Музей коммуникацияси - Искусство - Рефераты

Музей коммуникацияси

Загружено в:

29.11.2022

Скачано:

0

Размер:

22.029296875 KB

Музей коммуникацияси Музейшунослик илми ва музей амалиётининг умумий мажмуига коммуникация тўғрисидаги тушунчанинг киритилиши бу соҳага коммуникацион ёндашиш услуби дейилади. Ҳозирги коммуникациянинг умумий илмий тушунчаси икки хил: биринчиси бу 1949 йилда Клод Шеннон ишлаб чиқарган алоқанинг математик назарияси, унда маълумот етказиб бериш ишининг асосий элементлари белгиланган: маълумот манбаи канал, узатгич, қабул қилгич, шовқин ва манзил эгаси. Иккинчи манба - Канадалик файласуф Маршалл Маклюэн концепцияси, у 1960 йилда чоп этилган қатор ишларида инсон жамияти ривожини ўз ичига тил, йўллар, пул, телевидение, компютер, босма нашрни оладиган коммуникация воситалари ривожи сифатида кўриб чиқишни таклиф этди. Шеннон ва Маклюэн тушунча ва қарашларининг бирикиши “коммуникация” тушунчасининг турли билим соҳаларида тарқалишига олиб келди. “Коммуникация” ибораси ахборот берувчи ва қабул қилувчи орасидаги алоқа яратувчи тизим деган маънони англатади. Коммуникация монолог ёки диалог тариқасида бўлиши мумкин. Музей коммуникациясининг назарий асосини амалда кўз олдимизга келтиришимиш учун уни амалий шакл тариқасида мисол қилиб келтириш мумкин. Бу амалий шакл ўз ичига: назарияни, тарихни, тадқиқотни, лойиҳадаги кўринишни қамраб олади. Шуларга асосан музей ишидаги коммуникацион ёндашиш назариясини амалга тадбиқ этиш услуби яратилади. Музей амалиётига коммуникацион ёндашишнинг назарий асослари орқали жамиятда муҳрланиб қолган музей тўғрисидаги тарихий, назарий ва

анъанавий тушунчаларга янгича изоҳ берилади ва тарихдан бизгача етиб келган музей фаолиятида ишлатиладиган баъзи поэтик иборалар ва сўзларнинг меъёридан ортиқ ишлатилишига ҳам барҳам берилади. Музей фаолиятига коммуникацион ёндашувнинг амалий жараёнида эса мавжуд шароитни ҳисобга олган ҳолда музей ишини ўрганиш, режалаштириш ва ташкил этиш кўзда тутилади. Музей фаолиятига коммуникацион ёндашувнинг лойиҳавий шаклини амалга оширишда музей ишига янги тизмларни тадбиқ этиш, ишнинг янгича ташкилий усулларини қўллаш кабилар тушунилади. Шунингдек, музей фаолиятини лойиҳалаштиришда коммуникатив ёндашишнинг яна бир усули - ҳар бир музей жиҳози, кўргазмаси ва экспонатининг драматургик сенарийсини яратиш ва бунда жиҳозларнинг ўзига хос тарихи, хусусияти, маданий аҳамияти ва тилини акс эттиришга уриниш лозим. Буни қуйидагича изоҳлаш мумкин. Ҳаммамизга маълумки, музейдаги ҳар бир ашё ўз-ўзидан йиғиб сақланмайди. У музей мутахасислари томонидан бирор бир қадриятга эга бўлган ашё сифатида маълум мақсадни кўзлаган ҳолатда музейнинг доимий фаолиятига қўшилади ва музейга ташриф буюрувчилар бу экспонатларни ўзининг маданияти доирасида қабул қилиб, баҳо беради. Агарда ташриф буюрганларнинг дунёқараши ва тушунчаси музей мутахасисларининг маданий ва илмий тушунчаларига мос келса улар орасида мулоқот келиб чиқади ва ашёларнинг ҳақиқий қадрияти ва маъноси яққол англанади. Шунинг натижасида музейда биз коммуникация деб атаётган ўзаро мулоқот вужудга келади ва биз бу ҳолатни мувофақиятли натижасини кўрамиз. Модомики музей мутахасислари ва томошабинлар ўртасида намойиш қилинаётган ашёнинг асл қадр-қиммати тўла тушунилиб, унга тўғри баҳо берилмаса орада англашилмовчилик вужудга келади ва мулоқот бузилади. Ўзаро мулоқотнинг бузилишига йўл қўймаслик, ашёга баҳо

беришда нуқтаи назарнинг бир-бирига мос келишини таъминлаш учун балки учинчи тарафни ҳам мулоқотга қўшишга ёки нарсани тасвирий намойиш қилишнинг ўзгача йўлларини қўллаш лозим бўлади. ХХ асрнинг 60 йиллари охирида музейшуносликда коммуникатив назарияни канадалик олим Дункан Ф. Камерон биринчи бўлиб ишлаб чиқди. Унинг ишлари музейшунослик назариясининг ривожланишида ҳақиқий бурилиш ясаб, музейга бошқача кўз билан қараш, яъни бу жой музейга келувчи музей экспонатлари билан мулоқот ўрнатиш учун барча шартшароитлар яратилган маскан сифатида ёндашишга олиб келди. Бу мулоқотнинг асосида музейга ташриф буюрувчидан нарсаларнинг “тилини билиш” талаб қилинса кўргазма намойишининг ташкилотчиларидан нарсаларни сўзсиз тушуна оладиган қилиб намойиш этиш талаб қилиниши ётади. Масалага бундай ёндашиш Камеронга бир трафдан музей фаолиятини моҳирона ташкил этилишини, нарсаларни тўплаш ва сақлашни таъминлаш имкониятини яратиш, иккинчи томондан музей билан одамлар орасида мулоқот муҳитини яратиш имкониятини беради. Бу иш авваламбор намойиш эта билиш муаммосига оид бўлиб, бу жараёнда асосий юк ва вазифа тасвирий мулоқот санъатини моҳирона амалга ошира оладиган дизайнер ва рассомлар зиммасига тушади. Бу жараёнда музей педагоглари зиммасига тушадиган вазифага ҳам кўпроқ урғу берилади. Чунки улар экскурсоводларга ўхшаб экспозицияга жойлаштирилган экспонатлар маъносини сўз орқали ифодалаб бериш билан бирга музейдаги берилаётган ахборот томошабинларни ўзлари тушуниб олиш ва англашга ёрдам беради. Бунда ўзаро алоқани таъминлаш лозимлигини ҳам унутмаслик керак. Буни таъминлаш билан музей психологи ва социологи шуғулланади. Уларнинг вазифасига (илмий ходим, рассом ва дизайнерлар ёрдамида) намойиш этиш жараёнининг таъсирчанлигини ошириб (музей педагоглари

ёрдамида) англаш малакасини пайдо қилиш музейлар коммуникациясини ривожлантириш киради. Шундай қилиб музей коммуникацияси назарияси асосида намойиш қилиш тажрибаси, музей педагогикаси ҳамда музейдаги ижтимоий психологик тадқиқотлар ётади. Музейдаги экспонатлар маълум даврда жамиятда юз берган воқеаларни ашёвий далиллар сифатида сақлайди ва бирор маданий ёки тарихий воқеани исботлаш учун улардан далил сифатида фойдаланилади. Бунда воқеанинг ўзигина эмас балки намойиш қилишдан асосий мақсадни аниқлаш муҳим аҳамиятга эга. Шу турдаги ахборотни моҳиятини англаб олишга интилишнинг ўзига хос хусусияти уни яққол намойиш қила олишига ҳам боғлиқ. Музей экспонатларини намойиш этишда янги усуллар ҳам қўлланилмоқда. Музейга келувчиларнинг орасида имкониятлари чегараланган ҳам бўлиши мумкинлигини ҳисобга олиб намойиш қилишнинг ноанъанавий усулларидан ҳам фойдаланилмоқда. Электрон мосламалар ёрдамида ашёларга виртуал шакл бериш орқали турли тоифадаги одамларга, ҳатто болаларга ҳам таассурот қолдириш мумкин бўлмоқда. Интернетга музей ахборотини жойлаштириш бироз мураккаброқ. Бунинг учун музейнинг электрон версиясини яратиш лозим бўлади. Музей фаолиятини Интернетга киритиш орқали унинг кенгроқ танилишига ёрдам беради. Яъни: — музейнинг шуҳрати ошади; — интернетда музейнинг акси пайдо бўлади. Шу орқали у дунёга танилади; — ҳамкорликда кўргазмалар уюштириш имкониятлари ортади; — музейнинг ижтимоий-сиёсий аҳамияти ошади. Интернет мультимедиа технологиялари билан узвий боғлиқдир. Бу орқали бериладиган ахборотнинг турли воситаларидан фойдаланиш мумкин,

яъни матн, тасвир, видео, аудио сифатида юбориш ёки қабул қилиш мумкин. Кўпчилик компакт дискларда тарқатиладиган мультимедиа дастурларини яхши билади. Бундай дастурлар махсус фирмалар томонидан ишлаб чиқилади ва мураккаб жараён ҳисобланади. Бу ҳолда музей маҳсулот ўрнига ўзида мавжуд ахборотни бериб айрбошлайди. Бундай дисклар музейнинг ўзида СD яратувчилари томонидан сотилиши мумкин. Мультимедиа дастурларини болаларбоп қилиб чиқариш ёки музейда намойиш қилиш ҳам жуда қизиқарли бўлади. Булар махсус терминал ёки видеоблок сифатида бўлиши ва ташриф буюрувчиларга ахборот беришда ишлатилиши мумкин. Ахборот тизимини келажакда қандай тасаввур қилиш мумкин? Илғор технологиялар барча музей хизматларига фаол таъсир кўрсатади. Улар қайта ишлаш ва визуал ахборот ёзиш, янги воситаларни қўллашга, тасвирлар ва маълумотлар банкини яратиш, ёзишнинг рақамли тасвир ва ёзувлар услубларини қўллашнинг қуйидаги кўринишлари билан таъминлайди: - интерфаол таълим дастурларини ишлаб чиқиш; - материалларни электрон нашри; -экспозицияни лойиҳалаштириш; - ахборот алмашуви; -консервациялаш воситаларининг илмий-амалий таҳлили, маълумотлар базасида ахборотни сақлаш ва компакт-дискларга ёзиш; - компьютер технологияларини қўллаш асосида музей лойиҳаларини ишга тушириш. Коммуникацияда истеъмолчилардан ташқари музейнинг шериклари ҳам иштирок этишади, улар билан ҳамкорлик умумий мақсадларга эришиш учун янги лойиҳалар ва қўшимча молиявий тушумлар манбаи бўлиши мумкин. Қуйидагилар музейнинг табиий шериклари ҳисобланишади:  бошқа музейлар;  бошқа маданият муассасалари;

 мактаблар ва олий ўқув юртлари;  соғлиқни сақлаш, туризм ва спорт муассасалари;  музей билан ўхшаш мақсадларга эга бўлган бошқа ташкилотлар, кўнгилли жамиятлар. Одатда, бу ташкилотлар музейнинг имкониятларини тақдим эта олмайди, шу сабабли музейнинг ўзи ташаббус кўрсатиши, уларга ҳамкорлик бўйича таклифлар билан чиқиши керак. Булар таълим тизими жалб қилинган таълим лойиҳалари; корхоналар томонидан молиялаштириладиган корхоналарнинг тарихи ҳақидаги кўргазма; туристик агентликлар учун ўлка тарихи бўйича ишланмалар; театр, кинотеатр, маданият уйи фойесида ташкил этиладиган экспозициялар бўлиши мумкин. Ҳатто кичик музей ҳам ўз ходимлари салоҳиятидан ва шартномавий ҳамкорликдан фойдаланган ҳолда ахборот банки, тадқиқот маркази, дизайн-бюро сифатида иш кўриши мумкин. Музейлар элитар белгилардан озод бўлиб, ўтган асрнинг классик концепциясидан йироқлашган ҳолда, музей материалларини намойиш этишнинг янги усуллари, махсус музей структуралари, маданий-таълимий фаолиятнинг ноанъанавий дастурлари ва қизиқарли туризм лойиҳалари яратилмоқда. Албатта бугунги кунда музейлар анъанавий вазифалар ва функциялардан бироз четга чиқиб, жамият ҳаётида фаол иштирок этишига кўмак берувчи янада кенг дастурларни амалга ошириш керак. Замон ўзгаргани сайин у билан бирга инсонларни онги ҳам ўзгариб бормоқда. Шу боис музейлардаги экспонатларга ҳам бошқача кўз билан қараладиган бўлди. Музейлар ташриф буюрувчиларнинг бўш вақтни қизиқарли ўтказиши мумкин бўлган масканга айланиб бормоқда. Бу эса музей ишини замон билан ҳамнафас ривожланишни ҳамда юқори технологияларни жорий этилишининг натижасидадир. Маълумки, музейларда экскурсовод ёрдамисиз экспонатлар билан танишиб чиқиш оддий ташриф буюрувчи учун тушунарсиз ва

маълумотларни қабул қилиши қийинлашиши мумкин. Бунинг натижасида ташриф буюрувчи тез ҳолдан тойади ва зерикади. Экспозицияни томошабинга тўлиқ етказишда бир қатор янги инновацион технологиялар ҳозирги кунда музей ҳаётидаги асосий янгиликлардан бирига айланиб бормоқда. Музей ишини янги даражага чиқариш зарур. Томошабинларнинг қизиқишини оширишга хизмат қиладиган инновацион технологияларни музейлар бошқарувида қабул қилиш самарали натижа беради. Сенсор киосклари томошабинларга ахборотларни етказишда муҳим воситалардан саналади. Бу тарздаги ахборот тизимлари томошабинларга экспозицияни, турли кўргазмаларни таништиришда “виртуал гид” вазифасини ҳам ўтайди. Турли ахборот тизимлари ва сенсор киоскларидан фойдаланиш музейлар тўғрисида маълумотларни тўғри етказиш сифат даражасини оширмоқда. Томошабин музейга ташрифи чоғида ўзини қизиқтирган экспонатнинг яратилиш тарихи, муаллифи хусусида илмий маълумотлар билан танишади. Шубҳасиз, бу тизимлар музейларда янги ахборотлаш даражасини мустаҳкамлаб, томошабинларни жалб этмоқда. “Виртуал гид” базавий типик ечими бешта қисм асосида ишлаб чиқилиши муҳимдир: • Биринчи бўлим “Музей ҳақида” деб номланиб: музей тарихи, унинг ривожланиш босқичлари, унинг асосчилари ва етакчи ходимлари, олиб борилаётган илми ишлар, лойиҳалар ҳамда янгиликлар мужасамлаштирилган бўлиши керак • Иккинчи бўлим “Фондлар” деб номланиб: музейдаги барча фонд заҳиралари ҳақидаги маълумотларни умумлаштиради. Бу орқали томошабинлар ахборот терминали орқали музей фондларига виртуал саёҳат қилишлари, илгари фақат мутахасислар учун жоиз бўлган, музей экспозициясидан жой олмаган экспонатлар билан танишадилар • Учинчи бўлим “Экспозициялар” деб номланиб, бунда томошабинлар, сенсор киоскда узоқлашмай туриб, музейнинг залларини

айланиб чиқишлари мумкин. Томошабин экспонатлар бўича ўзини қизиқтирган барча саволларга жавоб топиши мумкин. • Тўртинчи бўлим “Информация” бўлимида музейнинг иш графиги, чипта ва экскурсия нархи, музейга кириш учун фуқороларга белгиланган имтиёзлар келтирилган. Бундан ташқари бу ерда музей маъмурияти бўйича маълумотлар, барча бўлимларнинг боғланиш телефонлари келтирилади. Ушбу бўлимлар ҳам бир қанча матн ва график тасвирларга эга бўлинмаларни бирлаштириши мумкин. Барча материаллар эса, аниқ структура ва жойлашувга эга бўлиши шарт. Ишлаб чиқилган навигация системаси ҳатто бундай қурилмаларда ишлашга кўникмаган томошабинларга “Виртуал музей” билан танишишда ноқулайлик туғдирмайди. Барча ташкиллаштирилган техник жараёнлар интуитив тушунарли бўлиб, экран тугмачаларида бажарадиган функциялари аниқ ёзиб қўйилган. Сенсор киоскларда ахборот тизими қурилмаси тўлик киритилган бўлиб, бармоқларни экранга теккизган ҳолда бошқариш мумкин. Музей ва кўргазмаларда виртуал экспозициялар яратиш, йўқотилган экспонатларни моделировка қилиш ёки реконструкция қилиш имконини беради. Томошабин фақатгина экскурсияни тинглабгина қолмай, экспонатни синчиклаб ўрганиши ҳам мумкин. Санъат ва тарих музейларида шу услубни қўллаш мумкин. Экспозицияларни ахборотлашда яна бир муҳим аспектлардан бири музей залларида ўзига ҳос муҳит яратиш ва томошабинларга кўтаринки кайфият бахш эта олишдир. Компьютер технологияларидан фойдаланиш безакчи рассомнинг қўшимча имкониятларидан саналади. Бу борада аудивизуал ёндашув томошабин эътиборини тортишда етакчи имкониятлардан ҳисобланади. Видео ва аудиоқатор эффектлар тарихий ёки зал ҳолатига мос индивидуал муҳит ҳолатини бера олади. Музей томошабинларда қандай таассурот қолдиргани, ижобий ва салбий ҳолатлар

борасидаги фикрларни ўрганиш учун “Таклиф ва мулоҳазалар китоби” интерактив электрон мулоқот ҳолда плазма панелларига ёзиш имкониятлари ҳам вужудга келмоқда. Томошабинлар ўз мулоҳазаларини матн ёки расмлар кўринишида акс эттиришлари мумкин. Ёзувлар бевосита экранда акс этиб, муаллифлик кўринишида сақлаб қўйилади. Кейинчалик фикрлар жамланмасини кўргазма ва анжуманларда чоп этиш мумкин. Иккинчи кўринишда эса музейдаги экспонатлар электрон сурат кўринишида музейнинг залларида турли технологиялар асосида намойиш этилади. Бунда ҳозирги кунда музейлар учун ишлаб чиқарилаётган турли замонавий қурилмалардан, мосламалардан (масалан, проекторлар, электрон доскалар, презентациялар учун мўлжаллаган турли ҳажмдаги тик турувчи экранлардан) фойдаланиш мумкин. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ҳар қандай виртуал кўргазмани ташкил этишда музейшуносликда кўргазмалар ташкил этишнинг анъанавий усулларидан воз кечиб бўлмайди. Бу усуллар, яъни илмий концепция, бадиий лойиҳалаш ва экпозиция сценарийси кўргазма ташкил этишда ҳоҳ у виртуал, ҳоҳ реал бўлсин буларсиз уларни ташкил этиб бўлмайди. Интернет тизими орқали қизиқувчилар виртуал музей тасвирлари билан танишиб, унинг ҳақиқий кўринишини кўриш истагида сайёҳлик ташрифларини таъминлаш мумкин. Бугунги кунга келиб, виртуал панорама шаклида кўргазма ташкил этиш реал кўргазма ташкил этишдан кўра осонроқ ва соддароқ бўлади деган фикрни илгари сурадиганлар ҳам кўплаб учрамоқда. Ваҳоланки, виртуал кўргазма ташкил этиш ишни икки баравар кўпайтиради ва кўргазмани ташкил этишда қатнашувчилар сонини яна иккитага кўпайтиради. Мисол учун, оддий кўргазма ташкил этиш учун маълум бир илмий гуруҳ (илмий концепция яратиш учун), дизайнер ва бир неча техник ходимлар иштирок этса, виртуал кўргазмани яратишда яна иккита мутахассис, компьютер дизайнери (экспонатларни суратга олиш ва уларга компьютер ёрдамида сайқал бериш учун) ва дастурчи-аниматор керак бўлади.

Бунда асосан ҳуқуқий-норматив ҳужжатлар ва маълум бир лойиҳа асосида музейни ва ундаги рақамли таьсвири олиниб, уч ўлчамли электрон кўринишда сайтга жойлаштирилади ва сайтга ташриф буюрувчи, музей биносининг ҳам умумий кўриниши ҳамда экспонатларнинг турли бурчаклардаги кўриниши ҳақида тасаввурга эга бўлади. Бундан ташкари, музейдаги экспонатлар электрон сурат кўринишида музейнинг залларида турли технологиялар асосида намойиш этилади. Бунда ҳозирги кунда музейлар учун ишлаб чиқарилаётган турли замонавий қурилмалардан, мосламалардан (масалан, проекторлар, электрон доскалар, презентациялар учун мўлжаллаган турли ҳажмдаги тик турувчи экранлардан) фойдаланиш мумкин. Айни дамда жаҳон музей иши тажрибасида виртуал лойиҳани яратишда, уч улчамли сканерларни ўрни тобора кенгаймокда. Шуниси эьтиборлики, виртуал лойиҳанинг ташкил этишда мавжуд анъанавий усулларидан воз кечиб бўлмайди. Бу усуллар, яъни музей экспозиция ва кўргазма ташкил қилишда зарур ҳисобланган ҳуқуқий ҳужжатлар, илмий концепция, бадиий лойиҳалаш ва экпозиция сценарийси ва бошқа жиҳатларни ҳам бирлаштиради.

Похожие

Музей педагогикаси

Музей менежменти ва маркетинги

Музей предметлари атрибуцияси ва экспертизаси

Музей экспозициясида турли ёшдаги аудитория билан ишлаш спецификаси

Замонавий музейшунослик тараққиётидаги янги тенденциялар