Болалар кийимлари билан боғлиқ урф – одатлар - Искусство - Рефераты

Болалар кийимлари билан боғлиқ урф – одатлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40.5 KB

Болалар кийимлари билан боғлиқ урф – одатлар Одатда халқимиз болажон, болапарвар бўлганлиги, қолаверса, ўтмишда болалар, айниқса, чақалоқдар ўртасида турли хил касалликлар тез-тез учраб турганлиги сабабли чақалоқлик давриданоқ уларнинг кийимларига алоҳида эътибор беришган. Шу сабабли бўлса керак болаларнинг анъанавий кийимлари билан боғлиқ, урф-одат ва ирим- сиримлар болалар кийимларида кўпроқ учрайди. Болалар ҳаётига турли хил инсу-жинслар, ёмон кишилар назаридан сақланиш, уларнинг саломатлигини мустаҳкамлаш мақсадида турли хил удумларга алоҳида эътибор берилган. Чақалоқларга янги матодан тикилган кийимлар кийдирилмаган. Кекса момо, боболарининг кийимларидан бутун бўлакчалар олиниб махсус кийимчалар тикиб кийдирилган. Кекса ёшдаги, узоқ умр кўрган кишиларнинг кийимларидан ёш чақалоқларга кўйлакчалар тикиб кийдиришганда, биринчидан халқимиз боланинг умри узоқ бўлсин, шу кишидек узоқ умр кўрсин деб ният қилса, иккинчидан кийилган кийимларнинг матоси ювилиб, кийилиб анча охори тўкилган, юмош ҳолга келган ва боланинг баданига енгил, юмшоқ ҳолати билан анча мос тушган. Бола 3-5-7 кунлик бўлганда биринчи, «қирқ кунлик», «чилла» кўйлак кийгизилган, у ҳам албатта янги матодан тикилмаган. Чақалоқларнинг кўйлаклари Республикамизнинг турли худудларида турлича номланган. Болани турли ҳил таъсирлар, ёмон кишилар назаридан сақлаш мақсадида, 20 кунлик бўлгач «чилла» кўйлак дастлаб тошга ёки итга кийдирилган ва бу билан боши тошдан бўлсин, жони тошдек қаттиқ бўлсин, болаларга келган кулфатлар итнинг бошига тушсин деб тилак ният қилинган. Фарзанди турмаган оилада янги фарзанд туғилса, чақалоққа кўйлак учун етти уйдан м ато сўралган. Чорвачилик билан шуғулланган аҳоли орасида болаларга эчки жуннидан тивит қалпоқ тўқиб кийдиришган. Болаларнинг кийимлари қулоқча, калапуш, қалпоқча деб

юритилиб, айлана шаклда, қулоқларни беркитиб, ияк остидан ип тасмача билан боғлаб қўйилган. Бола 1,5-2 ёшга тўлганга қадар бошларига рўмол боғлаб қў йилган. Болалар овқатланганда устки кийимларини тоза сақлаш мақсадида ияк остидан бўйинга айлантириб кўкрак қисмига тутқич мато боғлашган ва бу воҳада «пешбола» ёки олдига тутқич «хўракбанд» деб юритилган. Худди шундай тутқичлар бошқа қўшни худудларда ҳам турлича номлар билан юритилган Шахрисабзда «пешбанд», Фарғонада «пешгир», Тошкентда «ошхурак», «олди» деб аталган. Ёш ўғил, қизлар ётти, саккиз ёшдан ўтгандан сўнг уларнинг кийимлари бичими катталар кийимлари бичимларига яқинлашиб борган. Болалар етти, саккиз ёшдан сўнг этаклари қайтарилган кўйлак кийиб бошлаганлар, қизлар кўйлагига 8 ёшдан cўнг турли кашта-безаклар, ёқасига тасма, жияк тугма, тўғнағичлар қадаб тикила бошланган. Болалар дастлаб боғсиз иштонлар кийишган, 8-9 ёшдан сўнг боғли иштонлар кия бошлашган. Ўғил болалар етти, саккиз ёшдан cўнг этаклари қайрилган , учбурчак ёқали кўйлак кийиб, тўққиз ёшдан сўнг б ошларига салла ўрашган. Қиз болалар кўйлаги улар турмушга чиққунга қадар «елка-ёқа » яъни йирмочи горизантал шаклида тикилган. Болалар оёқ кийимлари қадимда ҳилма-ҳил бўлмаган. «Мукки», «чориқ» каби оддий, теридан ишлов берилгаи оёқ кийимлари қиш фаслида кийилиб, қизлар эса калиш маҳси, чарм геридан тайёрланган енгил ковуш «попуш» кийишган. Юқорида қайд этилганидек болаларни турли ҳил таъсирлардан сақлаш мақсадида, халқимиз болалар кийимлари билан боғлиқ кўплаб удумлар, ирим-сиримларга амал қилишган. Аввало чақалоқлик кийимлар сақлаб қўйилган ва оилада кейинги фарзандларга кийдирилган. Баъзан оилада бошқа фарзанд туғилмаса ўша кўйлак бола катта бўлиб, уйланиб болалик бўлгач унинг боласига кийдирилган. Болаларнинг кийимлари бегоналарга берилмаган. Ёш болаларга ёмон кишилар назари тушиб, уларга «суқ» киради, яъни болалар «суқланади» деб болаларни ясантириб кийинтирилмаган. Бойсун

тумани Сайроб қишлоғида ёш болаларни суқланишдан ҳимоя қилиш мақсадида, устки кийимлари ёки иштонини тескари кийдириб қўйиш одати бўлган. Одатда болаларнинг бош кийимларига турли паррандалар бургут , товус, хўроз патларини жига қилиб тақиб қўйишган. Шеробод тумани, Пошхурд қишлоғида яшовчи Тўраева Барот момо маълумотларига кўра, бўрининг бир жуфт тирноғини, данак бодом пў чоғи ичига жойлаштириб, ип билан боғлаб болалар кийимига, дўпписига тикиб қўйилган ва бу билан келган зиён заҳмат, бало- қазо бўрининг тирноғига илинади, ўтади деб ҳисоблашган. Б олалар кийимлари ва улар билан боғлиқ удумлар қуйидаги учта муҳим асосга кўра, ўзига хос аҳамияг касб этган. Биринчидан, болалар кийимлари, яъни танани иссиқ-совуқдан ҳимоя килувчи усти-бош вазифасини бажарган. Иккинчидан, халқимизнинг турмуш тажрибаси, қарашлари, эътиқодларидан келиб чиққан ҳолда болаларни соғлиғига салбий таъсир кўрсатмайдиган ҳолатларга риоя қилиш мақсадида «чилла» кўйлак кийдиришганлар. Учинчидан, аждодлар тотемистик, магик, диний қарашларидан келиб чиққан ҳолда болаларни турли хил инсу-жинслар , кўз-суқдан ҳимоя қилиш мақсадида турли ирим- сиримларга риоя қилинган.

Фойдаланган адабиётлар рўйхати 1. Каримов . И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ / Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. - Т.: Ўзбекистан, 1999. 7-жилд. 132-155 бб . 2. Каримов И.А. Қа ш қа дарё воҳасининг зумрад гавхарлари / Биз танлаган йўл - демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. - Т.: Ўзбекистан, 2003. 11-жилд. 56-63 бб . 3. Абдуллаев Т.А., Хасанова С.А. Одежда ўзбеков ( XIX - начало XX вв.). - Т.: Фан, 1978. - 1 1 5 с. 4. Абдуллаев У. Фар ғ она водийсида этнослараро жараёнлар. - Т.: Янги аср авлоди, 2005. - 215 б. 5. Абду-ур-Рауф. Рассказы индийского путешественника (Бухара как она есть). - Самарқанд: Б.И., 1913. - 56 с.

Похожие

Кийиниш маданияти билан боғлиқ удумлар

Зардўштийлик билан боғлиқ томоша турлари

Аёлларнинг кундалик ва байрам кийимлари

Ўзбек анъанавий кийимларини ўрганилиш тарихи

Болалар уйин фольклори