйруқ ( И нгл . / Ўзб-рус . ) Клавиш лар Қўшилмаси Вазифаси New Window Янги ойна Янги ойна янги ҳужжат билан очилади Tile Horizontally Г оризонт плиткалар Очиқ ҳужжатлар ойналарини очиш р ежим иTile Vertically В ертикал плиткалар Cascade Каскад билан Navigator Навигатор Ctrl+Alt+N Кўчувчи ойналарни ёқиш/ўчириш Keypad Қўшимча клавиатура Ctrl+Alt+K Playback Ижро Ctrl+Alt+Y Mixer Микшер Ctrl+Alt+M Kontakt Player Ctrl+Alt+O Parts Парти ялар Ctrl+Alt+R Video Видео Ctrl+Alt+V Properties Хусусиятлар Ctrl+Alt+P Hide Tool Windows Ctrl+Alt+X Кўчувчи ойналарни яшириш Switch to Part П арти яга улаш W П арти яларга уланиш Next Part Навбатдаги партия Ctrl+Alt+Tab Навбатдаги партия Previous Part Олдинги па ртия Ctrl+Shift+A lt+ Олдинги партия

Tab < Очиқ ойналар рўйхати > Ойналар ўртасида қайта уланиш рўйхати « Help / Ёрдам » Меню си  Сиз ушбу менюни очиб Sibelius 4 дастурини ишлатиш бўйича ва яна шунингдек унинг қўшимча компонентлари ҳақида маълумотларни ўқишингиз мумкин. Бу меню бўлимларини баён қилиб ўтиришнинг эҳтиёжи йўқ.

Похожие

Овоз билан ишлаш

Партитура билан ишлаш

Umumiy ta’lim maktablarining 3-4 sinflar uchun musiqa o’qitishiiing mazmuni va metodikasi

Ритм ва метр

Еттига дирижёрлик қилиш