Картошка касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Картошка касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

Картошка касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари Картошка ўсимлиги ўсиш, ривожланиш ва туганакларни сақлаш жараёнида турли замбуруғ, бактериал, вирус касалликлари билан зарарланади. Замбуруғ касалликларига фитофториоз, макроспориоз, парша; бактериал касалликлардан қора сон, доирасимон чириш ва мозаика касалликларини кўрсатиш мумкин.Туганакларни омборхоналарда сақлаш жараёнида фитофториоз, фузариоз, фомоз ва нам чириш касаллиги учрайди. Картошканинг фитофториоз касаллиги. Фитофториоз касаллиги туфайли 50 % ҳосил миқдори пасаяди. Касалликни Оомицетлар синфи, Perenosporoles тартибига мансуб Phytopthora infentans замбуруғ келтириб чиқаради. Касаллик белгилари баргда ва туганакда ҳосил бўлади. Касалланган барг чети бўйлаб қўнғир рангдаги доғ ҳосил бўлади. Баргнинг орқа томонида оқ рангдаги моғорга ўхшаш ғуборда замбуруғ зооспорангийсида зооспоралар ҳосил бўлади. Бу касаллик туганакда қўнғир чириш касаллигини келтириб чиқаради.Зарарланган туганак пўстлоғининг асосий қисмида унинг мағзини чириган холга келтиради. Касалликнинг ривожланиши нам ҳавода, ҳаво ҳарорати 18-20 С бўлганда яхши ифодаланади. Ўсимликка инфекциянинг кириб келиши барг устицалари орқали содир бўлади. Баргда ҳосил бўлган зооспоралар тупроққа тушиб, туганакни зарарлайди. Кейинчалик зарарланган туганакда Fusarium замбуруғи вакиллари кенг тарқалади. Картошка туганагининг чириган тўқималар устини оқ, сариқ, бинафша рангдаги замбуруғ мицелийси қоплаб олади. Бирламчи инфекция манбайи зарарланган туганак ва ўсимлик қолдиқлари бўлиб у поя орқали баргга кўтарилиб боради ва соғлом ўсимликларни зарарлаш манбайи бўлиб хизмат қилади.

Касалликка қарши кураш чоралари: тупроққа соғлом туганакларни экиш, химиявий ишлов бериш ( 1 % ли бордо суюклигини, 80 % цинеб, 90 % ли мис хлорид эритмасини 1 га ерга 500 - 600 л миқдорда хар 10-15 кунда сепиш), алмашлаб экишга риоя қилиш, NPK ўғитларни комплексини қўллаш, микроэлементлар эритмаси билан ишлов бериш, картошкани қуруқ ҳавода йиғиштириб олиш, сақлаш режимига амал қилиш, чидамли навларни экиш. Жанубий Америка картошкаси Solanium demissum маданий картошка S . tuberosum нави билан олимлар тамонидан чатиштирилиб фитофторага, совуққа чидамли, крахмалга бой навлар яратилган. Картошка раки. Картошка рак касаллигини қўзғатувчиси Хитродио-мицетлар синфи, Chytridiales тартиби вакили Synchytrium endobioticum ҳисобланади.Касаллик асосан туганакни зарарлайди. Ундаги куртаклар атрофида ўзига хос думалоқ ўсимталар пайдо бўлади. Улар картошка туганагини чиришига сабаб бўлади. Инфекция манбайи - куртакда қишлаган замбуруғ зооспоралари ҳисобланади. Уларнинг чексиз бўлинишидан ўсимта ҳосил бўлади. Касалликни қўзғатувчисининг ривожланиши ва тарқалиши учун 16-20 С ва 70-80 % намлик зарурдир. Касалликка қарши кураш чоралари: картошкани етиштириш бўйича агротехник тадбирларга амал қилиш ( маккажўхори, карам, дуккакли ва ғалла экинларини алмашлаб экишдан фойдаланиш), чидамли навларни экиш (Курьер, Столовой - 19, Зоурский), органик ўғитларни қўллаш, тупроққа 20- 25 %ли нитрофен билан химиявий ишлов бериш (20 л эритма 1 м жойга). Ризоктониоз касаллиги Ризокториоз кассаллигини қўзғатувчиси Rhizoctonia solani замбуруғи бўлиб, касаллик 3 шаклда учрайди: туганакнинг қора паршаси, ўсимликнинг касалланиши ва поянинг оқ чириши. Касаллик туганакларини, ўсимтани, пояни зарарлайди. Туганакда қора рангдаги доғлар пайдо бўлади. Ундан ҳосил бўлган склероцийлардан базидиоспоралар воситасида кўпаяди. Касаллик қўзғатувчиси мицелий, склероций ва базидия босқичларида ривожланади. Туганакнинг ўсишидан ҳосил бўлган столонлар

ҳам қорайиб қўриб қолади. Споралар ёш туганакларни ҳам зарарлайди. Инфекция манбаи касалланган туганак, ўсимлик ва бегона ўтларнинг тупроқдаги қолдиқларида ҳосил бўладиган замбуруғ мицелийси ва склероцийлардир. Қарши кураш чоралари: Туганакни тупроқ ҳарорати 7 С да 6-7 см чуқурликка экиш, тупроқда қатқалоққа қарши ўз вақтида курашиш, 1 т туганакга 70 л фунгицид эритмаси билан ишлов бериш, алмашлаб экишга амал қилиш (ғалла, дуккакли экинларни 3-4 йилдан кейин экиш), бегона ўтларга қарши кураш, чидамли навларни экиш. Фузариоз ёки картошканинг қуруқ чириши. Бу касаллик туганакларни сақлаш даврида кузатилади.Касалликни Fusarium туркумига мансуб бир неча турдаги замбуруғлар келтириб чиқаради. Касаллик ҳосил йиғилгандан кейин 2-3 ой муддатда сезилади. Туганак пўсти бужмайиб, усти оқиш, қизғиш, кўнғир рангдаги мицелий билан қопланади. Унда ҳосил бўлган конидийлар воситасида соғлом туганаклар зарарланади. Намлик миқдорини ортиши, ҳарорат 25-27 С да бўлиши замбуруғнинг тарқалишига сабаб бўлади. Инфекция манбайи тупроқ заррачалари, омборхонадаги замбуруғ қолдиқлари ва тупроқ инфекция манбайи ҳисобланади. Қарши кураш чоралари: уруғлик учун соғлом туганакларни сақлаш, уларни механик зарарланишига йўл қўймаслик, омборхоналарда ҳароратни мейёрида сақлай билиш. Фомоз касаллиги Такомиллашмаган замбуруғлар синфининг вакили Phoma exigua замбуруғи тамонидан келтирилиб чиқарилади.Касаллик ўсимликнинг туганак ва пояларни касаллантиради. Туганакда доирасимон доғ ҳосил бўлиб бу доғ борган сари чуқурлашиб кириб боради. Унинг юзасида қора рангдаги замбуруғ пикнидияларида споралар ҳосил бўлади. Баҳорга бориб бундай туганаклар чириб кетади. Бирламчи инфекция манбайи экин далаларидаги тупроқда мавжуд бўлган замбуруғ споралари ҳисобланади.Пояда касаллик барг бандининг ҳар хил доғларини ҳосил қилиш билан намоён бўлади. Касалланган тўқималарда

замбуруғнинг жигар рангдаги пикнидиялар ҳосил бўлади. Касаллик туфайли картошканинг 25 % ҳосил миқдори камаяди. Қарши кураш чоралари: соғлом уруғларни экиш, алмашлаб экишга амал қилиш, ўсимлик қолдигини олиб ташлаш, туганакларни сақлаш режимига амал қилиш. Бактериал касалликлар - Қора сон. Касаллик поя ва туганакни зарарлайди. Касаллик қўзғатувчиси - Putobacterium phytophthorum бактерияси ҳисобланади.Касаллик далада майса пайдо бўлгандан кейин намоён бўлади. Касал ўсимликнинг пояси қорайиб, чирий бошлайди. Юқоридаги барглар оч яшил рангда бўлиб, сарғаяди ва қурийди.Касалланган ўсимлик пояси тупроқдан тезда суғирилиб кетади. Касаллик белгилари туганакда унинг чириган ҳолатида кўзга ташланади. Тўқималари юмшоқ, хидли, шилимшиқ бўлиб қолади. Ранги тўқ қўнғир рангда бўлади. Чириш омборхонада ҳарорат кўтарилиб кетганда тез тарқалади. Инфекция манбайи касалланган ўсимлик, ўсимлик қолдиқлари ҳисобланади. Касаллик дастлаб поянинг пастки қисмини қорайтириб чиритади. Шунда ўсимлик гулламай халок бўлади.Касаллик камроқ тарқалганда эса столонлар орқали туганакка кириб боради. Туганак соғлом туганакларга аралашганда уларни зарарлайди. Касаликка қарши кураш: экиш учун соғлом ўсимликдан уруғлик туганак олиш, туганкни саралаб қулай шароитда сақлаш, агротехника ( кам озот, кўп суғориш) тадбирларига амал қилиш, касалланган туганакни ташлаб юбориш, ўсимликка кимёвий ишлов бериш, чидамли навлар экиш. Вирус касалликлари. Картошкада бу касаллик барча хўжаликларда учрайди. Унинг зарари экологик шароит билан боғлик бўлиб, зарар даражаси ўсимлик нави, тупроқ, уруғлик сифати билан ўзвий боғлиқдир. Касалликни- вирус Х - Solanium virusl , вируслар S , F , A , K , R келтириб чиқаради. Касалликни аниқлаш унинг ташқи белгилари бир хиллиги туфайли уни аниқлашни қийинлаштиради. Касаллик қўзгатувчисини аниқлашда

электрон микроскопдан фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга.Касалликнинг инфекция манбайи - касалланган ўсимликдан тайёрланган уруғлик туганаклар ҳисобланади.Инфекция бегона ўтларда ҳам сақланади. Вирус касалликлари орасида энг кўп тарқалган турлар қаторига- баргни букилишига сабаб бўлувчи лентасимон вирусни киритиш мумкин. Касаллик белгиси барг ва пояда некрозли доғларни ҳосил қилиш билан намоён бўлади. Некроз барг бандида ва поясида ҳам кузатилади. Касалланган поя нимжон бўлиб, қуриб қолади ва осилиб туради. Инфекция поядан туганкка ўтади. Касаллик ҳаво ҳарорати 25 С бўлганда ёрқин намоён бўлади. Баргнинг қуриши гуллаш фазасига кадар намоён бўлганда ҳосилни 50 % га пасайтиради. Касаллик қўзгатувчиси Y вирус бўлиб у помидор, мохорка, болғар қалампирини касаллантиради ва улар воситасида тарқалади. Касаллик қўзғатувчисини тарқатувчиси ширалар бўлиб, ўсимликлар бир бири билан туташганда ҳам касалланиши мумкин. Касаллик асосан туганакда сақланади.

АДАБИЁТЛАР: 1. Ўзбекистон Республикаси 1998-2000 йиллардаги даврида қишлоқ хўжалиги иктисодий ислоҳотларни чукурлаштириш дастури, 1998. 2. А. В. Бондаренко - «Биологическая заҳита растений», Л. : «Колос». 1984. 3. В, В, Гулий в бошқалар - «Микробологичсекий метод борьбў с вреднўми насекомўми» 4. А. В. Бондаренко - «Практикум по биологический заҳите растений». Л. : 1978. 5. С. Н. Алимухамедов - «Гўза зараркунандалари ва уларга қарши кураш». - Т. : «Мехнат»1991. 6. С. Н. Алимухамедов - «Гўзани биологик усулда ҳимоя қилиш». - Т. «Мехнат»1996. 7. Н. В. Кандўбин - «Бактериальнўе средства борьбў с вреднўми насекомўми и грўзунами», 1989. 8. Ла Брег Смитт - «Генетическая метод борьбў с вреднўми насекомўмў»- М. »Колос». 1971. 9. Зашита растений ежемесячнўй теоретический и научно- производственнўй журнал» - М. »Агропромиздат», 1985-1999. 10. С, И. Алимухамедов, Б. П. Адашкевич ва бошқалар. «Биологическая заҳита хлопчатника» Изд. 2-е дополнение - Т, «Мехнат»1989. 11. А. А. Кравцов, Н. В. Голўшин - Справочник химических и биологических средств заҳитў растений». Агропромиздат», 1989. 12. Х.Ч. Бўриев, Ҳ.Ҳ.Кимсанбоев, Б.А.Сулаймонов «Энтомофагларни биолабораторияда кўпайтириш» Т.: «Ўқитувчи» 2000. 13. Список химических и биологических средств борьбў с вредителями, болезнями растений и сорняками разрешеннўх для применения в сельском хозяйстве Республики Узбекистан на 1998-2001. A

Похожие

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Памидор касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўзанинг касалликлари, зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари

Мевали ўсимликларнинг касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари