Ток ва тут касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ток ва тут касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92 KB

Ток ва тут касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари Ток ўсимлиги кўпгина касалликларга берилувчан бўлиб улар орасида: оидиум ёки ун шудринг, антракиоз, церкоспориоз, қора чириш, бактериал рак ва хлороз касалликлари кўп учрайди. Ун шудринг - оидиум. Касаллик қўзғатувчиси - Uncinula necator , Erysphales таркиби, конидияли фазаси - Oidium tuckeri деб номланади.Оидиум Марказий Осиё Республикаларидаги ток ўсимлиги поясини, мевасини, баргини зарарлайди. Касалланган ўсимлик қисмлари оқ, кул-кўнғир ранг билан қопланиб, мицелий ва конидиялар билан ўралган бўлади. Касалликни дастлабки белгилари ёш новдаларда ҳосил бўлади. Замбуруғ мицелийси асосан барг ва куртак орасида ҳосил бўлади. Улар касалликнинг келажакда тарқалишига манбайи бўлиб ҳисобланади. Новдада мицелийнинг ҳосил бўлиши эрта баҳордан гуллашгача ёки гуллагандан кейин бўлади. Кейинчалик касаллик мевани, новдани ва баргни зарарлайди. Касаллик эрта намоён бўлганда мева ўсишдан тўхтайди, қуриб қолсада, тушиб кетмайди. Касаллик кеч намоён бўлганда касалланган мева ёрилиб, уруғи очилиб қолади. Кузда нам кўпайиб кетса мева чирий бошлайди.Новдаларда оқиш унсимон ғубор ҳосил қилади, ғубор остида жигар рангдаги қорамтир доғ ҳосил бўлади. Бундай новдалар ёмон ёғочлашади, тезда совуқ уради, келгуси йили ёмон ҳосил беради.Баргнинг ҳар икки томонида оқиш ғубор ҳосил бўлиб, кейинчалик у қўнғир рангга киради. Касалликка оқ мускат, Тайфи навлари берилувчандир. Касаллик 70 % намликда тез ривожланади, касаллик қўзғатувчисининг мицелийси 11-12 С да ўсишни бошлайди, 18-25 С да эса тез ривожланади. Касалликнинг инфекция манбайи -касалланган новда ва куртак пустида жойлашадиган мицелий ҳисобланади.

Қарши кураш чоралари: куртаклар очилгунча эрта баҳорда охак - олтингугурт эритмаси билан ишлов бериш, фунгицидлар билан 3-4 марта ишлов бериш (3-4 та барг ҳосил қилгунча, гуллагандан кейин, ёш мева ҳосил бўлганда). Олтингугурт кукуни билан 20-25 кг га миқдорда, коллоид олтингугурт билан 9-12 кг га миқдорда, Топсин -М билан 1-1, 5 кг га, Бенлайт билан 1, 5 кг га миқдорда ишлов бериш керак; агротехник тадбирларни ўз вақтида ўтказиш, бегона ўтларга қарши кураш, хомток, новда боғлаш, соғлом ўсимликлардан кўчат тайёрлаш ва чидамли навларни етиштириш зарур. Церкоспориоз касаллиги. Касаллик қўзғатувчиси- Cercospora vitis ёки Cercospora Rosleri замбуруғи бўлиб, касаллик асосан баргни, новдани, мева банди ва мевани зарарлайди. Касалликнинг белгиси - баргни орка томонида яшил -бинафша рангдаги думалоқ нуқталар ҳосил бўлади. Касалланган мева банди қуриб қолади ва меваси тўкилиб кетади.Узум меваси кўк рангда қурийди. Касаллик қўзғатувчиси конидиялар шаклида қуриб қолган баргларда сақланади. Оқ чириш касаллиги. Касаллик қўзғатувчиси Такомиллашган замбуруғ синфи вакили - Coniothyrium diplodiella замбуруғи бўлиб конидияли ва склероциали босқичларда ривожланади. Конидиялар пекнидияларда ҳосил бўлиб, улар мевада ривожланади.Қуруқ ҳавода мевада склероциялар ҳосил қилади. Ўсимликни баргини, поясини, новдасини зарарлайди. Меванинг механик зарарланишидан касаллик келиб чиқади. Унда дастлаб сариқ, кейин кўк - қўнғир доғлар пайдо бўлади. Мева пўстида кўп миқдорда пикнидиялар ҳосил бўлиб уларда ҳосил бўлган пинидияспоралар соғлом мевани заралайди. Касаллик қўзгатувчиси тупроқда қишлайди. Қарши кураш чоралари: Токзорлар тупроғини чуқур хайдаш, ўсимликка бардо суклиги билан (3-4 %) ишлов бериш, новдани боғлаш, хомток қилиш ва қирқиш ишларини ўз вақтида ўтказиш, чидамли навларни етиштириш.

Антракноз касаллиги. Бу касаллик ток ўсимлигининг барча ер усти аъзоларини, айниқса новдасини кучли зарарлайди. Касалланган новдаларнинг паренхима тўқималари кучли зарарланиб, ёғочнинг ўтказувчи найлари соғлом бўлади. Касалланган новдалар қўнғир доғ ҳосил қилиб, чуқур яраларга айланади. Новдалар қорайиб ривожланмайди, буралиб айрим жойларида қовариқ юза ҳосил бўлади. Ўсимлик барги тўқ жигар рангдаги учбурчак доғлар тўқималарни халок қилиб, тушиб кетишига сабаб бўлади. Барг банди ва томирида ҳам яралар ҳосил бўлади. Тўп гуллар ва мевалар зарарланганда улар тезда тушиб кетади. Касаллик қўзгатувчиси Sphaceloma ampelinum замбуруғи бўлиб, Такомиллашмаган замбуруғлар синфига киради. Касаллик қўзгатувчиси вегитация даври давомида конидиялар ҳосил қилиб кўпаяди. Конидиялар зарарланган жойда қўнғир рангдаги ёстиқчаларда ҳосил бўлиб, вегитация охирида склероцийларга айланади. Эрта бахорда улардан янги конидиялар ҳосил бўлади. Антракноз касаллиги иссиқ нам ҳавода тез ривожланади. Масалан: 24- 30 С да ёмғир ёққан даврларда касаллик қўзгатувчисининг инкубация даври 3-4 кунни ташкил қилади. Республикамиз шароитида антракноз касаллиги вегетациянинг биринчи яримида, айниқса гуллаш даврида катта зарар етказади. Қарши кураш чоралари: қаламча тайёрлашда соғлом ўсимликлардан фойдаланиш, агротехник тадбирлардан: хомток қилиш, шакл бериш, ўсимликнинг аэрация холатини ҳисобга олиб ўтказиш мақсадга мувофиқ, касаллик белгисига эга навдаларни йиғиштириб олиб, ёқиб ташлаш керак. Кимёвий кураш чораларидан 3% ли нитрофен эритмасини эрта бахорда ёки кеч кузда қўллаш керак, вегетация даврида 1 % бордо суюқлиги билан 0, 3 % ли мис хлорид, 0, 4 % ли цинаб, 50 % ли эрувчан олтингугурт эритмасидан фойдаланиб 2-3 марта ишлов берилади. Касалликка Саперави, Рислинг навлари чидамли ҳисобланади

Сохта ун шудринг касаллиги. Касаллик қўзғатувчиси Фикомицетлар синфи вакили Plasmopara viticola замбуруғи бўлиб, паразит қуйидаги босқичда ривожланади: конидияли ва жинсий (ооспора). Конидия ҳосил қилиш ўсимликнинг зарарланган қисмида оқ рангдаги моғор ҳосил қилишдан бошланади. Моғор тармоқланган конидия бандидан иборат бўлиб, бир хужайрали, овалсимон, рангсиз конидияларни вегетация давомида ҳосил қилади. Кузга бориб ўсимликнинг зарарланган қисмларида қишловчи ооспораларни ҳосил қилади. Бахор фаслида ооспоралар ўсиб макроконидияларни ҳосил қилади.Улар ўсиб зооспорага айланади. Зооспоралар сув томчиси билан барг юзига тушиб, ёстиқчалар орқали ўсимликни зарарлайди. Касаллик белгилари: ўсимликнинг барча ер усти аъзоларини баргини, новдани, ғунчани, гул ва мевасини зарарлайди. Зарарланган барг юзасида дастлаб бурчакли думалоқ доғ ҳосил қилади. Нам ҳавода баргни орқа томонида оқ моғор ҳосил бўлади. Барг юзаси жигар, кўнғир рангга киради. Токнинг қолган қисмлари зарарланганда улар ҳам оқиш доғ билан қопланиб кейин қуриб қолади. Зарарланган мевада кўкиш ботиқ доғлар пайдо бўлиб, улар тўкилиб кетади. Қарши кураш чоралари: Америка-Европа гибридлари: Ркацители, Матрасса, Сапираови каби навлар касалга чидамли ҳисобланади. Соғлом ўсимликлардан қаламча тайёрлаш, ўсимлик қолдиқларидаги ооспораларни 3 % ли нитрафен (1 га ерга 300 л ) билан ишлов бериш керак. Тут касаллиги ва уларга қарши куруш чоралари. Тут дарахтининг ҳосилдорлигини оширишда серҳосил навларни етиштириш, қулай агротехник тадбирларни қўллаш билан бирга унинг касалликларга кураш чораларини илмий асосда ишлаб чиқиш зарур. Тут барги ҳосилини ошириш пиллачиликни озиқа базасини мустахкамлаш билан боғлиқдир.Кейинги йилларда тутнинг касалликлари туфайли уруғнинг унувчанлиги, кўчатлар нобуд бўлиши, барг ҳосил миқдори пасайиши холлари кузатилмоқда.

Кузатишларнинг кўрсатишича тут ўсимлигида 40 дан ортиқ касалликлар аниқланган. Улар қуйидаги гурухларга ажратилади: Юқумли касалликлар: бактерия, замбуруғ, вирус, микопозмалар келтириб чиқарадиган касалликлар ва гуллик паразитлар (зарпечак, сувчечак, шумгия). Юқумсиз касалликлар: об-хавонинг ноқулай келиши, гаримсел, қишнинг совуқ келиши, тупроқда айрим моддаларнинг етишмаслиги ёки ортиқлиги. Республикамиз шароитида тут ўсимлигида бактериоз ва бактериал рак касалликлари учрайди.Тутнинг бактериоз касаллигини қўзғатувчиси- Bacterium mori бактерияси бўлиб, касаллик Ўрта Осиё, Закавказье, Япония, Европа, Ж.Африка, Америка, Австрия шароитида кўп учрайди.Республикамиз шароитида бу касаллик 1931 йил Н.Г.Запрометев томонидан аниқланган. Касаллик туфайли тутнинг энг учки барглар, бир йилликновдаси ва куртаклар зарарланади. Касал баргларда оқиш хошияли кейинчалик қорамтир ёғсимон доғлар ҳосил бўлади. Доғ усти қорамтир сарғиш ёпишқоқ модда билан қопланади. Кучли зарарланган барглар сарғайиб кейинчалик тушиб кетади. Касалланган новдаларда эса қорамтир доғлар ҳосил бўлади. Куртаклар эса қорайиб қурийди.Касаллик қўзғатувчиси кислота ва қуёш нурига чидамли, 10-35 С ҳароратда ўсади, унинг ривожланиши 25-30 С да жуда яхши, 51 C да халок бўлади.Қиш фаслида -30 С совуққа чидамли. Касаллик қўзғатувчилари ўсимликка барг устицалари, новдадаги ёриқлар ва ўсиш нуқтаси орқали киради. Касаллик белгилари ўсимлик турига қараб 4-18 кунда намоён бўлади.Касалликнинг тарқалишига касалланган новда, барг, кўчат, ўсимлик қолдиғи асосий манъба ҳисобланади.Касаллик ёмғир, шудринг, шамол, тоқайчи қайчи воситасида тарқалади. Тут дарахтини бактериоз билан касалланиш даражасига қараб 3 гурухга бўлинади. Кенру - нави 2 баллга касалланади- 50 %

Кокосу -70, Кокосу - 13, Сиозисо, Фусамаро, Кокросо навлари - 1 баллга касалланади- 1-34 % Хасак, Ўзбекистон, Восток, САНИИШ навлари кам касалланади. Касалликка қарши кураш чоралари: Касалликнинг олдини олиш: касалланган кўчат, нихол ва қаламчалардан пайвандлашда фойдаланмаслик;1 га ерга 6060 дан ортиқ кўчат экмаслик; 1 га ерга 180 кг азот, 90 кг фосфор, 45 кг калий ўғитларини тупроққа солиш;тутзорлардаги тупроқни кузда чуқур хайдаш. Тутзорлардаги бегона ўтларга қарши курашни ўз вақтида ўтказиш. Тутнинг касалланган навдаларини ердан 20 см юқорида қирқиб олиб ўсимлик қолдиқларини ёқиб юбориш. Касаллик намоён бўлган тутзорларга 100 л сувда 1 кг мис, ёки 1 кг охак аралаштириб пуркаш. Тутнинг бактериал касалликлари ва унга қарши кураш чоралари. Тутнинг юқумли касалликлар орасида энг кўп учрайдиган касалликлар замбуруғлар тамонидан келтириб чиқарилади. Улар барг ҳосилини камайтириб қолмасдан, сифатига ҳам салбий таъсир кўрсатади. Цилиндроспориоз касаллиги- Culindrosporium maculans ва унга қарши кураш чоралари. Касаллик 1814 йил Италияда, 1918 йил Ўрта Осиёда, 1975 йил Ўзбекистонда Н.Г. Запрометов томонидан аниқланган. Касалликни келиб чиқиши, иқтисодий зарари ва систематикасини олимлардан С.Ф.Морозов, Михайлов Е.Н, Ашкинадзе кабилар ўрганган. Касаллик белгилари баргнинг орқа томонида хар хил шаклдаги қўнғир доғлар ҳосил қилиб унинг атрофи қора хошия билан ўралган бўлади. Бу доғларда замбуруғларнинг оқимтир шаклдаги конидиал моғор мева танасини ҳосил бўлади. Доғлар ҳосил бўлган барглар вақт ўтиши билан сарғайиб тушиб кетади. Касаллик қўзғатувчи - Culindrosporium maculans замбуруғи хисобланади. Касаллик қўзғатувчиси 25-27С ҳароратда яхши ривожланади.Тут дарахтининг цилиндроспориоз билан зарарланиши 3 балл шкала билан ҳисобланади. 1 балл баргда кичик доғлар пайдо бўлади.

2 балл баргнинг 25 фоизи зарарланади. 3 балл баргнинг 75 фоизи зарарланади. Касаллик кучли ривожланган йилларда бир туп тут дарахтидан 16-20 кг ҳосил олиш ўрнига ҳосилдорлик 4-8 кгга тушиб кетади. Касаллик баргда ҳосил бўлган конидиялар ҳисобига шамол ва сув воситасида тарқалади. Касалликка Хасак, САНИИШ- 3, 5, Жар ариқ тут навлари тезда берилувчандир.Кокусо - 70, Сиозисо, Восток ва Грузия навлари кам касалланади. Қарши кураш чоралари: Тутзорга мўлжалланган 1 га ерга экиладиган кўчатлар сони 6600 тадан ошмаслиги керак. Тутзорларнинг 1 га сига минерал ўғитларни қуйидаги миқдорда қўллаш тавсия этилади: N - 120-180, Р - 60-90, К - 30-45 кг. Тутзорлар тупроғини 25-30 см чуқурликда хайдаш. Тутзор ва кўчат етиштирила диган далалардаги ўсимлик ҳамда бегона ўтлар қолдиқларини ёқиб ташлаш. Химиявий усулда кураш. Касаллик белгилари пайдо бўлган ўсимликларга олтингугурт-охак эритмаларидан пуркаш. (5 градусли охак эритмаси тайёрлаш учун 1 қисм охак, 2 қисм олтингугурт ва 17 кисм сув) 1 туп дарахтга 2 л миқдорида сепилади. Касалланган ўсимликларга 0, 3-0, 4 % ли цинеб фунгициди эритмаси сепилганда касаллик 80-85 % га пасаяди. Унг шудринг касаллиги ва унга қарши кураш чоралари. Республикамиз шароитида бу касалликни ўрганишда Н.Г.Запромешов ва Е.М.Ашкинадзе катта хисса қўшган.Ун шудринг касаллиги тутнинг барг ва барг япроғини касаллантиради.У жинссиз ва жинсий - клейтокарпиал кўпайиш ҳусусиятига эга.Замбуруғ мицелийси тут барги устицалари орқали унинг ичига кириб орқа томонида оқиш унсимон моғорни ҳосил қилади. Барг юзасида эса қўнғир доғ ҳосил бўлади.

Клейтокарпийлар оқ моғор устида олтин сариқ рангдаги нуқталарни ҳосил қилади. Клейтокарпийлар ҳосил бўлиши унинг қишлаш даврига тўғри келади. Клейтокарпийлар устида ҳосил бўлган таянч нуқталар ичида 5-40 тагача аскоспрора етилади.Клейтокарпийлар тупроқда ўсимлик қолдиғида хаёт кечириб у тезда июл-август ойлари охирида соғлом ўсимликларга тарқалади. Касалликка чидамли навлар: Хасак, Кокусо-70, Кокусо-13, Кинуру. Касалликка чидамсиз навлар:Тожикистон уруғсиз тути, Ёзги, Балқи тут, Ўзбекистан, Восток навлари. Ун шудринг касаллигининг зарарини аниқлашда 3 балл схемадан фойдаланилади: 1 балл барг хажмини қисман зарарлайди; 2 балл баргни 50 фоизни заралайди; 3 балл баргниҳамма қисмини зарарлайди. Қарши кураш чоралари: Озиқа учун мўлжалланган тутзорларнинг 1 га га 6600 туп кўчат экилган бўлиши керак; 2.Тутзорларга агротехник тадбирларни ўз вақтида сифатли утказиш керак; 3.Касаллик белгилари намаён бўлган тутларга 5 даражали ИСО эритмаси билан ишлов бериш. Тутниниг вилт касаллиги. Бу касаллик Такомиллашмаган замбуруғлар тамонидан келтириб чиқарилиб, касалликни қўзғатувчи замбуруғларга қараб вертициллиоз ва фузариоз вилтга бўлинади. Н.Г.Запрометовнинг 1945 йилдаги маълумотига кўра, тутнинг фузариоз вилти-Fusarium lateritium ва Fusarium sp. Замбуруғлари келтириб чиқаради.Аммо бу касалликка 1970 йилгача кам ахамият берилганлигидан у тут нихолларига, кўчат ва катта дарахтларга маълум даражада зарар етказган.Шуни ҳисобга олиб 1969-1982 йиллар давомида профессор С.Рамазонова ва В.И.Билай рахбарлигида Э.Азимжонов, А.Шералиев ва И.Элланскаялар томонидан илмий текшириш ишлари олиб борилиб, вилт замбуруғларининг 20 та тур ва 16 та тур хиллари

аниқланди.Вилтнинг бу иккала хили тутни алохида-алохида эмас, балки биргаликда касаллантириши маълум бўлади.Юқоридаги муалифлар ва жумладан А.Шералиевнинг (1984) жумхуриятининг ипакчилик хўжаликлари, кўчатзорлари ва пахта далалари атрофидаги қаторлаб экилган дарахтларни текширишлари асосида жанубий вилоятларда, шимолий вилоятларга нисбатан ёз ва кузги экологик шароитлар фузариозни чақирувчи турларнинг ривожланиши қулай мухитга эгадир, деган хулосага келдилар.Шу сабабли шимолий вилоятларда фузариознинг 4-5 та тури, жанубий минтақаларда эса 10 тури учрайди.Шимолий, ўрта ва жанубий минтақаларда тегишлича нихоллар 35-45-60% гача, кўчатлар 20-30-38%гача, катта дарахтлар эса 15- 25-36% гача фузариознинг хар хил турлари туфайли халок бўлган. Ўсимликнинг нобуд бўлишига яна ноқулай тупроқ-иқлим шароити ва илдиз чириш ҳамда бошқа касалликлар ҳам таъсир қилган бўлиши мумкин. Уруғ сепилганидан кейин униб чиққан нихоллар бир ой ичида энг кўп (40-50%) касалланиб, нобуд бўлган.Нихоллар турли кўринишда халок бўлиши мумкин.Масалан, Жарқўрғон ва Қарши ипакчилик хўжалигида нихоллар ерга ётиб қолиб, барглари сарғайган, айрим майдонларда уруғпалла ва биринчи чинбарг ҳосил бўлиши билан нобуд бўлган.Касалланиш даражасига қараб, уруғпалла баргчалар ҳосил бўлиши ёки бир неча чинбарг чиқиши билан қурийди.Бунда барглар бужмаяди, танаси ва илдизи қурийди.Шу хўжаликларда тут кўчатларининг илдиз чириши фузариознинг бир неча тури туфайли рўй беради.Илдиз пўсти атрофи кўк ёки пушти ранг, ёғочлик қисми тўқ жигар рангга айланиб, қўйганга ўхшаш бужмайиб қурийди, Катта дарахтларда (юқоридаги хўжалик ва Шахрисабз тут кўчатзорида) бу касаллик туфайли барглар қисман сарғаяди, уларнинг қирралари қурийди ва кучли зарарланган барглар бужмайиб тўкилади.Бу ходиса айниқса дарахтнинг юқори қисмидаги новдаларда яққол кўринади.Тана ва новда кесиб қурилганда унинг ёғочлик қисми кунғир тусга айланганини, ўзаги чириганини кўриш мумкин.

Бизнинг текширишимиз бўйича фузариоз билан касалланган тут уруғларининг ўсиш энергияси кескин пасайиб, униш даражаси замбуруғ турига қараб 17-65 % атрофида (назоратда 98 % )бўлган. Бу замбуруғ билан касалланган барг ипак қуртига берилганда уни иштаха билан емаган, қурт боқиш муддати 5-6 кунга чўзилган, пўсти хиралашган, пилла массаси 20-25 % га камайган.Фузариоз замбуруғлари қуртни ёки ғумбакни оқ юмшоқ моғор билан қоплаб, қурт уруғининг касалланишига ҳам сабабчи бўлади.Лекин капалакда бу касаллик учрамайди.Фузариоз билан касалланган баргларни истемол қилган қуртлар халок бўлади. Вилт касаллиги Гурузия, Қирғизистон, Украина ва Малдавия шароитида ҳам учрайди.Касаллик ҳарорат 18 дан 25 даражагача, тупроқ намлиги 60-80% атрофида бўлганда тез ривожланади. Замбуруғ -20 даража совуқда ҳам халок бўлмайди. Тупроқда, ўсимлик қолдиғида ривожланаётган вилт замбуруғи соғлом ўсимликка шикастланган илдиз орқали кириб, юқорига сув найчалари орқали кўтарилади ва зарарлантиради. Ўсимлик барглари пастдан юқорига қараб зарарланади, ёғочлик сув найлари деволлари қораяди, пастки баргларида сариқ доғлар пайдо бўлиб, сўнгра улар кунғир тусга киради, буралади ва қурийди. Вилт касаллигининг тез кўпайишига сабаб, экин даласига бир экинни қайта - қайта экилиши, касалга чидамсиз навларни ўстириш, керагидан ортиқча суғориш, илдизларини шикастлантириш сабаб бўлади. Касалланган тут нихолининг илдизи чирийди, қораяди ва ўсимлик сўлийди. Кўчатларда эса барглар сўлийди, Лекин тўкилмай новдада қолади.Кўп йиллик тутларда баргнинг қирралари қорайиб, барг сатхида қўнғир доғлар ҳосил бўлади, сўнгра сўлийди.Ўзбекистонда бу касалликдан дурагай кўчатлар, айниқса Пионер ва Шотут навлари кўпроқ зарар кўради.Фузариоз вилти билан Грузияда айрим йиллари 70-80 % гача нихол ва кўчатлар нобуд бўлиб, катта дарахтларнинг новдалари куриши ҳисобига барг ҳосили камайиб, сифати ёмонлашган.

Қарши кураш чоралари: Грузия ўсимликларни химоя қилиш илмий текшириш институти ходимлари уруғни экиш олдидан унинг 1 кг ни 2, 5 г ТМТД препарати билан аралаштириш: нихол ва кўчатнинг ўсув даврида эса 3 марта дорилашни тавсия этадилар. Биринчи дорилаш 5-6 та барг пайдо бўлгач, кейингилари шундан 20 -25 кун ўтгандан кейин ўтказилади. Бунда қуйидаги препаратлар эритмаси -0, 7% ли каптан ёки 0, 3 % ли беномил ёки бўлмаса 0.4 % ли поликарбоцилл ёки 0.5 % цинеб сепилади. Озиқа тутзорларга 0.7 % ли каптан ёки 0.3 % ли беномил пуркалади. Препаратлар билан ишлов берилгандан 10 кун ўтгач, тут баргини ипак қуртига берса бўлади. А.Л.Злотина, Л.С.Куприянованинг (1984) олиб борган тадқиқотларидан маълум бўлишича, Украина шароитида тутнинг трахеомикоз (фузариознинг бир тури) касаллиги туфайли бута тутзордаги тутларнинг новдалари қуриб қолишига қарши курашиш учун бир гектар тутзорга хар уч йилда 40 т гўнг ёки хар йили 20 т гўнг ё бўлмаса ҳар йил 10 т гўнгга соф вазинда 60 кг азот, 30 кг фосфор солинганда ва натижада ўғит солинмаган (назорат) жойдагига нисбатан баргли новдаларнинг қуриши 10-11% камайган, ҳосил эса 16-17% гача ошган. Илдиз чириш касаллиги. Тут ўсимлигида илдиз чириш касаллигини қуйидаги замбуруғлар келтириб чиқаради:1) пластинкали ёки калпоқчали (Armillaria mellea Quel); 2) оқ илдиз чириш (Rosellinia necatrix); 3) Mucelia sterilia; 4) Мосино (Helicobasidium mompa) замбуруғлари келтириб чиқаради. Тут дарахти етиштириладиган давлатларда 20-60 % гача тут дарахтларини нобуд қилади.Касаллик белгиси апрел-май ва июн ойларида кўринади.Бунда барглар сўлийди лекин тўкилмайди, дарахт енгил қимирлатилса тана асоси ёки томиридан синади.Касалланган илдизлар ва тана қўнғир тусга кириб, уқаланиб кетади;илдиз ва тананинг ичида ипсимон парда ва ризоморфлар ҳосил бўлади. Қарши кураш чоралари.Н.Г.Запрометов тавсияси бўйича кучли касалланган майдондаги тутларни қўпориб ташлаб, чуқурларга хлорли охак

ёки хлоропикрин ёки бўлмаса тупроқнинг 1 м сатхига 60 г фармалин сепилиб, устидан тупроқ тортилади. 2-3 йилгача бу майдонга тут экилмай, ғалла экинлари экиш тавсия килинади.Лекин уни кўкартириш кўп вақт(2-3) йил талаб этилади ва уни амалга ошириш анча мураккабдир.Г.Р.Ибрагимов ва Т.З.Аскерованинг(1963) тажрибаларига кўра, фаскомилон препарати нихолзорнинг 1м *сатхига 75 г ҳисобида сепилганда, уруғнинг ўсиш энергияси ошиб ва вақтда нихолларда илдиз чириш касаллиги 81, 8 % га камайган.

АДАБИЁТЛАР: 1. Ўзбекистон Республикаси 1998-2000 йиллардаги даврида қишлоқ хўжалиги иктисодий ислоҳотларни чукурлаштириш дастури, 1998. 2. А. В. Бондаренко - «Биологическая заҳита растений», Л. : «Колос». 1984. 3. В, В, Гулий в бошқалар - «Микробологичсекий метод борьбў с вреднўми насекомўми» 4. А. В. Бондаренко - «Практикум по биологический заҳите растений». Л. : 1978. 5. С. Н. Алимухамедов - «Гўза зараркунандалари ва уларга қарши кураш». - Т. : «Мехнат»1991. 6. С. Н. Алимухамедов - «Гўзани биологик усулда ҳимоя қилиш». - Т. «Мехнат»1996. 7. Н. В. Кандўбин - «Бактериальнўе средства борьбў с вреднўми насекомўми и грўзунами», 1989. 8. Ла Брег Смитт - «Генетическая метод борьбў с вреднўми насекомўмў»- М. »Колос». 1971. 9. Зашита растений ежемесячнўй теоретический и научно- производственнўй журнал» - М. »Агропромиздат», 1985-1999. 10. С, И. Алимухамедов, Б. П. Адашкевич ва бошқалар. «Биологическая заҳита хлопчатника» Изд. 2-е дополнение - Т, «Мехнат»1989. 11. А. А. Кравцов, Н. В. Голўшин - Справочник химических и биологических средств заҳитў растений». Агропромиздат», 1989. 12. Х.Ч. Бўриев, Ҳ.Ҳ.Кимсанбоев, Б.А.Сулаймонов «Энтомофагларни биолабораторияда кўпайтириш» Т.: «Ўқитувчи» 2000. 13. Список химических и биологических средств борьбў с вредителями, болезнями растений и сорняками разрешеннўх для применения в сельском хозяйстве Республики Узбекистан на 1998-2001. A

Похожие

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Памидор касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Картошка касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўзанинг касалликлари, зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари