O’zbek san’ati namoyondalari - Искусство - Рефераты

O’zbek san’ati namoyondalari

Загружено в:

17.09.2023

Скачано:

0

Размер:

45.1767578125 KB

O’zbek san’ati namoyondalari Reja: Kirish. 1.O’zbek kino san’atining yaralish tarixi va uning rivojiga hissa qo’shgan san’atkorlar. 2. O’zbek teatr san’atining yaralish tarixi va uning rivojiga hissa qo’shgan san’atkorlar. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar .

Kirish. Insoniyat katta qadamlar bilan rivojlanmoqda. Yuqori noodatiy uylar qurilmoqda, yangi eksperimental ma'lumotlar o'rganilmoqda, koinot va okean o'rganilmoqda, yangi zamonaviy axborot texnologiyalari joriy etilmoqda. Bularning barchasi fan sohasi. Va, albatta, bu bizning taraqqiyotimizda katta rol o'ynaydi. Biroq, fan bilan birga, rad etib bo'lmaydigan va yuqori tezlikda rivojlanayotgan narsa bor. Bu san'at. San'atning u yoki bu turlari insonning tur sifatida paydo bo'lishidan boshlab o'zini namoyon qila boshladi. Qoyalarga o’ymakorlik, hayvon terisini kiyim sifatida qayta ishlash, so’ngra qalbaki buyumlar o’ymakorligi, zeb- ziynatlarni kuydirish va boshqalar ilk sanʼat asarlari edi. Vaqt o'tishi bilan san'at kengayib, tobora ko'proq odamlarni jalb qildi. Keyin u inson bilimi va qobiliyatining alohida tarmog'iga aylandi. Daholar tug'ilib, durdona asarlar yaratdilar: buyuk kitoblar va rasmlar, haykallar va me'moriy yodgorliklar. Bularning barchasi tez va katta ishtiyoq bilan rivojlandi. Ular san’atdan saboq bera boshladilar, hozirda mamlakatimizda, butun dunyoda ijodning ko’plab turlari bo’yicha maxsus kurslar, o’rta maxsus va oliy o’quv yurtlarida yangi ijodkorlarni tayyorlaydigan maxsus kurslar mavjud. San'atning insoniyat uchun o'rni katta. Hayotning bu sohasi nafaqat butun evolyutsiya zanjirini tug'dirdi, balki bizni nafaqat ajoyib rasmlar, kitoblar va musiqalar bilan ta'minladi, balki har birimizga ajoyib imkoniyat - zavqlanishni berdi. Rassomlik va arxitektura mahsulotlarini tomosha qilishda estetik zavq olamiz. Biz adabiy durdona asarlarni o’qish orqali ma’naviy kamolotga bo’lgan ehtiyojimizni qondira olamiz. San'atning vazifalari ham har bir insonda fantaziya, iste'dod, go'zallikni his qilish qobiliyatini rivojlantirishdan iborat. Ijodkorlik tufayli inson o'z qalbining chuqurligini o'rganadi, butun ichki dunyosini va unga xos qobiliyat va iste'dodni ochib beradi, shuningdek, did va uslub tuyg'usini rivojlantiradi. Ijod orqali ko'plab ilmiy kashfiyotlar qilingan. Odamlarning tasavvurisiz fan hech qanday tarzda rivojlanmaydi. Odamlar befarq robotlar kabi bo'ladi,

ularning boshida faqat asosiy fiziologik ehtiyojlar bo'ladi. Hatto qadimgi davrlarda ham, ijodiy yondashuvsiz odamlar hozirgi natijalarga erisha olmas edilar. Sevimli qo'shiqlaringizni tinglayotganda qanday his-tuyg'ularingizni eslang. Harakat filmi yoki dahshatli filmni tomosha qilishda qancha adrenalin ajralib chiqdi, bolalikda hamma multfilmning yangi epizodini qancha kutgan, ota-onalar yotishdan oldin ertak o'qishgan. Ba'zi san'at asarlari qalb torlarida o'ynashga qodir va turli xil his-tuyg'ularning bo'roni va to'lqinini keltirib chiqaradi. San'atsiz odamlarning tasavvurlari va o'ylari so'nib ketadi, faqat bo'shliqqa to'ladi. San'atsiz ilm-fan unchalik qiziq bo'lmaydi, chunki ijodiy yondashuvlar orqali boshqa kashfiyotlar bo'lmaydi. San'at insonning his- tuyg'ularini uyg'otish, uni rag'batlantirish, uni xafa qilish yoki xursand qilish, ilhomlantirish va uning hayot yo'lida kerakli maslahatlarni berish uchun mavjud. Insonda his-tuyg'ular bo'lmasa, baxtli bo'lolmaydi. Har bir inson o'z hayoti davomida ma'naviy jihatdan rivojlanadi. Bizning dunyomizda ijodkorlikning har qanday turiga befarq bo'lmagan odamlar yo'q. San'at odamlar hayotida dolzarb bo'lgan, mavjud va bo'ladi. San’at insonlarni axloq- odobga o’rgatadi va unda ma’naviy-estetik, axloqiy tuyg’ularni rivojlantirib, hayotda to’g’ri yo’lga soladi. Albatta, yuqorida aytilganlarning barchasi insonning hayot va naslni saqlash kabi asosiy ehtiyojlariga taalluqli emas. Ammo san’at bo’lmaganida hayot qanday bo’lardi, bir o’ylab ko’ring! Darhaqiqat, ko'p, juda ko'p odamlar undan tasalli topadilar. Barcha buyuk yozuvchilar, musiqachilar, aktyorlar va rassomlar uchun san'at ularning butun hayotining ishtiyoqi va zavqidir. Ular ilhomlansa yaratadilar, baxtsiz bo'lganda yaratadilar. She'rlar yozish, simfoniyalar ustida ishlash, ular nafaqat o'zlarini namoyon qiladilar, balki o'zlari yashayotgan butun davrning o'ziga xosligini, zamondoshlarining

kayfiyatini, o'sha davrda shakllangan turmush tarzini va bu davrga ta'sir qiluvchi voqealarni ochib beradi. San'atning inson hayotidagi o'rnini e'tiborsiz qoldirmaslik kerak. Ushbu faoliyat sohasi hech qachon o'z ahamiyatini yo'qotmaydi. Har bir san'at xodimi uchun bu ishtiyoq va butun hayotdir. Butun insoniyat uchun san'at ijod yodgorliklarini asrab-avaylash, taraqqiyot yo'liga kirishish va butun sayyoramiz aholisida axloqiy, hissiy va estetik tarkibiy qismlarni tarbiyalashda katta foyda keltiradi. 1.O’zbek kino san’atining yaralish tarixi va uning rivojiga hissa qo’shgan san’atkorlar. Kino sanʼati - kinematografiya ning texnik vositalar asosida shakllangan badiiy ijod turi; ekran sanʼatining muhim tarkibiy qismi; real borliqni aynan yoki badiiy-hujjatli obrazlar, multiplikatsiya vositalari yordamida suratga olish; kinofilmlarning omma orasida keng tarqalishi uchun xizmat qiladigan televideniya, videokasseta va videodisklarni ham o’z ichiga oladi. ”O’zbekistonda birinchi film 1897-yil "Eski jo’va" maydonida ko’rsatilgan. 1908-yildan Toshkent, Samarqand, Qo’qon va boshqa shaharlarda chet el filmlari namoyish etilgan. O’rta Osiyoda ko’rsatilgan kinolentalar, asosan, Amerika, Fransiyaning Sharq ekzotikasi tasvirlangan filmlaridan iborat bo’lgan. O’zbek milliy Kino sanʼati XX asrning 20-yillarida vujudga keldi. Birinchi o’zbek kinooperatori Xudoybergan Devonov o’zining ilk hujjatli-xronikal filmlarida o’zbek xalqining hayotini, urf-odatlarini, Xorazm manzaralarini aks ettirishga intilgan” 1 . 1924-yil rus-buxoro shirkati "Buxkino", 1925-yil Toshkentda "Sharq yulduzi" (1936-yildan "O’zbekfilm") kinofabrikasining tashkil bo’lishi o’zbek Kino sanʼati rivojini boshlab berdi. Lekin milliy kadrlarning yetishmasligi natijasida studiyani tashkil etishga urinish va "Buxkino" shirkati qoshida muntazam suratga olishni tashkillashtirish muvaffaqiyatsiz bo’ldi. Toshkent 1 Abul- Kasimova X., Rojdeniye oʻzbekskogo kino, T., 1965;

studiyasiga hali kino sohasida yaxshi tanilmagan rus kino arboblarining kelishi, ularning kasbiy saviyasining pastligi haqiqiy milliy mazmundagi kinolar yaratishga yo’l qo’ymasdi. Ular yaratgan filmlar faqat ekzotik va tashviqiy xarakterda bo’lib, o’zbeklar hayoti buzib ko’rsatilardi, o’zbek ayollari rolini rus aktrisalari o’ynashi natijasida qahramonning ichki dunyosi, uning psixologik kechinmalari ochib berilmasdi. Kino ishlashda milliy proza va dramaturgiyadan foydalanishdan bosh tortish, o’zbek hayotini bilmaydigan rus mutaxassislarning o’zlari yozgan ssenariylari asosida film yaratishi milliy kino uchun juda katta yo’qotish bo’ldi, uzoq yillargacha o’z shakliga ega bo’la olmadi, uning "o’zbek milliy kinosi" sifatida shakllanishiga o’tib bo’lmas to’siq bo’ldi. “ O’zbekfilm ” - eng eski va eng katta badiiy filmlar ishlab chiqaruvchi o’zbek kinostudiyasi . Studiyaga 1925-yil asos solingan. Uning ilk nomi “Sharq yulduzi” bo’lgan. 1936-yil “O’zbekfilm” deb nomlangan. Ikkinchi jahon urushi yillarida studiya “Toshkent Kino Studiyasi” deb nomlangan. 1958-yil nomi yana qaytadan “O’zbekfilm” deb o’zgartirilgan. Kino studiya shu kungacha 400 dan ortiq to’la metrajli va 100 dan oshiq multiplikatsiya qilingan film chiqargan. “O’zbekfilm” kinostudiyasi ishlab chiqargan mashhur filmlar qatoriga ”Maftuningman” (1958) va “Mahallada duv-duv gap“ (1960) filmlarini kiritish mumkin. O’zbekfilm „O’zbekkino“ milliy agentligi tizimidadir. Dastlab 1925-yil 4-iyunda Toshkentda „Sharq yulduzi“ nomi bilan kinostudiya tashkil bo’lgan. Shayxontohurdagi Eshonqul madrasasi binosiga joylashgan. 20- yillarda „Ikkinchi xotin“, „Masjid gumbazlari ostida“, „Soyabon arava“, „Ravot qashqirlari“, „Chodira“ kabi filmlar ishlangan. 1925-26-yillar mobaynida 20 dan ortiq to’la, 30 dan ortiq qisqa metrajli xronikal filmlar yaratilgan. O’zbek kinosining muboshiri bo’lgan “Nasriddin Buxoroda” (1943) filmi xalq mavzusining haqiqiy imkoniyatlarini ochib berdi, tasviriy vositalar

qatorini qanday chiroyli va ifodali qurish mumkinligini ko’rsatdi, yuqori darajadagi ijro uslubini o’rgatdi. "Tohir va Zuhra" (1945, rej. N. G’aniyev) filmi xalq ertaklari asosida yaratiladigan filmlar chegarasini "buzib" o’tgan holda tarixiy filmlar yaratishga asos soldi, milliy ruhdagi ifodali o’yin imkoniyatlarining naqadar kengligini his etishga imkon berdi. Keyinroq yaratilgan “Alisher Navoiy” (1947, rej. K. Yormatov) filmining yaratilishiga “Tohir va Zuxra” kinosi muhim poydevor bo’lib xizmat qildi. Shuningdek, “Boy ila xizmatchi”, “Qutlug’ qon” (1953, 1957, rej. L. Fayziyev), “Shohi so’zana” (1954, A. Beknazarov) kabi badiiy asarlar ekranlashtirildi. Hozir esa O’zbek kino san’atiga o’z xissasini qo’shgan san’atkorlar bilan tanishib chiqamiz. Alisher Uzoqov - (25-avgust 1984-yilda tug’ilgan) - o’zbek film aktyori , rejissyori , qo’shiqchisi va professional futbolchisi . Alisher Uzoqov 2009-yilda olingan “Janob hech kim” filmida o’ynagan rolidan keyin O’zbekistonda shuhrat qozondi. Undan keyingi yillarda aktyor bir necha kinokomediyalarda rol ijro etdi. Alisher Uzoqov bir necha qo’shiq ham ijro etgan. Uzoqov o’zini rejissor sifatida ham sinab ko’rdi. U hozirgacha uch filmga, yaʼni “Mening akam bo’ydoq!” (2011), “Endi dadam bo’ydoq?” (2012) hamda “Kuzda gullagan daraxt” (2015) filmlariga rejissorlik qildi. 2013-yil aktyor filmlarda boshqa rol ijro etmasligini eʼlon qildi, lekin undan keyingi yillarda bir necha filmda rol o’ynadi. Ali Ergashevich Hamroyev - (1937-yil,19-may, Toshkent ) - taniqli o’zbek rejissori, ssenariychisi va aktyori. O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan sanʼat arbobi. Hamroyev 1960 va 1970-yillarda olgan filmlari bilan SSRIda shuhrat qozongan. Ali Hamroyev shu kungacha 30 dan oshiq hujjatli film va 20 dan oshiq badiiy film yaratgan. Hamroyevning eng mashhur filmlari “Yor-yor” (1964), “Soqchi“ (1972) va “Vodiylik kelin“ (1984) filmlaridir. Hamroyevning “Bo Ba Bu ” (1998)

filmi ko’plab Yevropa mamlakatlarida namotish qilingan. 2010-yil Hamroyev o’zining yangi filmida Jack Nicholson Amir Temur rolini o’ynashga rozi bo’lganini eʼlon qildi. Dilnoza Kubayeva Oqilbekovna - ( 1986-yil 22-noyabrda tavallud topgan) - o’zbek kino va teatr aktrisasi. Dilnoza Kubayeva zamonaviy o’zbek kinolarida rol o’ynab shuhrat qozondi. Kubayeva “ Kelgindi kelin ”, “ Telba ” “ Kechikkan hayot ”, “ Farzandim ”, “ Hijron ” va “ Ko'rgim keladi ” filmlarida o’ynagan rollari bilan ko’pchilikning eʼtiboriga tushdi. 2012-yilda “ Shuhrat medali ” bilan mukofotlangan. Milliy teatr da 2007-yildan buyon faoliyat yuritib kelmoqda. Dilnoza Kubayeva teatr sahnasida namoyish etilgan spektakllarda 30-ga yaqin turli xarakterdagi katta-kichik rollarni yaratdi. Dilnoza Kubayeva nihoyatda isteʼdodli aktrisa. Unda teatrning ertasi bo’ladigan salohiyat bor. Porloq feʼl-atvorli, jiddiy odam. Jamoat ishlarida ham faol qatnashib, oldiga qo’yilgan har bir vazifaga chin ko’ngildan yondoshadi. 2010-yil “ O’zbekiston belgisi ” ko’krak nishoni bilan taqdirlangan. Erkin Komilov - (20.07.1946, Andijon viloyati, Kurfa qishlog’ida tavallu d topgan) - O’zbekiston xalq artisti (1998). Toshkent teatr va rassomlik sanʼati institutini tugatgan (1968). 1966-yildan Hamza teatrida aktyor. Eng yaxshi rollari: Qilichbek (“Oltin devor”), Qobiljon (“Samandar”), Ibn Sino (“Beruniy”), Karl Moor (“Qaroqchilar”), Jevakin (“Uylanish”), Glumov (“Har to’kisda bir ayb”), Myasnikov (“Qatag’on”), al-Zokir (“Piri Koinot”), Boyazit (“Sohibqiron Timur”), Ikrom (“Ufq”), Albeni (“Qirol Lir”), Abulfayzxon (“Abulfayzxon”), Ortiq (“Noyob nusxa”), Mannon Uyg’ur (“Tomosha davom etadi”), Garrison (“Yetti faryod”) va boshqa yaratgan obrazlariga o’ziga xos rang berib, xarakterlarning ishonchli chiqishiga erishadi. Rol o’ynashda yaxshilik, tabiiylik, qahramonning hissiyot va kechinmalarini murakkab majmuini bera olish, aktyor siyratidagi jilovlangan kuch, ziyolilik, ichki madaniyatning jo’sh urishi Komilov ijodiga xos.

Komilov kinoda ham bir qancha obrazlar yaratgan: Begimqul (“Yuzsiz”), Yo’ldosh (“Sevgi”), Muslim (“O’tgan kunlar”), Valixo’ja eshon (“Amirning hufiyona yurishi”), Hurram (“Tilla bola”), Boyazid Yildirim (“Amir Timur”), Qurbonov (“Uchishga ruxsat eting”), Dovjenko kinostudiyasida “Yulduz shuʼlasi” filmida Ergash Sobirov va boshqa Video va telefilmlarda Aziz Qosimov (“Girdob”), Sultonmurod (“Alisher Navoiy”), Haydar (“Diyonat”), Abdurahim Saidov (“Yoz yomg’iri”), Charlz Forister (“Qora karvon”), Bachana (“Abadiyat qonuni”), Abdujabbor (“Qora ko’zlar”), Mayor Salihov (“So’nggi o’q”), Haydar (Kesak polvon) (“ Shaytanat ”), Shokir ota (“Yettinchi falakdan kelgan ovoz”) kabi rollar ijro etgan. “Otalar so’zi—aqlning ko’zi” ko’rsatuvida 100 dan ortiq rol o’ynagan, 500 dan ortiq film (ayniqsa, multfilm, ertak-filmlar)ni dublyaj qilishda qatnashgan. Murod Rajabov - ( 1949-yilning 30-mart kuni Toshkent shahrida tavallud topgan) Aktyorlik mahorati sababli O’zbek kinosining “Temir erkagi” deb eʼtirof etiladi. 1971-yilda A. N. Ostrovskiy nomidagi Toshkent teatr va rassomlik institutining aktyorlik fakultetini tamomlagan. “Yosh gvardiya” o’zbek drama teatrida faoliyat olib borgan. Kino olamiga 1973- yili suratga olingan “Olovli sohil” filmida yaratgan kichik epizodi orqali kirib kelgan. 1978-yilda “Bu Qo’qonda bo’lgan” telefilmidagi roli ortidan Hamza nomidagi O’zbekiston SSR Davlat mukofotiga sazovor bo’lgan. 2008- yilda O ’ zbekiston xalq artisti unvoni berilgan . Murod Rajabov 2023- yil 8- aprel kuni 73 yoshida vafot etdi . Madina Mumtoz , haqiqiy ismi sharifi Musayeva Madinabonu Bahriddin qizi , (10- oktyabr , 1990- yilda tug ’ ilgan ) - o ’ zbek qo ’ shiqchisi va kino aktrisasi . Xonanda 2010- yilda “ Nihol ” davlat mukofoti sovrindori bo ’ lgan . Madina 2010- yilda sur ʼ atga olingan “ Janob hech kim ” filmida o ’ ynagan rolidan keyin O ’ zbekistonda shuhrat qozondi . Undan keyingi yillarda aktrisa

bir necha kinokomediyalarda rol ijro etdi. Xususan, 2010-yilda katta ekranlarda namoyish etilgan “O’zimdan o’zimgacha”, 2012-yilda surʼatga olingan “Endi dadam bo’ydoq” filmlari aktrisaga katta shuhrat olib keldi. Ergash Karimov - (1934-yil 4-avgust) o’zbek kino aktyori va qiziqchisi. O’zbek SSRda Ergash Karimovni “o’zbek komediyasining qiroli” deb atashgan. Karimovga 1990-yil O’zbekiston xalq artisti unvoni berilgan. Aktyor 1999-yil “El-yurt hurmati” ordeni bilan mukofotlangan. 1970-yillar Ergash Karimov ishtirokida olingan filmlar o’zbek sovet komediyasining klassik namunalari hisoblanadi. Hayoti davomida Karimov bir nechta TV programmalarda ham ishtirok etgan. Ergash Karimov 1934-yil 26-oktabrda Toshkentda tug’ilgan. 1958-yil Toshkentdagi sanʼat institutini tugatgan. Sovet davrida katta shuhrat qozongan bo’lsa ham, SSSR parchalanganidan keyin Ergash Karimov ishsiz qoldi. Do’sti Ali Hamroyevning aytishicha, Karimov umrining so’nggi yillarini oz maosh olib Toshkentda kechirgan. Ergash Karimov 2009-yil 4-avgustda 74 yoshda vafot etdi. Karimov 1958-1959-yillar Surxondaryo teatrida ishlagan. 1959-yildan O’zbekiston teleradiokompaniyasining “Yoshlik” telestudiyasida teleminiatura teatrida rejissor assistenti, 1965-yildan rejassori, 1997-yildan badiiy rahbari bo’lgan.

2. O’zbek teatr san’atining yaralish tarixi va uning rivojiga hissa qo’shgan san’atkorlar. Teatr ( yunoncha θέατρον - “tomoshagoh”) cheklangan joyda bir yoki bir necha aktyorlar ijro etadigan sahna ko’rinishi orqali tomoshabinga fikr uzatuvchi san’at janridir . “Teatr (yun. theatron - “ tomoshagoh ”) - sanʼat turi; uning o’ziga xos ifoda vositasi - aktyor ning omma oldidagi o’yini jarayonida yuzaga keladigan sahnaviy voqeadir. Teatr sanʼatida ham boshqa sanʼatlarda bo’lganidek, xalq hayoti, tarixi, dunyoqarashi aks etib, jamiyat taraqqiyoti, maʼnaviyati, madaniyati bilan bog’liq holda o’zgarib, takomillashib boradi. Teatr asosida og’zaki yoki yozma dramaturgiya yotadi” 2 . Teatr sintez sanʼat bo’lib, jamiyat hayotida, tomoshabinlarning maʼnaviy va estetik tarbiyasida muhim o’rin tutadi. Unda dramaturgiya, musiqa, tasviriy sanʼat, raqs, meʼmorlik ajralmas birlikni tashkil etadi. Teatrning muhim vositalaridan biri sahna nutqidir. Aktyor qahramonning pyesadagi so’zlarini o’zlashtirib olar ekan, qahramon qiyofasida, holatlarda turib uning nutqiy tavsifini yaratadi, boshqa personajlar bilan muloqotga kirishadi. Sahna nutqi xarakterlarning ochilishida, asar mazmuni, konfliktining yoritilishida muh i m o’rin tutadi. Sahna asarlarining yaratilishida teatr rassomligi (ssenografiya)ning hissasi katta. Rassom asar mazmuni va rejissyor yechimidan kelib chiqib, dekoratsiya yaratadi. Teatrda musiqaning ham o’rni katta, tomosha turi va janriga bog’liq holda u turli vazifani bajaradi: dramatik spektakllarda yordamchi vosita bo’lsa, musiqali dramada so’z bilan barobar huquqga ega, opera va baletda esa hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Teatr sanʼati uzoq tarixga ega bo’lib, uning asosiy unsurlari (boshqa qiyofaga kirish, dialog, to’qnashuv kabi) insoniyatning ibtidoiy davrlarida ovchilik, mehnat va d iniy marosim, bayramlar bilan, totemizm, animizm kabi ibtidoiy dunyoqarash va ajdodlarning ruhlariga sig’inish bilan bog’liq holda 2 Avdeyev A.D., Proisxojdeniye teatra, M.— L., 1959;

shakllangan. Yunoniston, Hindiston, Turonda mil. avv. V asrdayoq teatr jamiyat hayotida muhim o’rin tutgan. Hindistonda teatr sanskrit teatri, xalq teatri shakllarida hamda "Mahobhorat" va "Ramayana" dostonlari bilan bog’liq holda rivojlangan; dramaturgiya va sahna sanʼati haqida "Natyashastra" nomli risola yaratilgan. Keyinroq teatr Yaqin Sharq va Rimga ham yoyildi. Ayniqsa, Rimda teatrning yangi shakl va turlari yaratildi. 1913-yil Toshkentda kinoteatr tashkil topib, 1914-yilning 27-fevralida M. Behbudiyning "Padarkush" asari bilan ochilgan (jadidlarning "Turon" nomli teatr truppasi spektakli). Truppaning badiiy rahbari Abdulla Avloniy, maʼnaviy va moddiy homiylari Munavvarqori Abdurashidxonov singari Toshkentning mo’tabar kishilari tashkil etgan. Ijrochi kuchlar Abdulla Avloniy, Nizomiddin Xo’jayev, Badriddin Aʼlamov, Shokirjon Rahimiy, Muhammadjonqori Poshshaxo’jayev, Fuzail Jonboyev, Hasanqori, Sameʼqori Ziyoboyev, Qudratilla Yunusiy singari 24 kishidan iborat bo’lgan. Truppada “To’y” (N. Qudratilla), “Baxtsiz kuyov” (A. Qodiriy), “Advokatlik osonmi?” (A. Avloniy), “Mazluma xotin” (H. Muin), “Pinak”, “O’liklar” (M. Qulizoda) singari asarlar sahnalashtirilgan. 1918-yil “Turon” truppasi davlat ixtiyoriga olinib, unga “davlat teatri” maqomi berildi. Badiiy rahbari va rejissori etib Mannon Uyg’ur tayinlandi. 1918-1921 yillar Uyg’ur, G’ulom Zafariy, Badriddin Aʼlamovlar boshchiligidagi Abror Hidoyatov, Abdurahmon Akbarov, Fatxulla Umarov, Karim Yoqubov, Shokir Najmiddinov, Muzaffar Muhamedov, Mahsuma Qoriyeva, Yatim Bobojonov, Obid Jalilov, Sayfi Olimov, Bosit Qoriyev singari teatr kelajagiga yo’l ochgan aktyorlar repertuarini taʼminlagan Abdurauf Fitrat, G’ozi Yunus, Cho’lpon, Xurshid va boshqalar dramaturglarning xizmatlari katta. “Fanniy uy” (Uyg’ur), “Zaharli hayot”, “Boy ila xizmatchi”, “Tuhmatchilar jazosi”, “Iffat qurbonlari” (Hamza), “Yomon o’g’il”, “Erk bolalari” (G’ Zafariy), “Zaxokki maron” (G Yunus), “Chin sevish”, “Hind ixtilochilari” (Fitrat), “Yorqinoy”, “Xalil farang” (Cho’lpon) va boshqalar teatr repertuaridan o’rin oldi. Teatr sahnasida drama,

musiqali drama, bolalar teatri yo’nalishlari vujudga keladi. Bu jarayon 1929- yil teatrdan drama, musiqali drama, yosh tomoshabinlar davlat teatrlari ajralib chiqishi bilan yakunlandi. 1920-yil sahnalashtirilgan “Halima” (G’. Zafariy) nomli musiqali drama spektakli sahna ijrochiligida professionalizm va tomoshaviylikni taʼminladi. 1921-1925 yillar davomida “Farhod va Shirin”, “Layli va Majnun” (Xurshid), “Qaroqchilar”, “Makr va muhabbat” (F. Shiller) singari drama, musiqali drama, fojia janrlariga oid asarlar sahnalashtirildi. Bu spektakllardagi obrazlar talqini, rejissuradagi sinchkovlik amallari teatr jamoasini realizm va professionalizm yo’liga safarbar etdi. 1924-yil Moskvada ochilgan O’zbek drama studiyasiga M. Uyg’ur va Cho’lpon boshchiligida A. Hidoyatov, M. Muhamedov, O. Jalilov, T. Sultonova, LNazrullayev, S Tabibullayev, Sh. Qayumov, G’ Isomov, H. Rahmatullayev singari 24 kishi bilim va mahoratini oshirishga yuboriladi. Sayfi Olimov boshchiligidagi boshqa bir guruh Boku teatr texnikumiga o’qishga jo’natiladi. Mazkur tadbir jahonning yetuk teatrlari tajribasini amalda yaqindan o’rganib, o’z ijro mahoratini toblashda muhim bosqich bo’ldi. Studiyachilar Moskvadan qaytgach, teatr jamoasi qayta tuzilib, unga Sayfi Olimov boshliq, Boku teatr texnikumini bitirib kelgan Halima Nosirova, Zuhur Qobilov, Karim Yoqubov, Rahimberdi Bobojonov, shuningdek, yoshlardan Shukur Burhonov, Olim Xo’jayev, Nabi Rahimov, Karim Zokirov, Shohida Maʼzumovalgr qo’shiladilar. 1927-1930 yillar “Arslon”, “Halima”, “Farhod va Shirin” kabi spektakllar sahnalashtirildi. Teatrga 1929- yil Hamza nomi, 1933-yil “akademik drama teatri” maqomi berildi. 1935-yil Uyg’ur sahnalashtirgan “Hamlet”, “Otello” (1941, A. Ladigin bilan hamkorlikda), 1939-yil Ya. Bobojonov sahnalashtirgan "Boy ila xizmatchi" spektakllari rejissori va ijroda badiiyot namunasi sifatida qayd etilgan. Ayni paytda "Nomus va muhabbat", "Paxta shumg’iyalari", "Niqob yirtildi" kabi spektakllar sahna yuzini ko’rdi. Jahon va milliy mumtoz asarlarga murojaat etish bilan teatr o’z mavqeini yanada mustahkamladi: "Qo’zibuloq qishlog’i",

"Mehmonxona bekasi", "Revizor", "Makr va muhabbat", "Hamlet", "Boy ila xizmatchi", "Otello" va boshqalar. Teatrda Ikkinchi jahon urushi va undan keyingi yillar "Hamza", "Jaloliddin Manguberdi", "Alisher Navoiy" va boshqalar, urushga javoban "Front", "O’lim bosqinchilarga" kabi spektakllar qo’yildi. 1946-1960 yillar yaratilgan "Hayot qo’shig’i", "Oila nomusi", "Aybsiz aybdorlar", "Yurak sirlari", "Qutlug’ qon", "Og’riq tishlar", "Qaroqchilar", "Gang daryosining qizi", "Jazoir — mening vatanim", "Yuliy Sezar", "Hurriyat" singari yirik spektakllarda teatrning keksa, o’rta, shuningdek, yosh avlodga mansub ijrochilari samarali natijalarga erishdilar. Rej. lardan A. Ginzburg, T Xo’jayevl&rnnt teatr ravnaqiga xizmatlari alohida bo’ldi. 1960-1990 yillar teatr jamoasida avlod almashinuvi jadallashdi. T. Xo’jayevdan keyin A. Qobulov, I. Otaboyev, Yo’ldoshev, R. Hamidov, X. Apponov, X. Qo’chqorov, S. Kapriyelov, T. Isroilov, L. Fayziyevlar rej. sifatida faoliyat ko’rsatdilar. T. Azizov, P. Saidqosimov, O. Yunusov, L Yusupova, R. Ibrohimova, O. Norboyeva, T. Jamilova, D. Ismoilova, M. Ibrohimova, G. Zokirova, T.Tojiyev, L.Oripov, L.Karimov, R.Avazov, Yo.Ahmedov, E.Komilov, L.Mo’minov, S.Umarov, Yo.Saʼdiyev, J. Zokirov, M.Abduqunduzov, G’.Hojiyev kabi aktyorlar teatrning faol ijodkorlariga aylandilar. Teatr repertuaridan zamon va zamondoshlar qiyofasi ijtimoiy hayot illatlaridan bahs yurituvchi drama va komediyalar — "Imon", "Ko’rmayin bosdim tikonni" (I.Sulton), "Shubha", "Qotil", "Parvoz", "Parvona" (Uyg’un), "Tobutdantovush", "Ayajonlarim" (A.Qahhor), "Tog’a va jiyanlar" (R.Bobojon), "Olma gullaganda" (O. Yoqubov), "Oltin devor" (E.Vohidov), "Komissiya", "Qiyomat qarz", "Shoshma, quyosh","O’z arizasiga ko’ra" (O’.Umarbekov), "O’g’rini qaroqchi urdi" (Shukrullo), "Kelinlar qo’zg’oloni", "Kuyov" (S.Ahmad) va boshqalar sahnaga qo’yildi. Tarixiy drama janrida M. Shayxzodaning "Mirzo Ulug’bek", I. Sultonning "Nomaʼlum kishi" pyesalari misolida tub sifat o’zg’arishi yuz berdi. Asarlar tarixiy, falsafiy mavzui ayniqsa, badiiy yetukligi bilan rej. va ijrochilar uchun

keng imkoniyatlar berdi. Ketmaket shu janrda "Zebunniso", "Abu Rayhon Beruniy", "Abu Ali ibn Sino" (Uyg’un), "Nodirabegim "Yulduzli tunlar" (P. Qodirov) spektakllari qo’yildi. Bu spektakllardagi aktyorlar ijrosi jamoa uchun namuna maktabi bo’ldi. "Shoh Edip", "Qirol Lir", "Mariya Styuart", "G’ariblar", "O’limdan kuchli", "Tirik murda", "Asrga tatigulik kun", "Oy tutilgan tunda" kabi mumtoz asarlar namunalari teatr tarixida alohida o’rin tutadi. O’zbekiston mustaqillikka erishgach, teatr faoliyatida keskin o’zgarishlar ro’y berdi. Ijodiy jamoa har tomonlama erkin ish yuritish, repertuar tuzish imkoniyatiga ega bo’ldi. 2001-yil 21-sentabrdan teatr nomi o’zgartirilib, "O’zbek milliy akademik drama teatri" deb atala boshlandi. Jamoa zamonaviy mavzuda spektakl yaratish bilan birga buyuk tarixiy shaxslar, qatag’on qurbonlarining badiiy timsolini yaratishga eʼtibor kuchaytirdi. Natijada U. Shekspir zamondoshi K. Marloning "Sohibqiron Temur" dramasi o’zbek sahnasida ilk bor sahnalashtirildi, A. Oripovning "Sohibqiron Temur" dramasi, U. Azimovning Cho’lpon hayotidan hikoya qiluvchi "Kunduzsiz kechalar" tomoshabinlarga taqdim etildi. "Jar", "Xotinlar gapidan chiqqan hangoma", "Sabʼai sayyor", "Alisher Navoiy", "Abulfayzxon", "Mehrobdan chayon", "Chimildiq", "Qalliq o’yin", "Mashrab", "Muhabbat sultoni", "Daraxtlar tik turib jon beradi", "Hamlet", "Qirol Lir", "Yetti faryod" va boshqalar so’nggi yillar yaratilgan eng yaxshi spektakllardir. Yoqub Ahmedov, Rixsi Ibrohimova, Erkin Komilov, Tolib Karimov, Saidkomil Umarov, Tesha Mo’minov, Zuhra Ashurova, Jamshid Zokirov, Gavhar Zokirova, Madina Muxtorova, Tohir Saidov, Uchqun Tillayev, Muqaddas Xoliqova, Saida Rametova, Raʼno Yarasheva va boshqalar teatrning yetakchi aktyorlaridir. Erkin Komilov 1946 yil 20 iyulda Andijon viloyatida tug’ilgan. Erkin Komilov 1968 yilda Toshkent davlat san’at institutini tamomlab, Hamza nomidagi teatrda aktyorlik faoliyatini boshlagan. U K. Yashinning “Yo’lchi yulduz” dramasida Avaz Erkin Komilovning birinchi obrazi bo’lgan. Undan

keyin Qilichbek (E. Vohidov, “Oltin devor”), Karl Mur (F. Shiller, “Qaroqchilar”), Ibn Sino (Uyg’un, “Abu Rayhon Beruniy”), Abulfayzxon (Fitrat, “Abdulfayzxon”) , Qobiljon (A .Muxtor, "Samandar"), Siddiqjon (I.Sulton, "Iymon"), Galeon (Sofokl, "Antigona"), Xoqon (Sofokl, "Antigona"), muxbir (S. Ahmad, "Kelinlar ko'zgoloni" "), Glumov (N. Ostrovskiy, "Har bir xato - ayb"), Jevakin (Gogol, "To'y"). Erkin Komilov dramatik, tragik va hajviy rollarni bemalol o’ynay oladigan aktyordir. Uyg’unning “Abu Rayhon Beruniy” dramasidagi Ibn Sino, Sofoklning “Antigona” tragediyasidagi Xoqon, Oybekning “Alisher Navoiy” dramasidagi Sultonmurod, Said Ahmadning “Kelinlar qo’zg’oloni” komediyasidagi muxbir bilan solishtirib bo’ladimi? Erkin Komilovga xos bu xususiyat nafaqat uning spektakllardagi rollariga, balki kino, teleko’rsatuv, radioshoularda yaratgan obrazlariga ham tegishli. Erkin Komilov kinoda ham faol ishlagan. Valixo’jaxon rejissyor Davletshin, G’. G’ulomning “Netay” qissasi, “Amirning yashirin sayohati”, Sh. Boshbekov, I. Ergashev, “Yuzsiz”, “Oltin bola”, M. Abzalov, “Suyunchi” kabi obrazlarni yaratdi. “O’zbekfilm” kinostudiyasida dublyaj qilingan ko’plab filmlarga o’z ovozini berdi. Televid Erkin Komilov tomonidan yaratilgan U. Usmonov va M. Yunusovlarning “Girdob” videofilmidagi Aziz Qosimov obrazi ko’pchilikning qalbidan chuqur joy oldi. muxlislar. O’zbekiston televideniyesida namoyish etilgan bir qator videofilmlarda E. Komilov anchagina nafosatli va jozibali obrazlar yaratdi. Haydar O. Yoqubov, M. Yunusov “Din”, Bachana Ramishvili, Nodar Dumbadze “Abadiyat qonuni”, mayor Soliyev T. Malik, H. Aliev, “So’nggi uk”, Sultonmurod Oybek, M. Yunusov, “Alisher Navoiy” Nagulnov M. Sholoxov, H. Aliev, “Ochilgan qoriq”, Charli Foster K. Kuliyev, H. Aliev, “Qora karvon” va boshqalar Erkin Komilovning televideniyedagi ijod mahsuli. Erkin Komilov Respublika radiosida tayyorlangan bir qancha radiospektakllarda rollar ijro etgan. "Tabassum" va "Yaxshi kayfiyat"

ko'rsatuvlarida qatnashgan. Erkin Komilov teatrning iste’dodli san’atkorlaridan biridir. Uning har bir roli teatr olamida katta voqeadir. Uning yuksak mahorati yoshlar uchun katta ijodiy maktabdir. Hukumatimiz Erkin Komilov mehnatini yuqori baholab, 1998 yilda “O’zbekiston xalq artisti” unvonini berdi. Iste’dodli teatr aktrisasi Rixsi Ibrohimova 1937 yilda Toshkent shahrida tug’ilgan. 1959 yilda A.N. Ostrovskiy nomidagi Teatr va tasviriy san'at institutining aktyorlik fakultetini tamomlagan. Rixsi Ibrohimova aktyorlik faoliyatini 1956 yilda Hamza nomidagi O’zbek davlat (hozirgi O’zbek Milliy) akademik drama teatrida talabalik davrida boshlagan. 1957 yilda Toshxo’ja Xo’jaev teatrda K. Yashinning “Yo’lchi yulduz” dramasini qo’ydi. Asardagi asosiy rollardan biri – Gulasal yosh aktrisa Rixsi Ibrohimovaga topshiriladi. Rihsi Ibrohimova bu asarida boy ayolning go’zal Gulasalning mashaqqatli qismini etuk iste’dod va katta kuch bilan tasvirlaydi va alohida ajralib turadi. Ushbu roli uchun aktrisa 1957 yilda Moskvada o'tkazilgan Yoshlar festivali sovrinini qo'lga kiritdi. O'shandan beri u uzluksiz ishlashda davom etdi va ko'plab mukammal va etuk obrazlarni yaratdi. Ozoda (I. Sulton, A. Qobulov, «Iymon», 1960), Feruza (M. Shayxzoda, A. Ginzburg, «Mirzo Ulug’bek», 1962), Guli (Uyg’un, T. Xo’jaev, «Alisher Navoiy» 1962) yaratdi. ), Ofeliya (V. Shekspir, I. Ladygin, "Gamlet", 1964), Tie (M. Kaoru, T. Xo'jaev, "O'g'irlangan hayot"), Kordeliya (V. Shekspir, X. JIadigin, "Qirol Lir", 1966), Jamila (Hamza, T.Xo’jaev, “Boy ila Shlyvchi”, 1968), Dilorom (E. Vohidov, T.Xo’jaev, “Oltin devor”, 1970), Nazokat (Uyg’un, Sh. Qayumov, “Parvana”, 1971), Sayyora (Uyg’un, O. Xo’jaev, B. Yo’ldoshev “Abu Rayhon Beruniy”, 1973), Nelli (V. Dalmor, B. Yo’ldoshev, “G’ariblar”, 1977), Sanobar (O. Omarbekov, R. Hamidov, "Shoshma, quyosh", 1978). Rixsi Ibrohimova 60-80-yillarda Hamza teatri sahnasida taniqli rassom Sora Eshonto’raeva yaratgan obrazlarni o’ziga xos uslub, rejissyorlik va talqinda qayta yaratib, ustoziga munosib shogird bo’ldi. Guli, Ofeliya,

Jamila va boshqa mashhur obrazlarni tilga olganimizda, nafaqat Sora Eshonto’raeva, balki uning shogirdi Rixsi Ibrohimovani ham ko’ramiz. Rixsiy Ibrohimovaning teatr sanʼatida tutgan o’rni alohida taʼkidlangan va yuksak baholangan. Rixsi Ibrohimova dramatik obrazlar va o’yinlarni zo’r joziba bilan ifodalagan, ma’naviy madaniyati yetuk dramatik aktrisadir. Zero, Guli, Feruza, Jamila, Ofeliya, Emiliya, Kordeliya kabi murakkab fojiali obrazlarni to’liq ijro etish har bir aktrisaning qo’lidan kelmaydi. Bu sharaf va omad Rixsi Ibrohimovaga nasib etdi. Mustaqillik yillarida aktrisa Mehri aya “Bir qo’shona sirlari”, Bibi Salima (E. Xushvagov, “Mashrab”), Huri aya (H. Rasul, Oshiqlar boshi aylanganlar”)) kabi obrazlarni yaratdi. 1940-yildan O’zbekiston radiosining faol ishtirokchisi, bir qancha eshittirishlar olib borgan. Aktrisa 1950-1975 yillarda O’zbekiston xalq artisti Surat Po’latov bilan birgalikda “Yoshlik” va “Tabassum” radiojurnallariga boshchilik qilgan, “Do’stlar” radioeshittirishiga mustaqil rahbarlik qilgan. “Oltin uzuk”, “Ona qalbi”, “Gulshan”, “Askarning bevasi”, “Naamatak”, “Kalashnikov qissasi”, “Orzu bahori”, “Begona”, “Kampirlar sim taqillatdi”, “Ular Uni Farhod deb atagan” kabi radiospektakllarda bosh rollarni ijro etgan Rixsi Ibrohimova uzoq yillar “Otalar so’zi – oqlinin eys” teleko’rsatuvida ham ishtirok etgan. “Qizlar”, “Ozor qilmang”, “Kafe guli”, (S. Ahmad) Girdob (U. Osmonov), “Navoiy”, “Diyonat”, “Jaloliddin Manguberdi”, “O’zganing onasi”, “Kecha va kunduz”, “Bobur”, “Dunyoning yarari”, “Vafador”, “Farg’ona tong o’tguncha”, “Hyp kidirib” kabi teleko’rsatuvlarda bosh rollarni ijro etgan. Rixsi Ibrohimova kino san’atida ham samarali mehnat qildi. U yetti yuzdan ortiq badiiy filmning dublyajida faol ishtirok etgan, ko’plab badiiy filmlarda suratga tushgan. Oyxon (H. Axmar, «Integral», 1967), Shum bola onasi (D. Salimov, «Shum bola», 1968), Bo’ston (M. Abzalov, «Kelinlar isyoni», 1985), Qaynona (E. Eshmohamedov, "Falajlik", 1989), Sudya (F. Haydarov, "Chantra Mori", 1990), Rixsixon Aya (M. Muhimov, "Seni izlab", 1990), Ona (F.Musajonov, M.Abzalov, "Seni"

kutaman», 1990) , Xosiyat (Y. Roziqov, «Yonayotgan farishta», 1991), Kampir (S. Ergashev, «Yuzsiz», 1992), Rixsi Ibrohimova nafaqat aktyorlik bilan shug’ullanadi, balki zamonaviy matbuotda teatr san’atining muhim va amaliy muammolariga bag’ishlangan maqolalari bilan ham qatnashadi. Radio va televideniyeda tashkil etilgan ijodiy muloqotlarda o’z fikrlari bilan chiqadi. Televideniye orqali ko’rsatilayotgan “O’zbekiston san’at ustalari” ko’rsatuvida ham faol ishtirok etadi. Bir so’z bilan aytganda, u hech qachon ijodiy jarayondan chetda qolmagan. Rixsi Ibrohimova yaxshi ijtimoiy xodim. 60—70-yillarda xalq deputatlari tuman Kengashi deputati bo’lgan. Teatr artistlari uyushmasi va uning badiiy kengashi a’zosi, shahar xotin-qizlar kengashi byurosi a’zosi. Rixsi Ibrohimova 1979 yilda “O’zbekiston xalq artisti” faxriy unvoni bilan taqdirlangan. 1997 yilda “Mehnat shuhrati” ordeni bilan taqdirlangan. To’ti Yusupova 1936 yilda Samarqand viloyatida tug’ilgan. 1957 yildan beri teatrda ishlaydi. 1970 yilda “O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist”, 1993 yilda “O’zbekiston xalq artisti” faxriy unvonlari bilan taqdirlangan. 2000-yilda “El-yurt hurmati”, 2014-yilda “Fidokorona xizmatlari uchun” ordenlari bilan taqdirlangan. Ijodiy faoliyatini 1957-yilda boshlagan To’ti Yusupova shu kunga qadar samarali mehnat qilib, yuzga yaqin spektakl, teleko’rsatuv va radiodasturlarda rollar ijro etgan, go’zal o’zbek ayollari, onaxonlari obrazlarini yaratgan. Aktrisa o’z ustozlari, taniqli rejissyor A. Tinzburg, Toshxo’ja Xo’jaevdan ko’p narsani o’rganadi, doimo izlanadi, ijod qiladi, san’atda o’z o’rnini topadi. To’ti Yusupova turli millat xotin-qizlarining xarakter va xulq-atvorini sahnadagi jozibasi, kuchli iste’dodi va qobiliyati bilan yorqin gavdalantirgan. Luiza (Shiller, "Makr va sevgi"), Korasoch (Uyg'un, "Shubha"), Fusako (M. Kaoru, "O'g'irlangan hayot"), Ubayda (Uyg'un, "Qotil"), Xonzoda (Hamza, "Boy va" Xizmatkor), Rahima (O. Umarbekov, “Komissiya”), Fotima (“Shoshma, Kuyosh”), Sotti (Said Ahmad, “Kelinlar isyoni”).

To’ti Yusupova dadil, shiddatli, kuchli, shaytoniy ayollarni ham, bag’rikeng, mehribon va talabchan ayol va onalarni ham mahorat bilan, ishtiyoq bilan tasvirlagan aktrisadir. To’ti Yusupovani keng jamoatchilikka yaqinroq tanishtirgan obraz “Kelinlar qo’zg’oloni” komediyasidagi Sotti obrazidir. Sotti xarakteridagi joziba, ikkiyuzlamachilik, Farmonbibiga sadoqat kabi xususiyatlarni aktrisa juda mahorat bilan namoyon etgan. To’ti Yusupova ijodi radio va televideniye bilan chambarchas bog’liq. O.Yoqubovning “Muqaddas”, A.S.Pushkinning “Dubrovskiy”, A.Muxtorning “Samandar”, O.Hoshimovning “Dunyo asari”, S.Zunnunovaning “Qora ko’zlar”, “Ruh bilan suhbat” pyesalari asosida radiospektakllarda ishtirok etgan. "., "Mikrofon qarshisida teatr"da o’nlab rollarni ijro etgan. Televideniyeda u bir qator teleko’rsatuvlar va videofilmlarda o’zbek ayollari va onalarining obrazlarini yaratdi. Onaxon (A. Muxtor, “Bo’ydoq opa”), Risolat (S. Ahmad, “Ufq”), Salima Rahbar (H. Sultonov, “Moziyadan bir sahifa”), Ona (Z. Musoqov, "Ayol zoti"), Ena ("Tog'lik kuyov") va boshqalar aktrisaning televideniyedagi ijod mahsuli. To’ti Yusupovaning keng madaniyat jamoatchiligiga tanish bo’lishida televidenie katta rol o’ynadi. Bu haqda uning o’zi aytadi: “Otalar so’zi aqlning ko’zi” ko’rsatuvi meni o’zbek xonadoniga olib keldi. To’ti Yusupova ham kinolarda, “To’langan qiryiyda Zebi, “Qora mushukda Salima, “Abdullajon”, Sipakda Xolida.Daraxida To’ti, “Seni izlaymanda Ona, “Oyijonda Buvijon, “Dilxirojda Momo rollarini ijro etgan. Taniqli o’zbek aktrisasi Yaira Abdullayeva 1930-yilda Toshkentda tug’ilgan. Ijodiy faoliyatini 1944-1945 yillarda Gavhar Rahimova rahbarligidagi ayollar ansamblida boshlagan, 1950 yilda A. Ostrovskiy nomidagi Toshkent teatr va tasviriy san’at institutini tamomlagan. 1950 yildan Hamza nomidagi O’zbek Davlat akademik drama teatri (hozirgi O’zbek milliyi), Gulnor ("Qutlug’ qoni"), Gulbahar ("Boy va xizmatkor"), Korasoch ("Yulduzlar go’zalligi") teatrlarida ishlagan), Eleyn ("Qonli sarob"), Katerina

U "Momakaldirak", Milford Xanim ("Mayyor va muhabbat"), Xemnolini, Kamola, Xemenkori ("Ganga daryosi qizi"), Maryam kabi o'nlab rang-barang obrazlarni yaratdi. ("Jazoir - mening vatanim"). Izzat Sultonning “Noma’lum shaxs” asaridagi Turg’unoy yoshligida onasidan yetim qolgan. Bevafo ota uni tashlab ketdi. Bobosi tarbiyasida, ulg’aydi, hayotda o’z yo’lini topadi. Yaira Abdullayeva Turg’unoy obrazida aql-zakovat, ayollarning o’z xohish-irodasi yo’lida taqdirga qarshi kurashi kabi olijanob fazilatlar yaqqol namoyon bo’lgan bo’lsa, Kaoru Morimotoning “O’g’irlangan umr” asarida yapon ayolining mashaqqatli hayot yo’li, murakkab taqdiri psixologik teranlik va yuksak mahorat bilan ochib berilgan. berdi Bo’yi chiroyli, tashqi ko’rinishi chiroyli, ovozi yoqimli Yoira Abdullayeva o’z ijodida mimika, imo-ishoralar, kinoya, pitching va boshqa tasviriy vositalardan mohirona foydalangan rassomdir. Iste’dodli aktrisa Persiya (“Yuliy Tsezar”), Antigona (“Antigona”), Anita (“Begonalar”), Nodirabegim (shu nomdagi asar), Mamaeva (“Har bir ayb – bir ayb”), Gavharshodbegim tomonidan yaratilgan. ("Mirzo Ulug'bek"), Siyoxonim ("Jonimni ol, kurashaman"). Yaira Abdullayeva o’zbek kino sanoatidagi faoliyatini 1953 yilda “Boy ila shishtchi”, “Rahmonovalar opa” (1954), “Stadionda uchrashamiz” (1956), “Hamza” (1956) filmlarida Gulbahar roli bilan boshlagan. 1960), "Vijdon"."Amri bilan" (1967) kabi filmlarda ishtirok etgan. U kinoda yaratgan Gulbahar, Dildor, Ra’no, Saodat va boshqa obrazlar yorqinligi, jozibasi bilan alohida e’tiborga loyiqdir. Bu obrazlar talqinida aktrisa ijodining o’ziga xos va muhim individual jihatlari yorqin namoyon bo’ladi. San’atkor o’zbek kino va teatr san’atida o’z o’rniga, o’z ovoziga ega bo’lgan, keng doirali, keng ko’lamli qiziqish va qiziqish doirasiga ega, teran, notinch, yetuk aktrisadir. U bir necha o’n yillardan beri O’zbekiston televideniyesida ishlaydi. 1960-yilda yaratilgan ilk o’zbek telefilmidagi Azizaxonda bosh rol, “Zaynab va Omon” (1957), “Yettinchi kubok” (1977) teleko’rsatuvlaridagi Zaynab va Xonim obrazlari sanʼat muxlislariga manzur

bo’lgan. Yaira Abdullayeva 50 yil davomida respublika radiosidagi “Teatr mikrofon qarshisida”, “Bir aktyor teatri” eshittirishlarida qatnashdi. Evripidning “Medeya”, Sh. R. Rashidovning Kashmir qo’shig’i, “Kuchli to’lqin, A. S. Pushkinning “Dubrovskiy” asarlari asosidagi radiospektakllarda Medeya, Bahar, Mariya rollarini yuksak mahorat bilan ijro etgan. U Ibsenning "Nora" asari asosidagi radioshouda prodyuser, rejissyor va aktyor sifatida ishtirok etgan. Yaira Abdullayevaning mazmunli va serqirra ijodiy faoliyati yuksak baholandi. 1964 yilda aktrisaga “O’zbekiston xalq artisti” faxriy unvoni berilgan. 1967-yilda V. Shekspirning “Qirol Lir” tragediyasidagi Regina obrazi uchun Davlat mukofoti bilan taqdirlangan. 1998-yilda Yaira Abdullayeva “Do’stlik” ordeni bilan taqdirlangan. 2019 yilda aktrisa Toshkentda vafot etdi.

Xulosa San’at hayotimizda muhim o’rin tutib, kelajak avlodning ma’naviy jihatdan kamol topishiga xizmat qiladi. Har bir avlod insoniyat taraqqiyotiga hissa qo’shadi, uni madaniy jihatdan boyitadi. San'atsiz biz dunyoga turli nuqtai nazardan, boshqacha ko'rinishga ega bo'lishimiz, odatdagidan tashqariga qarashimiz, biroz o'tkirroq his qilishimiz qiyin. San'at, xuddi inson kabi, ko'plab mayda tomirlar, qon tomirlari, organlarga ega. Ehtiroslar, intilishlar, orzular, tasvirlar, qo'rquvlar - har bir kishi bilan yashaydigan hamma narsa o'ziga xos rang va kuchga ega bo'ladi. Ijodkor bo’lishga hammaning ham imkoni yo’q, lekin daho ijodining mazmun-mohiyatiga kirib borish, go’zallikni anglashga yaqinroq bo’lishga harakat qilish bizning qo’limizda. Biz qanchalik tez-tez suratlar, me'moriy durdonalarning tafakkurchisi, go'zal musiqa tinglovchilariga aylansak, biz va atrofimizdagilar uchun shunchalik yaxshi bo'ladi. San’at ilm-fanni puxta egallashga, bilimimizni asta-sekin chuqurlashtirishga yordam beradi. Va yuqorida aytib o'tilganidek, bu inson rivojlanishining muhim qismidir: Insonda atrofdagi voqelik va san'atdagi go'zallikni idrok etish, his qilish, to'g'ri tushunish va qadrlash qobiliyatini shakllantiradi; Odamlar hayotini, tabiatning o'zini tushunish uchun san'at vositalaridan foydalanish ko'nikmalarini shakllantiradi; Tabiat go’zalligi, tevarak-atrofdagi dunyo haqida chuqur tushuncha hosil qiladi. Bu go'zallikni saqlab qolish qobiliyati; odamlarni bilim bilan qurollantiradi, shuningdek san'atning qulay turlari - musiqa, rasm, teatr, badiiy ifoda, me'morchilik sohasidagi ko'nikmalarni singdiradi; Atrofdagi hayotda, uyda, kundalik hayotda go'zallikni his qilish va yaratish uchun ijodkorlik, qobiliyat va ko'nikmalarni rivojlantiradi; Insoniy munosabatlardagi go’zallik haqidagi tushunchani, kundalik hayotga go’zallikni olib kirish istagi va qobiliyatini rivojlantiradi. Shunday qilib, san'at hayotimizga har tomondan ta'sir qiladi, uni rang-barang va jo'shqin, jonli va qiziqarli, boy qiladi, insonga bu dunyodagi o'z maqsadini yaxshiroq va yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Bizning yerdagi dunyomiz mukammallik va nomukammallikdan

to'qilgan. Kelajagini qanday qurishi, nimani o'qishi, nimani tinglashi, qanday gapirishi faqat insonning o'ziga bog'liq. “Umuman tuyg’ularni tarbiyalash, go’zallik tuyg’ularini uyg’otish, ijodiy tasavvurni rivojlantirishning eng yaxshi vositasi bu san’atning o’zidir”, - olim-psixolog N.Ye. Rumyantsev.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. https://www.milliyteatr.uz 2. https://uz.wikipedia.org 3. https://cyberleninka.ru 4. http://n.ziyouz.com 5. https://dunyo.info

Похожие

Хоrazm хalfachilik san’ati

O’zbek teatri

Ingliz teatri sahna san’ati

Nemis teatri sahna san’ati

XVII-XVIII Asrlarda Italiya san’ati