Сув ҳужалигиташкилотларини бошқариш ҳақида тушунча - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Сув ҳужалигиташкилотларини бошқариш ҳақида тушунча

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75.5 KB

Сув ҳужалигиташкилотларини бошқариш ҳақида тушунча Режа: 1. Қарор қабул қилиш технологияси 2. Хужжатларни олиб бориш, ташкил этиш тизими 3. Бошқариш тамоиллари ва усуллари 4. Қарорларни бажарилишини назорат қилиш

1.Қарор қабул қилиш технологияси Бошқариш қарорларини мазмуни. Бошқариш қарорлари раҳбар бошқарув фаолиятининг асосий вазифаларидан бири ҳисобланади. Уни қанчалик ҳаётий қилиб ишлаб чиқиш қурилиш ишлаб чиқаришида ютуқлар гарови бўлишини белгилаш асосли бўлишини таъкидлаш тўғри бўлади. Бошқариш қарорини ишлаб чиқишда қуйидагиларга эътибор бериш лозим: 1. Бошқариш қарорларининг тутган ўрни ва аҳамияти; 2. Бошқариш қарорлари ва унинг таъсирчанлигини таъминловчи асосий шарт шароитлар; 3. Бошқариш қарорларини қабул қилиш технологияси : - б ошқариш қарорларини қабул қилишга қўйилган асосий талаблар; - қарорларни қабул қилишнинг изчиллигини таъминлаш. Бошқариш жараёни технологиясининг муҳим элементларидан бири бошқариш қарорларини ишлаб чиқиш ва амалга оширишдир. Бошқариш қарорларининг тутган ўрни, илмий-техника тараккиётининг ўсиб бориши билан бошқариш объектининг мураккаблашишига боғлиқдир. Бошқариш қарорлари ҳар кандай раҳбар фаолиятини, яъни, бошқаришнинг дастлабки ва муҳим даври ҳисобланади. Бошқариш қарорлари деганда, вақт доирасида бошқариш органларининг мантиқий, ҳиссий-руҳий ва ташкилий-хуқуқий фаолиятини маълум мақсадга эришиш учун йўналтириш жараёни, яъни, аниқ мақсадга эришиш тушинилади. Мақсадлар ва қарорлар қабул қилиш миқёси бўйича умумий, хусусий, таъсир этиш бўйича истикболли, жорий ва тезкор қарорларга бўлинади. Қарорларни туркумлашга бошқача ёндошиш ҳам мавжуд. Ҳусусан, таъсир этишнинг самарадорлиги, ахборотларни қайта ишлаш усуллари, истиқболни аниқлаш белгилари, бошқариш даражаси, йириклаштириш ва у ёки бу соҳага тегишли белгилари билан туркумларга бўлинади.

Қабул қилинган қарорларнинг таъсирчанлигини ошириш учун мавзуни ўрганишда асосий эътиборни қарорни тайёрлаш, қабул қилиш ва амалга оширишга эътиборни қаратиш лозим. Бу масаланинг муҳимлиги бир нечта ҳолат билан белгиланади. Биринчидан, қабул қилинадиган қарорларнинг юқори даражада таъминоти нафақат зарур ва шу билан бирга мураккаб ҳисобланади. Чунки, вазифаларни бажариш миқёси ўсиб бормоқда, вақт оралиғи кенгайиб бормоқда, иқтисодий жараёнлар жадаллиги кучаймоқда. Қарорларнинг даврийлигини тўғри танлаш лозим, яъни бошқариш қадами билан бошқариш тизимида вазиятнинг ўзгаришини тартибга солишни аниқлаш лозим. Қарорлар умумлашган ҳолда қуйидаги кетма- кетликда аниқланади Қарор қабул қилиш технологияси.Вазиятни ўрганиш, қарорнинг мақсади ва вазифаларини таърифлаш Қарорни ахборот билан таъминлаш. Қарор лойиҳасини бахолашнинг мезонини (мезонларини) белгилаш. Қарор лойиҳасини (вариантларини) ишлаб чиқиш. Қарор лойихаси (вариантлар ) ни бахолаш, оптимал вариантни танлаш Қ арорни ху қ уқий жихатдан таъминлаш, қабул қилиш ва расмийлаштириш Қарорни ижрочиларга етказиш ва ташкилий техникавий жихатдан таъминлаш Қарорни бажариш юзасидан тадбирлар ишлаб чиқиш Ижрони назорат қилиш Қарорни бажарилишига якунлар ясаш ва ижрочиларни рағбатлантириш Қўшимч тодбирлар ишлаб чиақиш

2.Хужжатларни олиб бориш, ташкил этиш тизими 1. Вазифани тушиниб етиш (раҳбарнинг фикр-мулохазасисиз, юқори ташкилотнинг топшириқлари билан боғлиқ бўлган ташкилотнинг вазифаси). 2. Ахборотларни топиш, йиғиш ва қайта ишлаш, вазиятни ўрганиш ва баҳолаш. 3. Қ арорлар вариантини ишлаб чиқиш . 4. Қарорлар вариантини тахлил қилиш, муҳокама қилиш ва баҳолаш, қарор натижаларини истикболини кўра билиш. 5. Қ арорнинг охирги вариантини танлаш . 6. Қ арорни ифодалаш . 7. Қ арорни хужжатлар асосида расмийлаштириш . 8. Қ арорга қ ўл қ ўйиш . 9. Бўйсунувчилар вазифасини белгилаш . 10. Қарорнинг бажарилишини таҳлил қилиш (сафарбарлик, ташвиқот). 11. Қ арорнинг бажарилишини назорат қилиш . 3.Бошқариш тамоиллари ва усуллари Ҳар қандай жараённи бошқариш мақсади қуйидагича: белгиланган мақсадга ва вазифага мос равишда ёки топшириқ (лойиҳа) асосида раҳбар ташкил этиладиган жараённи таърифлаб берувчи маълумотни олиши лозим. Аниқ мавжуд вазиятга мос қарор қабул қилиш учун маълумотлар қайта ишланади, умумлаштирилади, таҳлил қилинади. Қабул қилинган қарорлар асосида истиқболли ёки тезкор ишчи режалар ишлаб чиқилади, фармойишлар ва кўрсатмалар берилади. Зарурият туғилганда режага объектдаги шароитларни ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда тузатишлар киритилади. Ишлаб чиқилган режалар ва қабул қилинган қарорлар уни бажариш учун ижрочиларга юборилади. Топшириқни олган ижрочи уни

бажариш учун юқоридаги раҳбар қабул қилган қарор сингари ўзининг қарорини ишлаб чиқади. Қарорларни қабул қилиш ва ҳаётга тадбиқ этишда раҳбарлар жамоа аъзоларини ва ходимларнинг тажрибасидан фойдаланиши лозим. Бунинг учун қарорни ижро этувчилар иштирокида ишлаб чиқариш йиғилишлари ўтказилади. Ишлаб чиқариш йиғилишлари (планёрка) бўлимларга жойларда ишни ташкил этиш вақтида шароитни объектив ҳисобга олиш, ишни мувофиқлаштириш ва моддий-техника ресурсларидан янада самарали фойдаланиш имконини беради. Қурилиш даврида шароит кескин ўзгаради, ишнинг бир қисми бажарилади, янги қурилиш машиналари олинади, қисман эски машиналар таъмирлашга жўнатилади ёки ҳисобдан чиқарилади, ишчиларнинг сон ва сифат таркиби ўзгаради, материалларни етказиб бериш усуллари ўзгаради ёки об-ҳаво ўзгариши мумкин. Ўзгарувчан шароит ёки вазият тўғрисидаги маълумотларни олиш ва таҳлил этиш, ишни муддатида бажариш учун тегишли қарорлар қабул қилиш раҳбарнинг вазифаси ҳисобланади.Бу жараён тўхтовсиз давом этади ва раҳбарнинг бошқариш фаолиятида кундалик вазифага айланиб қолади. Юқорида келтирилган маълумотлардан қўриниб турибдики, раҳбарлик ловозимларига маълумотли, тегишли билимга эга бўлган, тажрибали ходимлар тайинланади. Ахборотлар деганда биз у, ёки, бу ҳодиса, воқеа тўғрисидаги маълумотлар ва ҳабарлар йиғиндиси ва уларнинг ўзаро алоқадорлиги тўғрисидаги тасаввурни, ёки, билимни тушунамиз. Бошқариш муваффақиятининг муҳим шарти тўғридан-тўғри ва тескари алоқадир. Тўғридан-тўғри алоқа-ижрочи учун топшириқни қандай бажарилиши раҳбар орқали унинг режали ва мувофиқлаштирилган таъсир доираси билан таъминланади. Тескари алоқа-бошқаришнинг таъсири, ижрочи томонидан ишни бажарилишини назорат қилиш ва тартибга солиш, бошқарувчи тизимнинг ҳолати тўғрисидаги ахборотлар тизимидир. Тескари алоқасиз тизимни бошқариб бўлмайди.

Бошқаришнинг таъсирчанлигини таъминловчи шарт-шароитлар қуйидагилардан иборат:  Пировард ва оралиқ аниқ мақсадларга мос равишда бошқариш қарорларининг мақсадни амалга оширишга йўналтирилганлиги;  Раҳбарлар ва ижрочиларнинг вазифалари аниқ чегараланганлиги;  Бошқарувчи тизим ўз қобилиятини ўзгартириш ҳусусиятига эга бўлиши лозим, акс ҳолда ишда ўзгариш бўлмайди;  Қабул қилинган қарорлар асосида бошқарилувчи тизимга аниқ таъсир этиш имкониятига эга бўлиши керак;  Бир нечта вариантлардан энг мақбулини қабул қилиш имкониятига эга бўлиши лозим;  Қарорларни бажариш учун бошқарувчи тизим ихтиёрида зарур ресурслар заҳираси бўлиши керак;  Бошқариш жараёнининг бориши тўғрисида доимий ахборотлар бўлиши керак;  Ташқи таъсир ва унинг оқибатлари тўғрисида ахборотлар бўлиши керак;  Қабул қилинган қарорларга танқидий баҳо бериш ва қўйилган мақсадга мос равишда таъсир этиш. Ҳулоса қилиб айтганда, ҳар қандай қабул қилинган қарор энг кўп иш ҳажмини бажармоғи, минимал ҳаражатлар сарфламоғи, ишни мақбул муддатларда сифатли бажармоғи, руҳсат берилган чегарадан ўтмасдан топшириқларни бажарилишини таъминламоғи даркор. Бошқаришнинг таъсир этиш шартлари ва самарадорлиги тўғрисида билимга эга бўлиш шароитни тўғри баҳолаш, самарасиз ва натижасиз ҳолатнинг олдини олиш имконини беради. Юқорида кўриб чиқилган ҳолатлар барча тармоқлар ва раҳбар ходимлар, мутахассислар учун умумий бўлиб, моддий-техника ресурслари ва ишчи кучидан самарали фойдаланиш имконини беради

Ахборот олиш технологияси. Бошқариш соҳаси ва вазифасининг ҳилма-хиллиги, сон жиҳатдан кўплигига қарамасдан қарорлар қабул қилиш лозим бўлади. Ҳозирги пайтда бошқариш қарорларини ишлаб чиқиш ва умумлаштириш технологиясининг умумий қонуниятлари аниқланган. Технология бу ахборотларни қайта ишлаш жараёнининг тўхтовсиз давом этишидир. Ахборот эса, бошқариш меҳнатининг қуроли ҳисобланади. Ахборот сифатида ҳар-хил режа, топшириқ, буюртма, лойиҳа ҳужжати. маълумотлар (ишни бажариш ёки ресурслар билан объектни таъминлашда) қўлланилади. Қарорлар қабул қилиш жараёнида ахборотларни қабул қилиш, қайта ишлаш ва ниҳоят ижро учун аниқ топшириқни бажариш кўрсатмалари ишлаб чиқилади. Қарорлар қабул қилиш бошқариш меҳнатининг таркибий қисми ҳисобланади. Қарорлар қабул қилиш жараёнининг мураккаблиги кўп сонли маълумотлар , омиллар ва чекланишлар мавжудлиги билан изоҳланади. Қарорларни қабул қилишга қуйидаги талаблар қўйилади:  Қарорларни ҳуқуқий, иқтисодий, ижтимоий қонунларга ва ишлаб чиқариш шароитига мос келиши;  Асосий мақсадни амалга ошириш учун барча вазифаларни беками-кўст бажариш;  Хуқуқ доирасида раҳбарга вакиллик беришни таъминлаш;  Ахборотларнинг аниклигини, тўлалигини ва ўз вақтида етказиб беришни таъминлаш;  Бевосита ижрочи ёки маълум гуруҳдаги ижрочиларга қаратилганлиги;  Вақт жиҳатдан муддати кўрсатилиши (ишни бажариш) ва назоратни олиб боришга қаратилганлиги;  Қарор ўз вақтида, тезкорлик билан қабул қилиниши

керак, чунки кечиқиб қабул қилинган қарорни бажариш имкони бўлмайди, олдин қабул қилинган қарор уни бажаришгача бўлган вақтда бўладиган ўзгаришларни ҳисобга ололмайди. Асосланган қарор қабул қилиш учун ҳар гал имкон даражасида максимал ахборотлар йиғиш шарт эмас. Иккинчи даражали ёки бевосита қарорга оид бўлмаган ахборотлар ишни чигаллаштиради. Бошқариш ахборотлари куйидаги талабларга жавоб бериши керак;  Маълум мақсадга йўналтирилганлиги , яъни зарур аниқ мақсадни ўзида акс эттириши;  Тўғри ва аниқ бўлиши, чунки ҳар қандай ноаниқ ахборот нотўғри қарорлар қабул қилишга олиб келади;  Ахборотлар ишончли, аниқ, зарур ҳажмда бўлиши лозим, ортиқча ахборот бошқариш вақтида самарали фойдаланишга халақит беради;  Қабул қилинган тартиб бўйича ахборотлар тўхтовсиз келиб туриши керак. 4.Қарорларни бажарилишини назорат қилиш Қарорларни қабул қилиш таҳлили ечиладиган масала мазмуни ва моҳиятига боғлиқ бўлади. Қарорлар қабул қилиш критериясини бахолаш учун қиймат ва унинг иқтисодий қўрсаткичлар ва бажарилиш муддати кўрсатилади ёки моддий-техника ресурсларидан фойдаланилади. Таклиф этилган вариант бўйича кутиладиган натижани ижобий баҳолаш учун топшириқни бажарувчи қўрсатилган бошқариш қарорларини қабул қилади. Қўрилаётган вариант қониқарсиз, салбий баҳоланса, янги вариантни ишлаб чиқиш учун тегишли хизмат бўлимлари билан келишилган ҳолда иш олиб борилади . Бу вариант ҳам таҳлил ва баҳолашдан ўтади . Бу жараён мақбул қарор қабул қилгунча давом этади. Бундай схемага барча бошқариш бугинларида амал қилинади. Бошқаришнинг пастки қатламида қарорни таҳлил қилиш ва танлаш бир киши (бригадир, уста) томонидан, албатта, тажриба, билим асосида қабул қилинади. Юқори босқичларда қарорлар қабул

қилишда функционал хизматлар ва алоҳида мутахассислар иштирок этадилар. Улар вариантларни экспертиза, маслаҳат, йиғилиш, келишиш жараёнида тайёрлайди, таҳрир қилади ва баҳолайди. Умуман, қарорлар қабул қилишда изчилликни таъминлаш жараёни қуйидагилардан иборат: 1. Ташқи таъсир (режа,топширик,буйруқ); 2. Ички таъсир (шарт-шароит, ресурслар); 3. Вазият; 4. Қарорлар стратегиясини ишлаб чиқиш: - мақсадни аниклаш; - мақсадга эришиш усулини ишлаб чиқиш ; - қарорни танлаш критериясини ишлаб чиқиш ; 5. Шароитни баҳолаш: -кадрлар; -ресурслар, техникалар, вақт, технология, самарадорлик;. 6. Натижалар истиқболини кўра билиш; 7. Тайёрлов босқичи: -бошқарув тизимида қарорнинг тутган ўрнини аниқлаш; -қарорга тегишли функцияни аниқлаш; -қарорни қабул қиладиган бошқариш босқичини аниқлаш; -қарорни қабул қилувчи шахс вакилини аниқлаш; -қарорни қабул қилувчининг ҳуқуқини аниқлаш; - қарорнинг чегарасини аниқлаш; 8. Ахборотлар цикли: -ахборотларни излаш; - ахборотларни йиғиш; - ахборотларни қайта ишлаш; - ахборотларни таҳл и л қилиш ; 9. Натижани , истиқболни аниқлаш; 10. Қарорлар элементларини, эксперт таклифларини ишлаб чиқиш ;

- таклифлар вариантини ишлаб чиқиш; - таклифларни таққослаш таҳлили; - тавсияни танлаш ; 11. Қарорни қабул қилиш: - қарорлар вариантларини ишлаб чиқиш; - қарорлар вариантини бахолаш; - қарорларни танлаш 12. Қарорларни режалаштириш: - қарорларга қўл қўйиш; - қарорларни тегишли журналларга ёзиб қўйиш 13. Ижрочи вазифасини белгилаш: -нима қилиш керак?; -ким бажариш керак ? ; - қандай бажариши керак ?; -қ аерда бажариши керак ? ; - қачон бажариши керак ? ; - бажаришнинг кетма кетлиги ; 14. Топшириқни ҳужжатлар асосида расмийлаштириш ; 15. Қарорларни бажаришни ташкил этиш: -қарорни ташвиқот қилиш; -жамоани сафарбар этиш; -мув о фиқлаштириш; - тезкор тартибга солиш: Қабул қилинган ижрочининг иш фаолиятини ташкил этиш лозим, бусиз энг тўғри қарор ҳам ҳаётга тадбиқ этилмай қолиши мумкин. Қарорларнинг бажарилишини назорат қилиш. Қарорларнииг бажарилишини бошқариш уни назорат қилиш билан узвий боғлиқдир. Ишлаб чиқаришда ҳисоб-китобнинг моҳияти ишнинг ҳ ақиқий ҳолати тўғрисида тўлиқ ва аниқ ахборот олиш ҳамда у асосида тўғри қарорларни қабул қилишдан иборатдир.

Цехни, участкани бошқаришда асосан кундалик, тезкор ва бухгалтерлик ҳисоб турлари қўлланилади. Ишлаб чиқаришда ҳисоб - китобнинг яхши йўлга қўйилиши самарали қарорни тузиб чиқишга ва унинг муваффақиятли бажарилишига имкон яратади. Ҳисобнинг чалкашлиги, ноаниқлиги ишлаб чиқаришни бошқаришда камчиликларнннг мавжудлигини билдиради. Бошқарув идоралари ишлаб чиқариш ҳолати тўғрисид а бирламчи ахборот-ишончли ҳисоб тизимини яратишга доимий равишда ғамхўрлик қилади. Бирламчи ахборот и шлаб чиқаришни бошқаришнинг барча ахборотлари манбаи ҳисобланади. Чунки бошқарув жараёнлари унинг тўғри лигига боғлиқ бўлади. Қарорларни назорат қилиш бошқарув жараёнининг якунловчи босқичи ҳисобланади. Агар қарорда ахборот юқоридан пастга йўналтирилган бўлса, уни назорат қилиш тескари боғланиш шаклида бўлиб, қарорнинг бажарилиши тўғрисида пастдан юқоридаги бошқарув ташкилотларига ахборот берилади. Назорат ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий манзарасини кыришга имкон яратади. Назорат натижалар и қабул қилинган қарорларнинг таъсирчанлиги ва ўз вақтида бажарилишига боғлиқ. Буларнинг барчаси бошқарув идораларида мустаҳкам ва изчил назорат тизимини ўрнатишни тақозо қилади.

Адабиётлар: 1. И.А.Каримов «Ўзбекистон иқтисолий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида». Т.Ўзбекистон 1995 йил. 2. И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг сиёсий ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари» .Т. Ўзбекистон 1995 йил . 3 И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг 16 йиллик мустақил тараққиёт йўли». .Т. Ўзбекистон 2007 йил. 4. В.Г.Ясинецкий., Н.К.Фенин. Организации и технология гидромелиоративных работ. Москва. Агропромиздат 1988 г. .5. Ясинецкий В.Г. Организация, планирование и основы управления водохозяйственным строительством. Москва, “Колос”, 1982 г. 6. Ш. Меликов ва бошқалар. Бетон ишлар технологияси. Тошкент. «Меҳнат» 1990 йил 7. А.Назаров. Меҳнатни ташкил этиш ва нормалаш. Тошкент «Адабиёт жамғармаси». 2004 йил 8. А.Хожиматов, Курс лойиҳасини бажариш бўйича услубий қўлланма . Андижон 2010 йил. 9 А.Хожиматов, Р.Маҳкамов.Гидромелиорация ишларини ташкил этиш технологияси фанидан тажриба ишларини бажариш учун услубий қўлланма.Андижон, 2010 йил.

Похожие

Сабзавот экинлари систематикаси нав ҳақида тушунча

Тупроқнинг сув ва ҳаво режимлари ва уларни бошқариш усуллари

Чарм ва мўйна саноатида қўлланиладиган кимёвий материаллар ҳақида умумий тушунча

Сув ресурслари ва сув билан таъминланганлик

Тупрокнинг сув режими ва сув баланси