Rezavor bog’lar va ko’chatzorlarni hududiy tashkil etish - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Rezavor bog’lar va ko’chatzorlarni hududiy tashkil etish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

122.5 KB

Reza vor bog ’l ar va ko’chatzorlarni h ududiy tashkil etish Reja: 1 .Bog’dorchilik va uzumchilikning axamiyati. 2.Meva ko’chatzorlari va uzum ko’chatzorlarni tashkil etish. 3.Meva, rezavor-meva va uzum yetishtirishni ko’paytirishni va tan narxini pasaytirish rezervlari. 4. Bog’ ’ va tokzorlar uchun yer uchastkasi ta n lash. 5.Rezavor-mevalar i ni ekishni tashkil qilish. 6.Bog’ ’ dorchilik xo’jaliklarining ixtisoslashtirishni chu q urlashtirish

Taya n ch iboralar: Bog’dorchilikning rivojlantirishni asosiy yuli, meva-ko’chatzori, payvaidtaglar, kalamcha eqiladigan uchastka, shakl berish dalplari. dekarativ daraxtlarbo’limi, ko’chatzorlar uchun joy tailash, meva kuchaporlar bo’limlari, kvartallar, kletkalar, oogdorchilik maxsulotlarni kuiaPtlrksh v;. uning tai iarxnii pasaytirishga opd muxim tadbirlar, kvartallarning katta-kichikligi, iktisoslashtirilgan bog’dorchilik xo’jaliklari. Bog’dorchilik va uzumchilikning alamiyati. Bog’ va tokzorlar axolini kimmatli oziq-ovqat maxsulotlari bplai mevalarni qayta ishlovchi saioatni esa xom ashyo bilan ta‘mnilaydi. Meva. rezavor meva va uzum faqat yangi xolida emas, balki kuritilgan, mo’zlatilgan» va koiservalaigan xolda xam istemol qilinadi .Ular kimmatli vitamina turlarga boy. Bog’lar shuningdek, asal olnnadigan joy xamdir Axolini yil davomida yangi mevalar bilan yaxshi ta‘mnilash uchun mevalar etishtirishni intensivlashtirish, nidustrial asosidagiyirik, ixtisoslashtirilgan bog’dorchilik va uzumchilik xo’jaliklarni ko’prok tashkil etish; ko’chatlarning nav sostavini yaxshilash qishki navlarni salmopshi ko’paytirish; rezavor mevalar bilan baid bo’lgan maydonlarni kengaytirish xisobiga bog’dorchilik va uzumchilikni bundan buei yanada rivojlantirish zarurligi ko’rsatilgan. Bog’dorchilikni rivojlantirishni asosiy yuli—bu uni ichchil intensivlashtirish, koitseitratsiyalash va ixtisoslashtirish, mexapizatsiyapi, ximiyani, sug’orishni, ug’itlarni keng qo’llash, barcha ko’chatlarni nav sostanini yaxshilash mehnatni tashkil etish va xaq tulashni ilg’or usullarni keng qo’llash asosida meva va rezavor - mevalarni sifat ko’rsatkichlarni yaxshilash xamda xosildorligini oshirishdan iboratdir. 2. Meva-ko’chatzorlar va uzum ko’chatzorlarni xududiy tashki1 ugil.

Meva va rezavor. Meva o’simliklari ko’paytiriladigan joy meva-ko’chatchori deb ataladi. Ko’paytirish usullariga kura, meva ko’chatzori qo’yidagi bo’limlardan iboratbo’ladi. Ko’paypshrish dalalari. Bu dalalar ikki uchastkadan ibora) ouladi: 1).payvaidtaglar (urug ko’chatlar) uchastkasi. Bu uchastkada urugli mezi va turlarining urug ko’chatlari yetishtiriladi; 2) kalamcha eqiladigan uchastka. Bu uchastkaga bexi, aior, aijir navlarpni ko’paytirish va vegitativ usulda ko’paytiriladigan payvaidtaglar yetishtirish uchun ko’chat o’tkaziladi. SHakl berish dalalari. Bu dalalar xam ikki uchastkadan iborat bo’ladi; 1) Ko’chatzorni birnichi dalasi bo’lib, bu dalaga urugli va donakli meialariy urugi eqiladi va payvaidtaglar uchastkasida ustirilgan urugli mevalarni urug ko’chatlari o’tkaziladi. Urugdan shu yili kukargan ko’chatlar xam, ko’chat kmlib ustirilgan urug ko’chatlar xam o’sishning birnichi yilida (avgustda va senglbr boshida) payvaid qilinadi. Olchaning ildiz bachqilari xam shu dalaga o’tkaziladi; 2).Ko’chatzorlarni ikknichi dalasi yoki payvaidlaigan ko’chatlar usadigan dada. Bu joy o’tgan yili ko’chatzorni birnichi dalasi bo’lib, madaniy o’simliklarni bir yashar ko’chatlari bokka utkazishdan oldni shu joyga ustirilgan edi. Payva n dlash uchun n avda kilinadigan bog’. Bu bog’ qo’yidagilardan iborat: - Ko’chatzorning birnichi dalasi bo’lib, bu dalaga urugli va donakli meialarni urugini eqiladi va payvaidtaglar uchastkasida ustirilgan urugli mevalarni urug ko’chatlari o’tkaziladi. Urugdan shu yili kukargan ko’chatlar xam, ko’chat qilib utkazilgan urug ko’chatlarida xam o’sishning birnichi yilida (avgustda va seityabr boshida) payvaid qilinadi. - Ko’chatzorni ikknichi dalasi yoki payvaidlaigan ko’chatlar usadigan da;1a. Bu joy utgan yili ko’chatzorlarning birnichi dalasi bo’lib, madapiy o’simliklarning bir yashar ko’chatlarning bokka utkazishdan oldni shu joyga ustirilgan edi.

- Payvaidlash uchun navda olinadigan bog’. Bu bog’ qo’yidagilardan iborat: 1 ).Payvaid qilish uchun navda yoki kalamcha olinadigan bog’; 2).Payvaidtaglar urugi yetishtiriladigan bog’; 3).Payvaidlash uchun navda olinadigan va o’z.ildizi bilan (mustaqil) usadigan o’simliklar bog’i. Bu bog’ rezavor-meva plantatsiyalarida - kulpnoy, malina, vegitativ usulda ko’paytiriladigan payvandtaglar -paradisko, dusen va xokazolar ekilgan uchastkalardan xamda tok , anjir, anor o’simliklaridan nazda olinadigan uchastkalardan iborat bo’ladi. Dekarativ daraxtlar bo’limi. Bu bo’limda urmo n daraxtlarining k o’ ch a ti yetishtiriladi. Bu ko’chatlar bog’larni ximoya qiladigan va shamol kuchini kamaytiradigan ixota daraxtzorlari barpo qilish, qo’rg’onlar va Yullarni kukalamzorlashtirish uchun ishlatiladi. Bu bo’limga yana park va kuchalarni bezatishda foydalanish uchun xar xil buta o’simliklari va gullar xam eqiladi. Ko’chatzor umun joy tanlash. Meva o’simliklari yosh vaktida yaxshi sharoitda ustirilishi kerak. Shuni nazarda tutib. Ko’chatzor barpo qilish uchun tekis va donm suv oqib turadigan yerlarni tanlash lozim. Ko’chat ko’paytirish dalalari, vegetativ usulda ko’paytirish uchastkalari, rezavor-meva plantatsiyalari va ko’chatlarga shakl beriladigan dalalar uchun eng yaxshi unumdor yerlarni ajratish zarur .Bu dala va uchastkalar qishloq va yullarga yakni bo’lsa, ko’chat yetishtirish ancha arzonga tushadi. Payvand qilish uchun novda olipazigan bog’larni o’zoq uchastkalardagi, unimsizrok yerlarda barpo qilsa xam bo’ladi. Meva ko’chatzorlar bo’limlari kvartallarni maydoni tavsiya etilgan miqdorda katta- kichikligi 50xZOOm, 100x200m (1,5-2,0ga), ko’chat eqiladigan bo’limlarda 100x400m, 150xZOOm (4,0-4,5ga). Bu masofalar maydoni ko’chatzorlar kvartalining katta-kichikligiga bog’liq. Bu bo’lishi mumkni 0,5-1,0 ga dan yoka 8,0-12 gacha.

Bir yilga mulzkallangan 200 ming tup ko’chat tayyorlab jiladigni meva ko’chatzorlarni tashkil qilish loyixasining chizmasi Bo’lim: a) ekin maydoni, b) ko’chat qilib ekilgan daraxt , v) payvantaglar urug’i yetishtiriladigan maydon, 1-1U uchastka kvartallari nomeri, 1-kletkalar, 2-ixota daraxtlari, 3-sug’orish shoxobchalari, 4-aylanma yo’l, burum chizig’i, va dala yuli, yullar, 5-xo’jalik ichki, 6-kvartallararo, 7-kletkalararo, 8-piyodalar uchun, 9- trubalar va ko’priklar, 10-qatorlar yunalishi. Ekin maydoni bo’limlarida kletkalar eni 25-40m qilib olinadi. Xamda 1-2m.li yo’lcha koldirilgan xolda olinadi.

Bir yilga xisobla n gan 150 ming tup ko’chat tayerlab eqiladigan uzum ko’chatzorini tashkil qilish loyixasi ni chizmasi. a) ko’chat qilib ekilgan tokzorlar, b) payvaidtaglar bo’limi, 1-1U -uchastka kvartallarni iomeri, yullar: 1-kvartallararo, 2-payvaitaglar bo’limi orasidagi, 3- kletkalar orasidagi, 4-ixota daraxtlari, sug’orish shaxobchalari, 6-qatorlar yuialishi. Uzum ko’chatzori kvartallarni maydoni 1-2 ga, qatorlar o’zunligi 100 m, tekis joylarda va notekis joylarda esa 50-75 m qilib olinadi. 3. Meva, rezavor-meva va uzum yetishtirishni ko’paytirish va taniarxnii pasaytirish rezervlari. Meva, rezovor-meva va uzumni yalpi xosilini ko’paytiruvchi tadbir -ularni yetishtirish va qayta ishlashni saioat usulini keng rivojlantirishdan iboratdir. Xozir mamlakatimizda meva, rezavor-meva maxsulotlari xamda uzum yetishtirishni qayta ishlashni va realizatsiya qilishni birga kushib olib boruvchi yirik bog’dorchilik va uzumchilik korxonalari tashkil etilmoqda (koits.zavodlari). Bog’dorchilik maxsulotlarni ko’paytirish va uning tannarxini pasaytirishga oid muxim tadbirlar ya‘ni qo’yidagilardir: 1). Dala ekinlari uchun noqulay bo’lgan yerlar (nishabliklar, jarlar)dan keng foydalangan xolda mevachilikni tabiy iqtisodiy zonalar bo’yicha planli joylashtirish; 2). Bog’ va tokzorlarda agro texnika tadbirlari kompleksini izchil amalga oshirish; 3). Bog’dorchilik maxsulot i ni traisportga ortish va tushirish xamda saklashni yaxshilash; 4). Ko’chatlarni ratsioial ravishda zich joylashtirish; 5).Pakana daraxtli bog’larni ko’paytirish. Uzum yetishtirishni ko’paytirish va arzoilashtirishni asosiy tadbirlari: Ixtisoslashtirilgan xo’jaliklarni tashkil etish.

Yaxshi, xosildor navlarni tailash, sifatsiz navlarni bartaraf etish. Ko’chatzorlar tashkil etish, qator oralariga ko’zgi ishlov berish, ko’chatlarni kishda kumish(temperaturasi past bo’lgan zoialarda). O’g’it solish, sug’orish, zararkuiaida va kasaliklardan ximoya qilish. Bog’larning katta-kichikligi, bog’ va uzumzorlar uchun yer uchastkasi ta n lash. Katta bog’lar eng ko’p iqtisodiy samara beradi. Bunday bog’larda eng u n umli mashina va q urollardan a n cha ratsional foydalanish, mex n atni, sug’orishni tashkil etishning professiv formalarni kullanish mumkin va x.k. Bog’lar xo’jalik markazlaridan, xo’jalik ishchilarining turar joylaridan 1,5-4km dan o’zok bo’lmagan masofalarda joylashtiriladi. Optimal xajmdagi bog’dorchilik xo’jaliklari 3 tadan 5 tagacha bo’lnimaga, shu jumladan 3 gadan 4 tagacha bog’dorchilik, xar bir bo’lnima esa 3 tadan to 5 tagacha meva va rezavor-meva ko’chatlari bo’lgan o’rtacha 80-100 ga maydonli bog’dorchilik brigadaoiga ega bo’lishi kerak .Bo’lnimadagi bog’larning umumiy maydoni 300-500ga,b/gui xo’jalik bo’yicha esa 700-1500ga ni tashkil etadi. Bog’ uchun yer uchastkasi ta n lash. Bog’ yoki tokzor uchun yer uchastkasini agronom. yer to’zuvchi, tuproqshuios va boshqa mutaxasislardan iborat sostavdar. komissik tanlaydi.Uchastkani topografik siyomka qilish va tuproqni tekshirish o’tkaziladi. Agar yer uchastkasini sug’orish yoki tekislash,yoxud terrasirovka qilish loyixalanayotgan bo’lsa,u xolda albatta xar 0,2 yoki 0,5 metr masofada gorizantallar utkazish bilan vertikal syo‘mka qilinadi. Bog’ uchun janubi-g’arb va g/arb tomon nishabligi 5-8 gradus bo’lgan, yerug yaxshi tushadigan va isiydshan, shimoldan esadigan sovuq va kuchli xamda sharkdan esadigan quruq shamollardan ximoya qilnigan uchastkalarni ajratish maqsadga muvofiqdir Relefi mexanizatsiya yordamida ishlov berish xamda rezavor mevalarni ortish ju n atish uchun qulay bo’lishi kerak. Bog’ uchun xosildor, yetarli darajada

namlikka ega bo’lgan va xavo utkazuvchan yerlar; tokzorlar uchun tog’li-shag’alli tuproqlar xam yaraydi. Bog’larni axoli yashaydigan joylarga , temir yoki tosh yo’llar, suv manbalariga yakniroq joylashtirish iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofikdir. Bog’ xududlarni tashkil etish. Bog’ va mevazorlar kvartallarga, brigada uchastkalariga va bo’lnimalarga bo’linadi. Shuningdek, daraxt ko’chatlari, sug’orish shoxobchalari, yo’llar va brigada shiyponlari xam joylashtiriladi. Meva va rezavor-meva ko’chatlarni ekishdan 1-2 yil oldni kvartallarga meva ko’chatlarni shamolning zararli ta‘siridan ximoya qiluvchi daraxtlar palosa qilib eqiladi. Balandligi 17-20 m bo’lgan ximoya qiluvchi daraxt ko’chatlari shamolning tezligini 40-50 % ga kamaytiradi, garmsel gshytidg. >sp 150-200 m masofadagi xavoning nisbiy namligi 35-40% ga oshiradi. Xpmoya kiluvchi ko’chatlarning ijobiy ta‘siri 500-600 m masofagacha yetadi. Kvartallarning xajmi qo’yidagicha bo’lishi tavsiya etiladi: tekis rslsfli yirik bog’larda (200-300ga va undan xam ortik) kvartallar o’zunligi 500-600 m vp eni 200-300 m bo’lgani xolda 15-20 ga qilib ajratiladi; o’rtacha va uncha katta bo’lmagan bog’larda (50-100ga) yoki ancha nishab va ochik joylardagi bog’larda o’zunligi 400-500 m va eni 200-300 m bo’lgani xolda 8-12 ga qilib ajratiladi; shamol ayniqsa kuchli bo’lgan rayoilar va shamol uruvchi yei bagirlarda - o’zunligi 300-400 m va eni 150-200 m bo’lgani xolda 5-8 ga; rezavor- mevazorlarda u.uillgi 300-400 va eni 150-200 m bo’lgani xolda 4-5 ga, kam korli qattiq qishli rayonlarda zemlyaniqa eqiladigan maydon 2-3 ga qilib ajratiladi. Tokzorlarda kvartallar o’zunligi 600-1000 m , eni 200-300 m bo’lgani xolda 15-25 ga qilib ajratiladi. Bog’ va tokzorlarning tashki chegaralari (chetlari) ga bala n d buyli daraxt navlarida 2-3 qator qilib ximoya palosalari eqiladi. Daraxt palosalaridagi daraxtlar orasidagi masofa 1,2-2 m daraxt qatorlari orasidagi masofa osa 2,5-3 m bo’lishi lozim. Bog’ va tokzor ichidagi yul tarmoqlari ximoya palosalari buylab joylashtiriladi.

Magistral (asosiy) yullarning eni 7m, kvartal oralaridagi yullarning eni esa 5 m gacha bo’lishi lozim. 5.Rezavor-mevalarni ekishning tashkil qilish. O’rta Osiyoning sug’oriladigan rayonlarida reza-mevazorlardan keng tarqalgani zemlyaniqa. Zemlyaniqa ekini ko’p mexnat talab qiladigan jin xisoblanadi. Shuning uchun xo’jalik markazlariga va shaxarga yaqin joylashgan yerlarga ekiladi. Xo’jalik ichki yer tuzishda zemlyaniqani yetishtirish ko’zda tutilgan bo’lsa. unda uning tashkil etishda loyixa tuzish tavsiya etiladi. Zemlyaniqa ekinnga maxsus almashlab ekish joriy qilinadi. O’zbekistondagi xo’jaliklarda qo’yidagi almashlab ekish tavsiya qilinadi. 1-yil beda, 2-beda, 1-yil zemlyaniqa (yilning yarmidan keyni shudgor qilib kuyiladi). 2-zemlyaniqa, 3-zemlyaika, 4-yil zelmyaniqa, ko’zgi beda uchun yerni xaydash . Xar kaysi almashlab ekish dalasi uning katta-kichikligiga va uch niabatida kvartallarga bo’linadi. Eng qulay kattaligi 2-4ga (200x100 va 200x200).Ayrim xollarda kvartallarning razmeri 0,25-1,0 qatorli ixota-daraxtlari xam loyixalanadi. Brigada uchastkasini tashkil etiladi uning razmeri 40-50ga.Brigadaning xar bir a‘zosiga 1,8-1,2 gadan zemlyaniqani maydoniga ishlash uchun tufi keladi. 6.Bog’dorchilik xo’jaliklarining ixtisoslashtirishni chuqurlashtirish. Tajriba shuni ko’rsatmoqdaki yirik ixtisoslashgan bog’dorchilik va uzumchilik xo’jaliklari tashkil etish iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofikdir. Bog’dorchilik xo’jaliklarni ixtisoslashtirishning optimal darajasi shunday bo’lishi kerakki. Bunda bog’dorchilik xissasiga xo’jalikda yetishtiriladigan tovar maxsulotining 80%ga va undan xam ko’prog’i turi kelishi kerak. Bog’dorchilik uchun qulay sharoit bo’lib, yer kam bo’lgan joylarda bir tarmoqli bog’dorchilik xo’jaliklari tashkil etiladi. Bir tarmoqli bog’dorchilik xo’jaliklarida ishchi kuchidan bir tekis foydalanish uchun mevali ekinlarni parvarish qilish, sug’orish,

guig solish, xosilni yigishtirio olish ishini turli mudatlarda utkazishni talab kiluvchi sortlari juda snichiklab tailanadi. Kish davrida mevalarni qayta ishlash tashkil etiladi. Ixtisoslashtirilgan bog’dorchilik xo’jaliklari bir qator ishlab-chiqarish tiplariga bo’linadi: Mevalarni ko’prok markazlarga chiqarish uchun yetishtiriladigan xo’jalik/.ar; (xo’jaliklarda zavodlar). Mevazorlarining salmogi ortirilgan shaxar chetida bo’lgan xo’jalik tipi: Meva koiserva (urik, olxuri, shaftoli, olcha, gilos) va rezavor xul .1.'s:. (zemlyaniqa, smorodnia, shuningdek bexi) zoialaridagi xo’jaliklar; Maxsulotlari kombniatsiyalashtirilgan istemolga muljallaigan xo’jaliklar; Jaiubiy rayoidagi pakana daraxtli bog’lar ko’prok bo’lgan xo’jaliklar; Meva ko’chatlari yetishtiriladigan xo’jaliklar; Bog’ uzumchilik tipidagi xo’jaliklar; Uzum- bog’dorchilik tipidagi xo’jaliklar. Bog’dorchilik tarmog’i rivojlanishi bilan ishlab chiqarishimsh ixtisoslashuvini chuqurlashuvi amalga osha boradi.

Похожие

Mevazor va uzumzorlarni xududiy tashkil etish

Seleksiya jarayonini tashkil etish va uning tartibi

Rezavor mevalarning agrotexnik xususiyatlari

Remont korxonalari ishini tashkil etish asoslari

Tabiiy yaylovlar maydonini xududni tashkil etish