SHartnoma to’g’risida umumiy qoidalar, tushunchalar va uning shartlari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

SHartnoma to’g’risida umumiy qoidalar, tushunchalar va uning shartlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

SHartnoma to’g’risida umumiy qoidalar, tushunchalar va uning shartlari Reja: 1. Kirish. Fanning moxiyati va maqsadi 2. SHartnomaviy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy va me’yoriy hujjatlar 3. O’zbekiston Respublikasining «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining shartnomaviy-huqukiy bazasi to’g’risida»gi Qonuni

Bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo’jaligida fermerlar, ularga xizmat ko’rsatuvchilar, ta’mirlovchilar, mahsulotlar sotib oluvchilar va boshqa korxonalar o’rtasidagi bo’ladigan munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy hujjat shartnoma hisoblanadi. SHartnomaning mukammal, adolatli har tomon uchun o’zaro foyda asosida tuzilishi va shu bilan birgalikda tomonlar o’z huquqlari doirasida talab qila olishlari hamda o’z majburiyatlarini so’zsiz bajarishlari muhim ahamiyatga ega. Buning uchun fermerlar bir qator huquqiy va me’yoriy xujjatlarni bilishi va ularga asoslanib ish ko’rishi lozim. Fanning maqsadi – fermer va dehqon xo’jaliklarida xo’jalik shartnomalarini tuzish va ularning ijrosini ta’minlash, qishloq xo’jaligi mahsuloti yetishtiruvchilar bilan tayyorlov, xizmat ko’rsatish tashkilotlari o’rtasida shartnomalar tuzish va ularni ro’yhatdan o’tkazish; Kontraktatsiya shartnomalari tuzish; Hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biri bo’lgan tomonlarning huquq va majburiyatlarini tadqiq etishdir. Fannig asosiy vazifalari – qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarining sharnomaviy munosabatlaridan kelib chiqadigan manfaatlarini, shartnomani yetakchilik roli, shartnoma tuzishning huquqiy jihatlari nimadan iborat ekanligini o’ganish. SHartnoma tuzish tamoyillari, ularga qat’iy amal qilish, monitoring o’tkazish , bekor qilish usullarini o’rganish. Fanning vazifasi – fermer va dehqon xo’jaliklarida tayyorlov korxonalari bilan kontraktatsiya shartnomalari, moddiy-texnika resurslari yetkazib beruvchi va xizmat ko’rsatuvchi korxonalar bilan o’zaro munosabatlari, shartnomalarning bajarilishida tomonlarning mlukiy javobgarligi, fermer xo’jaligida mehnat munosabatlarining xususiyatlarini o’rganishdan iborat. Qishloq xo’jaligi korxonalarida shartnomaviy munosabatlar fani fermer va dehqon xo’jaliklari iqtisodi va tashkiliy asoslari, qishloq xo’jaligida rejalashtirish va istiqbollash, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini tashkil etish, xo’jalik faoliyati tahlili, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini boshqarish, qishloq xo’jaligi huquqi, mikroiqtisodiyot, statistika, korxona faoliyatini tashkil etish va rejalashtirish, buxgalteriya hisobi fanlari bilan o’zaro aloqada o’rganiladi.

Fermer va dehqon xo’jaliklarida shartnomaviy munosabatlarni takomillashtirish fani Fermer xo’jaligini boshqarish ta’lim yo’nalishining talabalariga mo’ljallangan bo’lib, u umummutaxassislik fanlari tarkibiga kiradi. Ushbu fanni o’qitishdan asosiy maqsad bo’lgusi iqtisodchi kadrlarda shartnomaviy munosabatlar bo’yicha nazariy va amaliy tushunchalarni xosil qilishdir. Fermer va dehqon xo’jaliklarida shartnomalarini tuzish va ularning bajarilishini ta’minlashni o’rgatishdan iborat. SHartnoma deganda ikki yoki bir necha shaxsning kelishuvi tushuniladi. Ushbu kelishuvga muvofiq shartnoma tuzgan shaxslar (taraflar)ning huquq va majburiyatlari vujudga keladi, o’zgaradi yoxud bekor bo’ladi. SHartnomada belgilanadigan huquq va majburiyatlar bir–biri bilan bog’liqdir, chunki bir tarafning xuquqi ikkinchi tarafning majburiyatini vujudga keltiradi. Talabalar fanni o’zlashtirishi natijasida kuyidagilarni bilishlari va amaliyotda qo’llay olishlari kerak: - kontraktatsiya shartnomalari; - moddiy-texnika resurslari yetkazib berish bo’yicha shartnomalar; - xizmat ko’rsatish bo’yicha shartnomalar. - mehnat shartnomalari; - qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirish bo’yicha shartnomalar tuzuvchilarning burchi; - shartnomalarning shartlari, shartnomaning mazmuni, shartnomaning amal qilish muddati, shartnomalar tuzishdan maqsad, tuzilgan shartnomalarni sharhlash, shartnoma tuzishdagi asosiy qoidalar, shartnomaning tuzilish payti, shartnomaning shakli, shartnoma tuziladigan joy, oferta, aktsept va majburiy shartnomalarni tuzish - shartnoma oldidan bo’ladigan nizolar, shartnomani o’zgartirish va bekor qilish asoslari, tartibi, shartnomani bekor qilish oqibatlaridan bo’ladigan noxushliklarni bilishi, uni bartaraf qilish yo’llari. Fermer va dehqon xo’jaliklarida shartnomaviy munosabatlarni takomillashtirish fanini o’rganish talabalarni boshqa iqtisodiy fanlar to’g’risidagi bilimlari bilan bevosita bog’liqdir. Ular jumlasiga Fermer xo’jaligi iqtisodiyoti,

Fermer xo’jaliklarida ishlab chiqarishni tashkil etish, Biznes-reja, Agrar sohadagi yangi qonunlar, Qishloq xo’jaligi infratuzilmasi, iqtisodiy isloxotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo’nalishlari va shu kabi boshqa bir qator fanlar kiradi. Amaldagi shartnomalarni huquqiy jihatdan to’g’ri tuzish uchun quyidagi huquqiy va me’yoriy hujjatlar siz uchun dasturamal bo’ladi: -Fuqarolik kodeksi; -«Fermer xo’jaligi to’g’risida» gi Qonun; -«Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining shartnomaviy huquqiy bazasi to’g’risida»gi Qonun; -«Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida shartnomaviy munosabatlarnitakominlashtirish va majburiyatlarning bajarilishi uchun tomonlarning javobgarligirni oshirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Vazirlar Maxkamasining Qarori (2003 yil 4sentyabr 383-son). Xozirda barcha turdagi sharatnomaviy munosabatlar yuqorida keltirilgan Vazirlar Maxkamasining 2003 yil 4 sentyabrdagi 383-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Qishloq xo’jaligi mahsulotlari yetishtiruvchilar bilan tayyorlov, xizmat ko’rsatish tashkilotlari o’rtasidagi shartnomalar tuzish, ularni ro’yxatdan o’tkazish, bajarish, shuningdek, ularning bajarilishi monitoringini olib borish tartibi to’g’risidagi NIZOM» asosida tartibga solinadi. O’zbekiston Respublikasining «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining shartnomaviy-huqukiy bazasi to’g’risida»gi Qonuni 29.08.1998 da qabul qilingan. Mazkur qonun umumiqtisodiy qonunlar toifasiga kirib, qishloq xo’jaligida emas, iqtisodiyotning barcha sohalarida shartnomaviy munosabatlarni tartibga solish uchun vosita sifatida qo’llanmoqda. Bu qonun 36 ta moddadan iborat bo’lib, quyidagi 5 ta bo’limdan iborat: I. Umumiy qoidalar (1-9 moddalar) II. Xo’jalik shartnomasini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish tartibi (10-16 moddalar) III. Xo’jalik shartnomasi bo’yicha talabnomalar va da’volar bildirish (17-19 moddalar)

IV. SHartnomaviy munosabatlarni huquqiy jihatdan ta’minlanishini tashkil etish. Xo’jalik shartnomalari to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish (20-23 moddalar) V. SHartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun javobgarlik (24-36 moddalar) Ushbu Qonunning maqsadi xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’rtasida xo’jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish vaqtida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Ushbu Qonun xo’jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilishning huquqiy asoslarini, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning huquqi va majburiyatlarini, shuningdek mahalliy davlat hokimiyati organlarining va davlat boshqaruv organlarining shartnoma munosabatlari sohasidagi vakolatlarini belgilaydi. Taraflardan biri shartlashilgan muddatda tadbirkorlik faoliyati sohasida tovarlarni berish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko’rsatish majburiyatini oladigan, ikkinchi taraf esa tovarlarni, ishlarni, xizmatlarni qabul qilib olish va ularning haqini to’lash majburiyatini oladigan kelishuv xo’jalik shartnomasi deyiladi. Tadbikorlik faoliyati sohasidagi shartnomaviy munosabatlarning asosiy printsiplari quyidagilardan iborat: xo’jalik shartnomalarini tuzishning erkinligi; taraflarning o’zaro manfaatdorligi; shartnoma intizomiga rioya etish; taraflarning o’zaro mulkiy javobgarligi. Xo’jalik shartnomasi taraflari: xo’jalik shartnomalari to’g’risidagi qonun hujjatlarining talablariga rioya etishlari; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda xo’jalik shartnomalarining o’z vaqtida tuzilishini ta’minlash; tuzilgan xo’jalik shartnomalari bo’yicha zimmalariga olingan majburiyatlarni o’z vaqtida va tegishli tartibda bajarishlari shart. Xo’jalik shartnomasi taraflari

qonun hujjatlarida va shartnomada nazarda tutilgan boshqa majburiyatlarga ham ega bo’ladi. Davlat boshqaruv organlari o’z vakolatlari doirasida: xo’jalik shartnomalarini tuzishda yordam ko’rsatadi; xo’jalik shartnomalari hamda ularni bajarishning ahvoli to’g’risidagi statistika ma’lumotlarini umumlashtiradi; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda xo’jalik shartnomalarining bajarilish jarayonini nazorat qilib turadi; xo’jalik yurituvchi sub’ektlar yuridik xizmatlarining ishini tashkil etishga, yuridik maslahatchilarning malakasini oshirishga ko’maklashadi; xo’jalik shartnomasini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish jarayonida qonun hujjatlarining buzilishiga yo’l qo’yilganligi fakti aniqlangan taqdirda, aybdor shaxslarni belgilangan tartibda javobgarlikka tortish masalasini qo’yadi Xo’jalik shartnomasi shartnoma predmetini yetkazib beriladigan tovarning (ishning, xizmatning) miqdori, sifati, assortimenti va bahosini, shartnomaning bajarilish muddatlarini, hisob-kitob qilish tartibini, taraflarning majburiyatlarini, shartnoma majburiyatlari bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda taraflarning javobgarligini, nizolarni hal etish tartibini hamda taraflarning rekvizitlarini, shartnoma tuzilgan sana va joyni, shuningdek bunday turdagi shartnomalar uchun qonun hujjatlarida belgilangan yoki taraflardan birining arizasiga ko’ra o’zaro kelishuvga erishish lozim bo’lgan boshqa muhim shartlarni nazarda tutishi kerak. Xo’jalik shartnomasida hisob-kitob qilish tartibi belgilanayotganda tovarlar (ishlar, xizmatlar) haqini qonun hujjatlarida belgilanganidan kam bo’lmagan miqdorda oldindan to’lab qo’yish albatta nazarda tutilgan bo’lishi kerak. Xo’jalik shartnomasini tuzishda taraflar tegishli turdagi shartnomalar uchun ishlab chiqilgan hamda huquqiy ekspertizadan belgilangan tartibda o’tkazilganidan so’ng e’lon qilingan o’zlarining namunaviy yoki tipovoy shartlariga (shakllariga) amal qilishlari mumkin. Kontraktatsiya shartnomasi qishloq xo’jaligi mahsulotini yetishtiruvchi

joylashgan yerda tuziladi. Kontraktatsiya shartnomasida boshqa talablar bilan bir qatorda yetkazib berilayotgan qishloq xo’jaligi mahsuloti uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan kam bo’lmagan miqdorda avans to’lovlari nazarda tutilgan bo’lishi lozim. Xo’jalik shartnomasi, qoida tariqasida taraflardan birining oferta (shartnoma tuzish haqida taklif) yo’llashi va ikkinchi taraf uni aktseptlashi (taklifni qabul qilishi) yo’li bilan tuziladi. Agar taraflar o’rtasida shartnomaning barcha muhim shartlari bo’yicha kelishuvga erishilgan bo’lsa, xo’jalik shartnomasi tuzilgan deb hisoblanadi. Xo’jalik shartnomasi tuzilgan paytidan boshlab kuchga kiradi va taraflar uchun majburiy bo’lib qoladi. Taraflar o’zlari tuzgan xo’jalik shartnomasining shartlarini ularning shartnoma tuzilishidan oldin vujudga kelgan munosabatlariga nisbatan qo’llaniladi deb belgilab qo’yishga haqlidirlar. Xo’jalik shartnomasining amal qilish muddati tugashi taraflarni uni buzganlik uchun javobgarlikdan ozod etmaydi. Xo’jalik shartnomasi shartnoma shartlariga hamda qonun hujjatlarining talablariga muvofiq ravishda, bunday shartlar va talablar bo’lmagan hollarda esa ish muomalasi odatlariga muvofiq bajarilishi lozim. Xo’jalik shartnomasining bajarilishi neustoyka, garov, qarzdorning mol- mulkini ushlab qolish, kafillik, kafolat, zakalat hamda qonun hujjatlari yoki shartnomada nazarda tutilgan boshqacha usullar bilan ta’minlanishi mumkin. Agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo’lmasa, xo’jalik shartnomasi taraflarning kelishuviga muvofiq o’zgartirilishi va bekor qilinishi mumkin. Xo’jalik shartnomasi qanday shaklda tuzilgan bo’lsa, taraflarning uni o’zgartirish yoki bekor qilish to’g’risidagi kelishuvi ham shunday shaklda amalga oshiriladi. Xo’jalik shartnomasini bajarishdan bir taraflama bosh tortishga yoki xo’jalik shartnomasining shartlarini bir taraflama o’zgartirishga yo’l qo’yilmaydi, qonun

hujjatlarida yoki shartnomada nazarda tutilgan hollar bundan mustasno. Taraflardan birining talabi bilan xo’jalik shartnomasi xo’jalik sudining qaroriga binoan faqat ikkinchi taraf xo’jalik shartnomasini jiddiy ravishda buzgan yoxud qonunda yoki shartnomada nazarda tutilgan boshqa hollarda o’zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin. Taraflardan birining xo’jalik shartnomasini buzishi ikkinchi tarafga u xo’jalik shartnomasi tuzishda umid qilishga haqli bo’lgan narsadan ko’p darajada mahrum bo’ladigan qilib zarar yetkazishi xo’jalik shartnomasini jiddiy buzish hisoblanadi. Bir taraf shartnomani o’zgartirish yoki bekor qilish haqidagi taklifga ikkinchi tarafdan rad javobi olganidan keyingina yoki taklifda ko’rsatilgan yoxud qonunda yoki shartnomada belgilangan muddatda, bunday muddat bo’lmaganida esa o’ttiz kunlik muddatda javob olmaganidan keyin, xo’jalik shartnomasini o’zgartirish yoki bekor qilish to’g’risidagi talabni sudga taqdim etishi mumkin. Xo’jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish vaqtida taraflar o’rtasida kelib chiqadigan nizolar, shuningdek yetkazilgan zararni qoplash to’g’risidagi nizolar qonun hujjatlari belgilangan tartibda xo’jalik sudi tomonidan, shartnomada nazarda tutilgan hollarda yoki taraflarning kelishuviga binoan - hakamalar sudi tomonidan ko’rib chiqiladi.

Qo’shimcha adabiyotlar : 1. O’.P.Umrzaqov va b. Fermer xo’jaligi iqtisodiyoti. – T.:”Iqtisod-moliya” 2007. 2. A.Abdullaev va b. Biznes reja. – T.: «Moliya» 2002. 3. B.Salimov va b. Dehqon va fermer xo’jaliklari iqtisodiyoti. – T.:TDIU, 2004 4. Dodoboyev YU.T. va b. Fermer xo’jaliklari iqtisodiyoti. – T.: 2005 (Quvasoy). 5. R.Xakimov va b. Agrosanoat majmui iqtisodiyoti. – T.:TDIU, 2004 6. B.Salimov va b. Qishloq xo’jaligi infratuzilmasi iqtisodiyoti. – T.:TDIU, 2004. 7. O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi. T.: 1996. 8. Aminov M. Ish yuritish. T. 2000. 9. O’zbekiston qishloq va suv xo’jaligi vazirligi «Biznes reja tuzish bo’yicha tavsiyalar» T. 2000

Похожие

Melioratsiya haqida umumiy tushunchalar va uning hozirgi ahvoli hamda rivojlantirish istiqbollari

Melioratsiya haqida umumiy tushunchalar va uning hozirgi ahvoli hamda rivojlantirish istiqbollari

Tayyorlov tashkilotlari bilan kontraktatsiya shartnomalari

Fermer xo’jaligida mehnat munosabatlari

O'simliklar karantini to'g'risidagi qonunni qabul qilinishi va asosiy qoidalar