O'zbekiston tasviriy san'atida texnologik jarayonlar - Искусство - Рефераты

O'zbekiston tasviriy san'atida texnologik jarayonlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

O'zbekiston tasviriy san'atida texnologik jarayonlar O'zbekiston san'ati boy va rang - barang tarixga ega. San'atning dastlabki shakllari O'zbekistonda paleolit davridayoq (eramizdan 13-5 ming yil ilgari) paydo bo'lganligi tarixdan ma'lum …O'zbekiston janubidagi Zarautsoy darasida topilgan qoyadagi naqshlar ibtidoiy olamni jonli holatida ko'rib uni oddiy realizm vositasida tasvirlanganligini ko'rsatadi. Ho'kizlar, bug'ular, echkilar tasvirlangan suratlar neolit davriga (eramizdan 5 ming yil ilgari) to'g'ri keladi. Ular O'zbekistonning shimoliy-sharqiy tumanlarida joylashgan Xo'jakent va Bo'stonliq qoyalariga o'yib ishlangan. 30

O'zbekiston amaliy san'atining dastlabki namunalari o'troq dehqonchilik madaniyati paydo bo'lgan vaqtlarda tayyorlangan. Bular terrakota, sopol mahobatli naqshlardan iborat. Neolit davrning ganchkorlik sopol buyumlari sodda naqshlar bilan bezatilgan bo'lib, ular ma'lum bir ramzlarga, sehrli ma'noga ega edi. Terrakota diniy haykalchalar, asosan, dexqonchilik tangrilari bilan bog'liq ayollar siymosidagi haykalchalardan iborat bo'lgan. Eramizdan avvalgi 2 minginchi yillar oxiri-eramizdan avvalgi 1 ming yillik o'rtalariga kelib (ilk temir davri) hozirgi O'zbekiston hududida uchta tarixiy mintaqa: Amudaryoning o'rta va yuqori oqimida Baqtriya, Qashqadaryo va Zarafshon daryolari oralig'idagi Sug'd va Amudaryoning quyosh yo'nalishida Xorazmda shakllandi.. Eramizdan avvalgi VI asrga kelib, Baqtriya va Sug'd hududlari Ahmoniylar tarkibiga kiradi. Lekin ushbu davrga oid badiiy buyumlar topilmalari bu viloyatlarning o'z badiiy yo'nalishiga egaligi haqida gapirish haqida imkon beradi. Ahmoniylar davlatining barham topishiga sabab bo'lgan Aleksandr Makedonskiy bosqinchilik yurishlari (er.avvalgi 334-326 yillar) Markaziy Osiyo madaniyati va san'ati tarixida yangi davr ellinizm davri boshlanishdan darak beradi. Ellinistik an'analari Baqtriya san'atida (Dalvarzintepa, Xalchayon, Kampirtepa, Eski termiz) yaqqol namoyon bo'ldi. Sug'd hamda Xorazmning badiiy madaniyatida bir muncha kamroq o'z ifodasini topgan. Antik dunyo davrida me'morchilik, haykaltaroshlik, devorlardagi majoziy rangtasvir san'atining eng ko'p tarqalgan va xarakterli turlari bo'lib qoldi. Qadimgi O'zbekiston tasviriy san'atining syujet negizlari yagona bo'lgani holda ular turli mintaqalarda turlicha talqin qilinardi. Xorazm san'ati betakror bo'lib, o'ziga xos kompozision rejalarga ega budda mavzulariga oid ishlar uchramaydi. O'rta asrlar boshlarida O'zbekiston hududining bir qismi Turk xonligi tarkibiga kirgan. Bu davrdagi badiiy hunarmandchilik asosan metalldan yasalgan maishiy buyumlarda o'z aksini topgan bo'lib, ularda sosoniylar va Uzoq Sharq san'ati an'analari o'ziga xos tarzda uyg'unlashgan. O'rta asrlar boshidagi

devorlardagi naqshlar tasvirning murakkabligi, kompozisiyaning boyligi va ranglarning xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Sug'dda qora plastika va kandakorlik san'ati ancha taraqqiy etgandi. Bir qator haykallar turlari ishlab chiqilib, ularning bir qismi diniy, bir qismi esa – epik obrazlar bilan bog'langan. Sug'ddagi jasadlar kuli solingan xoqdonlar har xil qabariq tasvirlar tushirilgan toshtobut qora plastikaning alohida turini namoyon qiladi. Eramizning VII-VIII asri boshida O'zbekiston hududida tasviriy va amaliy san'atning rivojlanishida o'z ta'sirini ko'rsatgan islom dini keng tarqala boshladi. Markaziy Osiyoda shu munosabat bilan antik va O'rta asrlar boshidagi merosga munosabat o'zgardi. XI asr o'rtalariga borib san'atda naqshli- bezakli negiz to'la ustunlik qildi.

Devorlardagi naqshlar va haykaltaroshlik amalda barham topib, badiiy hunarmandchilik birinchi o'ringa chiqdi. O'zbekiston aholisining maishiy turmushidan keng o'rin olgan, IX – XII asrlarda Buxoro, Samarqand va boshqa bir qator shaharlarda qo'lyozma hattotligi kitoblarni bezash san'ati va muqovachilik g'oyat rivoj topdi. Qadimgi qo'lyozmalarning badiiy bezatilishi jimjimador husnixat bilan nafis naqshlarni o'zida birdek mujassam etgandi. Bu yerda Sharq miniatyura rangtasvirining ajoyib badiiy maktablari tarkib topdi. XVIII asrda murakkab tarixiy sharoitlar badiiy hunarmandchilikning rivojlanishi jarayonini susaytirdi, lekin madaniy turmushning keskin inqirozi XIX asr boshlariga kelib navbatdagi yuksalish bilan o'rin almashdi, ko'pgina markazlar ipak, zarbop ip va jundan tayyorlangan o'simliksimon naqshlar solingan rangi gul bosilgan matolar ishlab chiqarilardi. XX asrning ikkinchi yarmida qaror topgan tarixiy shart-sharoitlar amaliy bezak san'atini asosiy ijod turiga aylantirdi. O'zbekiston rassomlarining umumiy texnologik jarayonlarini kuzatar ekanmiz, quyidagi asosiy xususiyatlar ko'zga tashlanadi: 1. Asarlar matoga, xolstga moy bo'yoqda ishlangan. 2. Ayrim kichik hajmdagi asarlar tempera va akvarel guash bo'yoqlaridan foydalanib ham muvoffaqiyatlarga erishilgan. 3. Asarlarning rang qoplami va yaltiroqligi o'rtacha holda, biroq ayrim ustalarning o'zigagina xos bo'lgan hollarda noan'anaviy texnologiyalar uchraydi. 4. Devoriy suratlar esa umumiy monumentallik talablariga mos ravishda bajarilgan. Bu sohada CH. Ahmarov alohida o'rin tutadi. Mustaqillik yillari arafasida O'zbekiston tasviriy san'atida yangicha yo'nalish izlanishlari ko'zga tashlanadi. O'zbekiston tasviriy san'atining yangi odimlari ko'zga tashlandi. Bunda miflar, afsonalar, doston va rivoyatlar asosidagi chizgi va shakllar asosiy vosita sifatida olingan kompozisiyalar juda e'tiborlidir.

F O Y D A L A N I L G A N A D A B I YO T L A R. 1. I.A.Karimov. O'zbekiston buyuk kelajak sari. T. 1998 yil 2. I.A.Karimov. Barkamol avlod orzusi. T. 1999 yil. 3..Azimova. B. Natyurmort tuzish metodikasi.T. 1984 yil. 4. Apuxtin O. Tasviriy san'at asoslari. T. 1978 yil. 5.Amanullayev. A. Xomaki tasvirlar. Nam. 1992 yil.

Похожие

Naqqoshlik san'atida kompozitsiyaning tutgan o`rini

Tasviriy san'atda badiiy idrok

Mashg'ulotdan tashqari vaqtlarda tasviriy faoliyat

Tasviriy san’atning tur va janrlari

Maktabda tasviriy san’at mashg`ulotlarining mazmuni