Ғўзанинг асосий ва оралиқ ривожланиш фазалари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ғўзанинг асосий ва оралиқ ривожланиш фазалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Ғўзанинг асосий ва оралиқ ривожланиш фазалари Режа: 1.Ғўзани асосий,оралиқ ривожланиш фазалари ва уларни муддатлари 2.Ғўзани ташқи мухит шароитига бўлган талаби 3.Фойдали харорат тушунчаси

Ғўзанинг ўсиб ривожланиш даврини пахтачилик фани ва амалиётида маълум бир ўсув фазаларига бўлиб изохланади. Шунга биноан чигитдан униб чиққан ғўза нихоллари янги чигитни пишгунига қадар маълум ривожланиш фазаларидан ўтади. Бу ривожланиш жараёни 5 асосий фазаларига бўлинади, униб чиқиш фазаси; 1. яъни уруғбанди ер бетига униб чиқиши.2.Чинбарг чиқиш фазаси . 3.Шоналаш фазаси, яъни хосил шохлари пайдо бўлишфазаси: 4.Гуллаш фазаси: 5.Пишиш яъни кўсакларни очилиш фазаси. Бу асосий фазалардан ташқари оралиқ фазалар мавжуд бўлиб булар ўсимликни бир асосий фазадан иккинчи асосий фазадан ўтишига хозирлайди. Масалан, чинбарг чиқариш фазаси асосий пояда биринчи чинбарг чиқшидан бошланади: биринчи чинбарг чиқиши билан бундан кейинги келадиган асосий фаза шоналаш фазаси бошлангунгача бўлган давр ичида ғўзадан навбатдаги чинбаргларни чиқаришдан иборат кичиқ фазалар ўтади.Пояда 6-8 та чинбарг пайдо бўлганда, одатда учида шонаси бўлган биринчи хосил шохи вужудга келади, бу эса шоналаш фазасининг бошланганлигидан далолат беради. Шоналаш бошлангандан кейинги келадиган асосий фаза гуллаш бошлангўнгача ўтадиган давр ичида, ғўзанинг асосий поясида навбатдаги хосил шохлар пайдо бўлишидан иборат кичиқ фазалар ўтади. Нормал ўсиш ва ривожланиш шароитида, ғзада 9-11 та хосил шохи пайдо бўлади ва биринчи хосил шохининг биринчи бўғинидаги шона очилади, бу гуллаш фазаси бошланишидан даракдир. Гуллаш фазаси бошланишидан кейин келадиган асосий фаза кусакнинг етилиш фазаси бошлангунча ўтадиган давр ичида ғўзада навбатдаги гуллашдан иборат кичиқ фазалар ўтади. Гуллаш ғўза тўпининг пастадн юқорига қараб кўтарилиб тахминан 17-18 хосил шохига етганда биринчи хосил шохининг биринчи бўғимида биринчи кусак очилади, яъни пишиш бошланади.

Хосил пиша бошлагандан то ўсув даври охиригача кусакларнинг қисқа навбати билан очилишидан иборат кичиқ ривожланиш фазалар ўтади. Бу даврда кичиқ ривожланиш фазаларнинг сони асосан пишиш фазасининг бошланиши муддатига ва ўсимликни уриб кетадиган кўзги қора совуқнинг бўлиши вақтига об-хаво хамда агротехника шароитига қараб хар хил бўлади. Ривожланиш фазаларининг давомийлиги ғўза формаларининг биологик хусусиятларига жумладан, тезпишарлик ва ўзоқ муддат яшовчанлик қобилиятларига шунингдек ўсиш шароитларига боғлиқ. Ғўза тезпишар ва ўсиш шароити қулай бўлса, ривожланиш фазалари шунчалик (маълум чегара доирасида) қисқа бўлади, аксинча ғўза кечпишар, экиш шароити ноқулай бўлса ривожланиш фазалари шунчалик узоқ давом этади. Ўрта Осиё суғориладиган дехқончилик шароитида ғўзани ривожланиш фазалари ўрта хисобда қуйидаги муддатда: тупроқдаги температура ва намлик шароитда қулай бўлганда,экишдан униб чиқгунча 5-7 кун шароит ноқулай келганда эса 10-15 кун ва ундан хам кўпроқ давом этади: униб чиқишдан биринчи чинбарг чиқгунча 8-12: чинбарг чиқа бошлашдан шона пайдо бўла бошлагунча 25-30 кун, шоналай бошлашидан гул очила бошлагунича хам 25-30 кун, гуллай бошлагандан кусакларни пиша бошлагунигача 50-60 кун ўтади. Республикамизда эқилаётган ўрта толали ғўза навлари чигит эқилганда хосил пиша бошлагунча тахминан 125-150 кун, ингичка толали ғўза навларида эса 145-160 кун ўтади, эқилиб келинаётган ғўза навларида кўрсатилаётган муддат айрим навлар хусусиятларига хамда ўсиш шароитига қараб 5-10 кун атрофида ўзгариши кўпайиши ёки камайиши мумкин. Ғўза ривожланишидаги бир кичиқ фаза билан иккинчи фаза ўртасидаги вақт хам худди асосий ривожланиш фазаларидаги каби турли муддатларга чўзилади. Масалан, ғўзада дастлабки чинбарг чиққандан кейин пайдо бўладиган 2-3 та баргнинг хар бири ўртача 4-6 кун оралатиб, бундан кейин пайдо бўладиган бир неча баргнинг хар бири 3-4 кун оралатиб чиқади:

ғўзанинг ўсув даврида бирмунча иссиқ кунлар бошлангач, унда хар икки уч кунда янги барг пайдо бўлиб туради.Ёз охиридан бошлаб то ўсимлик ўсишидан тўхтагунча бир барг билан иккинчи барг пайдо бўлиши ўртасида ўтадиган вақт аста сёкин чўзила бошлайди. Шоналаш даврида «Шоналашдан гул очила бошлагунча» кичик ривожланиш фазалари навбатдаги хосил шохларининг пайдо бўла бошлаганидан кусакларнинг пиша бошлагунича 50-60 кун ўтади. Гуллаш даврида (гуллашдан пиша бошлагунча) кичик ривожланиш фазалари қисқа навбат билан гуллашдан иборат бўлиб, бу ўрта хисобида хар 2-3 кун оралиғида ўтади. Бир хосил шохи билан иккинчи хосил шохи пайдо бўлиши ўртасидаги вақт хам қисқа навбат билан гуллашнинг давомийлиги, бир барг билан навбатдаги барг пайдо бўлиши ўртасида ўтадиган вақт ўсув даврининг охирида аста сёкин кўпаяди. Пишиш даврида ( кўсак очила бошлашидан ўсув давридан охиригача ) кичик ривожланиш фазалари кусакларни қисқа навбат билан очилишидан иборат бўлиб, у дастлабки вақтларда тахминан3-5 кун ўсув даври охирида ( асосан температура нисбий ва хаво намлиги ошганлигидан) 7 ва ундан кўпроқ кун оралатиб ўтади. Ривожланиш фазалари ва уларнинг нормал ўтишини ривожланишнинг нормал боришини ўзгартирадиган шароитларини билиш, ғўзанинг холатини тўғри аниқлаш ва конкрет шароитларни хисобга олган холда агротехника тадбирларини тўғри қўллаш жуда мухимдир Фойдали харорат тўғрисида тушунча. Олимлар томонидан илмий изланишлар якунларининг кўрсатишича, ғўзанинг хар хил ривожланиш фазасида унинг хароратга бўлган талаби бир хил эмас. Ғўза бир ривожланиш фазасидан иккинчи ривожланиш фазасига ўтиши учун маълум даражада, яъни ўртача сўткалик температурадан паст бўлмаган миқдорда иссиқлик талаб қилади. Яна шу нарса аниқландики, хар хил ғўза

навларида битта ривожланиш фазасининг ўтиши учун харорат турлича бўлиши керак. Ғўзанинг хар хил ривожланиш фазаси учун турлича харорат зарур бўлиши билан бирга, битта ривожланиш фазасининг ўтиши ва тугалланиши учун маълум миқдордаги фойдали қарорат бўлиши лозим. Фойдали харорат деганда хавонинг ўртача сўткалик температураси билан ўсимлик мана шу ривожланиш фазасини ўта олмайдиган даражага тушиб қолган харорат орасидаги фарқ тушинилади. Агар ғўзанинг бирорта ривожланиш фазасини ўтиш давридаги барча ўртача сўткалик фойдали харорат якунланса, шу ривожланиш фазаси учун зарур бўлган фойдали харорат йиғиндиси келиб чиқади. У ёки бу ривожланиш фазасининг ўтиши ва тугалланиши учун зарур бўлган фойдали харорат йиғиндиси ғза навига қараб турлича бўлади. Ғўзанинг у ёки бу ривожланиш фазасини ўтиши учун талаб қиладиган харорат кучининг пастки чегараси констант В, у ёки бу ривожланиш фазасини тугаллаш учун зарур миқдордаги фойдали харорат йиғиндиси констант А деб аталган.

Ўрта толали ғўза навларида ривожланиш фазаларининг ўтиши учун зарур бўлган фойдали харорат йиғиндиси жадвал Ғ ўза навларининг тезпишарли к даражаси Фойдали харорат йиғиндиси, чигит экишдан: Гуллашдан ўсимликнинг 50%дан хосил пишишигача зарур бўлган Чигит экишдан ўсимликнинг 50% даги хосил етилгунча зарур майсал ар кўрингун- ча шо на- лашга -ча гулл аш- гача фойдали ха- рорат йиғин-диси бўлган жами харорат йи ғ ндиси Тезпишар 84 485 900 660 1560 Ўрта тезпишар 84 500 950 675-685 1625-1635 Кечпишар 84 500 1050 -1200 720-800 1770-200

Адабиётлар: 1.И.А.Каримов «Қишлоқ хўжалиги тараққиёти тўкин сочин хаёт манбаи» Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1997 йил 26 декабр куни Олий Мажлиснинг Х сессиясида сўзлаган нутқи.»Ватанпарвар» рўзномаси № 155, 27 декабр Тошкент, 1997й. 2.Ўзбекистон Республикасининг Вазирлар Махкамасининг «Қишлоқ хўжалигида ислохотларни чуқурлаштиришга доир қонун ва меъёрий хужжатлар тўплами» 1-2 томлар. Тошкент-1998 й 3. « Cotton » журнали Нью-Йорк-1998-1999 й. 4.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «1999-2000 йилларда пахта навларини янгилаш ва жойлаштириш дастури тўғрисидаги» қарори «Ўзбекистон овози» рўзномаси, № 141, 26 ноябр Тошкент-1998 й. 5.Э. Т.Шайхов ва бошқалар «Пахтачилик», Тошкент 1990 й. 6.Муаллифлар жамоаси «Пахтачилик справочниги»Тошкент 1989 й. 7.М.Мухамеджанов,А.Зокиров «Ғўза агротехникаси» Тошкент 1995й. 8.А.И.Шлейхер ва бошқалар.Пахтачиликдан лаборатория маш-ғулотлари. Тошкент. «Ўқитувчи». 1980 й. 9.»Ўзбекистон худудида экишга тавсия этиладиган Қишлоқ хўжалиги экинлари реестри», Тошкент 1998 10.Пахтачилик комплекси алмашлаб экишда бошоқли дон экинларини жойлаштириш бўйича тавсиялар. Фан-техника тараққиётини тарғиб қилиш ва жорий этиш бош бошқармаси, Тошкент 1994 й. 11.Б.Алеев,О.И.Иброхимов.Истиқболли ғўза навлари агротехни- каси,Тошкент. 1988 й.

Похожие

Ғўзанинг биологик хусусиятлари, ўсиш ва ривожланиш фазалари

Ғўзанинг асосий шароитларга бўлган талаби

Ғўзанинг сўрувчи зараркунандаларини ривожланиш миқдорини ҳисобга олиш ва башорат қилиш

Ғўзанинг морфологияси ва биологияси

Нав алмашиниши, ғўзанинг асосий районлаштирилган ўрта, ингичка ва истиқболли навлари