Sabzavot ko’chatchiligining ahamiyati, holati va rivojlanishi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Sabzavot ko’chatchiligining ahamiyati, holati va rivojlanishi

Загружено в:

29.10.2022

Скачано:

0

Размер:

685.65234375 KB

Sabzavot ko’chatchiligining ahamiyati, holati va rivojlanishi Reja: 1. Sabzovat ko’chatchiligi uslubi va uni ahamiyati 2. O’zbekiston himoyalangan yer sabzavotchiligi va ko’chatchiligi tarixi, holati va rivojlantirish masalalari

1. Sabzovat ko’chatchiligi uslubi va uni ahamiyati O’zbekiston dehqonchiligida sabzavot ekinlaridan yiliga 2-3 marta hosil olish va himoyalangan yer inshootlaridan unumli foydalanish imkoniyati mavjud. Respublikamiz aholisini sabzavot mahsulotlariga bo’lgan talabini qondirish va dunyoda yuz berayotgan oziq-ovqat muammosini oldini olishda bu imkoniyat muximdir. Doimiy o’sish joyiga ko’chirib o’tkazishga mo’ljallangan lekin, hosil beruvchi organlari xali shakllanmagan yosh niholga ko’chat deb ataladi. O’simliklarni ko’chat orqali o’stirishning mohiyati, ular hayotining birinchi boshlanish davrida oziqa va namlik yetarli bo’lgan kichik oziqlanish maydonda, sun‟iy iqlimli sharoitda o’sadi, so’ng ochiq yoki himoyalangan yer inshootlariga ko’chirib o’tqazib o’stirishdan iboratdir. Uni issiqlik tartiboti bo’yicha ochiq dalada yetishtirish imkoniyati bo’lmalganligi sababli himoyalangan yerda o’stiriladi. Ochiq yerdagi sabzavot ekinlarining yarmidan ko’pi va himoyalangan yerda taxminan 90 foizi ko’chat bilan ekiladi. Ko’chat uslubini o’suv davrining oxirida katta oziqlanish maydonini talab qiladigan va zaruriyat bo’lganda erta mahsulot olish uchun mo’ljallangan ekinlarda qo’llash maqsadga muvofiqdir. Ko’chat uslubi odatdagicha urug’larni to’g’ridan-to’g’ri erga ekishga nisbatan bir qator afzalliklarga ega. Ko’chat odatda 30-80 kun mobaynida o’stiriladi. O’simlik rivojlanishidagi erishilgan ilgarilash erta hosil olish imkonini beradi. Erta olingan hosilni yuqori baholarda sotish qo’shimcha daromad olishni ta‟minlaydi. Ilgarilash tufayli ko’chat uslubi o’suv davrini cho’zish imkonini beradi. Bu o’simlik hosildorligini oshiradi va o’suv davri uzoq davom etadigan, ammo issiqlik etishmaydigan, hamda urug’dan ekilganda hosilni to’liq to’play olishga sharoit bo’lmaydigan shimoliy mintaqalarda issiqsevar ekinlarni yetishtirishga va u yerdagi sabzavotlar turini boyitishga imkon yaratadi. Ko’chat uslubi o’simlik hayotining boshlarida erga bo’lgan ehtiyojini kamaytiradi. O’simliklarni oziqa, namlik, issiqlik, yorug’lik va boshqa omillar bilan yaxshiroq ta‟minlash, hali zaif nihollarni zararkunandalar, kasalliklar, begona o’tlardan yaxshiroq himoya qilish, ularga qarshi kurashda mehnat sarfini kamaytirishga

imkon bo’ladi. Ko’chat uslubida urug’ sarfi doimiy joyga ekilganga ko’ra 3-7 marta kamayadi. Himoyalangan yer sharoitida o’simliklarni ko’chat orqali yetishtirish mahsulot chiqish davrini uzaytirib, sun‟iy yoritish manbalaridan iqtisodiy tomonidan samarali foydalanishga imkoniyat yaratadi. Sabzavotchilikda ko’chatdan o’stirilgan o’simliklarni, ko’chatsiz o’stirilgan xuddi shunday o’simliklarga nisbatan o’sishi va rivojlanishida oldin ketishi – ilgarilash deyiladi. Ilgarilashni o’simlikning doimiy o’sish joyiga ekilgan vaqtdan boshlab belgilanadigan yoki nihollar chiqishidan doimiy joyiga o’tqazilgunigacha o’tgan kunlar yoki chin barglarining soniga ko’ra ifodalanadigan yoshi bilan aralashtirmaslik kerak. Ilgarilashni ko’chat qilib ekilib doimiy joyida ildiz otgan o’simlikni xuddi shu tur va navdagi ko’chatsiz uslubda o’stirilgan o’simlik bilan qiyoslab fikr yuritiladi. Ilgarilash kattaligini ko’chat ekilgan yoki urug’ sepilgan kundan to birinchi hosilni yig’ishgacha o’tgan kunlar soniga ko’ra belgilanadi. Ilgarilashning davomiyligi doimo ko’chat yoshining davomiyligidan kam bo’ladi, chunki ko’chatsiz o’stirilgan ekinlar yaxshi yoritilgan sharoitlarda rivojlanadi, ildiz tizimi zararlanish ta‟sirini o’zida o’tkazmaydi, ochiq yer sharoitlariga yaxshi moslashgan bo’ladi. Ammo ko’chatlarni o’stirishda ekin o’stiriladigan inshootlarni qurishga hamda uni yetishtirishga ko’p mablag’ va mehnat sarflashga to’g’ri keladi. Ko’chatlar ko’chirib o’tqazilganida ularni ildiz tizimini zararlanishi uni o’sishi va rivojlanishiga salbiy ta‟sir etadi. Bunda o’q ildizi bo’lmagan, deyarli chuqur tushmaydigan, ildiz tizimi rivojlanadi va o’simlikning noqulay sharoitga hamda kasalliklarga, ayniqsa viruslariga chidamligi kamayadi. Tannarxini yuqoriligiga qaramay ko’chat uslubi iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydi va u sabzavotchilikda keng miqyosda qo’llaniladi va ayrim hollarda ko’chatsiz sabzavotlarni yetishtirish mumkin emas. Ko’chat yetishtirishning usullari va texnikasi, ko’chatidan yoki ko’chatsiz o’stirish uslublarini aqliy ravishda to’g’ri tanlash sabzavotchilik iqtisodi uchun muhim ahamiyatga ega. Sabzavot ko’chatchiligida himoyalangan yerning ahamiyati. Ekinlarni mavsumdan tashqari davrlarda o’stirish maqsadida, sun‟iy mikroiqlim

sharoitlarini yaratish yoki tabiiy mikroiqlim sharoitlarini yaxshilash maqsadida jihozlanib qurilgan inshootlar va yer maydonlari himoyalangan yer deb ataladi. Foydalaniladigan inshoot turiga ko’ra ularni hayotiy omillarga ta‟siri turlicha bo’lib, bunda bir-ikki omilni biroz o’zgartirish yoki sun‟iy mikroiqlimni to’liq yaratishga to’g’ri keladi. Ayrim hollarda, “Yopiq yer” atamasini qo’llash – o’simliklarni noqulay sharoitdan saqlash tarmog’i mohiyatini aks yettirmaydi. Shuning uchun bu atamani (terminni) sabzavotchilikda foydalanish noto’g’ridir. Sabzavot ko’chatchiligida himoyalangan yerdan juda keng qo’llaniladi. Himoyalangan yer inshootlarida ochiq va himoyalangan yer uchun sabzavot ko’chatlarini yetishtirish himoyalangan yer sabzavotchilikning bir shaklidir. Respublikamizning iqlim sharoiti ochiq maydonda yil mobaynida sabzavotlarni uzluksiz yetishtirishga imkon bermaydi. Sabzavot ekinlari mahsulotini 80-90% hosili yoz va kuz (may-noyabr) etiladi va yig’ishtiriladi. Yangi sabzavotlar yoki ularni qayta ishlangan mahsuloti esa yil mobaynida muntazam ravishda va bir me‟yorida iste‟mol qilinishi kerak. Himoyalangan yer sabzavotchiligining vazifasi quyidagi asosiy masalalarini echishga qaratilgan: 1) Mavsumdan tashqari (ochiq maydonda o’sishi mumkin bo’lmagan vaqtda) davrda yuqori sifatli sabzavot mahsulot ishlab chiqarish; 2) Ochiq maydonda ko’chat orqali eng erta hosil yetishtirish; 3) Ochiq yerda yetishtirilgan sabzavotlarni tezlashtirib o’stirish va mevalarini etiltirib olish va rang oldirib shakllantirish; 4) Sabzavot ekinlarini shimoliy mintaqalarga siljitish va ular turlarini ko’paytirish masala-larini hal etishga qaratilgan. Himoyalangan yer sabzavotchiligi oldidagi vazifalar, vositalar va ularni hal etish yo’llari bu tarmoq xususiyatlaridan kelib chiqadi. Himoyalangan yer sabzavotchiligida ishlab chiqarishni tashkil qilish yetishtirish texnologiyasi va iqtisodiy ko’rsatkichlar ochiq yer sabzavotchiligidan tubdan farq qiladi, bu su‟niy mikroiqlimni yaratishda foydalaniladigan muhandislik vositalari hamda tuproq aralashmasi yoki substratlar, oziq eritmalardan foydalanish va boshqalar bilan bog’liq.

Himoyalangan yer sabzavotchiligining muhim ijobiy xususiyatlaridan yana biri ochiq dalaga nisbatan yuqori harorat hosil qilish, haroratni, namlik va yorug’likni sozlash imkoniyatiga ega bo’lishi mumkinligidir. Ekin o’stiriladigan qurilmalar ichida talabga to’liq javob beradigan sharoitni yaratish ochiq maydonga nisbatan 5-20 marta ko’p sifatli hosil olishni ta‟minlaydi. Shu bilan birga issiqxonalarni qurishda katta mablag’, ish kuchi sarflanadi, bu o’z navbatida u yerda yetishtirilgan sabzavot hosili tannarxini ochiq maydonda yetishtirilganga nisbatan sezilarli darajada yuqori bo’lishiga sabab bo’ladi. Himoyalangan yerda ko’pchilik sabzavotlarni yetishtirish texnologik jarayonlari ochiq maydonda shu sabzavotlarni yetishtirishga nisbatan ancha murakkabligi jihatidan farq qiladi. Himoyalangan yerlarda, shu sharoitda yaxshi o’sib rivojlanishga yaroqli nav va duragaylardan foydalaniladi. Sabzavot ko’chatchiligida himoyalangan yerning xususiyatlariga shuningdek, u egallagan maydonning katta bo’lmasligi va u yerga ularni ixcham joylashtirilishi; kultivatsion qurilmalarni issiqlik va sug’orish manbalariga yaqin joylashtirish; ekin o’stiriladigan binolardan nihoyatda jadal foydalanish; ishlab chiqarishda qo’l mehnatini ko’p talab qiladigan jarayonlarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish bilan qo’shib olib borish, mehnatni tashkil etishning o’ziga xos shakllarini tadbiq etish; mikroiqlim sharoitini yaratib beradigan hamda murakkab ishlab chiqarish jarayonlarida foydalanadigan uskuna va jihozlardan samarali foydalanish bilimiga ega bo’lgan yuqori malakali ishchilar bilan ta‟minlangan bo’lishidir. Himoyalangan yer sabzavotchiligi o’zining vazifasi va xususiyatlariga ega bo’lishi bilan birga, u ochiq yer sabzavotchiligi bilan chambarchas bog’langan. Himoyalangan yerda dalaga o’tqazish uchun ko’chat yetishtiriladi. Himoyalangan yer ochiq dala uchun chirindi etkazib beruvchi vazifasini bajaradi. Ochiq dalada o’z navbatida himoyalangan yerda etiltirib va tezlashtirib o’stirish uchun o’tkaziladigan material tayyorlanadi. Shuningdek, ochiq dala to’liq etiltirib olish uchun mevalar etkazib beradi.

Ochiq va himoyalangan yer sabzavotchiligini bir-biriga to’g’ri bog’lagan holda olib borilsa, yil mobaynida bir xil ishlab chiqarish jarayoniga erishish mumkin, bu ishchi kuchiga talabni tenglashtirish va hosilni uzluksiz chiqishini ta‟minlaydi. Shu bilan birga sabzavot hosilini va ochiq dala uchun sabzavot ko’chatini yetishtirishga ixtisoslashgan yirik issiqxona kombinatlari va tomorqa issiqxonalari yuqori iqtisodiy samara berishligi amalda isbotlangan. 2. O’zbekiston himoyalangan yer sabzavotchiligi va ko’chatchiligi tarixi, holati va rivojlantirish masalalari O’zbekistonda himoyalangan yer sabzavotchiligi va ko’chatchiligining rivojlanish tarixi. O’zbekistonda himoyalangan yer inshootlarini birinchi marotaba bolgar sabzavotchilari XIX asrning ikkinchi yarmida Toshkentda qo’llay boshlaganlar, ular u yerda issiqsevar sabzavotlarni yetishtirganlar. Bular ochiq maydon uchun ko’chat yetishtirishda foydalaniladigan, usti oynavand rom bilan berkitiladigan sovuq ko’chatxonalar va isitilgan parniklar edi. Ko’chatdan bo’shagan parniklar erta yetiladigan sabzavotlarni yetishtirishda foydalanilgan. XIX asr oxiri va XX asr boshlaridan boshlab, mahalliy dehqonlar ko’chatxona va parniklardan foydalana boshlaganlar. Qishloq xo’jaligi kollektivlashtirilganidan so’ng shahar atrofidagi kolxoz va sovxozlarda kichik- kichik parnik xo’jaliklari tashkil etila boshlagan. Ikkinchi Jahon urushidan so’ng shaharlar atrofidagi xo’jaliklarda parniklar bilan bir qatorda nishabi bir va ikki tomonlamali kichik-kichik issiqxonalar qurila boshlandi. O’zbekistonda XX yuz yillikning 50 yillari oxiri va 60 yillarini boshlanishida maydoni 0,1-0,2 ga bo’lgan kichik issiqxona kombinatlari qurila boshlandi. Bu davrda SSRI QXV Giproselxozning 1004A sonli loyihasi asosida uch seksiyali issiqxona kombinatlari qurilgan. Bu kombinat nishabi ikki tomonga yo’nalgan shimol tomoni umumiy yo’lak (koridor) bilan birlashtirilgan va maydoni

34,45×2,95=101,53 m 2 bo’lib yer ustiga qurilgan uch issiqxonadan tashkil topgan. Issiqxonalar oralig’ining kengligi 4,95 m, bir issiqxonaning inventar maydoni 43,45×7,45=332,4 m 2 , uch issiqxonaning – 997,2 m 2 teng bo’lgan. Ikki issiqxona yerli, bittasi so’kchakli. Issiqxonalar yon tomonlari balandligi 85 sm bo’lgan oyna bilan o’ralgan, erli (tuproqli) issiqxona devorining balandligi 37 sm, so’kchakliginiki esa – 87 sm. Erli (tuproqli) issiqxonaning sarrovigacha (konkagacha) balandligi 298 sm, so’kchakliginiki – 348 sm. Kombinatda suvni isitib beradigan bir qozonxona, tabiiy holda havo almashtiradigan yon tomonida va yuqori qismida darchalari bo’lgan. Shuningdek, 1960 yilgacha ayrim xo’jaliklar Giprosovxozstroyning 16-09 raqamli loyihasi asosida issiqxona kombinatlarini qurganlar. Bunday kombinatlar tarkibiga har birining maydoni 500 m 2 dan bo’lgan angar tipidagi to’rt issiqxonalar kirgan. Issiqxona sinchlari (karkasi) trubalardan iborat bo’lib, isitish uchun xizmat qiladi. O’zbekistonda 1965 yilda jami 3,7 ga oynavand issiqxona va 24,4 ga maydonda parnik mavjud edi. Sobiq SSRI da 60 yillar mobaynida kimyo sanoati qishloq xo’jaligi uchun polietilen plyonkasini yoppasiga ishlab chiqara boshladi. Bu samarasi yuqori qurilishi arzon bo’lgan bahor faslida foydalaniladigan issiqxonalar va plyonka bilan vaqtincha himoyalangan yerlarni tashkil etishini boshlanishiga sabab bo’ladi. Bundan tashqari, Ministrlar Soveti 1969 yil 28 avgustda “Issiqxonalarning yig’ma konstruksiyasini sanoat asosida ishlab chiqarish to’g’risida” qaror qabul qildi. Bu qarorni ishlab chiqarishga tadbig’i himoyalangan yerlarning texnik asoslarini o’zgartirdi. Texnik usulda isitiladigan blokli issiqxonalar asosida himoyalangan yer inshootlarini loyihalash tashkil etildi, boshqa turdagi inshootlar uchun esa plyonkali issiqxonalar negiz qilib olinib, loyihalashtirildi. Loyihalash institutlari, konstruktorlik byurolari va ishlab chiqarish korxonalari kabi tarmoqlarni o’z tarkibiga olgan ittifoqdosh “Soyuzpromteplitsa” va “Glavteplitsatexoborudovanie” birlashmalari bunyod etildi. 1970 yilda sanoat asosida qishki issiqxonalarni metall konstruksiyalari, 1972 yildan boshlab esa, plyonkali issiqxonalarning metall konstruksiyalari ishlab

chiqarish tashkil etildi. Namunaviy loyihalarni yaratilishi ularni aniq sharoitda tezda joriy qilinishini, jihozlar majmuasini va konstruksiyasini o’z vaqtida etkazilishi – issiqxona qurishni tezlashtirgan. O’zbekistonda 1970 yilda issiqxonalar maydoni sezilarli darajada kengaydi: oynavand – 8,5 ga gacha, plyonkalilari – 8,5 ga gacha, parniklar – 56,7 ga gacha, plyonka bilan vaqtincha himoya qilinganlari – 351 ga gacha etdi. Oynavand issiqxonalar maydoni 1975 yilda 75 ga va plyonka bilan qoplanganlari esa 20 gektarga etdi. 70 yillar oxirlari O’zbekistonda issiqxona namunaviy loyihalarini xo’jaliklarga bog’lash (privyazkoy) bilan 4 loyihalash: “Uzgiproselxoz”, “Uzgiproselstroy”, “Uzgiproplodoovoshvinprom” va “Selinproekt” institutlari mashg’ul bo’lganlar. Qishloq qurilishi vazirligi tarkibida mexanizatsiyalashgan ko’chma 10 kolonnadan tashkil topgan ixtisoslashgan “Uzpromstroyteplitsa” tresti tuzildi. Trestning yil mobaynida qurib foydalanishga topshiradigan issiqxonalar hajmi 33 ga. Natijada 1980 yilda oynavand issiqxonalar 184 ga, plyonka bilan yopilganlari esa – 43 gektar maydonni egallagan. Bu davrga kelib parniklar maydoni 30 ga gacha qisqarib, plyonka bilan vaqtincha himoyalangan maydon 1068 gektarga ko’paygan. Bu davrda Toshkent viloyatining O’zbekiston 50-yilligi kolxozida 12 ga, Karl Marks nomli xo’jaligida – 8 ga, Lenin nomli xo’jalikda – 11 ga, “Lenin yo’lida” – 7,9 ga, “Politotdel” da 6 ga va Namangan viloyatining Telman nomli xo’jaligida – 8,5 ga maydonda yirik issiqxona kombinatlari qurildi. Olti gektarli issiqxona kombinatlari Sirdaryo viloyatining “Leningrad” kolxozi va “Sotsializm” sovxozlarida Samarqand viloyatining “Moskva” kolxozida, Qoraqalpog’istonning “Nukus” sovxozida, Buxoro viloyatining Frunze nomli kolxozida va boshqa xo’jaliklarda yirik issiqxona kombinatlari qurildi. O’zbekistonda oynavand va plyonkali issiqxonalarni jadal sur‟atda qurish o’tgan asrning 80 yillarida davom etdi. 1987 yilda oynavand issiqxonalar qurilgan maydon 230 ga, plyonkali issiqxonalar – 230 ga va plyonka bilan vaqtincha himoyalangan yer maydoni 2 ming gektardan oshdi. Bu davrda 25 gektarga

qurilgan Toshkent va 50 gektar maydonda barpo etilgan “Limonariya” issiqxona kombinatlari ishlab turgan. Nukus va Samarqandda issiqxona kombinatlari maydoni 18 gektarga ko’paydi. Respublikaning deyarli barcha viloyatlarida olti gektarli issiqxona kombinatlari yuzaga kela boshladi. O’zbekistonda XX asr oxirida olti gektarli oynavand issiqxona kombinatlari 810-73, 810-92, 810-85 sonli namunaviy loyihalar asosida qurildi. Plyonkali issiqxonalar 810-93 va 810-91 sonli loyihalar va keng miqyosda esa shaxsiy loyihalar asosida plyonkali issiqxonalar qurildi. Ittifoq tugatilgandan so’ng, markazlashgan holda etkazib berish man etilganiga qaramasdan issiqxonalarni qurish davom etdi, ular loyihalari aniq sharoitga bog’lab olib borildi. Bundan tashqari, issiqxonalarni loyihasiz qurish boshlandi. Respublikamizda 2000 yilda oynavand issiqxonalar egallagan maydon 500 ga, plyonkalilari egallagan maydon esa 750 gektarni tashkil etdi. 1720 gektar maydonni plyonka bilan vaqtincha himoyalangan yer egalladi. Bu davrda parniklar o’z ahamiyatini yo’qotdi va u tomorqa xo’jaliklari hamda dala hovlilar tarkibida qoldi xolos. Himoyalangan yer maydonlarini kengayishi nomavsumiy davrda har bir iste‟molchiga ishlab chiqariladigan sabzavot miqdorini ko’paytirdi. Agar 1975 yilda nomavsumiy davrda yetishtirilgan sabzavotlarning yalpi hosili 19,2 ming tonna bo’lib va har bir iste‟molchiga 1,4 kg dan to’g’ri kelgan bo’lsa, 1977 yilda yalpi hosil 29,2 ming tonnaga etdi, har iste‟molchi esa 2,0 kg dan, 1979 yilda – 32,9 ming t va 2,5 kg, 1980 yilda 45,5 ming tonnaga va 2,8 ga ga etdi. Bunda nomavsumiy davrda sabzavot ishlab chiqarish qishki issiqxonalarda muntazam ravishda ko’payib bordi. Agar u 1975 yilda himoyalangan yerlarda ishlab chiqarilgan mahsulotni 30 foizini tashkil etgan bo’lsa, 1980 yilda bu ko’rsatkich 42 foizga etdi. Himoyalangan yer sabzavotchiligi va ko’chatchiligining hozirgi holati va uni rivojlantirish masalalari. O’zbekistonda himoyalangan yer sabzavotchiligi va ko’chatchiligini rivojlantirish bo’yicha oxirgi o’n yillikda ko’plab ishlar qilindi. Bulardan 2011 yil 23 avgustda O’zbekiston Respublikasi

va Janubiy Koreya Respublikasi o’rtasida qishloq xo’jaligini yanada rivojlantirish bo’yicha kelishuv imzolandi. Bu kelishuvga muvofiq Janubiy Koreya xukumati 20112013 yillar mobaynida O’zbekistonda “Pilot turkumidagi issiqxonalar qurish” uchun 4,0 mln. AQSH dollorlik loyiha ajratildi. Bunda umumiy maydoni 11500 m 2 bo’lgan 3 ta “pilot turkumidagi” issiqxonalarni, Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutida – 1500 m 2 , ikkita ekin o’stirishga mo’ljallangan maydoni -5000 m 2 dan bo’lgan issiqxonalar Toshkent davlat agrar universiteti va Toshkent viloyatining Yuqori Chirchiq tumanida qurildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 yil 24 noyabrdagi PQ-1647 sonli “O’zbekistonda pilot issiqxonalarni yaratish loyihasini amalga oshirish bo’yicha choralar” qaroriga muvofiq Janubiy Koreya Respublikasi loyihasi asosida O’zbekiston Respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi nazorati ostida namunaviy issiqxonalar qurib foydalanishga topshirildi. Bundan tashqari zamonaviy gidropon issiqxonalarni barpo etishda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamisining 2017 yil 14 avgust 901-sonli farmoyishida lalmi yerlardan samarali foydalanishni ta‟minlash maqsadida, zamonaviy gidropon issiqxona xo’jaliklarini tashkil etish ko’zda tutilgan. Prezidentimiz 2018 yil 28 fevralda Buxoro viloyatiga tashrifida zamonaviy gidropon issiqxonalarni qo’rish bo’yicha topshiriqlar berdi va 2018-2019 yillarda 10 ming gektar maydonda gidroponika usulda zamonaviy issiqxonalar qurish bo’yicha qaror loyihasi tayyorlandi. Shu bilan birga “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti administratsiyasi moliya-xo’jalik departamentining davlat rezidensiyalari direksiyasi negizida issiqxona, chorvachilik va mehmonxona komplekslarini tashkil etish chora- tadbirlari to’g’risida”gi 2018 yil 4 oktyabr 793-sonli, “Issiqxona komplekslarini rivojlantirish uchun qo’shimcha shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2018 yil 20 noyabr PQ-4020-sonli va “O’zbekiston respublikasida bog’dorchilik va issiqxona xo’jaligini yanada rivojlantirish choratadbirlari to’g’risida”gi 2019 yil 20 mart PQ-4246-sonli qarorlari qabul qilindi.

Bu qaror loyihalari va farmoyishlar natijasida Respublikamizda mavsumdan tashqari muddatlarda sabzavot mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmini oshirish, issiqxona ko’chatchiligi bo’yicha soha mutaxassislarini tayyorlash ko’zda tutilgan. FAO tashkiloti bergan ma‟lumotga ko’ra, 2017 yilda dunyo bo’yicha issiqxonalarning maydoni quyidagicha bo’lib, Ispaniyada - 52 ming, Yaponiyada - 42 ming, Xitoyda – 1500 ming, Tursiyada - 35 ming, Italiyada - 20 ming, Nideolandiyada – 10 ming, Marokko 10 ming, Fransiyada – 8,5 ming, Polshada 6,3 ming, Germaniyada – 3,7 ming, Meksikada – 15 ming, Rossiyada 3,1 ming, Ukrainada 8,0 ming, Qozog’istonda 2899, Tojtkistonda 72,75 va O’zbekistonda 8,3 ming gektarni tashkil etgan. Bu davlatlar ichida olingan yalpi mahsulot bo’yicha 2016 yilgi ma‟lumotga ko’ra, Ukrainada 547 ming tonna, Qozog’istonda 1594,8 ming tonna, Rossiyada160 ming tonna va Tojikistonda 140 tonna mahsulot yetishtirilgan. Dunyo bo’yicha issiqxonalarda yetishtirilgan mahsulotlarning hajmi 12,6 mlrd doll.ni tashkil etib, yillik o’sish miqdori 11 foizni tashkil etmoqda. O’zbekistonda 2018 – 2030 yillarda issiqxonalarning rivojlanish istiqbollari «O’zbekoziqovqatxolding» kompaniyasi bergan ma‟lumotga ko’ra, Respublikamizda issiqxonalar soni 57088 ta bo’lib, maydoni 8239 gektarni tashkil etgan. 2016 yilda mahsulot ishlab chiqarish miqdori: pomidor 4560 gektarda 263 ming tonna, bodring 2397 gektarda 117,1 ming tonna, sitrus va boshqa ekinlar 1282 gektarda 103.3 tonna yetishtirilgan. Respublikamizda issiqhona mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmi va joylashishi

Respublikamizda issiqxonalarning soni va maydoni (O’zbeksiton Respublikasi qishloq xo’jalik vazirligi ma‟lumoti 2017 y). 263002,0103293,0 томат огурцы цитрус и др.55 %29 % %16 томат огурцы цитрус и др.2397,0 га1282,0 га

1 -jadval Respublikamizda issiqxona xo’jaliklari soni Hududlar Issiqxonalarning barcha turdagilari Shundan: Shundan: Shundan: 1 Qoraqolpog’iston Respublikasi 329 12 317 17 7 8 2 250 95 120 35 2 Andijon viloyati 4 492 4 492 413 182 188 42 12 310 5 778 5 357 1 175 3 Buxoro viloyati 4 337 24 4 313 330 159 142 30 38 939 19 006 17 025 2 909 4 Jizzax viloyati 504 8 496 126 59 54 13 3 765 1 490 1 913 363 5 Qashqadaryo viloyati 6 675 27 6 648 456 153 116 187 29 552 12 949 9 298 7 305 6 Navoiy viloyati 591 9 582 249 142 89 17 19 696 12 204 6 935 557 7 Namangan viloyati 6 238 6 238 275 94 76 105 5 552 1 558 1 428 2 566 8 Samarqand viloyati 8 107 8 107 2 431 1 477 773 181 97 217 34 505 9 435 53 277 9 Surxondaryo viloyati 4 229 4 229 273 157 46 70 20 391 12 575 3 419 4 397 10 Sirdaryo viloyati 166 166 201 148 53 14 895 10 171 4 724 11 Toshkent viloyati 8 347 40 8 307 2 655 1 695 639 321 202 889 135 664 47 921 19 304Issiqxona soni M aydoni, ga Ishlab chiqarish, tonna oynali plyonkali pom idor bodring sitrus va boshq. pom idor bodring sitrus va boshq.

2 -jadval 12 Farg’ona viloyati 12 626 3 1262 3 761 275 189 298 35 924 16 500 8 576 10 848 13 Xorazm viloyati 447 447 54 13 24 17 1 998 507 932 559 Xammasi 57 088 12 3 5696 5 8239 4560 239 7 1282 483379 263002 11708 4 10329 3 Respublikamizda fermer xo’jaliklaridagi issiqxonalar soni Hududlar Issiqxonalarning barcha turdagilari Shundan: Shundan: Shundan: 1 Qoraqolpog’iston Respublikasi 22 5 17 4 2 2 1 59 24 24 11 2 Andijon viloyati 1 017 1 017 70 32 33 4 2 785 1 284 1 328 173 3 Buxoro viloyati 342 3 339 135 65 58 12 15 944 7 776 6 966 1 202 4 Jizzax viloyati 83 4 79 35 15 15 5 865 322 485 59 5 Qashqadaryo viloyati 725 725 85 45 22 18 6 304 3 825 1 755 724 6 Navoiy viloyati 208 9 199 230 133 82 16 18 382 11 431 6 409 542 7 Namangan viloyati 189 189 156 71 58 27 2 580 1 064 987 529 8 Samarqand viloyati 1 014 1 74 37 25 12 2 949 1 467 996 486 Issiqxona soni M aydoni, ga Ishlab chiqarish, tonna oynali plyonkali pom idor bodring sitrus va boshq. pom idor bodring sitrus va boshq.

3 -jadval 014 9 Surxondaryo viloyati 486 486 31 18 5 8 2 345 1 446 393 506 10 Sirdaryo viloyati 29 29 91 51 40 6 840 4 040 2 800 11 Toshkent viloyati 303 20 283 1 277 740 326 211 96 350 59 218 24 458 12 674 12 Farg’ona viloyati 216 3 213 121 42 36 42 4 018 2 531 198 1 289 13 Xorazm viloyati 106 106 19 5 8 6 Xammasi 4 740 44 4696 2 327 1 255 710 362 159 420 94 427 46 799 18 194 Respublikamizda aholi tomorqa xo’jaliklaridagi issiqxonalar soni Hududlar Issiqxonalarning barcha turdagilari Shundan: Shundan: Shundan: 1 Qoraqolpog’iston Respublikasi 291 2 289 10 4 4 2 146 63 59 24 2 Andijon viloyati 3 475 3 475 343 150 155 38 9 525 4 494 4 029 1 002 3 Buxoro viloyati 3 894 20 3 874 148 71 64 13 17 415 8 508 7 621 1 286 4 Jizzax viloyati 355 355 64 29 27 8 2 115 735 1 076 304 5 Qashqadaryo viloyati 5 756 15 5 741 358 101 91 166 22 302 8 550 7 280 6 472 6 Navoiy viloyati 383 383 18 10 8 1 1 314 774 526 14 Issiqxona soni M aydoni, ga Ishlab chiqarish, tonna oynali plyonkali pom idor bodring sitrus va boshq. pom idor bodring sitrus va boshq.

4 -jadval 7 Namangan viloyati 6 049 6 049 119 23 18 78 2 972 494 441 2 037 8 Samarqand viloyati 7 085 7 085 2 346 1 436 744 166 93 828 32878 8 279 5267 1 9 Surxondaryo viloyati 3 736 3 736 203 119 31 53 15 084 9 429 2 331 3 324 10 Sirdaryo viloyati 102 102 47 39 8 2 991 1 491 1 500 11 Toshkent viloyati 7 780 7 780 922 634 248 40 71 714 50740 1857 1 2 403 12 Farg’ona viloyati 12 302 12 302 587 207 140 240 29 338 12 20 7 693 9 225 13 Xorazm viloyati 341 341 35 8 16 11 1 998 507 932 559 Xammasi 51 549 37 51512 5200 283 1 1553 816 270742 13108 3 6033 8 7932 1 Respublikamiz korxonalaridagi issiqxonalar soni Hududlar Issiqxonalarning barcha turdagilari Shundan: Shundan: Shundan: 1 Qoraqolpog’iston Respublikasi 16 5 11 3 1 3 46 8 38 Issiqxona soni M aydoni, ga Ishlab chiqarish, tonna oynali plyonkali pom idor bodring sitrus va boshq. pom idor bodring sitrus va boshq.

5 -jadval 2 Andijon viloyati 3 Buxoro viloyati 101 1 100 47 23 20 4 5 580 2 722 2 438 421 4 Jizzax viloyati 66 4 62 27 14 12 786 433 353 5 Qashqadaryo viloyati 194 12 182 13 7 3 3 946 574 263 109 6 Navoiy viloyati 7 Namangan viloyati 8 Samarqand viloyati 8 8 11 4 4 3 440 160 160 120 9 Surxondaryo viloyati 7 7 38 20 9 9 2 962 1 700 695 567 10 Sirdaryo viloyati 35 35 63 58 5 5 064 4 640 424 11 Toshkent viloyati 264 20 244 456 321 65 70 34 825 25706 4 892 4 227 12 Farg’ona viloyati 108 108 54 26 13 15 2 568 1 549 685 334 13 Xorazm viloyati Xammasi 799 42 757 711 473 134 105 53 216 37492 9 947 5 778

2018-2030 yillar davomida qurilishi rejalashtirilgan zamonaviy issiqxonalar maydoni. Qurilayotgan issiqxona komplekslarining umumiy ko’rinishi Fermer uyi va issiqxona maydoni, har biri 20 gektardan - Xonqa, Yangiariq (Xorazm), Buloqboshi (Andijon), Chortoq (Namangan) 1-rasm . Zamonaviy issiqxona kompleksi umumiy ko’rinishi. O’zbekiston Respublikasi 2018 – 2030 yillarda issiqxonalarning rivojlanish istiqbollari haqida OOO “ZAMONAVIY ISSIQXONA” tashkiloti bergan ma‟lumotga ko’ra, Respublikamizda 2030 yilga borib 65-70 ming gektarli zamonaviy issiqxona komplekslari faoliyat ko’rsatadi (1-rasm). 2018-2030 yillarda har yili o’rtacha 4230.8 gektar va xammasi bo’lib 55 ming gektar issiqxona

komplekslari quriladi. Bu komplekslarning asosiy ishlab chiqaruvchi mahsulotlari: sabzavotlar (pomidor, bodring, ko’katlar, qalampir va boshk.), sabzavot ko’chatlari, gullar va sitrus (limon, mandarin) ekinlari bo’ladi.

5-jadval Respublikamizda issiqxonalar uchun kerakli maydon Hududlar O’zbekiston Respublikasi 32120,5 32120,5 6313027 10100843,7 8838238,2 4 25252109,2 101008,4 101008,4 65655,5 Qoraqolpog’isto n Respublikasi 1817,5 2004,0 358047,5 572876 501266,5 1432190 5728,76 6316,5 3723,7 Andijon viloyat 2962,5 3149,0 583612,5 933780 817057,5 2334450 9337,8 9925,6 60,6 Buxoro viloyat 1843,5 2030,0 363169,5 581071,2 508437,3 1452678 5810,7 6398,5 37,9 Jizzax viloyat 1301,0 1487,5 256297 410075,2 358815,8 1025188 4100,8 4688,5 2665,5 Qashqadaryo viloyat 3088,8 3275,3 608493,6 973589,8 851891,0 2433974,4 9735,9 10323,7 6328,3 Navoiy viloyat 942,8 1129,3 185731,6 297170,6 260024,2 742926,4 2971,7 3559,5 1931,6 Namangan viloyat 2652,4 2838,9 522522,8 836036,5 731531,9 2090091,2 8360,4 8948,1 5434,2 Samarqand viloyat 3651,7 3838,2 719384,9 1151015,8 1007138,9 2877539,6 11510,2 12097,9 7481,6 Surxondaryo 2462,3 2648,8 485073,1 776116,9 679102,3 1940292,4 7761,2 8348,9 5044,8 Doim iy ruyxatdagiaholi soni,m ing.kishi Toshkent shaxri xisobidagi Aholining talabi, tonn (25%) Qayta ishlashning talabi, tonn (40%) Eksport, tonn Xam m asi, tonn Yer m aydoni, xam m asi,ga Toshkent shaxri xisobidagi, ga Issiqxona yer m aydoni, ga (65%)

viloyat Sirdaryo viloyat 803,1 989,6 158210,7 253137,1 221494,9 632842,8 2531,4 3119,1 1645,4 Toshkent viloyat 2829,3 3015,8 557372,1 891795,4 780320,9 2229488,4 8917,9 9505,7 5796,7 Farg’ona viloyat 3564,8 3751,3 702265,6 1123624,9 983171,8 2809062,4 11236,3 11824 7303,6 Xorazm viloyat 1776,7 1963,2 350009,9 560015,8 490013,9 1400039,6 5600,2 6187,9 3640,1 Toshkent sh. 2424,1 0 477547,7 764076,3 668566,8 1910190,8 7640,8 0 0 21

O’zbekiston issiqxonalarning asosiy qismi sabzavotlarni yetishtirishda va ayrim qismi limon va gullar o’stirishda foydalanilmoqda. Himoyalangan yerlarning ko’proq maydonini pomidor egallagan, biroz kamroq qismida – bodring yetishtiriladi va juda kichik maydonlarda shirin qalampir, galkaram, ukrop va kashnich yetishtiriladi. O’zbekiston sharoitida yil mobaynida foydalaniladigan oynavand isitiladigan issiqxonalarda uzaytirilgan aylanishda (oktyabrdanoyabr boshlanishida ko’chat ekiladi iyun oxirida ekinni o’suv davri tugaydi) asosan pomidor yetishtiriladi. Ayrim hollarda, pomidor ko’chati ekilgunicha ukrop yoki kashnich ekib olinadi. Bunday issiqxonalarda shuningdek, o’tuvchan mavsumda (sentyabrning ikkinchi yarmidan iyun oyigacha) yoki kuzgi-qishki aylanishda pomidor (ko’chat avgustning birinchi yarmida ekilib, yanvar boshlangunicha o’stiriladi), undan so’ng bodring qishki-bahorgi aylanishda (yanvarning ikkinchi yarmidan iyungacha) yetishtiriladi. Ayrim hollarda aksincha kuzgi-qishki mavsumda bodring, qishki-bahorgi mavsumda esa pomidor yetishtiriladi. Ammo, issiqxonalarni isitish kechiktirib boshlanishi sababli bodring kuzgi-qishki mavsumda yaxshi natija bermaydi. Pomidor va bodringni plyonkali isitiladigan issiqxonalarda yetishtirish fevral oyidan boshlanadi. Ular ekilgunicha sovuqqa chidamli ko’kat sabzavotlar yetishtiriladi. Isitilmaydigan plyonkali issiqxonalar ikki aylanishda: kuzda (oktyabrning birinchi yarmida plyonka yopiladi) barra olish uchun piyoz va sovuqqa chidamli ko’katlar yetishtiriladi, bahorda – fevral boshlanishida martning o’rtalarigacha sovuqqa chidamli ko’kat sabzavotlar, martning ikkinchi yarmidan esa issiqsevar sabzavotlar yetishtiriladi. O’zbekiston Respublikasi hududida 2018 yili himoyalangan yerlarda ekish uchun bodringni umumiy 82 nav namunasi va pamidorni 124 nav namunasi Davlat reestriga kiritilgan bo’lib, hozirgi kunda himoyalangan yerlarda yetishtirishga moslashgan pomidorni 7 ta nav namunasi, bodringni 8 ta nav namunalari maxalliy seleksionerlar tomonidan yaratilgan va Davlat reestriga kiritilgan. Pomidorni 5 ta navi– Ave - Mariya, Gulqand, Marvarid (cherri),

Subxidam va Turon navlari 2 ta duragayi - Sayxun G’ 1 va Baxor G’ 1 duragaylari hamda bodringni 1 ta nav va 7 ta duragaylari –Sersuv 14 navi, Navbahor G’ 1 , ToshDAU 70 F 1 , Sovg’a F 1 , Baxora G’ 1 , Durafshon G’ 1 , Sardor G’ 1 va Chempion G’ 1 duragaylari Davlat reestriga kiritilib hozirda ekilmoqda. Respublikada eksportbop sabzavot, poliz ekinlarining urug’ va ko’chatlari etkazib berishda mahalliy korxona va tashkilotlar hamda xorijiy kompaniyalar va ularning O’zbekistondagi vakolatli korxonalari faoliyatining o’rni katta. Ularning nomlanishi va raxbarlari quyidagi 6-jadvalda keltirilgan: 6-jadval Respublikada eksportbop sabzavot, poliz ekinlarining urug’ va ko’chatlari etkazib beruvchi mahalliy korxona va tashkilotlar hamda xorijiy kompaniyalar va ularning O’zbekistondagi vakolatli korxona va tashkilotlari (2018 y.) Mahalliy korxona va tashkilotlar Xorijiy kompaniyalar va tashkilotlar № Xo’jaliklar nomi Rahbar ismisharifi № Mahsulot ishlab chiqaruv chi kompani yalar O’zbekiston dagi distribyuter korxona va tashkilotlar Rahbar ismi- sharifi 1 Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot instituti Rustam Nizomov 1 “Vilmarin ” (Fransiya) “Novagro” MCHJ Toir Ismoilov 2 Toshkent davlat agrar universiteti Botir Sulaymono v 2 “BejoZad en” (Gollandi ya) “Qualiseed” Furqat Xadjimurot ov Toir

smoilov 3 “Sirdaryo agro terminal” (Sirdaryo viloyati) Donyor Meerbekov 3 “Enza Zaden” (Gollandi ya) “Agroxaus” MCHJ (Toshkent) Abdulla Nurov 4 “Sirdaryo agro seed” MCHJ (Sirdaryo viloyati) Shirinboy Rahmon- qulov 4 “Sakata” (Yaponiya ) “Agrokontin ent” MCHJ (Toshkent) Botir Alimov Sardor Xolmuratov 5 “Bog’dod agro madad” MCHJ (Farg’ona viloyati) Furqat Rahmatov 5 “Rijkzwaa n” (Gollandi ya) Jismoniy shaxs Aleksey Devyatov 6 “Farg’ona elita urug’” F/X (Farg’ona viloyati) Jaloliddin Qodirov 6 “Monsant o Bayer” (SSHA - Gollandiy a) “Novagro” MCHJ Toir Ismoilov 7 “Asaka oyl planet” MCHJ (Andijon viloyati) Abduhalil Abidov 7 “Nunhem s” (Gollandi ya) “Nihol Zamin” MCHJ Sрavkat Nurmatov Akmal Usmonov 8 “Osiyo oltin urug’” MCHJ (Surxondaryo viloyati) G’ulom Mirsoliev 8 “Syngenta ” (Shvetsari ya) “Novasell” MCHJ Hamdam Qarshiboev Hojiakbar Nazarov Toir Ismoilov 9 “Agro House” MCHJ (Toshkent Abdulaziz Juraev G’aybulla 9 “Hazera” (Gollandi ya, “HsaAgro Developmen t Sardor Nuridinov Toir

sh.) Tojiev Izrail) ” MCHJ (Toshkent) “Novagro” MCHJ “Agrolink” MCHJ Ismoilov Abduvoxid Jumayev 1 0 “Agrokontinent” MCHJ (Toshkent sh.) Hasanxon Aliyev 1 0 “Holler seed” (AQSH) “Novagro” MCHJ “Agrimatiko ” MCHJ Kozimbek Nazarov 1 1 Has Agro Devolopment (Toshkent sh.) Sardorbek Nukridinov 1 1 “Takiisee ds” (Yaponiya ) “Agroxaus” MCHJ Abdulla Nurov 1 2 “Nihol Zamin” MCHJ (Toshkent sh.) Shavkat Nurmatov 1 2 “HmSlaus e” (Fransiya) “Germinis” MCHJ Aleksey An 1 3 “Osiyo oltin urug’” MCHJ (Surxondaryo viloyati) Usmonov O’rmonali 1 3 “Gavrish” (Rossiya) - Sergey Fedorovich Gavrish 1 4 “Samaragrozove tservis” MCHJ (Andijon viloyati) Axmedov Boxodir 1 4 Ushbu korxona va tashkilotlar hamda xorijiy kompaniyalar Respublikamiz issiqxonalarida yetishtirishga moslashgan sabzavot ekinlari nav va duragaylarini

yaratish va urug’larini olib kelish, sotib olish, sotish hamda targ’ib qilib keng maydonlarga ekishda muxim o’rin tutadi. Issiqxona sabzavotlari hosilining tannarxi Respublikamizda nisbatan arzon, shuning uchun bu mahsulotlarni yetishtirish uchun issiqxonani isitishga va qo’shimcha yoritishga nisbatan katta mablag’ sarflaydigan Qozog’istonning shimoliy rayonlariga, Sibirga, Ural va Rossiyaning boshqa mintaqalariga mahsulotni eksport qilish imkoniyatini beradi. Mamlakatimizda issiqxonalarda yetishtirilayotgan sabzavotlarning hosildorligi rivojlangan davlatlarga nisbatan bir necha marta past. Yuqori hosil olish va himoyalangan yer inshootlari samaradorligini oshirish, issiqxonalardan foydalanishda quyidagi kamchiliklar mavjud:  unumdorligi past tuproqlardan foydalanish. Mahalliy issiqxonalar tuprog’i tarkibida atigi 8-10 foiz organik modda bor xolos. Ularni tayyorlashda g’ovaklik xususiyatini beruvchi materiallar qo’llanilmaydi. Tuproqning g’ovokliligi va suv o’tkazuvchanligi past;  barcha issiqxonalarda tuproq ostidan isitishni yo’qligi. Tuproq haroratini pastligi o’z navbatda o’simliklarni kasalliklarga chidamligini pasaytiradi;  germetik yopilishini ta‟minlashda tirqishlarni mutloq (germetik) berkitishda surguchlardan cheklangan miqdorda foydalanish;  issiqxonalarda mikroiqlimni sozlovchi avtomatik moslama- larni yo’qligi;  o’simliklarni zararkunandalariga qarshi himoyalashda biologik uslubdan chegaralangan holda foydalanish. Kasallik va zararkunandalarni ko’p tarqalishi;  faqat egatlab sug’orish va chegaralangan holda tomchilatib va boshqa turdagi sug’orishlarni qo’llash hamda oziqali eritmalar berish amalga oshirilmaydi;  oziqali eritmalar va kichik hajmli muhitda yetishtirishning chegaralanganligi;  tuproqni bug’ yordamida yoki kimyoviy uslublarda zararsizlantirishni (sog’lomlashtirish) deyarli qo’llanilmasligi. Inshoot ichki qismini deyarli dezinfeksiya qilinmasligi;

 issiqxonalarni markazlashgan holda kimyoviy moddalar, o’g’itlar, urug’lar va boshqa materiallar bilan ta‟minlanmasligi;  issiqxonalarni yaxshi yurituvchi va kelajakda uni rivojlantirishga xissa qo’shuvchi malakali kadrlarni kamligi;  informatsion ma‟lumotlar bazasi bilan to’liq ta‟minlanmaganligi. Respublika bo’yicha issiqxonalarning har 1 m 2 dan olinadigan o’rtacha hosil pomidordan – 7 kg va bodringniki 6-8 kgni tashkil qiladi. Ekinlarni aylanishi davrlari bo’yicha o’rtacha hosildorlik ham bir xil emas: kuzgi-qishki aylanishda bodring – 5-6, qishkibahorgisida – 10-12 kg/m 2 ; pomidor qishki-bahorgi aylanishda – 7-8 kg va o’tuvchan mavsumda esa 8 kg/m 2 ni tashkil etadi. Bu ko’rsatkich hozirgi kunda dunyo issiqxonalaridan olinayotgan hosildorlikdan ancha past. Respublikamizda issiqxonalarni rivojlantirishning asosiy muammolari OOO “ZAMONAVIY ISSIQXONA” tashkiloti bergan ma‟lumotga ko’ra, muammolar quyidagicha: 1. Yuqori kvalifikatsion kadrlar etishmovchiligi; 2. Chet el mahsulot ishlab chiqarish va texnologiyalariga muhtojligi; 3. Davlat tomonidan subsidiyalar juda kamligi; 4. Issiqxonalarda yetishtirishga moslashgan yuqori hosilli nav namunalarini yo’qligi; 5. O’g’itlar etishmovchiligi; 6. Kredit olish muammosi; 7. Issiqxona xo’jaligini boshqarish bo’yicha muammolari. Bu muammolarni echimini topish yo’llari va soha mutaxassislarini tayyorlash, zamonaviy issiqxonalar barpo etish, texnologiyalarni olib kelish va mahsulot eksportini yo’lga qo’yish bo’yicha dasturlar ishlab chiqildi.

Nazorat savollari: 1. Sabzavot ko’chatchiligi deganda nimani tushunasiz? 2. Ko’chatchilik vazifasi nima? 3. Himoyalangan yer sabzavothiligining qanday xususiyatlari bor? 4. Sabzavot ko’chatchiligi qanday rivojlangan? 5. Hozirgi kunda himoyalangan yer sabzavotchiligining o’rni qanday? 6. Sabzavot ko’chatchiligida qanday muammolar bor? 7. Issiqxonalardan yuqori hosil olish uchun nimalarga e‟tibor berish kerak?

Foydalanilgan adabiyotlar 1. R.T. Gazieva va b. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. -T.; Bilim, 2004, 240 b. 2. Gazieva R.T. Suv xo’jaligidagi texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. T., Talqin, 2007, 176 b. 3. I.M. Maqmudova, A.T. Salohiddinov “Qishloq va yaylovlar suv ta’minoti”, T- 2002y. 4. Borodin I.F., Nedil’ko N.M. Avtomatizatsiya texnologicheskix protsessov. - M.; Agropromizdat, 2005. -386 s. 5. Martinenko I.I. i dr. Avtomatika i avtomatizatsiya proizvodstvennix 9. protsessov. - M; Agropromizdat, 2005 - 335 s. 6. Borodin I.F. Texnicheskiye sredstva avtomatiki. – M.: Agropromizdat, 1982. 303 s. 7. Kolesov L.V. va boshkalar Qishloq xo’jalik agregatlari hamda ustanovkalarining elektrik jihozlari va avtomatlashtirish. - Toshkent, "O’qituvchi", 2009 . 8. Абдубакиров С.А Ким Л. Развитие тепличного хозяйства в Узбекистане Ташкент 1991 9. X . CH . Bo ’ riyev , A . G . Abdullayev . “Tomorqa sabzavotchiligi” T “Mehnat”, 1994 yil

Похожие

Himoyalangan yer sabzavotchiligining ahamiyati, holati va rivojlantirishi

Sabzavot ekinlarini o‘g‘itlash

Kartoshka, sabzavot yig’ishtirish mashinalari

Sabzavot zararkunandalarini hisobga olish uslublari

Sabzavot ekinlari ko`chatlarini payvandlash