Усимлик касалликларининг асосий турлари. - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Усимлик касалликларининг асосий турлари.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Усимлик касалликларининг асосий турлари . Иш режаси: (ўсимлик касалликларини ташқи белгилари билан танишиш) 1) Доғланиш – Масалан : 1. Бодринг мозаикаси -Cicimis mosaic. 2. Ўрикнинг клястероспориоз касаллиги -Clasterosporium karpophilum 3. Ғўза гоммози -Xanthomonas malvacearum 4.Ток хлоризи 2)Ғуборларни ҳосил бўлиши - Масалан: 1.Олманинг ун-шудринг касаллиги-Podesphaera lencovricha 2.Беданинг сохта ун-шудринг касаллиги-Peronospora aestivalis 3.Олманинг калмароз касаллиги-Venturia ungalis 3)Ястиқчаларни ҳосил бўлиши – Масалан: 1.Буғдойнинг тарғил поя занг касаллиги-Piccinia graminas 4)Сўлиш – Масалан: 1.Ғўза вилти – Verticillium dahliae 2.Помидор раки-Corynobacterium michiganense 5)Шишларнинг ҳосил бўлиши – Масалан: 1.Токнинг бактерия раки-Agrobacterium tumefaciens 2.Карам киласи-Plasmodiophora brassicae 6)Чириш – Масалан: 1.Картошкани ҳўл чириши-Erwinia carotovare

2.Сабзини оқ чириши-Sclerotina sclerotiorum 7)Ўсимлик аъзоларини ўзгариши (деформация). Масалан: 1.Олхўри мевасининг данаксизланиш касаллиги-Taphrina pruni 2.Шафтоли баргини бужмайиши-Taphrina defarmans 3.Картошка баргларини буралиб қолиш касаллиги-Virus 1

Дарс ўсимлик касалликларининг ташқи белгилари асосида ўзлаштирилади. Зарурий жиҳозлар: Ўсимлик касалликларини ташқи белгилари билан таништириш бўйича ўтқазиладигаи дарсга касалликларни турларига таллуқли гербарий материаллари, лупалар тайёрланади ва танланган гербарий ўсимликларнинг пояси, барги, илдизи, гули ҳамда меваларидан олинган бўлиши керак. Топширик: 1.Касалликни ташқи белгилари билан танишиш. 2.Микроскопда кўриш ва расмларни чизиш. Доғланиш: Ўсимлик тўқималарининг нобуд бўлиши туфайли унинг аъзоларида доғлар юзага келади, бундай ҳолни қўшимча барг ва меваларда кузатишимиз мумкин. Доғлар шакли жиҳатидан юмалоқ, чўзиқ, маълум шаклсиз, бурчакли, хошияли ва бошқа турда; уларнинг ранги – оқ, қўнгир, қора, сариқ, кул ранг, қизил хошиялари ҳам турли рангда бўлади; доғларни замбурғлар, бактериялар, вируслар ва атроф мухитнинг ноқулай шароитлари юзага келтириши мумкин. Доғланиш билан танишишда ўзида шу белгини яққол намоён қилган ўсимликни қўйидаги касалликлари билан танишиш керак: ўрик клястероспориози, картошка фитофторози, қулупнай оқ доғланиш касаллиги (замбурғ келтариб чиқарган касалликлар), бодринг бактериози, ғўза гоммози (бактерия келтириб чиқарган касалликлар), бодринг мозаикаси, ловия мозаикаси (вирус кузгатган касалликлар), ток ва ғўза хлорози (юқумсиз касаллик). Ғуборларнинг ҳосил бўлиши. Ўсимлик касаллигини бу тури замбурғлар учун хос бўлиб, зарарланган барг, поя ва меваларда замбурғнинг мицелийси ва спораларнинг тўплами юзага келади. Бу ғуборлар турли рангда бўлиб, зарарланган ўсимлик юзасидан осонлик билан сидирилади. Айрим ҳолларда ғуборлар тўқималарда ўзгаришларни вужудга келтирмайди. ғуборларнинг ҳосил бўлишига яққол мисол қилиб ун-шудринг касаллигини олиш мумкин. Ғалла донли экинларнинг баргларида, поясида, бодрингнинг барги ва айрим ҳолда мевасида оқ ёки кул ранг осонлик билан сидириладиган ғуборларни кузатишимиз мумкин. Ястиқчаларни ҳосил бўлиши . Касалликнинг бу тури ҳам замбурғлар учун хосдир. Ястиқчалар зарарланган ўсимлик сиртида замбурғнинг споралар тўплами туфайли юзага келади. Споралар етилгунга қадар сиртидан эпидермус билан қопланиб туради, эпидермус ёрилиб, ташқарига чиққан етук споралар шамол ва ёмғир орқали атрофга тарқалади. Ястиқчаларнинг шакллари хужайин ўсимликнинг хусусиятига боғлиқдир. Ястиқчалар билан танишиш учун ғалла донли экинларнинг таргил поя занг касаллигини олишимиз мумкин. Зарарланган ўсимликнинг поясида ва барг қўлтигида эпидермиснинг ёрилган қисмидан қўнгир ёки қорамтир рангли кукунсимон споралар тўпламини кўрамиз.

Сўлиш. Ўсимлик касалликларининг кўп тарқалган турларидан бири бўлиб, бунда ўсимлик бутунлай ёки унинг айрим қисми тургор ҳолатини йуқотади. Бу касаллик тури бир йиллик ўсимликларда ҳам ва кўп йиллик ўсимликларда ҳам, шу билан бирга мевали дарахтларда ҳам учрайди. Зарарланган ўсимликнинг кўпинча юқори қисми сўлиши ва ўтқазувчи тўқима найлари қўнгир тусга кириши кузатилади. Буни ғўзанинг вертицеллиёз сўлиш касаллиги мисолида кўришимиз мумкин. Шишларнииг ҳосил бўлиши. Ўсимлик аъзоларида шишларни ҳосил бўлиши, кўпинча зарарланган тўқима ҳужайраларининг ҳажмининг катталашиши натижасида ўсимлик аъзоларининг нотўғри ривожланиши сабабли (гипертрофия-карам киласи) ёки тўқима ҳужайраларини сонининг ошиши туфайли (гиперплазия-мевали дарахтларининг рак касаллиги) юзага келади. Шишларни ҳосил бўлишини карам киласи ва мевали дарахтларнинг бактерия раки мисолида кўриш мумкин. Ўсимлик аъзоларини ўзгариши (деформация) . Ўсимлик касаллигининг бу турига айрим халтали замбурғлар, вируслар ва бошқа сабаблар туфайли юзага келадиган ўсимлик аъзоларидаги (барг, поя, мевада) ўзгаришларини олиш мумкин. Ўсимлик аъзоларини ўзгаришларининг қуйидаги турлари мавжуд: «Бужмайиш» (тиришиш, буришиш, буралиш) баргларнинг паренхима ҳужайраларини барг томирларига нисбатан тез ривожланиши туфайли буларнинг оралиқ қисми бўртиб чиқади, масалан шафтоли баргини бужмайиш касаллиги. «Данаксизланиш» данакли мева дарахтларининг гул тугунчасини зарарланиш натижасида нотўғри ривожланиши туфайли данаксиз мева қопчаси юзага келади (олхўри мевасининг данаксизланиши). «Супургининг ҳосил бўлиши» ўсимлик пояларини нотўғри ривожланиши оқибатида юзага келади. Буни замбурғнинг айрим авлодлари (олчада- Тарhгinа авлодига мансуб замбурғлар) ёки микоплазмалар (толда) юзага келтиради. Касаллик туфайли поялар майда ва тўпланиб ўсиб, кўриниши супургини эслатади. Барг ва меваларни шаклини ўзгариши вирус келтирадиган касалликлар туфайли юзага келади (ғўзанинг баргини бужмайиши, картошка ва помидорнинг столбур, баргларни папортниксимон бўлиш касалликлари). Елимларнинг ҳосил бўлиши . Бу касаллик тури кўпинча дарахтсимон айрим ҳолларда бошқа ўсимликларнинг поя, новда ва меваларида ташқи муҳитнинг ноқулай шароити ёки микроорганизмлар таъсирида юзага келади. Зарарланган ўсимлик аъзосининг ҳужайраси ва ҳужайра деворларини гидролизланиши туфайли саргиш ёки қўнгир рангли, айрим ҳолда қотиб қоладиган елимсимон модда ажралиб чиқади.

Чириш. Касалликнинг бу тури кўп тарқалган касалликлардандир. Ўсимликнинг этли, озуқа моддага ва сувга бой қисми (ҳўл мева, туганаклар, илдиз мевалар) кўпинча чирийди. Кўпинча ўсимликнинг асосида ҳам бу ҳолни кузатиш мумкин. Чириш 2 хил бўлади - ҳўл ва қуруқ чириш. Ҳўл чиришда замбурғ ва бактерия таъсирида тўқима юмшаб қолади. Қуруқ чиришда эса ҳужайра деворининг емирилиши туфайли тўқима уқаланувчи кукунсимон массага айланади. Чиришга мисол қилиб картошкани қуруқ ва ҳўл чиришини ҳамда сабзавотларни омборхонада сақлаш давридаги чиришларини (сабзини оқ ва кулранг чириши) олишимиз мумкин.

Похожие

Тупрок ва усимлик дунёси

Пармалаш станоклари ва уларнинг турлари. Пармаларнинг асосий араметрлари

Ўсимлик касалликларининг қўзғатувчиларига қарши курашда қўлланувчи пестицидлар.

Ўсимлик касалликларининг қўзғатувчиларига қарши курашда қўлланувчи пестицидлар.

Экиш ва ўтқазиш машиналарининг асосий қисмлари, турлари ва ишлаши