Пастереллёз Pasteurelosis - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Пастереллёз Pasteurelosis

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87.5 KB

Пастереллёз Pasteurelosis Пастереллёз (Pasteurellosis) — геморрагик септицемия сут эмизувчилар ва паррандаларнинг юқумли касаллиги бўлиб , ўткир кечганда септицемия , ярим ўткир ва сурункали кечганда эса кўпроқ ўпканинг зарарланиш белгилари намоён бўлади . Тарихий маълумот . Касалликнинг юқумли табиатлиги 1878—1887 йилларда аниқланган , шундан сўнг Боллингер (1887) қорамолларда пастереллёз касаллигини ёзган , Китт (1885) қўзғатувчини ажратиб олган . Е . Земмер (1878) товуқлардан пастереллёз қўзғатувчисини ажратиб олган ва уни таърифлаб берган . Пастер (1880) қуёнларда , Гафки (1881) чўчқаларда , Лефлер (1886) қўтос ( буйвол ) ларда аниқлаган . Мана шу йилларда Пастер бактерия культурасини кучсизлантириш бўйича биринчи тажриба ўтказган ва паррандаларни эмлаган . Унинг бу хизматлари учун қўзғатувчи пастерелла деб ном олган, касаллик номи эса пастереллёз дейилган. Фанда узоқ вақт нотўғри нозоологик қараш ҳукм сурган, улар сут эмизувчилар ва паррандаларда касалликни алоҳида микроб тури қўзғатади деб ҳисоблаган. 1938 йилда Розенбушу ва Марганту бундай қарашнинг асоссиз эканлигини тасдиқлади ва касаллик қўзғатувчисини аниқлаб, уни тўлиқ тавсифлаб беришди. Пастерелла оиласида алоҳида тур бўлиб, қорамоллар ва асосан қўйларда пастереллёз касаллигини қўзғатиш хусусиятига эга. Пастереллёз ҳамма мамлакатларда кенг тарқалган. Одатда у спорадик ва сурункали кечади, лекин унинг тарқалишида қулай шароитлар бўлса, эпизоотия кўринишида намоён бўлади. Собиқ иттифоқда касалликни ўрганишда П. В. Сизов, В. П. Шаматова, М. К. Ганиев, II. М. Никифирова, Л. В. Лукьянченко ва бошқаларнинг хизмати катта. Иқтисодий зарар. Пастереллёздан келадиган иқтисодий зарар жуда катта. Ўлим 70—75 фоизгача етиб, касал ҳайвонлар озиб кетади. Соғин

сигирлар сути кескин камаяди. Даволаш ва олдини олиш учун катта миқдорда маблағ сарфлаш талаб этилади. Қўзгатувчиси — Раsterellа multocida, грамманфий, ҳаракатсиз, спора ҳосил қилмайдиган бактерия, жуфт бўлиб, камдан-кам занжирсимон жойлашади. Касал ҳайвонлар тўқимасидаги бактериялар майда (0,3—1,2X0,5 мкм), юмалоқ шаклда бўлиб, Романовский — Гимза усулида яхши бўялади. Пастереллалар факультатив аэроб, оддий сунъий озиқ муҳитларда 37° С да яхши ўсади. Янги ажратилган культурани қайта экишда қон зардоби қўшилган муҳитлардан фойдаланиш керак. МПАда 3 та шакл ҳосил қилади: силлиқ (С), ғадир-будир (Р), мукоид (Мэ). Ферментатив хусусияти кучсиз. Пастерелланинг антигенлик хусусияти ҳар хил. Реакция натижалари бўйича 4 та иммунологик тури фарқланади: I, II, III ва IV (Роберте, 1947), капсулали антигени РНГА ёрдамида пастерелланинг 4та серологик гуруҳини ажратиб олишга имкон яратади. А, В, Д ва Е (Картер, 1961) пастерелланинг серотаплари аниқланган. Пастерелланинг А типи паррандаларда касаллик қўзғатади. Камдан-кам чўчқаларда, кўпроқ қорамоллар ва қўтосларда В ва Е типи, ҳамма тур ҳайвонларда эса Д типи учрайди. Пастерелланинг вирулентли капсула ва токсин ҳосил қилиши ўртасида боғлиқлик бор. Пастерелланинг эпизотик штаммлари оқ сичқонлар учун юқори вирулентли. Чидамлилиги . Пастереллалар табиий шароитда тезда ўлади. Гўнг, қон, совуқ сувда 2—3 ҳафтагача, ўлаксаларда 4 ойгача, музлатилган товуқ гўштида 1 йилгача яшайди. Тик тушган қуёш нури таъсирида бир неча минутда, 70—90° С да 5—10 минутда ўлади. Одатдаги қуюқлиқдаги дезинфекцион воситалар тез таъсир қилади. Иқтисодий зарар . Пастереллёздан келадиган иқтисодий зарар жуда катта. Ўлим 70—75 фоизгача етиб, касал ҳайвонлар озиб кетади. Соғин сигирлар сути кескин камаяди. Даволаш ва олдини олиш учун катта миқдорда маблағ сарфлаш талаб этилади. Эпизоотологияси. Пастереллёзга ҳамма уй ва ёввойи сут эмизувчи ҳайвонлар ва паррандалар мойил. Бу касаллик одамларда ҳам учрайди.

Товуқлар ва қуёнлар ўртасида касаллик одатда эпизоотия ҳолида намоён бўлади. Пастереллёзга от ва гўштхўр ҳайвонлар бир оз чидамли. Касалликнинг ўткир геморрагик септицемия типини катта ёшдаги қорамолларда Р. Миносшанинг В типи қўзгатади. Африка шароитида ёш қорамолларда Р. Multocida нинг Е типи, қўтосларда Р. Multocida нинг В типи ва паррандаларда Р. Multocida нинг А типи касаллик қўзғатади. Пастереллёзнинг спорадик кечадиган энзоотик пневмония типида бузоқларда Р. Multocida нинг А типи ва Р. Multocida, чўчқаларда Р. Multocida нинг А ва Д типи ҳамда Р. Multocida касаллик қўзғатади. Касал ва касалланиб тузалган ҳайвонлар —пастерелла ташувчилар касаллик манбаи ҳисобланади. Ташувчанлик бир йилгача давом этиши мумкин. Соғлом ҳайвонлар қўзғатувчини узоқ ташиб юриши пастереллёз учун хосдир. Носоғлом хўжаликларга қўзғатувчи ташувчи ҳайвонларнинг кириши касалликнинг тарқалишида асосий йўл ҳисобланади. Пастереллёзнинг эпизоотик ва турғун эпизоотик ўчоқ ҳосил қилиши унинг эпизоотик жиҳатдан ўзига хослигидир. Пастереллёз билан қорамол ва қўй-эчкилар ҳамма ёшида касалланади, лекин ёш ҳайвонлар кўпроқ берилувчан бўлади. Аксарият қўтослар касалланади, уларда ўлим қорамолларга нисбатан 2 баравар юқори. Тропик мамлакатларда ёғингарчилик кўп бўладиган ойларда пастереллёз қорамоллар ўртасида кўпроқ учраб, ўлим 70—100 фоизга етади. Мўътадил иқлимли зоналарда пастереллёз куз ва баҳорда кузатилади (касалланиш 1—53 фоиз). Касал ҳайвонлар қўзғатувчини бурни, ҳаво орқали, сўлаги, нажаси билан ажратади. Ифлосланган бинолар, ҳаво, озуқа ва асбоб-ускуналар юқиш омиллари ҳисобланади. Паррандалар ўртасида пастереллёзнинг юқишида уларда паразитлик қиладиган каналар алоҳида роль ўйнайди, чунки улар организмида қўзғатувчилар 60 кун сақланиши мумкин. Носоғлом паррандачилик хўжаликларида сичқон ва каламушлар касаллик манбаи ва узатувчи бўлиб ҳисобланади. Хўжаликнинг пастереллёз бўйича соғломлигини ҳисобга олмай ҳайвонларнинг ўрнини алмаштириш, зич сақлаш, ветеринария-санитария қоидаларини бузиш, зарарсизлантирилмаган

чиқинди маҳсулотларидан фойдаланиш пастереллёз тарқалишида муҳим роль ўйнайди. Пастереллёз касаллигида касалланиш ва ўлим қўзғатувчининг вирулентлиги, поданинг иммунологик структураси, сақлаш ва озиқлантириш шароитлари ҳамда соғломлаштириш тадбирини ўз вақтида ўтказишга боғлиқ. Патогенези . Табиий шароитда пастереллалар организмга респиратор ва алиментар йўллар билан, камдан-кам тери орқали киради. Пастереллалар тушган жойида кўпаяди, қон ва лимфага кириб септицемия пайдо қилади, ўлим 12—36 соат ичида рўй беради. Пастереллалар заҳарли моддалар ишлаб чиқариши туфайли фагоцитозни бостиришга имкон яратади ва капиллярларни шикастлайди. Натижада тери ости ва мускул оралиғи тўқималарида шиш ва геморрагик диатез ривожланади, қўзғатувчининг вирулентлиги қанча юқори бўлса, септицемия шунча тез рўй беради. Қўзғатувчига чидамли ҳайвонларда ва организмга кучсиз вирулентли пастереллалар тушганда септицемия ривожланмайди. Уларда касаллик ярим ўткир ва сурункали кечиб, қўзғатувчи кўпроқ ўпкада жойлашиб, крупозли ёки серозли катарал яллиғланиш пайдо қилади. Ўта ўткир ва ўткир кечганда крупозли пневмопия ривожланиб улгурмай ўпкада шиш ва гиперимия кўринади. Кечиши ва клиник белгилари. Инкубацион давр бир неча соатдан 2 —3 кунгача давом этади. Пастереллёз ҳамма ҳайвонларда ўта ўткир, ўткир, ярим ўткир ва сурункали кечади. Қорамоллар ва қўтосларда ўта ўткир кечганда тана ҳарорати бирдан кўтарилиб, 41—42° С бўлади ва умумий септик кўринишда ўтади. Ҳайвонлар бир неча соатда юрак фаолияти бузилиши, ўпкада шиш пайдо бўлиши ва қонли ич кетиши натижасида ўлади. Улар клиник белгилар найдо бўлмасдан ҳам ўлиб қолиши мумкин. Пастереллёз ўткир кечганда ҳайвонда умумий ҳолсизланиш, анорексия ва гипертермия рўй бериб, ҳароратнинг 40° С ва ундан юқори бўлиши характерли белгидир. Бурун учи куруқ ва совуқ бўлади. Кавш қайтариш ва сут бериш тўхтайди, дефекация секинлашади, кейин суюқлашади, айрим

вақтда фибринли парчалар ва қон аралаш бўлади. Баъзан бурундан қон келади, ўткир конъюктивит пайдо бўлиб, касал ҳайвон қон сияди. Уларда септицемия ривожланади, юрак фаолияти етишмовчилиги натижасида 1—2 кун ичида ўлим рўй беради. Касаллик узоқ кечганда клиник белгилар намоён бўлишига қараб пастереллёзнинг шишли, кўкрак ва ичак шакллари фарқланади. Касалликнинг шишли шаклида жағ ости, бўйин, қорин ва оёқ териси ости тўқималарида тез катталашадиган, оғриқли, иссиқ, ғижирламайдиган шишлар ҳосил бўлади. Тил ва бўйин шишганда нафас олиш қийинлашади, чўзилувчан сўлак ажралади, кўринадиган шиллиқ пардалар кўкарган, кўплаб қон қўйилган бўлади. Баъзи ҳайвонларда касаллик қўзғалиш билан ўтади (бузоқлардаги пастереллёзли менингоэнцефалит). Кўкрак шакли учун крупозли (фибринозли) пневмония белгилари характерли: ҳолсизланиш, анорексия, атония, нафас олишнинг қийинлашиши, қуруқ оғриқли йўтал ва бурундан шиллиқ кўпикли суюқлик оқиши. Касаллик охирида қон аралаш ич кетади. Касал ҳайвон 5—8 кун ичида ўлади. Ичак шаклида эса асосий белги ичак йўлининг оғир зарарланишидир. Иштаҳа сақланган бўлсада, лекин ҳайвонларда анемия ва умумий ҳолсизланиш ривожланади. Сурункали кечганда ҳайвонларда нафас олиш ва овқат ҳазм қилишнинг бузилиши кучсиз намоён бўлади, лекин диарея аста - секин ориқлаш ва кахексияга олиб келади. Қўйларда ўткир кечганда септицемия кам кузатилади. Иситма ва ҳолсизланиш рўй бериб, тери ости тўқималарида шиш ва фибринозли плевропневмония пайдо бўлади, ҳайвонлар одатда 2—5 кун ичида ўлади. Ярим ўткир ва сурункали кечганда касалликнинг ўзига хос белгилари — давомли фибринозли плевропневмония, кератит, йирингли ринит, артрит ва ориқлаш кузатилади. Пастереллёзни Р. Haemolytica қўзғатса, кўпроқ пневмония ва камдан-кам мастит белгилари намоён бўлади. Чўчқаларда пастереллёз ўта ўткир ва ўткир кечганда иситма чиқади, тана ҳарорати кўтарилади (41° С ва ундан юқори), фарингит, нафас олиш

оғирлашади, юрак етишмовчилиги, жағ оралиғи ва бўйинда шиш пайдо бўлади. Ҳайвонлар 1—2 кунда асфиксиядан ўлади. Касаллик узоқроқ кечганда эса фибриноз плевропневмония, йўтал ва шиллиқли йирингли ринит ривожланади. Касаллик 5—8 кунда ўлим билан тугайди. Сурункали кечганда пневмония, сал ориқлаш, баъзан бўғимларда шиш белгилари кузатилади. Паррандаларда пастереллёз ўта ўткир кечганда одатда эпизоотия рўй беради. Улар бирдан йиқилади ва қанотини бир неча марта қоқиб, клиник белгиларсиз ўлади. Касаллик кўпроқ ўткир кечади. Паррандалар ҳолсиз, қанотлари осилган ҳолатда ўтиради, боши қаноти остига ёки орқасига ташланган бўлади. Тана ҳарорати 44° С ва ундан юқори бўлиб, анорексия ва сувсизлик ривожланади. Бурун тешиклари ва тумшуғидан кўпикли шиллиқ суюқлик оқади. Кейин кучли ич кетиш кузатилиб, айрим вақтда қон аралаш бўлади. Тожлари кўкариб қолади. Паррандалар қалтираш ёки уйқучанликдан ўлади. Ярим ўткир ва сурункали кечганда аста-секин камқонлик ривожланади, ориқлайди, бўғимлар яллиғланади. Айрим паррандаларда тож шишиб, қаттиқ бўлиб қолади. Кейинчалик абсцесс ва некроз ҳосил бўлади. Тожлари зарарланганда умумий ҳолати бузилмайди. Пастереллёз сурункали кечганда ринит, синусит ва бурун тешиги атрофи ҳамда кўзда экссудат тўпланиши белгилари намоён бўлади. Қуёнларда пастереллёз ўткир кечганда гипертермия, ҳолсизланиш, анорексия ва юқори нафас йўлларининг зарарланиши, баъзан ич кетиши кузатилади. Улар ҳолсизланиб, 1—2 кунда ўлади. Турғун соғлом хўжаликларда эса пастереллёз сурункали кечиб, ринит ва конъюктивит белгилари пайдо бўлади. Камдан-кам ич кетиши, фибриноз-йирингли пневмония ва тери остида абсцесслар кузатилади. Мўйнали ҳайвонларда касаллик ўткир кечганда бирдан ҳолсизланиш, анорексия, секин ва чайқалиб юриш, тана ҳароратининг 42° С га кўтарилиши кузатилади. Тулкиларда геморрагик гастроэнтерит белгилари ривожланади.

Қора кўзанларда бош соҳаси, тери ости тўқималарида шиш пайдо бўлиб, орқа оёқлари фалажланади. Касаллик 12 соатдан 2—3 кунгача давом этади. Патологоанатомик ўзгаришлар. Бу ўзгаришлар касалликнинг давом этиши ва шаклига боғлиқ. Ўта ўткир ва ўткир кечганда ўлган ҳайвонларда геморрагик диатез кўринади (аъзолар, шиллиқ ва сероз пардаларда қон қуйилиш ва яллиғланиш), жигар ва буйрак бузилган, талоқ бир оз шишган, лимфатик тугунлар шишган, тўқ-қизил рангда, тери ости тўқималарида айниқса касалликнинг шишли шаклида тананинг турли қисмларида сероз- фибриноз инфильтратлар кўринади. Ўпка шиши крупоз пневмониянинг бошланиш босқичига хос ўзгаришдир. Ичак шаклида ошқозон-ичакларда фибриноз-геморрагик яллиғланиш кўринади. Ярим ўткир ва сурункали кечганда ўлган ҳайвонлар жасади ориқ ва қонсиз, бронх олди лимфатик тугунлари катталашган, қизарган ва кўплаб қон қўйилган бўлади. Ўпкада некроз ўчоқлари кўринади. Талоқ сал катталашган, жигар ва буйракларда майда некроз ўчоқлари бўлади. Паррандаларда патологоанатомик ўзгаришлар сут эмизувчиларникига ўхшайди ва асосан касалликнинг кечишига боғлиқ. Диагноз . Пастереллёзга эпизоотологик маълумотлар, клиник белгилар ва патологоанатомик ўзгаришлар, бактериологик текшириш (оқ сичқонлар учун вирулентли пастерелланинг соф кулътурасини ажратиб олиш) натижаларини ҳисобга олиб диагноз қўйилади. Лабораторияга талоқ, жигар, буйрак парчалари, зарарланган ўпка бўлимлари, лимфатик тугунлар ва найсимон суяк юборилади. Бу патматериаллар ҳайвон ўлгач, 3—5 соатдан кейин ва даволанмасдан олдин олиниши керак. Майда ҳайвонлар бутунлигича юборилади. Ёз ойларида патматериал 40 %ли глицериннинг сувдаги эритмасида консервация қилинади. Дифференциал диагноз. Катта ёшдаги қорамолларда куйдирги, пироплазмидоз ва қорасондан, ёш ҳайвонларда эса стафилококк ва стрептококкли инфекциядан, сальмонеллёз, колибактериоз ва респиратор вирусли инфекциялар (парагрипп-3, юқумли ринотрахеит), эпизоотик

бронхпневмония тури бўйича намоён бўладиган касалликлардан, чўчқаларда ўлат, сарамас ва салмонеллёздан, қўйларда куйдирги, пироплазмидоз, клостридиозли ва стрептококкли инфекциялардан, товуқларда эса нъюкасл касаллиги, спирохетоз, микоплазмоз ва юқумли ларинготрахеитдан фарқ қила билиш керак. Даволаш . Касал ҳайвонлар иссиқ, қуруқ биноларга ўтказилади, тўйимли озуқалар билан таъминланади. Антибиотиклар, тетрациклин қатори ва сульфаниламид препаратлари қўлланма бўйича ишлатилади. Пастереллёзга қарши зардоб, касаллик ўткир кечганда касалликнинг бошланишида, биринчи клиник белгилари пайдо бўлганда қўлланса, яхши наф беради. Зардоб мускул орасига ёки томирга профилактик дозани икки марта ошириб юборилади. Зардобни таъсир кучи узайтирилган антибиотиклар, сульфаниламид препаратлари билан бирга қўшиб юборилса, даволаш самараси ошади. Даволаш курси ҳайвонлар ҳолатига боғлиқ. Пастереллёз билан касалланган паррандалар даволанмайди. Иммунитет . Пастереллёз билан касалланиб тузалган ҳайвонларда 6— 12 ойгача иммунитет бўлади. Махсус профилактика учун Н. Никифорованинг преципитацияланган формал вакцинаси, АзНИВИнинг ярим суюқ формал алюминий гидроксидли вакцинаси, пастереллёз ва диплококкларга қарши поливалентли вакцина, эмульгирланган вакциналар тавсия этилган. Булар ҳамма эпизоотик ҳолатни инобатга олиб қоидага қатъий риоя қилинган ҳолда ишлатилиши зарур. Вакциналар профилактик мақсадда, носоғлом хўжаликларда ва хавфли пунктларда мажбуран қўлланилади. Преципитацияланган, ярим суюқ ва концентрланган вакциналар билан ҳайвонлар 2 марта эмланади. Иммунитет 2-эмлангандан кейин 7—10 кун ўтгач, пайдо бўлиб, 6 ойгача давом этади. Эмульгирланган вакцина билан бирга бир марта эмланади. Иммунитет бир йил сақланади. Паррандаларда пастереллёзни профилактика қилиш учун қуруқ, тирик вакциналар қўлланади. Француз (пастеровский) авирулент ва кучсиз вирулент штаммларидан (К ва АВ Краснодар НИВС) тайёрланган

ҳамда инактивацияланган эмульсинвакциналар қўлланилади. Тирик вакциналар билан носоғлом хўжаликдаги ва хавфли зоналардаги товуқлар ҳамда сувда сузувчи паррандалар эмланади. Иммунитет 5 кундан кейин ҳосил бўлиб, 4—6 ой давом этади. Эмульсинвакцина хавфли ва турғун носоғлом хўжаликларда қўлланилади. Эмлангандан кейин 4-куни ҳамма паррандалар донига сульфадемизин ёки норсульфазол қўшиб 3—4 кун берилади. Иммунитет 8-куни пайдо бўлиб, товуқларда 6 ой, сувда сузувчи паррандаларда 7 ой давом этади, шундан кейин 2-марта сульфаниламид препаратлари қўлланмасдан эмланади. Пассив иммунитет ҳосил қилиш учун қорамол, қўтос, қўй ва чўчқалар учун пастереллёз касаллигига қарши гипериммун қон зардоби мавжуд. Зардоб профилактик мақсадда катта ҳайвонларга транспортда ташишдан олдин, ёш ҳайвонлар (бузоқ, чўчқача, қўзи) чорвачилик комплексларига келганда биринчи куни юборилади. Олдини олиш . Пастереллёзнинг олдини олиш учун соғлом хўжаликларга қўзғатувчининг касал ҳайвонлар ва пастерелла ташувчилар ҳамда озуқалар билан киришига йўл қўймаслик чораларини кўриш керак. Асосий эътиборни умумий ветеринария-санитария қоидаларига риоя қилинишига ва ҳайвонларни нормал зоогигиена шароитларида сақлаш ҳамда балансли рацион асосида озиқлантиришга қаратиш керак. Агар фермада олдин касаллик қайд қилинган бўлса, ҳамма ҳайвонлар йил давомида пастереллёзга қарши эмланиши лозим. Бундай хўжаликларни фақат эмланган ҳайвонлар билан тўлдириш зарур. Пастереллёз касаллиги қорамол, чўчқа ва қўйчилик хўжаликларида аниқланса, чеклаш ўрнатилади. Ҳамма ҳайвонлар клиник текширилади, касал ва касалликка гумон қилинган ҳайвонлар изоляцияланади ва даволанади, қолганлари эмланади. Жорий дезинфекция ҳар бир касал ҳайвон аниқланганда ва то карантин бекор қилингунга қадар ҳар 10 кунда ўтказилади. Ҳайвонлар ўлаксаси утилизация қилинади ёки куйдирилади.

Ҳамма ҳайвонлар эмлангач ва якунловчи дезинфекция ўтказилгач, 14 кундан кейин чеклаш бекор қилинади. Парраидачилик хўжаликларида пастереллёз касаллиги чиқса, чеклаш ўрнатилади. Касал ва гумон қилинганлари ўлдирилиб, ўлаксалари куйдирилади. Баъзан носоғлом товуқхонадаги ҳамма товуқлар ўлдирилади. Тухумлар формальдегид буғида дезинфекция қилинади. Зарарланган деб гумон қилинган паррандалар изоляция қилииади, қолганлари эмланади. Касаллик кенг тарқалганда, эмланишдан олдин шошилинч профилактика ўтказилади, соғлом паррандаларга группа усулида антибиотиклар ва сульфаниламидлар берилади. Ҳамма касал паррандалар олингач, бинолар тозаланиб, дезинфекция, дератизация ва якунловчи дезинфекция ўтказилиб, унинг сифати бактериологик текширилгач чеклаш бекор қилинади. Пастереллёз бўйича носоғлом бўлган қуёнчилик хўжаликларида қаттиқ чеклаш тадбирлари ўтказилади. Касал қуёнлар ўлдирилади, бинолар ва катаклар дезинфекция қилинади. Ҳамма соғлом қуёнлар мускули орасига бир марта 1 кг тирик оғирлигига 20 мл дан террамицин ёки 8—10 соат оралатиб 2 марта биомицин юборилади ва 24 соат ўтгач, 45 кундан катта ёшдаги қуёнлар 7 кун оралатиб пастереллёзга қарши формал вакцина билан 2 марта эмланади. Хўжалиқда 14 кундан кейин чеклаш бекор қилинади. Мўйначилик хўжаликларида пастереллёз касаллиги чиқса, ҳайвонлар сифатли озуқалар билан таъминланади ва олдини олиш ҳамда даволаш мақсадида антибиотиклар ва махсус зардоблар қўлланилади. Қора кўзанлар ва нутралар касалланса, профилактик ва мажбурий эмлаш учун эмульгирланган вакцина тавсия этилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Р.Ф. Сосов. Эпизоотология. М. “Колос” 1974. 2. А.А. Конопаткин . Эпизоотология. М. “Колос” 1984. 3. И.А. Бакулов., А.Д. Третьяков. Руководство по общей эпизоотологии. М. “Колос” 1979. 4. М.С. Ганнушкин. Общая эпизоотология. М. “Сельхозгиз” 1961. 5. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология. Т. 1996 6. М.П. Пармонов. “Ўта хавфли юқумли касалликлар” маърузалар матни. Сам. 2002 7. Ф.А. Ниёзов. “Паррандалар касалликлари”. Т. 1995 8. М.П. Пармонов., А.А. Қамбаров Эпизоотология. Т. 2006 9. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология фанидан амалий – лаборатория машғулотлари. Сам. 2007 й 10. А.А. Поляков. Ветеринарная дезинфекция. М. “Колос” 1975 11. В.П. Урбан. Практикум по эпизоотологии. Ленинград. 1987

Похожие

Чўчқалар ўлати Pestis suum

Қорамоллар ўпкасининг ялпи яллиғланиши (ПВЛ ёки плевропневмания) Pleuropneumonia contagiosa

Чўчқаларнинг африка ўлати Pestis Africana suum

Чўчқалар касалликлари Erysipelas suum

Паррандалар гриппи Grippia avium