Kanallardagi suv isrofi va unga karshi ko’rash choralari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Kanallardagi suv isrofi va unga karshi ko’rash choralari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59.5 KB

Kanallardagi suv isrofi va unga karshi ko’rash choralari Reja: 1.Kanallardagi suv sarflari va ularning turlari 2.Suv isrofi turlari 3.Suv isrofini keltirib chiqaradigan sabablar. 4.Suv isrofiga karshi ekspluatasiya tadbirlari. 5.Suv isrofiga karshi konstruktiv tadbirlar.

Y е r uzanli kanallardan suv oqishi davomida uning bir q’ismi yo’qotiladi. Dalaga hisobiy suv sarfini etib kelishi uchun kanallardagi isrof bo’lishi mumkin bo’lgan suv sarfini hisobga olish lozim. Kanal boshidagi suv sarfi brutto, kanal oxirida esa netto suv sarfi deyiladi.Qи Q Q нт бр   (1.1) bu erda: Q и - kanaldagi suv isrofi, l/s yoki m3/s Har bir kanal uchun me'eriy (normal) Qnor, minimal Qmin va jadal Qjad suv sarflari hisoblanadi. Me'eriy suv sarfi uzoq vaqt davomida kanaldan o’tadigan eng ko’p suv sarfidir. Asosiy me'eriy suv sarfiga qarab, kanalning gidravlik elementlari va ulchamlari aniqlanadi (kanal tubining eni, suv chuqurligi, suv tezligi). Минимал сув сарфи – bu suv berish rejasi bo’yicha kanaldan o’tadigan eng kam suv sarfi. Minimal suv sarfiga qarab suv to’sish inshootlarining oraligi aniqlanadi. Жадаллаштирилган сув сарфи qisqa vaqt davomida kanaldan o’tadigan ko’paytirilgan me'eriy suv sarfi. Unga qarab damba va berma usti belgilari aniqlanadi. Jadal suv sarfi doimiy ishlaydigan kanallar uchun aniqlanadi: М ж ж Q К Q   (1.2) Bu erda: Ж -Q jadallashtirish koeffisienti, Q М га nisbatan 1,1dan 1,3gacha teskari (proporsiyaga asosan) bog’liqlik bilan qabul qilinadi. O’zbyoki stondagi yoki n maydonlariga xar yili 40…42 mlrd m3 suv berilsa, shundan taxminan yarmi kanallarda isrof bo’ladi. Kanallarning texnikaviy holati emon bo’lib, ekspluatasiya darajasi talabga javob bermasa, bu isrof yanada ortadi. Umumiy suv isrofining 0,5…1,0%, o’rtacha 2…3% ini bug’lanish tashkil etadi. Texnikaviy sabablar tufayli isrof bo’ladigan suv isrofi esa 15…25% ni tashkil etishi mumkin, mukammal bo’lmagan tizimlarda bu 40…60%ga teng

bo’lishi va ekspluatasiya tufayli suv isrofi esa 2…5%ga teng bo’lishi mumkin. Hisoblarda odatda filtrasiyaga suv yo’qotilishi hisobga olinadi, ayrim xollarda esa bug’lanish ham inobatga olinadi. Loyihalashning dastlabki bosqichida A.N.Kostyakov filtrasiyaga suv isrofini hisoblashning quyidagi uslubini taklif etgan (1 km ga % hisobida)mQ А   (1.3) Bu erda: ( δ - 1 km kanal uzunligida filtrasiyaga suv isrofi, Qga nisbatan % larda. Q нт -kanal oxiridagi suv sarfi, m3/s A va m - tuproq’ suv o’tkazuvchanligiga bog’liq koeffisent Suv isrofi mutlak birliklarda quyidagicha aniqlanadi, l/s yoki m3/s m и Q Q Q 1   (1.4) bu erda: l - kanal uzunligi, km . Uzoq muddatda ishlaydigan kanallarda erkin filtrasiyaga suv yo’qotilishi A.N.Kostyakov formulasi bilan aniqlanishi mumkin: (m3 / km) ) 1 2 ( 0116,0 2        h К Q Ф И (1.5) Bu erda: K ф - tuproq’ning filtrasiya koeffisienti, m/sutka ( α -kanal en kiyaligiga suv singishini hisobga oluvchi koffisient ( φ -kanal en kiyaligi darajasi. υ -kanal tubi eni (kengligi) b ning suv chuqurligi h ga nisbati,( υ = b/h ); Kanal davriy ishlasa suv isrofi A.N.Kostyakov formulasi bilan hisoblanishi mumkin: ) 1 2 ( 0116,0 2 0 0        t K h К QИ (1.6)

Bu erda: K 0 - kanalning t ishlash davrida tuproq’qa suv singishining o’rtacha tezligi, Wурт t К /0 (1.7) К 0 - dastlabki vaqt davomida o’rtacha singish tezligi, m/s ( υ - tuproq’qa suv singish sharoitini hisobga oluvchi koffisient o’rtacha suv singish tezligi (W urt) filtrasiya tezligi (Kf)da katta, shu sababdan davriy ishlaydigan kanallarda filtrasiyaga suv isrofi doimiy ishlaydigan kanalga nisbatan ancha ko’p bo’ladi. Filtrasiya oqimi bosim gradienti 1 ga yaqin bo’ladi (I~1). Sizot suvlari yaqin joylashgan bo’lsa, filtrasiya oqimi dimlanishi hosil bo’ladi, bunda filtrasiya jaraeni uchta boskichda o’tadi. Birinchi bosqich - erkin filtrasiya vaqti t1 ga teng bo’lib, bunda filtrasiya suvlari, sizot suvlari sathiga etib boradi. Ikkinchi bosqich - t 2 vaqtga teng bo’lib, bunda kanaldagi filtrasiya oqimiga dimlanish uchun sharoit yaratiladi va sizot suvlari ustida tepacha hosil bo’ladi. Bu kanaldan filtrasiya suvlari sarfi sizot suvlari oqib ketishidan oshganda ruy beradi. Uchinchi bosqich – bu bosqichda sizot suvlari ustidagi tepalik ko’tarilib kanal tubigacha etadi va kanalning filtrasiya oqimi bilan kushiladi. Bunda sizot suvlarining kanaldan R masofaga uzluksiz oqishi kuzatiladi. Filtrasiya suv sarfi oqib tushish masofasi R1 ning uzayishi va bosim gradienti pasayishi hisobiga kamayadi. Oqib tushish uzunligi R1>R bo’lganda, kanaldan filtrasiya suv sarfini aniqlashni A.N.Kostyakov taklif etgan, m 3/ s · m 1 ) () ( 1 R h H h H K n Q ф R       (1.8) Бу erda: h = 1,5…2; K ф – filtrasiya koeffisienti, m/s; α -suvli qatlam faol qalinligi, m; N- kanal tubidan sizot suvlari sathigacha

masofa, m; h - kanaldagi suv chuqurligi, m. Dimlash paytidagi kanaldan suv filtrasiyasi kanaldagi suv sarfi va ulchamlariga deyarli bog’liqemas. Shunday qilib, kanal tagida suvli qatlam mavjud joylarda kanal atrofidagi erlarga nisbatan sizot suvlari sathi tezrok ko’tariladi. Kanallardagi filtrasiyaga suv isrofini aniqlash bo’yicha bog’liqliklarni taxlil qilib, shunday xulosaga kelish mumkin: 1) kanallardagi filtrasiyaga mutlak suv isrofi kanaldagi suv sarfiga teskari proporsional; 2) mutloq suv isrofi Qi miqdori kanaldagi suv chuqurligi h oshsa va suv tezligi Vurt kamaysa ortadi, masalan: kanalni ut bosganda filtrasiya ko’payadi. 3)Qi - suv haroratiga tug’ri proporsional (ya'ni Kf-xarorat ko’tarilsa ortadi); kanal uzunligiga tug’ri proporsional. Shuningdek, kanal o’zani tuprog’i filtrasiya koeffisientiga, kanalning ish rejimiga bog’liq. Kanal qancha qisqa vaqt ishlasa, suv isrofi shuncha ko’p bo’ladi. Bug’lanishga suv isrofi. Bug’lanishga suv isrofi filtrasiyaning ko’p q’ismini tashkil etmaydi, lyoki n uning mutlak miqdori ko’p bo’lishi mumkin hamda quyidagi bog’liqlik bilan aniqlanadi, (m3/km·s):) 2 ( 0116,0       e h Qu (1.9 ) Bu erda: h-suv chuqurligi, m; e-bir sutkada bug’lanish miqdori, m/sutka; L ning miqdori iqlim sharoitiga bog’liqbo’lib, 20mm/sutkagacha bo’lishi mumkin. Shu sababdan janubiy rayonlarda katta kanallardagi suv bug’lanish hisobga olinadi. Ekspluatasiya tadbirlari: -suvdan rejali foydalanish; -sug’orish tarmoqlari uzunligini qisqartirish; -kanallarni uz vaqtida ta'mirlash va loyqadan tozalash, sug’orish tarmog’i holatini yaxshilovchi boshqa tadbirlar. Konstruktiv tadbirlar:

1) turli xil filtrasiyaga karshi koplamalar qo’llash. 2)kanal uzani tuprog’ining filtrasiya xususiyatlarini o’zgartirish. 3) q’uvurli va novli tarmoqlar qurish. Filtrasiyaga karshi koplamalar: monolit beton; temir-beton yigma plitalar; beton plenkali koplamalar; tuproq’-plenkali koplamalar; asfalt kabilarni uz ichiga oladi. Zichlash quyidagicha amalga oshirilishi mumkin: zarbali; portlatish; mexanizmlar yurgizib; kolmotasiya. Filtrasiyani beton va temir-beton 85...95% ga, asfalt 80...90% ga, ekran (tuproq’li) 60...80% ga, zichlash va kolmatasiya 50...70% gacha qisqartiradi. Biror bir tadbirni qo’llash pirovard natijada texnikaviy – iqtisodiy jixatdan takkoslash va asoslashga ko’ra amalga oshiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975. 2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977. 3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960. 4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 . 5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .

Похожие

Sug’oriladigan erlarda botq’oq’lanish va sho’rlanishga karshi ko’rash choralari. Drenaj

Yerning sho’rlanishi va botqoqlanishining oldini olish hamda unga qarshi kurashda qo’llaniladigan meliorativ, suv-xo’jaligi va agromeliorativ tadbirlari

Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Pomidor kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Lavlagi kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari