Лептоспироз Leptospirosis - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Лептоспироз Leptospirosis

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

123.5 KB

Лептоспироз Leptospirosis Режа: 1. Йилқилар лептоспирози 2. Тулкилар лептоспирози 3. Юрак фаолиятини яхшилаш

Асосан, ўткир кечадиган юқумли касаллик бўлиб, қатор ҳайвонлар тури ва одамлар касалланади. Касаллик анемия, сарғайиш, гемоглобинурия, бола ташлаш, геморрагик диатез, тери ва шиллиқ пардалар некрози, ичак, ошқозонда атония ҳолатлари юз бериши билан намоён бўлади. Тарихий маълумот . С. Н. Никольский, Ф. М. Десятов, Г. Ф. Марченколар 1934—1935 йилларда собиқ иттифоқда биринчи марта қорамоллар, йилқи ва чўчқаларда иктерогемоглобинурия касаллигининг кенг тарқалганлиги тўғрисида маълумот берадилар. В. И. Терских 1938—1939 йилларда қорамолларда иктерогемоглобинурия касаллигининг лептоспироз эканлигини серологик усулда тасдиқлаб унинг қўзғатувчисини тоза ҳолда ажратиб олди. Шу йилнинг ўзидаёқ М. Земсков, С. Я Любашенко, В. Е. Романенко ва бошқалар ҳам касалликка чалинган моллардан лептоспирани тоза ҳолда ажратиб оладилар. 1940 йилга келиб С. Я. Любашенко тулки ва эчкилардан лептоспираларни ажратиб олишга эришади. Йилқилар лептоспирози ҳам 1946 йилда С. Я. Любашенко томонидан батафсил баён этилган. Ўзбекистонда лептоспироз касаллиги Н. Худойбердиев, Н. Шутяев, Э. Япаровлар, Россияда эса Р. Ф. Сосов ва Ю. А. Малаховлар томонидан чуқур ўрганилган. Доғистонда М. Аҳмедов, Туркманистонда эса С. Адиновлар лептоспироз касаллиги тўғрисида чуқур фикр ва мулоҳазалар баён этишган. Касалликнинг ўлка эпизоотологияси билан шуғулланишган. Иқтисодий зарар . Лептоспироздан жуда катта зарар кўрилади. Касалликка чалинган моллар орасида ўлим жуда катта бўлиб, кўп бўғоз моллар бола ташлайди. Туғилганлари ҳам ўлик бўлади ёки яшашга чидамсиз бўлиб, 2—3 кун ичида ўлиб қолади. Бу ҳолат айниқса чўчқаларда тез-тез учрайди. Маҳсулот бериш ўта пасайиб кетади. Диагностик текшириш, эмлаш, даволаш, карантин чора-тадбирлари жуда катта маблағ сарфлашни талаб этади. Қўзғатувчилари. Касалликни лептоспира, яъни L. роmоnа, L. Grippotyphosa, L.,Тarassovi, L. Hebdomadis, L.batavia, LCanicola қўзғатади.(2, 3-расмлар).

Ҳозирги кунга қадар ҳайвонот олами ва одамлардан 90 га яқин патоген лептоспиралар ажратиб олинган бўлиб, улар 13-серологик гуруҳга мансубдир. Лептоспиралар морфологик жиҳатдан бир-биридан унчалик фарқ қилмасдан, ярим айланма, спирал ҳолатда, S, X, 8 шаклларида учрайди. Бу гуруҳга ҳар хил ҳаракат қилиш хос бўлиб, айримлари фильтрланувчи хусусиятга ҳам эгадир. Лептоспиралар термостатда 28—30° С да 5—20 кун ичида ўстирилиб, бунда асосан Любашенко, Терских, Ферворт-Вольфа, ВГНКИ, Кортгоф, Флетчер муҳитларидаи фойдаланилади. расм. Лептоспираларнинг қоронғилаштирилган объективда кўриниши. расм. Лептоспиранинг электронограммаси. Чидамлилиги. Бизнинг шароитимизда тик тушган қуёш нури таъсирида бир соат мобайнида ўлади, 56° С қиздирилганда 30 мииут ичида, 20° С да 4 соат мобайнида ҳалок бўлади. Кўлмак сувлар қиш пайтларида музлаганда ҳам лептоспиралар яшай олади. Дезинфекция учун 2% ли хлорли оҳак эритмаси, 2% ли ишқорий эритмалар, 3%ли сульфат-карбол аралашмаси, 5%ли дезинфекцион фенол эритмаси, 2%ли формальдегидлар тавсия этилади. Дезинфекция ҳар гал касал ҳайвонлар ажратилгандан кейин ўтказилади. Эпизоотологияси. Табиий шароитда тулкилар, қорамоллар, қўй- эчкилар, чўчқалар касалланади. Айрим ҳолларда йилқилар, итлар, қўтос, буғу, мушук, эшак, товуқ ва ўрдакларда кузатилади.

Лептоспироз ҳамма ёшдаги, лекин асосан ёш ҳайвонларда учрайди. Соғлом хўжаликлардан келтирилган моллар носоғлом хўжаликда дарҳол касалланиб, уларда касаллик оғир кечади. Маҳаллийлашган жайдари молларда эса касаллик камроқ учрайди. Сунъий касаллантиришга ёш итлар, қуёнлар, юмронқозиқ, каптар ва бақалар мойилдир. Табиий шароитда касаллик манбаи асосан кемирувчилар ҳисобланади. Улар касаллик қўзғатувчиларни умр бўйи тарқатиб юриши мумкин. Айрим маълумотларга қараганда тулкилар 514 кун, қорамоллар 120 кун, қўй-эчкилар 180, йилқилар эса 210 кунгача ва итлар 300—700 кунгача касаллик қўзғатувчиларни тарқатиб юриши аниқланган. Лептоспиралар сийдик орқали ташқи муҳитга тушгач, теварак- атрофни, сув манбаларини зарарлайди. Фермадаги кўлмак сувларда касаллик қўзғатувчиси фақат яшаб қолмай, кўпаяди ҳам. Кўп ҳолларда лептоспиралар мойил ҳайвонларга кўлмак, секин оқувчи сув манбалари орқали ўтади. Улар ўз навбатида касалланган ҳайвон сийдиги орқали ифлосланган бўлади. Юқиш асосан алиментар ҳолатда рўй бериб, баъзан қўзғатувчи жароҳатланган тери ва шиллиқ пардалар орқали ҳам ўтиши мумкин. Бу ҳолат кўпинча моллар чўмилтирилганда ёки улар кўлмак сувлардан ўтганда содир бўлади. Сийдик билан ифлосланган озуқа манбалари касаллик тарқатувчи омил ҳисобланади. Тулки, ит ва айрим мўйнали ҳайвонлар касал ҳайвонлардан олинган гўштлар билан боқилганда касалликка чалинади. Гўштхўр ҳайвонлар ва чўчқалар кемирувчилар ўлаксаларини еганда лептоспирозга чалинади. Касалликиинг қорамол ва қўйларда ҳомила ривожланиши жараёнида ҳам юқиши кузатилган. Контакт йўли билан бевосита юқиш кам ҳолларда содир бўлади. Айрим маълумотларга қараганда, касаллик асосан май ва ноябр ойлари оралиғида учрайди. Кўп йиллик кузатишларимиз касаллик Ўзбскистонда йилнинг ҳар қандай фаслида ҳам учрайверишини кўрсатди. Касаллик кўп ҳолларда энзоотик ҳолатда кечиб, касалланиш маълум оралиқ вақтда намоён бўлади. Биринчи марта қайд қилинганда маълум гуруҳ

касалланиб, ораликда касаллик чиқмайди. Кейинчалик 5—15 кун ўтгач, яна касалликка чалинган моллар топилади. Касалликнинг кечиши молларни асраш ва боқиш шароитларига боғлиқ. Кейинги йилларда лептоспироз одамлар орасида ҳам қайд қилинмоқда. Патогенези . Лептоспиралар табиий ҳолатда ошқозон ва ичак йўлининг шиллиқ пардалари, конъюнктива ва жароҳатланган терилар орқали организмга тушиб, 12 соатдан кейин жигарда жуда кўп миқдорда тўпланади. Шу жойда иситма кўтарилгунга қадар туради. Жуда кам ҳолларда иситма олдидан буйрак, юрак мускули, мезентериал лимфатик тугунларда ҳам учраши мумкин. Лептоспиралар иситма кўтарилганда қонда жуда кўп миқдорда тўпланади. Сарғайиш намоён бўлиши биланоқ лептоспиралар аста- секин қондан кетади ва буйракда тўплана бошлайди. Ўз навбатида бу даврга келиб лизин ва агглютининлар пайдо бўлади. Ўлган ҳайвонда лептоспиралар асосан буйрак, жигар ва бошқа аъзоларда кўп тўпланади. Касалликнинг клиник белгилари намоён бўлиши биланоқ лейкоцитлар сони кўпайиб, эритроцит ва гемоглобин камаяди. ЭЧТ тезлашади. Лептоспиралар кўпайишида ажралиб чиққан токсин ва бошқа моддаларнинг тана ҳароратини бошқарадиган марказга таъсир кўрсатиши иситма кўтарилишига сабаб бўлади. Одатда сарғайиш ва гемоглобинурия юзага келиши билан иситма тушади. Айрим ҳолларда у бутун касаллик давомида сақланиши мумкин. Баъзан иситма бир неча марта қайтарилади (рецидив). Лептоспирозда маълум миқдорда эритроцитларнинг гемолиз ҳолати содир бўлади. Бу ҳолат ўз навбатида қонда гемоглобин ошиб кетишига олиб келади. Шу туфайли гемоглобинурия кузатилади. У ҳам иситма сингари такрорланавериши мумкин. Касалликнинг охирига келиб тўқималарда билирубин тўхтаб, шилимшиқ пардаларни сарғайтириб юборади. Жигарда дегенератив ўзгаришлар содир бўлади. Қонга ўт туша бошлайди. Интоксикация кучайиши натижасида тери ва шиллиқ пардалардаги капиллярлар деворининг қаттиқ зарарланиши қон қуйилишига олиб келади. Айрим ҳолларда қон томирларида тромб пайдо бўлади, натижада

тўқималарнинг озиқланиши издан чиқиб, некроз рўй беради. Токсинлар таъсирида марказий нерв системаси қаттиқ зарарланади. Натижада қатор аъзоларнинг функцияси бузилади. Кечиши ва клиник белгилари . Касалликнинг яширин даври турли ҳайвонларда турлича бўлиб, 2 кундан 3 ҳафтагача давом этиши мумкин. Лсптоспирозда клиник белгилар ҳар хил бўлади. Кечишига қараб ўта ўткир, ўткир, ярим ўткир, сурункали ва латент шакллар фарқ қилинади. Қора- моллар, қўй, эчки, қўтос, буғуларда қуйидагича кечади: Ўта ўткир кечиши . Касалликка чалинган мол ҳеч нима емай қўяди. Ҳадеб безовта бўлаверади. Нафас олиши ва юрак уриши тезлашади. Эритроцитлар сони 1—3 млн.га тушиб кетади. Гемоглобин 12—15%га пасаяди. Сарғайиш ҳар хил даражада намоён бўлади. Касал мол тез-тез сийиб, сийдик қизғиш, қорамтир рангда бўлади. Ич кетиши кузатилиб, тана ҳарорати асосан касалликнинг бошланғич даврида кўтарилади (40—41,5 °С). Ўлим олдидан мол титрайди. Касаллик жуда тез ўтиб, мол 12—48 соат ичида ўлади. Ўткир кечиши . Бунда тана ҳарорати 40,5—41°С гача кўтарилиб, 7 —8 кун давом этиши мумкин. Касал ҳайвон безовта бўлиб, ичи кетади ва ҳолсизланади. Соғин сигирлар сути кескин камаяди. Кейинчалик ошқозон- ичакда атония (ич қотиш) кузатилиб, ич тўхтаб қолади. Сарғайиш рўй бериб, мол қон аралаш сияди. Тана ҳарорати нормада бўлади, баъзан ундан пасайиши ҳам мумкин. Айрим ҳолларда конъюнктивит бўлиб, кўздан ёш оқади. Нафас олиш ва юрак уриши тезлашади. Тананинг бош қисмида, қулоқ, елин, жинсий аъзонинг ташқарисида ҳамда оғиз шиллиқ пардаларида некроз содир бўлади. Баъзан қулоқнинг уч қисми, дум, елин сўрғичи, жинсий аъзонинг ташқи лабларида узилиб тушиш ҳоллари намоён бўлади. Некроз тананинг ташқи қисмида терининг қўп қисмини эгаллаши мумкин. Иштаҳа ва кавш қайтариш тўхтайди. Ошқозон - ичак перистальтикаси тўхтаб, ич юришмай қолади. Бўгоз моллар бола ташлайди. Қонда гемолиз бўлиб,

лейкоцитоз кузатилади, билирубин ошиб кетади. Ўз вақтида тўғри даво қилинмаса, 50—70 фоиз ҳолларда ўлим содир бўлади. Ярим ўткир кечиши. Юқорида қайд қилинган ҳолат яхши ривожланмай, кўзга яққол ташланмасдан кечади. Кўп ҳолларда касал моллар соғайиб кетади. Иситма кўтарилиши рецидив ҳолатда давом этади. Баъзан бўғоз совлиқ ва сигирлар бола ташлайди. Гемолиз яққол намоён бўла олмайди. Касаллик уч ҳафтагача давом этиб, даволаш кучайтирилмаса, 20— 40 фоиз ҳолларда ўлим кузатилади. Соғайган моллар аста-секин ўз ҳолатига қайтади. Сурункали кечиши . Иситма даврий равишда қайтарилиб, 4—5 кун давом этади. 3—4 марта такрорланиб, касаллик 4—5 ойга чўзилади. Кам ҳолларда сарғайиш ва гемоглобинурия бўлади. Иштаҳа йўқолади, кучли атония ва қабзият кузатилади. Айрим ҳолларда иштаҳа сақлансада, касал мол озиб кетаверади. Сут бермай қўйиши ҳам мумкин. Бола ташлайди, ёш ҳайвонлар ёмон ўсади. Рецидив бўлганда гемолиз рўй беради ва лейкоцитоз кузатилади. Касал моллар кўпипча хўжалик учун яроқсиз бўлиб қолади ва сўйиб юборилади. Баъзи моллар қаттиқ ориқлаб ўлади. Атипик кечиш. Клиник белгилари ўткир кечгандагидек бўлиб, яққол кўзга ташланмайди. Касал ҳайвон ҳеч нарса емай, безовта бўла бошлайди. Қайтарилувчан иситма, сут камайиши, кучсиз гемоглобинурия, қабзият ва ич кетиши тез ривожланади. Баъзан бўғоз моллар бола ташлайди. Касалланиш 5 —10 кун давом этиб, сурункали ўтади. Ўлим кузатилмайди. Йилқилар лептоспирози. Касаллик ўта ўткир кечганда йилқи бирдан ҳеч нарса емай қўяди, тана ҳарорати 39,5—40,5° С га кўтарилиб, жуда кучли сарғайиш рўй беради, сағрин мускуллари жуда таранглашиб кетади. Ошқозон-ичак фаолияти сусайиб, санчиқ тутади. Сийдик кофе рангига киради. Касаллик 12 соатдан 2—3 кунгача давом этиб, 100 фоиз ўлим билан тугайди.

Ўткир кечиши . Иштаҳа пасайиб, ҳарорат 39,2—39,5° С гача кўтарилади, мол сўлғин бўлиб, тер босаверади. Баъзан иштаҳа бирдан тўхтаб, тана ҳарорати 40—45,5°Сга кўтарилади. Сарғайиш кучаяди. Бу даврга келиб тана ҳарорати тушади, юриш қийинлашади. Сағрин ва оёқ мускуллари оғрийди. Ич кетиши қабзият билан алмашинади, енгил санчиқ туради. Сийиш қийинлашиб, сариқ, қорамтир-сарғиш, сариқ-қўнғир ва қорамтир- қизғиш рангда бўлади. Нафас олиш ва юрак фаолияти қийинлашади. Оғиз бўшлиғининг шиллиқ пардаларида яралар бўлади. Тананинг юнги тушиб, тери кўчади. Бўғоз биялар бола ташлайди. Қонда кучли гемолиз бўлиб, лейкоцитоз авжига чиқади. Касаллик 5—18 кун давом этиб, 40—60 фоиз мол ўлади. Ярим ўткир кечиши. Юқоридаги клиник белгилар кузатилсада, лекин аниқ кўзга ташланмайди ва узоқроқ давом этади. Иситма қайталаниб туради. Кўпинча гипотермия бўлади (36,5—38,5° С). Касал мол озиб кетади, касаллик бир ойгача чўзилади. Ўлим 10—15 фоизни ташкил этади. Сурункали кечиш. Кўпинча касаллик ўткир ва ярим ўткир кечадиган йилқиларда учрайди. Иштаҳа сақланиши, яхши озиқлантирилишига қарамай, ҳайвон сўлғин ва нимжон бўлиб, ишда тез чарчайди, 2—3 ойгача тана ҳарорати даврий равишда вақти-вақти билан кўтарилиб-тушиб туради. Баъзан 39—40° С га чиқади. Шиллиқ пардалар қонсизланиб, сарғишроқ бўлади. Қонда гемолиз кузатилади. 8—10 фоиз ҳолларда ўлим рўй беради. Атипик кечиши. Касаллик тана ҳароратининг бир оз кўтарилиши билан бошланади. Ҳайвон тез чарчайди, кўп терлайди, сўлғин бўлади. Шиллиқ пардалар қонсизланиб, сал сарғаяди. Қондаги гемолиз ҳам кучсиз намоён бўлиб, касаллик 10—15 кун давом этади. Ўлим 10—15 фоизни ташкил этади. Тулкилар лептоспирози. Бирдан ҳеч нарса емай, қуса бошлайди. Тана ҳарорати 39—40° С га кўтарилиб, ичи кетади. Орқа оёқдан оқсаш бошланади. Оғиз бўшлиғининг шиллиқ пардасида сарғайиш ва яралар пайдо бўлади ва тана ҳарорати 36—37° С га тушади. Касал тулки тез-тез сийиб, сийдиги

сарғиш бўлади. Айрим ҳолларда сарғайиш умуман учрамайди. Вақти-вақти билан ичи суради, иштаҳаси йўқолиб, озиб кетади. Касалланиш 12 соатдан 3 ҳафтагача давом этиши мумкин. Ўлим олдидан тана мускуллари қалтираб, оғиз юмилиб қолади ва кўпик билан қопланади. 80—100 фоиз ҳолларда ўлим кузатилади. Итлар лептоспирози. Тана ҳарорати 40—41 0 С га кўтарилиб, ўлим олдидан 36° гача тушиб кетади. Кучли депрессия бўлиб, қалтироқ тутади. Бўйин мускулларида оғриқ сезилади. Сарғайиш кучли намоён бўлиб, қон аралаш ич кетиши кузатилади. Кучли стоматит ривожланади. Касаллик 10 кунча давом этади. 50 фоиз ҳолларда ўлим рўй беради. Чўчқалар лептоспирози. Иситма қайтарилиб туради, касал чўчқа тез озиб кетади, ўсишдан қолади, анемия ривожланиб, ичи суради. Сарғайиш кам ҳолларда учраб, терида некроз кузатилади. Бўғоз она чўчқалар 50 фоизга қадар бола ташлаши мумкин. Кўп ҳолларда чўчқалар ўлик туғилади ёки туғилган заҳоти ўлади. Қари чўчқаларда клиник белгилар аниқ кўзга ташланмаслиги ҳам мумкин. Патологоанатомик ўзгаришлар. Ўлган молнинг терисида некроз учрайди. Шиллиқ пардалар сариқ; оғиз бўшлигида яралар пайдо бўлади. Кўп ҳолларда сарғайиш, сероз инфильтрация кузатилади. Тери остида, шиллиқ пардаларда қон қуйилиши рўй беради. Буйрак катталашиб, сийпаб кўрилганда қўлга ғадир-будир уннайди ва нефритга хос ўзгаришлар юз беради. Қовуқда қон қуйилиш рўй бериб, лимфатик тугунлар катталашган бўлади. Жигарда дегенератив ўзгаришлар содир бўлиб, лептоспиралар тўқималар орасига жойлашиб олади. Диагноз . Аниқ белгилар билан ўткир кечганда диагноз қўйиш қийин эмас, якунловчи диагноз қўйиш учун лаборатория усулларидан фойдаланилади. Бунда қон зардоби типик лептоспира штаммлари ёрдамида микроагглютинация реакцияси қўйиш усули билан аниқланади. Агглютинин ва лизислар касалликнииг 3—8 кунидан бошлаб пайдо бўлади ва унинг титри 12—17 кунда 1:1000 га қадар кўтарилади. Буни албатта, инобатга олиш

керак. Ҳайвонлар тузалгач, узоқ вақт титр сақланиб қолади. РМА реакцияси яхши ва аниқ натижа беради. Лептоспира культурасини олиш учун Любашенко ва Терских муҳитларига экилади. Патматериал (намуналар) иситма юқори пайтида олиниши зарур. Сийдик текшириш учун касалликнинг охирида олиниши керак. Бактериологик текшириш учун жигар ва буйракдан бўлакча олинади. Лептоспира ташувчанликни аниқлаш учун сийдик микроскопда текшириб кўрилади. Дифференциал диагноз. Касалликни бруцеллёз, кампилобактериоз, пироплазмидозлардан ажрата билиш керак. Даволаш. Бунда поливалентли лептоспирозга қарши қўлланиладиган махсус қон зардоби ишлатилади. Тери остига 10—120 мл гача юборилади. Ёши ва турига қараб венага эса ярим доза юборилади. Махсус қон зардоби касалликнинг бошланғич даврида юборилса яхши наф беради. Ҳайвон турлари Биринчи вакцинация (мл) Ревакцинация (мл) Қорамол ва йилқилар: 6 ойликгача 4 4 6 ойликдан 12 ойликгача 4 8 1 ешдан 2 ёшгача 8 8 Ката ешли ҳайвонлар 10 10 Чучқалар: 3 ойликгача 2 6 3 ойлиқдан 6 ойликгача 6 6 6 ойлиқцан 10 ойликгача 6 6 Эркак ва она чўчқалар 10 8 Майда моллар: 6 ойликгача 2 2,5 6 ойлиқдан 12 ойликгача 2,5 4 Қўчқор ва она қўйлар 5 5 Ит ва тулкилар: 6 ойликгача 1-2 2-3 6 ойликдан 12 ойликгача 1 2 Норкалар: 6 ойликгача 1-2 1

6 ойликдан 12 ойликгача 1 1 Бундан ташқари, 4 кун мобайнида кунига 2 марта 1 кг оғирликка 10— 15000 бирлиқда стрептомицин ишлатилади. Бу буйракдан лептоспиралар ажралишини тўхтатади. Қабзиятда сурги дорилар тавсия этилади: Глаубер ва инглиз тузлари йилқиларга 200—500,0; қорамолларга 400,0—800,0; қўй- эчкиларга 40,0—100,0; чўчқаларга 25,0—50,0; ит ва тулкиларга 10,0—25,0 миқдорда берилади. Юрак фаолиятини яхшилаш учун йилқи ва қорамолларга 2,0—3,0; қўй- эчки, чўчқаларга 0,5—2,0; ит ва тулкиларга 0,1—0,3 ўлчамда кофеин юборилади. Қон таркибини яхшилаш учун венага 50—5000 мл атрофида 40%ли глюкоза эритмаси юборилади. Иммунитет . Касалликнинг олдини олиш ва даволаш учун биринчи вакцина ва гипериммун қон зардоби С. Я. Любашенко томонидан ишлаб чиқилган. Ҳозирги пайтда ВГНКИда тайёрланган депонирланган поливалент вакцина ишлатилади. Вакцина мускул орасига 38-бетдаги схема бўйича юборилади. Хўжаликда лептоспироз қайд қилинса, дарҳол у носоғлом деб эълон қилинади ва хўжаликни соғломлаштириш режаси тузилади. Шу пайтдан эътиборан ҳамма ишлар СЭС ходимлари билан ҳамкорликда олиб борилади. Чеклаш эълон қилингач, қуйидагилар тақиқланади: а) наслдор молларни чиқариш; б) ёш ҳайвонларни ишчи-хизматчиларга сотиш; в) эмланмаган молларни киритиш ва чиқариш; г) ветеринария врачи рухсатисиз гуруҳлар ташкил қилиш; д) мажбурий сўйиш ва гўштини тарқатиш; е) очиқ сув манбаларидан фойдаланиш; ж) аввал касалга чалинган моллар турган жойга соғломларини киритиш; з) касал мол ўтлаган яйловга бир ҳафтагача мол киритиш. Чорвачилик фермалари ва биноларининг санитария ҳолатини яхшилаш лозим.

Касал ҳайвон махсус майдончада ветеринария-санитария қоидаларига риоя қилинган ҳолда сўйилиши керак. Касал ҳайвонлар ажратиб даволанади, соғломлари эса эмланади. Хўжалик соғломлаштирилгач, 30 кундан кейин чеклаш бекор қилинади. Одамлар лептоспирози (Васильев — Вейл касаллиги). Бадан увишиб, тана ҳарорати 39—40° С га кўтарилади, хаёл паришон бўлади, баъзан алаҳсираш кучаяди. Ҳарорат такроран чиқиб-тушиб туради. Қаттиқ бош оғриб, аъзойи-бадан қақшайди ва оғрийди. 7—8 кун ўтгач, сарғайиш рўй беради. Жигар катталашиб, кучли оғриқ тутади, ҳар доим нефрит кузатилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Р.Ф. Сосов. Эпизоотология. М. “Колос” 1974. 2. А.А. Конопаткин . Эпизоотология. М. “Колос” 1984. 3. И.А. Бакулов., А.Д. Третьяков. Руководство по общей эпизоотологии. М. “Колос” 1979. 4. М.С. Ганнушкин. Общая эпизоотология. М. “Сельхозгиз” 1961. 5. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология. Т. 1996 6. М.П. Пармонов. “Ўта хавфли юқумли касалликлар” маърузалар матни. Сам. 2002 7. Ф.А. Ниёзов. “Паррандалар касалликлари”. Т. 1995 8. М.П. Пармонов., А.А. Қамбаров Эпизоотология. Т. 2006 9. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология фанидан амалий – лаборатория машғулотлари. Сам. 2007 й 10. А.А. Поляков. Ветеринарная дезинфекция. М. “Колос” 1975 11. В.П. Урбан. Практикум по эпизоотологии. Ленинград. 1987

Похожие

Ит ва мўйнали ҳайвонлар касалликлари Гўштхўрлар ўлати Pestis carnivorum

Гўштхўр ҳайвонлар юқумли гепатит касаллиги Hepatitis infectiosa cornivorum. (Рубарт касаллиги)

Қорамоллар диареяси Diarrhea viralis bovum

Ҳайвонлар касаллигига мустахкамлик буйича селекция олиб бориш

Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолиятини режалаштириш тизими