Ёғларнинг организмда тўпланиши (локализацияси) ва уларнинг номенклатураси. Ёғларнинг организмдаги аҳамияти - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ёғларнинг организмда тўпланиши (локализацияси) ва уларнинг номенклатураси. Ёғларнинг организмдаги аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Ёғларнинг организмда тўпланиши (локализацияси) ва уларнинг номенклатураси. Ёғларнинг организмдаги аҳамияти Режа: 1. Ёғларнинг организмдаги а ҳ амияти. 2. Ёғларнинг физиологик а ҳ амияти. 3. Ёғли уругларнинг таркиби (уруғларда ёғ тўпланиши).

Ёғлар асосан триацилглицеринлардан ташкил топган; Липидлар; Глицеридлар; Ацилглицеринлар; алдегидлар; Кетонлар; Углеводородлар; Ёғларнинг физиологик аҳамияти: Ёғлар асосан триацилглециринлардан ташкил топган бўлиб, уларнинг таркибида йўлдош моддалар сифатида липидлар ҳам бўлади. Барча маълум липидлар ичида ёғлар энг катта гуруҳни ташкил этади. Ёғлар бошқа липидлар каби асосан организмларнинг тўқима хужайралари ва уларнинг суюқликлари (хужайра шираси) да жойлашган бўлади. Таркибида глицеридлар йиғилган хужайралар гуруҳи ёғ тўқималарини ташкил қилади. Одамда хужайрада глицеридлар жуда яхши дисперцияланган ҳолида бўлганлиги сабабли, уларнинг томчилар сифатида йиғилган формаларини (зарраларини) ҳам оптик микроскопларда ҳам сезиш жуда қийин. Шундай яхши дисперсияланганлиги сабабли, глицеридлар бошқа кўпгина моддаларнинг жуда катта умумий юзаси билан таъсирлаша оладилар, шу жумладан глицеридлар бошқа липидлар билан ҳам таъсирлашув натижасида бу липидлар глицеридларда эриган ҳолда бўлади. Шу сабабли тўқималардан глицеридларни ажратиб олиш технологик жараёнида (пресслаш, қовуриш, экстракциялаш каби) уларнинг таркибида йўлдош моддалар сифатида эриган ҳолда бошқа липидлар ҳам ажралиб чиқади. Ажратиб олинган ёғ таркибида оддий 95-97% ацилглицеринлар бўлади. Табиатда ёғлар жуда кенг тарқалган. Ўсимликларнинг асосан уруғларида баъзи бирларининг эса меваси ёки тана пўстлоғида бўлган уруғларига ёғли (ёки мойли) уруғлар деб айтилади. Бундай уруғлар ёғ-мой саноати учун асосий хом-ашё ҳисобланади. Буларгу мисол қилиб қуйидагиларни мисол келтириш мумкин. Уруғлар Таркибидаги ёғ миқдори % Пахта чигити 17-29 Канаканоп 58-70 (мева пўстлоғисиз) Рапс 36-40 Кунжут (зиғир) 35-58

Мевалар Таркибидаги ёғ миқдори % Пальма какоси Копраси Ёнғоғи мағзи 65-72 51-67 Зайтун меваси мағзи 23-49 Кунгабоқар (уруғи мағзи) 29-65 Ўрмон ёнғоғи 58-60 Каноп 30-38 Ўсимлик хом ашёсидан олинадиган ёғларга ўсимлик мойлари (баъзи ҳолларда ўсимлик ёғлари) деб аталади. Улар асосан юқори молекуляр ёғ кислоталарининг глицеридларидан иборат бўлиб, нефтни ҳайдаш натижасида олинадиган ва углеводородлардан ташкил топган минерал мойлардан айнан шу билан фарқ қилади. Эфир мойлари таркибида ҳам ёғ кислоталарининг глицеридлари бўлмайди. Улар асосан альдегидлар, кетонлар, спиртлар, углеводородлар ва кичик молекуляр ёғ кислоталарининг эфирларидан ташкил топган бўлади. Ўсимлик уруғларининг кўпчиликларида ёғлар одатда бир хил тақсимланади. Аммо донларнинг асосан муртагида ёғлар концентрланган бўлади. Ҳайвон ва балиқларда ёғлар асосан уларнинг тери ости ёғ тўқималарида ёки бўлмаса организм фаолиятида жуда фаолд иштирок этувчи органларни ўраб оладиган ёғ тўқималарида тўпланади. Баъзи бир денгиз ҳайвонлари ва балиқларининг жигари ҳам ёғларга жуда бойдир. Мия ва нерв тўқималарида кўпгина глециридлар, фосфолипидлар ва бошқа липидлар тўпланади. Қорамол қўй, эчки каби уй ҳайвонлари ёғ тўқималарининг 87-90% ни, Кит тери ости ёғ тўқималарининг 92-94% ни ёғлар ташкил этади. Яхши боқилмаган ёки касал ҳайвонлар ёғ тўқималарида ёғ миқдори камаяди. Ҳайвон организми суюқликларида ёғ одатда кам бўлади. Ҳайвон сути таркибида ёғ миқдори қуйидагича % . Сигир сутида 3,7 га яқин: эчки сутида 4,8, буғи сутида 17, фил сутида 20, Кит сутида 46 %. Организмда ёғлар биринчи навбатда захира ролини ўйнайди. Ёғларнинг энергетик қиймати углерод ва оқсилларнинг энергетик қийматига нисбатан катта. Ёғларнинг

калориявийлиги 37,6х10 6 Дж/кг Углеводларники 18,8х10 6 Дж/кг. Тери ости ёғ тўқимаси ўзининг ёмон иссиқлик ўтгазувчанлиги сабабли организмни совуқдан сақлайди. Фаол органларни (юрак, буйрак ичаклар) ўраб оладиган ёғ тўқималари бу органларни зарбалар таъсиридан сақлаб, ўзига хос амортизатор вазифасини ўтайди. Ёғларнинг физиологик аҳамияти ҳам жуда катта. Чунки улар таркибида эриган ҳолда фосфотидлар, стеринлар, витаминлар (А,Д,Е,К) каби физиологик актив моддалар бўлади. Ацилгелициринларнинг ўзи ҳам организм учун физиолиогик катта аҳамиятга эга. Хусусан витамин F ёки эссенциал ёғ кислоталари деб аталувчи линол, линолен ва арахидон ёғ кислоталари қолдиқларидан ташкил топган глицеридлар организмдаги стеринлар алмашинувида фаол иштирок этишади. Организмда эссенциал ёғ кислоталари етишмаганда холестирин тўйинмаган ёғ кислоталари билан моддалар алмашинув жараёнида жуда қийин оксидланадига мураккаб эфирлар ҳосил қилади деб ҳисобланади. Холестериннинг бундай эфирлари кимёвий жиҳатдан жуда турғунлиги сабабли улар қонда артерия деворларида тўпланиб қолиши хавфи туғилади. Одам организмининг нормал ҳаёт фаолияти учун ўртача суткасига 12 г. эссенциал ёғ кислоталари истеъмол қилиши керак деб ҳисобланади. Тўйинмаган ёғ кислоталари кислота таъсирида чидамли бактериялар учун антибиотик таъсирга эга. Тўйинган ёғ кислоталари эса организм учун асосан энергия манбаи бўлиб хизмат қилади ва пластик аҳамиятга эга. Техниканинг турли тармоқларида ёғлар хом-ашё ёки ёрдамчи материаллар сифатида катта роль ўйнайди.

Фойдаланиш учун тавсия этиладиган адабиётлар: 1. В. Л. Кретович “ Основы биохимии растений ” Издательство « В ысшая школа» Москва -1964. 2. В.Г.Щербаков «Биохимия растительного сырья» Москва «Колос» 1999. 3 . В.Г.Щербаков «Биохимия и товароведение масличного сырья». –4-е изд., перераб и доп.-М., Агропромиздат, 1991.-304 с. 4. Ё. Х. Тўра қ улов "Биохимия" Тошкент. “ Узбекистон ” 1996 йил.

Похожие

Ёғларнинг таркиби ва сифатини анализ килиш

Ацилглицеринлар структураси, физик-кимёвий хоссалари. Ацилглицеринларни синтез қилиш усуллари

Ёғлар, уларнинг классификацияси, таркиби ва характеристикаси

Тугунакмевали экинларнинг аҳамияти. Картошка – аҳамияти ва етиштириш агротехникаси

Ёпиқ грунт учун мос навларни яратиш селекцияси