Pestitsidlarning tasniflanishi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Pestitsidlarning tasniflanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63 KB

Pestitsidlarning tasniflanishi R e j a: 1. Pestitsidlarni kimyoviy tarkibiga qarab tasniflanishi. 2. Pestitsidlarni qo‘llanilishiga qarab tasniflanishi. 3. Pestitsidlarni gigiyenik tasniflanishi.

Umuman qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan barcha zaharli moddalarga PESTITSIDLAR deb ataladi. Pestitsidlar o‘z navbatida kimyoviy tarkibi, qo‘llanilish joyi, organizmga o‘tishi, ta’sir etish xarakteri (tavsifiga) qarab o‘ziga xos tasniflanadi. I Kimyoviy tarkibiga qarab 1. Anorganik (simob, ftor, bariy, oltingugurt, mis, xlorat, boratlar) 2.O‘simliklardan, bakteriya, zamburug‘lardan tayyorlangan (peretinlar, bakterial, zamburug‘, antibiotiklar, fitonsidlar) 3. Organik birikmalar- juda katta guruh hisoblanadi а . XOS xlor organik birikmalar (geksaxlorsiklogeksan, GXSG va boshqalar). b.FOS fosfororganikbirikmalar (Gardona, xlorofos, karbofos, fozalon, zalon, fosfamid, antio va boshqalar). v. Piretroidlarr- permetrin (ambush, korsar) detsis (deltametrin), sipermetrin (ripkoord, simbush) sumitsidin (fenvalerat) va boshqalar. g. Karbin, tio-ditiokarbamin kislotasi asosida, sevin, pirimor, sineb, polikarbatsin, TMTD va hokazo II Qo‘llanilishiga (joyiga) qarab: 1. Insektitsidlar- insectum-hasharot cidue-o‘ldiraman 2. Akaritsid- acorus-kana 3. insektoakoritsid- hasharot va kanalarga qarshi; 4. Ovitsid- (ovium-tuxum) tuxumga qarshi; 5. Larvitsid- (Larva-qurt ) qurtlarga qarshi; 6. Molyuskatsid- mollusca chuvalchang qurt 7. Nematitsid- (hematodas)-yumalok qurt, fitogelmintlarga qarshi; 8. Rodentitsid (Zootsid)- Rotenda-kemiruvchi hayvonlarga. 9. Fungitsid (Fungus-zamburug‘) zamburug‘li kasalliklarga. 10. Bakteritsid (Bacteria)- bakteriyali kasalliklarga.

11. Gerbitsid (herbum- ut)- o‘tlarga qarshi; 12. Arboritsid-butazorlarni yo‘qotishda; 13. ALGITSID- SUV O‘TLARIGA QARSHI; 14. Afiditsidlar- o‘simlik bitlari (shirincha)ga qarshi; 15. larvitsidlar- qurtlarga qarshi; 16. virusotsidlar- virusli kasalliklariga qarshi; 17. Xemosteriyantlar- xemosterilyantlar jinsiy sterilizatsiya uchun III Pestitsidlarning organizmga o‘tishiga qarab: 1. Ichdan ta’sir etuvchi 2. Teri orqali 3. Nafas yuli (gaz, bug‘) 4. Sistemali ta’sir etish IV Odamlarga, issiqqonli hayvonlarga ta’siriga qarab: 1. O‘ta kuchli ta’sir etuvchi- UD_50 50 mg/kg gacha. 2. Kuchli ta’sir etuvchi - UD_50 50-200 mg/kg. 3. O‘rta ta’sir etuvchi - UD_50 200-1000 mg/kg. 4. Kam ta’sir etuvchi - UD_50 1000 mg/kg dan ortiq. Gigiyenik tasniflanishi orqali pestitsidlarga va ularning turlariga to‘la tavsif beriladi. Bunda qaysi turdagi pestitsidlar qanday zaharlilik xususiyatiga ega. Ishlatiladigan qanday xavfsizlik chora-tadbirlarini ko‘rish kerakligi xaqida to‘la ma’lumot beradi. Pestitsidlar zaharliligiga qarab quyidagicha bo‘linadi. Pestitsidlarning zararli hasharotlar yoki yumronqoziq oshqozoniga tushgandagi zaharliligi quyidagicha belgiladi: 1. Juda kuchli zaharli modda – SD 50 1 kg tirik vaznga 50 mg. gacha 2. Kuchli zaharli modda – SD 50 1 kg tirik vaznga 50-200 mg. gacha 3. O‘rtacha zaharli modda – SD50 1 kg tirik vaznga 200-1000 mg. ga

4. Kam zaharli modda – SD50 1 kg tirik vaznni halok qilish uchun 1000 mg dan ko‘proq modda sarflanishi kerak. Pestitsidlarning bunday bo‘linishi tasniflanishiga qarab, qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan pestitsidlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi. 1. Juda kuchli ta’sir etuvchi guruhga – metil bromidi, zookumarin, preperat 242, rux fosforidi va boshqalar; 2. Kuchli ta’sir etuvchi guruh Bazudin, Geksoxloranning gamma izomeri, tiodon, DNOK, Metafos, Fozalon, Fosfamid (BI - 58) va boshqalar kiradi. 3. O‘rtacha zaharli guruhga Butil kaptafos, karbofos, keltan, karbation, mis kuporosi, nitrafen, kuprozan, polixom, formalin, sianamid kalsiy, mis ikki oksidi, fitobakteriomitsin kabi preparatlar kiradi. 4. Kam zaharlilik xususiyatiga ega bo‘lgan pestitsidlarga: Bangvel – D, Benamid, Bordo suyuqligi, Vitovaks, gardona, dalapon, temir kuporosi, ko‘k sovun, ISO – ohak oltingugurt qaynatmasi, katoran, neoron, preparat, № 30, 30A, 30S, 30 – SS, 30M, polikarbamitsin, prometrin, prepazin, propanid, renstor, sayfos, oltingugurt talqoni, kolloid oltingugurt, oltingugurtning ho‘llanuvchi kukuni, simazin, semeron, tedio,n topsin – m, treflan, magniy xlorati, kalsiy xlorat xloridi, sineb, entobakterion, dendrobatsillin kabi preparatlar kiradi. Pestitsidlar ichida juda xavfli va kuchli tasir etuvchilarga kiradiganlarga kishilar hamda issiqqonli hayvonlarga kuchli darajada xavfli bo‘lib, ular ta’sirida kuchli zaharlanib kelishi mumkin. Hozirgi paytda dunyoda juda kuchli va kuchli zararli preparatlarni ishlab chiqarishni keskin kamaytirish ustida keng ko‘lamda ish olib borilayotir, birgina Rossiyada 1980 yilda ana shunday kuchli zaharli moddalardan umumiy ishlab chiqariladigan pestitsidlar miqdoriga nisbatan 20% ishlab chiqarilgan bo‘lsa, hozirgi paytda atiga 5 foizga tushirish ustida ish olib borilyapti. Kuchli zaharlilikka ega bo‘lgan pestitsidlar bilan ishlov berilganida ayniqsa oziq-ovqat mahsulotlari tarkibida ularning qoldiqlarini bo‘lishi mumkin emas, agarda juda kam miqdorda qoldig‘i qolgan bo‘lsa ham iste’mol uchun yaroqsiz hisoblanadi. Shuning uchun ham hozirgi paytda kishilar va issiqqonli hayvonlarga kam ta’sir etadigan, ishlatilganda tez parchalanib zararsiz holatga keladigan sintetik piretroidli preparatlar ishlab chiqarilayotir. Bular jumlasiga detsis, karate, deltofos, ambush, simbush, deltametrin, sipermetrin va boshqalar kiradi. Zararli hasharotlar va issiqqonli hayvonlarning tanasi ustiga tushgandagi miqdorining darhol ko‘rinishiga qarab quyidagilarga bo‘linadi.

1. Juda tezlik bilan ta’siri ko‘rsatadigan preparatlar: o‘rtacha ta’sir etuvchilar (SD50) – SD50 1 kilogrammda 300 milligrammdan kami, ta’sir etish koeffitsenti 1 dan kam. 2. ta’siri bilinib turadiganlar – S50 300 – 1000 mg/kg buning ta’sir etish koeffitsenti 1-3 gacha. 3. Ta’sir etishi kam bilinadiganlar – SD50 1000 mg/kg bularning ta’sir etish koeffitsenti 3 dan yuqoridir. Pestitsidlar San Pikning 0059 – 96 raqamli Pestitsidlarning zaharlilik va xavfsizlik darajasi bo‘yicha gigiyenik tasnifi ga binoan toifalanadi. 3.1. Pestitsidlarning xavflilik darajasi qo‘yidagi jadvalda qayd etilgan ko‘rsatkichlarga binoan belgilanadi. Pestitsidlarning zaharlilik va xavflilik darajasi bo‘yicha tavsifi. Zaharlilik va xavflilik mezonlari Xavflilik sinflari O‘ta xavfli I Xavfli II O‘rtacha xavfli III Kam xavfli IV 1 2 3 4 5 Oshqozonga tushganda o‘ldiradigan o‘rtacha miqdori mg Gkg 1000 dan ortiq Preparatning qattiq shakli 10 dan 11-100 101-1000 3000 dan ortiq Preparatning suyuq shakli 30 dan kam 31-300 301-3000 ortiq Teriga tushganda o‘ldiradigan o‘rtacha miqdori mg Gkg 501-2500 2500 dan ortiq Preparatning qattiq shakli 100 va kam 101-500 1001-5000 5000 dan ortiq Preparatning suyuq shakli 200 va kam 201-1000 5000 Havodagi o‘ldiradigan miqdori o‘rtacha mgGm3 500 va kam 500-5000 5001-50000 50000 dan ortiq 1 2 3 4 5 Ingalatsion zaharlanish extimoli koeffitsenti 300 va ko‘p 300-30 29-3 3 dan kam Kulminatsiya koeffitsenti 1 dan kam 1-3 3,1-5 5 dan kam

Hasharotlarni va issiqqonli hayvonlarni terisiga darhol ta’sir qiladigan preparatlar ishlatilishi man etilgan. Butifos, Bromofos, Tiodan, DDVF va boshqalar kiradi. Bu preparatlarni ishlatishda maxsus kiyim, ko‘z oynak, rezina etik, rezina yopinchiqlar bilan to‘la ta’minlangan bo‘lishi shart. Pestitsidlar uchuvchanligi bo‘yicha ham bir necha guruhga bo‘linadi: Uchuvchanligi bo‘yicha juda xavfli moddalar Uchuvchanligi bo‘yicha xavfli moddalar Kam xavfli uchuvchanlikka ega bo‘lgan moddalar. Uchuvchanligi bo‘yicha juda xavfli bo‘lgan moddalarni ishlatishda nafas olish yo‘llarini ehtiyot qilish lozim, albatta yuqori darajadagi xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilgan holda ishlatilishi zarur. Pestitsidlar kulminatsion xossasiga ko‘ra ham qo‘yidagilarga bo‘linadi: 1. Kulminatsion xossasi juda kuchli bo‘lgan pestitsidlar, ularning kulminatsion koeffitsiyenti 1 dan kam. 2. Kulminatsion xossasi bo‘linib turadigan pestitsidlarning koeffitsiyenti 1-3 gacha. 3. Kulminatsion xossasi sekinlik bilan bilinib turadigan preparatlarning koeffitsenti 3-5 gacha. 4. Kulminatsion xossasi sezilar sezilmas bilinib turadigan pestitsidlar ularning kulminatsion koeffitsenti 5 dan yuqoridir. Kulminatsion tushunchasi zaharli moddaning organizmda to‘planib qolishidir, chunki pestitsidlarning ko‘pchiligi detoksikatsiyalanib hasharotlar va issiqqonli hayvonlar tanasidan chiqib keta olmaydilar. Pestitsidlarning kulminatsion xususiyati bir-biridan farq qiladi. Kulminatsion xususiyat material va funksional jihatdan bo‘lishi mumkin. Material kulminatsiyada hasharotlar tanasida zaharli moddalar to‘planadi, bunday hodisa xlororganik va simobli preparatlar bilan qayta-qayta ishlov berilishi natijasida sodir bo‘ladi. Funksional kulminatsiya natijasida organizm tanasida zahar to‘planmaydi, uning tez ta’siri xususiyati hisobiga olinadi, bunday holat fosfororganik moddalarni ishlatilganda sodir bo‘ladi. Pestitsidlarning tuproqda saqlanishi turg‘unligiga qarab ham quyidagilarga bo‘linadi:

1. Juda yuqori turg‘un modda – zararsiz holga kelguncha parchalanish muddati o‘rtacha 2 yildan yuqori. 2. Turg‘un modda – parchalanib zararsiz holatga kelishi muddati 0,5-2 yilgacha. 3. O‘rtacha turg‘unlikka ega bo‘lgan moddalar – bularni parchalanib zararsiz holatga kelish muddati 1-6 oygacha. 4. Kam turg‘unlik xususiyatiga ega bo‘lgan moddalar – ularning parchalanib, zaharsiz holatga kelish muddati 1 oygachadir. Juda yuqori tug‘un moddalar qishloq xo‘jaligida umuman ishlatilmasligi kerak. Bunday preparatlar kishilar va issiqqonli hayvonlar uchun o‘ta xavfli hisoblanadi. Pestitsidlarning gigiyenik tasniflanishi orqali ularni har tomonlama baholash imkoniyatini beradi. Preparatning bir ko‘rsatkichi bo‘yicha gigiyenik tasniflanishining birinchi guruhidagi pestitsidlarga kirsa uni ishlatish qat’iyan ta’qiqlanadi yoki maxsus ruxsatnoma orqali juda ehtiyotkorlik bilan ishlatilishi mumkin. Shuning uchun ham qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan pestitsidlarga quyidagi gigiyenik talablar qo‘yiladi: 1. Qishloq xo‘jaligida kishilar va issiqqonli hayvonlarga kam ta’sir qiladigan pestitsidlar ishlatilishi kerak. 2. Tuproqda va tashqi muhitda 2 yil va undan ortiq muddatda parchalanib zararsiz holga kelmaydigan pestitsidlarni qishloq xo‘jaligida ishlatish mumkin emas. 3. Qishloq xo‘jaligida kuchli kulminatsion xossaga ega bo‘lgan pestitsidlar ishlatilmaydi. 4. Pestitsidlar tekshirilganda unda kanserogenlik, mutagenlik, endokrinologik va embronallik ta’sir etish xususiyatiga ega bo‘lsa bu preparatlarni qishloq xo‘jaligida ishlatishga ruxsat etilmaydi. Hozirgi paytda pestitsidlarni zaharliligi va gigiyenik xususiyatlarini aniqlash imkoni tug‘ilgandan so‘ng pestitsidlarning gigiyenik tasniflanishi yildan yilga o‘zgarib takomillashmoqda, ular xaqida to‘liq ma’lumotlar ishlab chiqarilmoqda. V Biologik aktiv moddalar.

1. Feromonlar- hasharotlardan olingan moddalar, hid tarqatuvchi. 2. Attraktantlar- hidi, ta’mi hasharot va hayvonlarni chaqiruvchi. 3. Repellentlar- hidi, ta’mi hurkituvchi, qochiruvchi 4. Ingibitorlar- fermentlarni faoliyatini buzuvchi 5. Antifidantlar- hasharotlar ishtahasini, oziqlanishini buzuvchi 6. Defoliantlar- O‘simlik bargini to‘kuvchi moddalar 7. Desikantlar- o‘simlikni qurituvchi 8. Retardantlar- o‘simliklarni o‘sishini susaytiruvchi 9. Sterilyantlar- organizmga o‘tib urchish, ko‘payishni to‘xtatadi, yuqotadi 10. Gormonlar- yuqori biologik aktiv moddalar ( hasharotlar metamorfoziga ta’sir etuvchi)

Похожие

Agronomik toksikologiya asoslari

O‘simliklarni kimyoviy himoya qilish vositalari, fanning maqsadi, vazifasi va rivojlanish tarixi

Zararkunandalarga qarshi qo‘llaniladigan vositalar

Fanga kirish. O'simliklarni himoya qilishda ilmiy-tadqiqot uslublari fanining maqsadi va vazifalari

Begona o‘tlarga qarshi qo‘llanuvchi pestitsidlar