Кичик ток ва кучланишларни ўлчаш - Радиотехника - Рефераты

Кичик ток ва кучланишларни ўлчаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

156 KB

Кичик ток ва кучланишларни ў лчаш Режа 1. Умумий ма ъ лумотлар 2. Кичик ток , заряд ва кучланишларни ўлчашнинг бевосита кучайтириб олиш усуллари

Умумий ма ъ лумотлар Бу масала кичик сигналли сезгир элементлар (датчиклар) билан ишлашда пайдо бўлади. Ҳар хил физикавий катталикларни электр сигналига ўзгартирувчи термоэлектрик, пъезоэлектрик, тензометрик ионизация датчиклари, биопотенциаллар шунга киради. Токнинг кичик қийматлари: 10 - 18 дан 10 -5 Ампергача, кучланишларники: 10 -10 дан 10 -5 Вол ь тгача, электр миқдориники: 10 -12 дан 10 -5 Кулонгача ҳисобланади. Асосан частотаси 1 Гц дан паст кичик сигналлар ўлчанади. Кичик сигналларни ўлчаш усулларининг кўпи ўлчанаётган сигнални дастлаб кучайтириб олишга асосланган. Бунда фотогал ь ванометрик (электромеханик) ва электрон (спектрни ўзгартирмасдан ва ёки ўзгартириб) кучайтиргичлар ишлатилади. Барча усулларнинг таснифи (синфланиши) 2.1- расмда келтирилган. Магнитоэлектрик ва электромагнит гал ь ванометрлар билан кичик сигнални бевосита ўлчаш усули ҳам мавжуд. Ўта кичик ток ва кучланишларни ўлчашда Джозефсон эффектига асосланган усуллар ҳам қўлланилади. Кичик сигнални ўлчашдаги асосий тўсиқлар ўлчов асбобининг ички шовқинлари ва ташқи халақитлар (помеха) билан боғланган. Шунинг учун уларни ўлчашда тор оралиқли кучайтиргичлар ва спектрни ўзгартирувчи (модуляция ва демодуляция) усуллар кенг қўлланилади. Бундай усулларнинг моҳияти ва уларнинг самарадорлиги ушбу ва келгуси бобларда батафсил ёритилган. Кичик токлар, кучланишлар ва зарядларни ёки электрланиш миқдорини ўлчашда қўлланиладиган усулларнинг таснифи қуйида келтирилган. Кичик ток, заряд ва кучланишларни ўлчашнинг бевосита кучайтириб олиш усуллари Маҳлумки, хатоликни камайтиришнинг асосий йўлларидан бири – кириш ва чиқишлар орасига манфий тескари алоқа киритишдир. Бундай алоқани фақат кучайтиргични қўллаб киритиш мумкин. Кучайтиргич ва тескари алоқа занжиридан ташкил топган ёпиқ контур катта кучайтириш коэффициентига эга бўлса, кучайтириш коэффициентининг аниқлиги бутунлай тескари алоқанинг аниқлиги билан белгиланади. Муайян тескари алоқалар ёрдамида керакли кириш ва чиқиш қаршиликларининг қийматлари ҳам таҳминланади. Ўлчаш асбоби ўлчанаётган обҳектга иложи борича кам таҳсир қилиши учун унинг кириш қаршилиги кучланишни ўлчашда катта, токни ёки зарядни ўлчашда эса кичик қийматларга эга бўлиши таҳминланади. Кичик чиқиш қаршилиги, одатда, кейинги ўзгартиргичларнинг иши қулай ва самарадор бўлиш учун керак.

Кичик ток, кучлан иш ва зарядларни ўлчаш усуллари Дас тлаб кучайтиришга асосланган Бевосита ўлчаш асосланган Электромеханик кучайтиргичларни қўллаш Электрон кучайтиргичларни қўллаш Магнитоэлектрик гальванометрни қўллаш Электростатик гальванометрни қўллаш Спектрни ўзгартириб Бевосита (спектрни ўзгартирмасдан) кучайтириш 2.1 -расм. Кичик сигналларни ўлчаш усулларининг тасн ифи Кучланишни кучайтириш учун қуйидаги чизмалардан фойдаланилади: Бу ерда операцион кучайтиргичлар (ОК) дан фойдаланилган. ОК лар ўзгармас ток кучайтиргичи ҳисоблансада, ўзгарувчан токларни ҳам (частотаси бир неча юз килогерцгача бўлган) кучайтириш учун ҳизмат қилиши мумкин. Бундай кучайтиргичлар кетма-кет ёки параллел усулларда қўлланилиши мумкин. Умуман олганда ОК лар ярим ўтказгичли, лампали ёки фотогалғванометрик бўлиши мумкин. Уларнинг кириш қаршилиги катта, кучланишни кучайтириш коэффициенти баланд ва шовқинлари кам бўлиши керак. Амплитуда - частотавий ҳарактеристикасининиг чизиқли қисмида ишлаётган операцион кучайтиргичнинг 2.2 - расм. Кичик кучланишни ў лчаш кучайтиргич схемаси: а) кетма-кет, б) параллел e - e + R2 R1 Uк и р Uч и к e - e + R2 R1 Uч и к Uк и р

 1 ; 1 1 1 2 1 1 2            k R R R k R R U U кир кир  чиы кетма-кет кучайтиргич сифатитда қўлланилган чизмаси учун қўйидаги муносабатлар ўринли: (2.1) б) параллел кучайтиргич кўрсатилган чизма учун: (2.2) бу ерда U кир ва U чиқ лар – кириш ва чиқиш кучланишлари, R кир – кучайтиргичнинг кириш қаршилиги, r кир – операцион кучайтиргичнинг хусусий кириш қаршилиги, 2 1 1 R R R    - тескари алоқа коэффициенти k – операцион кучайтиргичнинг хусусий кучайтириш коэффициенти. Кетма-кет кучайтиргичнинг кириш қаршилиги k  боғлиқлиги унинг афзаллиги ҳисобланади. k   1 ёки k   1 шартларини бажариб, жуда катта кириш қаршиликларига эришиш мумкин. Кичик токларни кучайтириш учун токли киришга эга кучайтиргичнинг икки варианти қўйидаги чизмаларда берилган: биринчи вариант учун : ; / 1 к к ч r R K K RI U     (2.3) .)1 /() / ( 1 1 )1 (     K r R K R R кир кир (2.4) Агар К>>1 ва К>> R / r кир бўлса, унда U чиқ  - IR ; R кир  R / K . Кўриниб турибдики, кучайтириш коэффициентини ошириш учун R ни ошириш керак. Иккинчи вариант учун Ri C R U÷ è ê Iê è ð C R3 R2 R1 Iê è ð U÷ è ê 2 . 3 - ð à ñ ì . Ê è ÷ è ê ò î ê ë à ð í è ¢ ë ÷ à ø ó ÷ ó í î ï å ð à ö è î í ê ó ÷ à é ò è ð ã è ÷ ë à ð í è ê ¢ ë ë à ø : à ) á è ð è í ÷ è â à ð è à í ò ; á ) è ê ê è í ÷ è â à ð è à í ò .

K r R R R R R R R R R R R R I U кир кир чик /] /) / ( ) / ( 1[ 1 / 3 2 1 2 1 3 2 3 2 1 2 1          (2.5) Бу вариант юқори Ом лик резисторларни қўлламаслик имконини беради. Кучайтиришни ошириш учун R 2 / R 3 нисбатни ошириш етарли. Зарядларни кучланишга ўзгартириб ўлчаш учун қўйидаги кучайтиргичлардан фойдаланиш мумкин: биринчи вариантда С конденсатор дастлаб разрядланган бўлса, q k заряди кучайтиргичга берилганда, унинг чиқишида U чиқ = - q k / C кучланишини оламиз. ( k >> 1) . S – конденсаторни разрядлаш учун керак бўлган улагич. иккинчи вариант С сиғимни кичрайтириб ўтирмасдан катта кучайтириш коэффициентини олиш имконини беради: C R R q U к ч ) / 1( 2 1    . (2.6) Ушбу чизмалар кичик токларни ҳам ўлчаш учун ишлатилиши мумкин. Ҳақиқатдан q = I k t эканлигини эътиборга олиб, t вақт ичида чиқиш кучланишининг ўзгариши U чиқ токка боғлиқ эканини кўрамиз: c R R t I U б c t I U ир ир              2 1 1 ) а)   чиы чиы (2.7) Хусусан, (а) чизма учун интеграллаш вақти t = 10 сек, сиғим С=100 пФ бўлганда кириш қаршилигининг қиймати         11 10 10 10 10 c t I U кир кир (2.8) га тенг бўлади. Шундай қилиб, бу кучайтиригич токни ўлчаш учун ишлатилса, тескари алоқа занжирида 10 11 Ом бўлган кучайтиргичга эквивалент бўлар экан. Чиқиш кучланиши бу чизмалар бўйича бажарилган кучайтиргичда нафақат токка, балки вақтга ҳам боғлиқ бўлгани учун унинг қиймати тўхтовсиз ошиб боради. Чиқишда фақат токка боғлиқ бўлган кучланиш олиш учун унга кетма U÷ è ê Pê è ð à ) S C á ) U÷ è ê Pê è ð C S R1 R2 2 . 4 - ð à ñ ì . Ê è ÷ è ê ð à ç ð ÿ ä ë à ð í è ¢ ë ÷ à ø ó ÷ ó í ê ó ÷ à é ò è ð ã è ÷ ñ õ å ì à ñ è : à ) á è ð è í ÷ è â à ð è à í ò ; á ) è ê ê è í ÷ è â à ð è à í ò .

– кет дифференциалловчи а ъ зо улаш керак. Бу ҳолда чиқиш кучланишининг ифодаси: U чиқ = I кир (С 1 /С 2 ) R . (2.9) Кучайтиргичлар эса 2.5 - расмда келтирилган чизмалар асосида бажарилган бўлади.Iê è ð à ) S C 1 U÷ è ê R á ) Iê è ð C 1 S C 2 U÷ è ê C 2 R 2 . 5 - ð à ñ ì . Ä è ô ô å ð å í ö è à ë ë î â ÷ è ê ó ÷ à é ò è ð ã è ÷ ñ õ å ì à ñ è : à ) á è ð è í ÷ è â à ð è à í ò ; á ) è ê ê è í ÷ è â à ð è à í ò

Адабиётлар 1. Спектор Я.Г. «Электрические измерения физических величин» М: Энергоато м издат 1987г 2. «Основы метрологии и электрические измерения», Б. Я. Авдеев, Е.М.Душин –Л.: Энергоатомиздат, 1987 г - 480 с. 3. «Электрические измерения», под.ред. Шмакова Е. Г., М . : Высшая школа, 1972. 4. «Электрические измерения», под.ред. Малиновского, М . : Энергоатомиздат, 1985 г. 5. «Электрические измерения электрических и неэлектрических величин» М.А. Гаврилюк, Е.Л. Полищук, С. С. Обозовский и др. Под.ред. Е.С. Полищука, Киев . : Высшая школа, 1984 г. 6. «Измерения в электронике: справочник», В. А. Кузнецов, В.А. Долгов, В.М. Коневских и др., Под.ред. В. А. Кузнецова М . :- Энергоатомиздат, 1987 г, 512 с. 7. В.М Шляндин «Цифровые измерител p ные устройства», М . : Высшая школа, 1981 г, 335 с.

Похожие

Катта ток ва кучланишларни ўлчаш

Температурани ўлчаш

Магнит майдон параметрларини ўлчаш

Фаза силжиш бурчагини ўлчаш усуллари

Кувват ва энергияни улчаш усуллари